'n Diskursiewe ondersoek van enkele verteenwoordigende ...

op die wyses waarop ons begrip van die term “geskiedenis” in die laat twintigste
eeu geherdefinieer word.
‘n Teleologiese beskouing van die geskiedenis word binne die poststrukturalisme
ten sterkste veroordeel : “ ‘Teleology’, thinking of life, language and history in
terms of its orientation to a telos or end, is a way of ordering and ranking
meanings in a hierarchy of significance, creating a pecking order among them in
the light of an ultimate purpose” ( Eagleton, 1983 : 131, 132 ). Foucault beskou
die geskiedenis nie as ‘n lineêre evolusieproses nie, maar beklemtoon eerder die
diskontinuïteite tussen verskillende periodes in die geskiedenis. Die begrip
teleologie word ook in Derrida se kritiek op die Westerse logosentrisme
ondergrawe. Derrida vergelyk die geskiedenis met ‘n teks wat spore bevat van alle
ander tekste en eindeloos verwys na hierdie tekste, met die gevolg dat daar geen
mate van sluiting oor die geskiedenis moontlik is nie ( Viljoen, 1993 : 4 ). So ‘n
siening impliseer ‘n voortdurende proses van semiose. Die geskiedenis beskik in
‘n poststrukturalistiese opvatting daaroor oor ‘n web-agtige kompleksiteit.
‘n Poststrukturalistiese benadering tot die geskiedenis word in die Suid-Afrikaanse
kritiek dikwels gejukstaponeer met ‘n Marxistiese benadering tot die geskiedenis 2 .
Terwyl ‘n poststrukturalistiese beskouing van die geskiedenis wel ‘n invloed
gehad het op die Afrikaanse historiese roman, het ‘n etiese eis ten opsigte van die
politieke betrokkenheid van die skrywer daartoe gelei dat ‘n Marxistiese
benadering ‘n ewe belangrike rol gespeel het in die letterkunde. In romans soos
Etienne van Heerden se Casspirs en Campari’s is daar selfs sprake van ‘n
ambivalente onderskrywing van beide benaderings ( vergelyk Viljoen ( 1993 ) en
Visagie ( 1997 ) se artikels ). In ‘n Marxistiese beskouing is die geskiedenis ‘n
verhaal van die stryd wat tussen klasse en groepe woed ( Visagie, 1997 : 110 ).
2 Young ( 1990 : viii ), Hutcheon ( 1988 : 201 – 221 ), Viljoen ( 1993 : 3 – 7 ) en Visagie ( 1997 : 109,
110 ) lewer kommentaar op die “teoretiese konflik” tussen die poststrukturalisme en die Marxisme.
14