oib ?<Y9 ^)

10
Een vierde tocht van zes schepen van dezelfde Maatschappij (1600—
•1002), onder VAN NECK, naar Bantam, Termite, Macao en Pataui op
het schiereiland Malaka, leverde geene bijzondere voordeden op.
Inmiddels hadden zich in de Nederlanden ook andere compagnieschappen
, inzonderheid van Zeeuwsche en Brabantsehe kooplieden,
gevormd en schepen voor de vaart op Indië uitgerust. Zoo bezocht
reeds in 1598 CORNEUS DE HOUTMAN Atjih, waar hij door de Inboorlingen
, op aanhitsing der Portugeezen, verraderlijk werd vermoord.
Ook PIETER BOTH en PAULUS VAN CAARDEN (1599) vonden hen vijandig
gezind; doch een tocht, door LAURENS BIKKER en GERARD DE BOOI in
1001 derwaarts ondernomen, slaagde beter, liet gelukte hun de
Atjineezen voor zich in te nemen, zoo zelfs dat dezen een gezantschap
naai' de Nederlanden zonden. Omstreeks denzelfden tijd knoopte ook
JAKOR VAN HEEMSKERK met den Vorst van Djohor op het schiereiland
Malaka, en JORIS VAN SPILBERGEN met den Keizer van Kandia op
Ceilon vriendschapsbetrekkingen aan. Maai- zeer gewichtig was inzonderheid
de tocht van WoLFERT HERM\NSZ. in 1602, die, na aan
de Spaausche vloot voor Bantam een gevoeligen slag te hebben toegebracht
, naar de Banda-eilanden zeilde en daar voor de Nederlanders
den alleenhandel in muskaatnoten en foelie bedong.
De meeste van deze tochten waren, behalve als handelsondernemingen,
vooral ook daardoor belangrijk, dat zij den Nederlanders de
welgezindheid der Inboorlingen verwierven, door hen bij te staan
tegen de Portugeezen en Spanjaarden, wier gedrag hen hoe langer
zoo meer gehaat maakte, lntusselien groeide de nijd van dezen'
natuurlijk in gelijke mate aan met onzen voorspoed in Indië; en het
werd daarom noodzakelijk ter bescherming van onzen handel en ter
handhaving van ons gezag in den Archipel, eene grootere macht te
ontwikkelen dan elke der op zichzelve staande handelmaatschappijen
den vijand koude tegenstcllen. Ook het handelsbelang zelf maakte de
vereeniging der afzonderlijk werkende compagnieschappen tot één
lichaam wenschelijk; daar door hare onderlinge mededinging de prijzen
der waren in Indië steeds stegen, en deze niet met genoegzaam
voordeel in het vaderland konden worden afgezet.
Uit een en ander gaf aanleiding tot de oprichting der Nederlandsche
Oost-Indische Compagnie (20 Maart 1002), waarin elk Nederlander
koude deelnemen, en waaraan door de Algemeene Staten der Vereenigde
Nederlanden, bij octrooi voor den tijd van een en twintig
jaren (welke termijn later telkens voor een bepaald aantal jaren vernieuwd
werd), de alleenhandel werd toegestaan op de landen en eilanden
beoosten de Kaap de Goede Hoop tot aan Straat Magellaan; met het