Archeologische Kroniek 1980 - Geschiedenis van Zuid-Holland

Archeologische kroniek van Zuid-Holland over 1980
Afb. 33 Rijswijk. Fragmenten van
gebrandschilderd glas van het
klooster Sion. Grootste lengte
55 mm. Tek. R. M. van Heeringen.
Van de overige kloostergebouwen is nauwelijks iets overgebleven. Een lange muur
evenwijdig aan de noordelijke kapelmuur en twee korte muurfragmenten
(tussenafstand 3 m), die in een rechte hoek naar het noorden gaan, kunnen samen een
deel van de kloostergang hebben gevormd. Deze muren waren opgetrokken uit een
veel kleinere steen: 19,5 x 9/10 x 5 cm. Bouwtechnisch gezien lijkt het er echter op of
deze muren voorafgaan aan de kapel. Ook hier kan de tijdsruimte minimaal geweest
zijn. Dit moet dan wel inhouden, dat beide uiteenlopende baksteenformaten
gelijktijdig naast elkaar in gebruik zijn geweest.
De overblijfselen van Sion doen sterk denken aan het nabijgelegen Kartuizerklooster
St. Bartholomeusdal buiten Delft, dat in 1469 ontstond en eveneens in 1572 verdween
(Vos 1975). Naast vorm en afmetingen van de kapel zijn ook de toegepaste
steenformaten overeenkomstig, echter met een opvallend verschil in gebruik: in het
Kartuizerklooster vindt men het grote formaat alleen toegepast in het keukengebouw,
terwijl de kapel is opgetrokken uit stenen van het kleine en nog kleinere formaten.
Mobiele vondsten die samenhangen met het kloosterbestaan, zijn er op Sion
nauwelijks. Het betreft alleen bouwfragmenten, die in een grote concentratie
aangetroffen werden buiten de kapel in de hoek met de sacristie. Gebakken
profielstenen van verschillende vorm zijn hier gevonden, bovendien enige natuursteenfragmenten
en stukjes gebrandschilderd glas. Elders op het terrein is nog een zeer
eenvoudige zandstenen sarcofaag gevonden.
Het meest opvallende overblijfsel van de buitenplaats is een grote rechthoekige
fundering (28x15 m), blootgelegd ten noorden van de kapel, dat is ter plaatse van de
veronderstelde kloostergebouwen. De lengteas van de rechthoek is nagenoeg
noord-zuid gericht. De weinige begeleidende vondsten duiden voor de aanleg op een
datering in het midden van de 17e eeuw. De fundering zou aldus het overblijfsel
kunnen zijn van het eerste herenhuis dat in 1660 verbrand is. Volgens 18e-eeuwse
gravures van het tweede herenhuis, dat tussen 1679 en 1804 bestaan heeft, lijkt dit een
kwart slag gedraaid te zijn ten opzichte van het eerste; ook is niet duidelijk of het wel
op dezelfde plaats herbouwd is. Dit probleem maakt het vooralsnog moeilijk de rechthoekige
fundering met de daarin aanwezige muur- en kelderresten van andere dan de
primaire bouwfase eenduidig te interpreteren. Dit geldt bijvoorbeeld ook voor de
eigenaardige U-vormige fundering ten noorden van de rechthoek, die echter zeker bij
de buitenplaats behoord heeft.
Door de vondst van kapel en herenhuis is de indeling van het terrein van Sion in grote
lijnen duidelijk geworden. Voor het klooster houdt dit in dat de huidige omgrenzing
met sloten tot de 15e eeuw terug zou kunnen gaan. De kapel heeft dan op het
zuidwestelijke gedeelte van het omgrachte terrein gelegen en het eigenlijke klooster
noordelijk aansluitend. Dit maakt tevens de vraag opnieuw actueel in hoeverre het
paneel uit ca 1500 van de Meester van Spes Nostra, dat zeker van Sion afkomstig is
en waarop een kloosterhof met links een kerk en rechts kloostergebouwen zijn
afgebeeld (Schulte Nordholt 1963), de werkelijkheid op Sion weergeeft. De afgebeelde
277