Ach Lieve Tijd Schiedam deel 2, 400 jaar jenever - img.coret.org
Ach Lieve Tijd Schiedam deel 2, 400 jaar jenever - img.coret.org
Ach Lieve Tijd Schiedam deel 2, 400 jaar jenever - img.coret.org
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
arbeidsenquête van 1890 geeft aan dat<br />
in de Hollandse branderij van ongeveer<br />
half drie in de ochtend tot 's avonds<br />
half negen, negen uur werd gewerkt.<br />
Daarin waren rust- of schafttijden niet<br />
begrepen. Dat blijkt uit de verhoren<br />
van de brandersknechts W. Duymel,<br />
P.G. Overdijk, G.M. Ham en<br />
J.M. Verweerden. Kinderen brachten<br />
het eten dat de meesterknecht<br />
distribueerde als het werk het toeliet.<br />
De Weense branderij werkte iets korter.<br />
Hier begon de dag om half vier. 's<br />
Zondags draaide de branderij op halve<br />
kracht, wat betekende dat slechts van<br />
half vier tot elf uur 's ochtends gewerkt<br />
werd. De brandersknecht is door<br />
Ferdinand Bordewijk geschetst in Pa<br />
Baas, een hoofdfiguur in zijn roman<br />
'Verbrande erven'.<br />
Blauw-rode knoop<br />
De vakbeweging en de drankbestrijding<br />
kregen in <strong>Schiedam</strong> geen poot aan de<br />
grond, ondanks het hoge <strong>jenever</strong>gebruik<br />
in de stad. De Lutherse<br />
dominee en geheelonthouder J.Pont<br />
vond drank de hoofdvijand van de<br />
bevolking. Hij schreef in 1892 in een<br />
48<br />
geheelonthoudersblad dat hij in<br />
<strong>Schiedam</strong>, als gevolg van het veelvuldig<br />
drankmisbruik, nog maar<br />
weinig kinderen onbnoet had die echt<br />
kinderen waren: 'spoedig leken het<br />
meer oude mannetjes.' De dominee<br />
kreeg van zes hoofden van openbare<br />
scholen de wind van voren. Verzet<br />
tegen het drankgebruik kwam vooral<br />
van de Sociaal Democratische<br />
Arbeiders Partij (SOAP) en de<br />
vakbeweging. Hun verwijt dat drank<br />
en kapitaal onder één hoedje speelden,<br />
ging in <strong>Schiedam</strong> uiteraard op: bijna<br />
alle werkgevers moesten het hebben<br />
van de drank. Wie zich <strong>org</strong>aniseerde<br />
lag eruit. Drankbestrijders werden van<br />
de straat gehoond en omstreeks 1900<br />
vonden zelfs regelmatig vechtpartijen<br />
plaats tussen socialistische activisten en<br />
brandersknechts die door hun bazen<br />
waren aangezet om de 'rooien' de stad<br />
uit te jagen. Drank hoorde bij de stad en<br />
bij de <strong>Schiedam</strong>mers: toen in 1881 een<br />
nieuwe verordening openbare<br />
dronkenschap verbood, slingerde de<br />
<strong>Schiedam</strong>se politie jarenlang wel<br />
Vlaardingers en Rotterdammers op de<br />
bon, maar liet beschonken<br />
<strong>Schiedam</strong>mers rustig gaan.<br />
Dat het socialisme niet aansloeg had te<br />
maken met de kleinschaligheid van de<br />
bedrijven, waarin bazen en knechts<br />
traditioneel dicht bij elkaar stonden.<br />
Niet voor niets vond de eerste grote<br />
staking in <strong>Schiedam</strong> in 1896 plaats bij<br />
de grootsd1alige kaarsenfabriek Apollo,<br />
en niet bij een stokerij. Die staking<br />
slaagde dankzij de hulp van de<br />
Rotterdamse Bootwerkersbond, want<br />
in Sd1iedam waren alleen kleine,<br />
losstaande werkliedenbonden.<br />
Brandersknechts waren er in ieder<br />
geval geen lid van. En dat bleef zo. In<br />
1915 schreef brander Herman Jansen<br />
snerend over de arbeidsinspectie dat<br />
die zich bezig hield met een 'modelinrichting,<br />
waarbij de nadruk komt te<br />
liggen op waschgelegenl1eden met<br />
handdoeken en tandenborstels, badkamers<br />
en W.c.'s en niet op de<br />
gelegenl1eid tot arbeiden en geld<br />
verdienen. Waarom het op het eind<br />
toch ook voor den arbeider te doen is.'<br />
En zelfs in 1968 nam de directie van<br />
De Graauwe Hengst het boekhouder<br />
Linksboven: Drankbe·<br />
strijders in vergadering<br />
bijeen. (GA <strong>Schiedam</strong>/foto<br />
W.D. Niestadt & Zn)<br />
Boven: De felste drank·<br />
bestrijders suggereerden<br />
in1 BB1 om de stad<br />
<strong>Schiedam</strong> maar helemaal<br />
te vergrendelen. (IISG<br />
Amsterdam)<br />
Links: De Nederlandse<br />
Vereniging tot afschaffing<br />
van Alcoholhoudende<br />
dranken richtte begin<br />
20ste eeuw over het hele<br />
land alcoholvrije Blauwe<br />
Tenten op. Hier de Blauwe<br />
Tent van de afdeling<br />
<strong>Schiedam</strong> aan de<br />
Maaskant. Nederland telt<br />
nog één zuivere Blauwe<br />
Tent (nabij Reduzum).<br />
(GA <strong>Schiedam</strong>)