Eksperiment en intertekstualiteit: - Nelson Mandela Metropolitan ...

verwysing na min lees bots met die voorbeelde wat Totius en Celliers in hulle onderskeie dagboeke
weergee.
Daar word fel kritiek gelewer op die verveeldheid van die kommando’s. Reitz soek ‘n uitweg uit die
oorlog, want hulle “fut was uit”, hulle het “te lank lê en wag op aksie” en “hulle gatte af verveel”
(2002:40). Hulle is verder in ‘n “opvangskamp vir tydelike en permanente gevegsongeskiktes”
(2002:52) en hulle self is van “onsekere status enigiets tussen drosters en verraaiers (...) [s]pioene
selfs” (2002:52). Die vermoeienis van die burgers weens dié uitgerekte oorlog eis later sy tol en
Celliers lewer soortgelyke kommentaar in sy dagboek: “Dit stil liggen en nietsdoen is zeker niet
berekend om moed en strijdlust bij ons wakker te houden. Onze gedachten dwalen huiswaarts en wij
bidden en zuchten om den dag van verlossing” (1978:200).
Die kommandolede se gemoedstoestand kom onder die soeklig wanneer Ben en Reitz beweer hulle
lyk soos “Grondboesmans” en dit is hulle ekwivalent van Celliers wat hom vergelyk het met ‘n
swartman se omstandighede, toe hy sê hy het ‘n “Kafferbestaan” (1978:346). Winterbach se
werksmetode kan hier aan’t operere gesien word. Sy neem ‘n element, vorm ‘n parallellisme, en
verander dit daarvolgens. In hierdie geval is dit oor ras en aard in die geskiedenis.
3.8 Ontberings op kommando
Die kommando’s moes vele ontberings deurstaan tydens hulle byna drie jaar lange verblyf in die veld.
Een van die nadele van in die natuur leef is die onvoorspelbare weersomstandighede. Celliers vertel
van ‘n frats storm wat oor hulle losbars: “Een storm komt over het veld aanzetten (…) doch voor onze
wagens de staanplaats bereikt hebben barst de storm los uit de inkt-zwarte wolken” (1978:27) en dat
daar “geweldige bombardement van groote hagelsteenen op ons neërkwam” (1978:27). Japie
Stilgemoed verwys, soos Celliers (sien byvoorbeeld 1978:200, 208 en 220) na die “oneindige reën” en
hoe hy deurentyd in sy “tent gesit en lees het met ‘n kombers oor sy skouers en hom op dié manier van
die hede en sy beproewinge afgesluit” (2002:64).
In Celliers se dagboek word daar vermeld van “steken wolken kleine vliegende mieren” wat op hulle
neergekom het (1978:218). In Niggie word daar ook melding gemaak van ‘n soortgelyke insident: “Op
‘n dag het ons ‘n wolk vlieënde miere teëgekom. So iets het ons nooit vantevore beleef nie. Hulle het
oral ingekruip” (2002:57). In Niggie vertel die stryders: “Tydens ‘n nag lange reënbui het die manne
38