'n Diskursiewe ondersoek van enkele verteenwoordigende ...

ordenende instrument word ondergrawe. Sentraal aan die moderne episteem is die
ondergrawing van die humanisme. Die kennende subjek se vermoë om die realiteit
te deurgrond – wat saamgevat is in Descartes se leuse “I think therefore I am”
( Cogito ergo sum ) – word bevraagteken. Volgens Foucault is daar in die moderne
episteem ‘n bewustheid van die limiete van empiriese kennis en is daar ‘n wete dat
kennis ingebed is in ‘n sisteem van konvensies wat objektiewe waarneming
belemmer. Foucault skryf in hierdie verband oor die aandeel wat die
strukturalisme gehad het in die ondergrawing van die humanisme ( 1972 : 13 ).
Hassan ( 1987 : 52 ) beskryf die moderne episteem in terme van “a self-reflexsive
discourse, a radically intransitive language” waarin die “indeterminacy of
knowledge” vooropgestel word.
Soos wat reeds genoem is, is daar in The Order of Things die suggestie dat die
moderne episteem besig is om tot ‘n einde te loop en dat dit dalk vervang sal word
met ‘n nuwe, postmodernistiese episteem. Hierdie gedagte wat in The Order of
Things na vore kom, word deur Foucault op ‘n latere stadium in sy oeuvre in sy
essay “Nietzsche, Freud, Marx” ( 1994a : 269 – 278 ) meer uitvoerig bespreek. In
die postmodernistiese episteem is interpretasie ‘n oneindigende taak en vorm
taaltekens deel van ‘n oneindigende netwerk, soos wat Foucault benadruk :
“[ there ] is nothing absolutely primary to interpret, for after all everything is
already interpretation, each sign is in itself not the thing that offers itself to
interpretation but an interpretation of other signs” ( hierdie stelling herinner
natuurlik aan Derrida se konsep différance ). Die verhouding tussen woorde en
dinge word in die postmodernistiese episteem gekompliseer ; daar is ‘n besef van
“the infinite and infinitely problematic character of the relationship of analysand
to analyst”. Hassan beskryf ook die postmodernistiese episteem in terme van
onbepaaldheid en fragmentasie ( 1987 : 52 ). Of hierdie postmodernistiese
episteem vandag ( 2005 ) al redelik ver gevorderd is in sy impak en of daar al
voorsiening gemaak kan word vir die moontlike koms van ‘n volgende episteem is
38