Generieke en specifieke teksten cse 2012, vwo - Examenblad.nl

Aantrekkingskracht van de oosterse kunst
In de Napoleontische tijd (1799-1815) en ten tijde van de Romantische beweging herleefde
de belangstelling voor de bouwkunst van Moorse moskeeën en paleizen, een ontwikkeling
die niet is los te zien van een meer algemeen verlangen naar ‘de Oriënt’. Het beeld van een
grillig, hartstochtelijk en fantastisch Oosten bood een aantrekkelijk alternatief voor hen die
weinig bevrediging vonden in hun al te brave en overgereguleerde burgermansbestaan. De
manier waarop het Midden-Oosten in de westerse kunst en literatuur werd verbeeld, was
echter niet altijd gebaseerd op recent vergaarde, feitelijke kennis, integendeel zelfs. Men
putte de informatie vaak uit oude reisverhalen, geromantiseerde ‘studies’, en de vele
prenten, exotische objecten, sieraden, stoffen en kleden die door kooplieden of verzamelaars
uit het Oosten waren meegenomen en onder meer op de wereldtentoonstellingen werden
getoond. Daarnaast verschenen er ook hervertellingen van bijbelse of mythologische
verhalen, van Victor Hugo’s Les Orientales uit 1829 tot Oscar Wildes Salomé uit 1894, en
diverse vertalingen van Duizend-en-één-nacht. Al deze ‘oriëntalistische’ literatuur en kunst
riep een tamelijk gekleurd beeld op van het Midden Oosten als een broeierige en vaak zeer
erotische wereld van decadente machthebbers en mysterieuze vrouwen in harems en
badhuizen.
Grote bekendheid kreeg het boek Tales of the Alhambra uit 1832 van de
Amerikaanse schrijver, historicus en diplomaat Washington Irving (1783-1859), die jaren in
Spanje had gewoond. Voor zijn onderzoek naar de herovering van Granada had hij enkele
maanden doorgebracht in het Alhambra, en verrast door de wonderbaarlijke schoonheid
ervan schreef hij enkele essays over deze paleisstad aangevuld met korte verhalen die
waren gebaseerd op legendes over het Alhambra. De verhalen werden zo populair, omdat ze
inzicht leken te geven in de exotische islamitische cultuur. Tegelijk werd het Alhambra langs
deze weg bij een veel groter publiek bekend, en een populaire reisbestemming voor
westerlingen die nieuwsgierig waren naar het Oosten, maar daarvoor toch zo dicht mogelijk
bij huis wilden blijven.
Bron: Jan de Hond, Verlangen naar het Oosten: Oriëntalisme in de Nederlandse cultuur, ca.
1800-1920, Leiden (Primavera Pers) 2008, pp. 75-79.
21