Ach Lieve Tijd Schiedam deel 2, 400 jaar jenever - img.coret.org
Ach Lieve Tijd Schiedam deel 2, 400 jaar jenever - img.coret.org
Ach Lieve Tijd Schiedam deel 2, 400 jaar jenever - img.coret.org
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Hierboven: Deze foto uit<br />
1863 toont de branderij<br />
van M.G. Lagerwij, Nieuwe<br />
Haven 107, die later <strong>deel</strong><br />
uitmaakte van stoom<br />
molen De Nederland van<br />
J.A.M. Jansen. Het pand<br />
rechts daarnaast op nr.<br />
109, is branderij New-Vork<br />
van P. Melchers. Op de<br />
achtergrond de OLV<br />
Visitatie (Frankelandse<br />
kerk). (GA <strong>Schiedam</strong>l foto<br />
J. van Diggelen)<br />
Rechtsboven: Smaak en<br />
geur van <strong>jenever</strong>, likeur<br />
en andere sterke drankjes<br />
worden volgens oud en<br />
meestal geheim recept<br />
bepaald door de juiste<br />
hoeveelheid granen en<br />
kruiden. Hier een<br />
opstelling zoals die in het<br />
museum De Gekroonde<br />
8randersketel te zien is:<br />
de eigenaar van een<br />
distilleerderij is bezig met<br />
hel werk dat de smaak<br />
van zijn gedistilleerde<br />
dranken superieur moet<br />
doen zijn. (NGM)<br />
en bovenal de Korenbeurs op de kop<br />
van de Korte Haven. In 1782 schreef de<br />
Oeconomische Burger Maatschappij,<br />
een gezelschap van 57 burgers dat zich<br />
bezig hield met de economische<br />
verheffing van <strong>Schiedam</strong>, een prijsvraag<br />
uit voor een 'koopmansbeurs<br />
alhier ter Steede' . Twee bouwmeesters<br />
kwamen met een plan, waarvan dat<br />
van stadsbouwmeester Rutger van<br />
Bol' es werd beloond met een premie<br />
van dertig gouden ducaten. Over de<br />
plaats van de beurs en het ontwerp<br />
ontstond ruzie in het stadsbestuur.<br />
De beurs die in 1786 aanbesteed en in<br />
1792 in gebruik genomen is, heeft het<br />
uiterlijk van een gebouw van een rijke<br />
bedrijfstak. Hij diende tot 1918 als<br />
koopmansbeurs en had daarna<br />
verschillende bestemmingen. In 2001<br />
nam binnenhuisarchitect Jan des<br />
Bouvrie er zijn intrek.<br />
Jenever uit rijst?<br />
De gedistilleerdnijverheid bloeide<br />
tussen 1750 en 1795 als nooit tevoren,<br />
vooral in de Maassteden, waar de kostprijs<br />
van de grondstoffen laag was, en<br />
in <strong>Schiedam</strong> in het bijzonder, waar door<br />
het vertrek van de visserij in de 17de<br />
en begin 18de eeuw veel panden leeg<br />
stonden. Terwijl Nederland verarmde,<br />
Branderij en distilleerderij<br />
Zelfs <strong>Schiedam</strong>mers halen branden en distilleren nog wel eens door<br />
elkaar. De branderij maakt moutwijn uit graan. De distilleerderij maakt<br />
<strong>jenever</strong> uit moutwijn (later uit melasse- of graanalcohol).<br />
Afzonderlijke branderijen en distilleerderijen<br />
komen niet meer voor; wel de<br />
combinatie branderij/distilleerderij zoals<br />
bijvoorbeeld De Tweelingh, waar de<br />
Notaris-<strong>jenever</strong> vandaan komt, en het<br />
Nederlands Gedistilleerd Museum 'De<br />
Gekroonde Brandersketel' dat ook een<br />
originele moutwijn je never vervaardigt.<br />
In <strong>Schiedam</strong> staan nog honderden oude<br />
distilleerderij- en branderijpanden. Om te<br />
zien of men met het ene bedrijf dan wel het<br />
bloeide <strong>Schiedam</strong>. Tussen 1795 en 1850<br />
volgde een terugslag, veroorzaakt door<br />
hoge graanprijzen, de handelsoorlogen<br />
van Napoleon tegen Engeland en het<br />
verlies van de koloniën. In 1815 maakte<br />
de Slag bij Waterloo een eind aan de<br />
Franse <strong>Tijd</strong>. Het herstel ging echter<br />
traag en bij elke misoogst werd het<br />
gebruik van graan voor gedistilleerd<br />
verboden om brood te kunnen bakken<br />
en een hongersnood te voorkomen. In<br />
1830 volgde een nieuwe tegenslag toen<br />
de Belgen rebelleerden en zich van de<br />
eenheidsstaat met Nederland<br />
losmaakten. De Nederlandse regering<br />
moest zich in alle bochten wringen om<br />
andere te maken heeft, dient men op de<br />
gevel te letten.<br />
Distilleerderijen hebben op de begane<br />
grond links en rechts van de deur hetzelfde<br />
aantal ramen. Branderijen hebben<br />
daarentegen links van de grote deur één of<br />
meerdere ramen extra. Aan deze zijde van<br />
de branderij was meer ruimte (en lucht)<br />
nodig vanwege de stellingen met beslag<br />
bakken waarin de vergisting plaats vond.<br />
de kostbare oorlog te financieren.<br />
Daartoe werd bijvoorbeeld de export<br />
van gedistilleerd verboden. Doordat de<br />
belasting op binnenlandse consumptie<br />
hoger was dan die op export, werden<br />
hogere schatkistopbrengsten verwacht.<br />
De branders hadden iets meer benul<br />
van economische wetmatigheden en<br />
vreesden productie-overschotten van<br />
moutwijn en daardoor prijsdalingen.<br />
Daarom besloten de branders uit<br />
<strong>Schiedam</strong> en Delishaven in 1830 de<br />
prijzen van hun moutwijn te handhaven,<br />
en overwogen verschillende<br />
<strong>Schiedam</strong>se distillateurs, onder wie<br />
Hasenkamp(f) en Legner, om export-<br />
39