Archeologische Kroniek 1980 - Geschiedenis van Zuid-Holland

Boudijn van Zwieten, tresorier van Holland
Carrière in grafelijke dienst
Zijn afstamming zal Boudijn van Zwieten bij het bouwen aan zijn
toekomst weinig hebben geholpen; onder de goederen die zijn vader
hem naliet, waren zeker geen grafelijke leengoederen; ik heb
Boudijn tenminste nergens als zijn vaders leenvolger aangetroffen.
Of de positie van zijn vader hem tot steun was, is moeilijk te
bepalen. Dirk Boudijnsz van Zwieten wordt in de (schaarse) Leidse
bronnen nauwelijks genoemd en ook in de omgeving van de graaf
treffen we hem niet aan 32
. Als vele andere leden van adellijke
geslachten heeft Boudijn voordeel gezien in een carrière aan het hof,
die goede mogelijkheden bood tot het ophouden van zijn stand in
een tijd waarin de oude adellijke leef- en bestaanswijze steeds meer
op de helling raakte. De opkomst van stedelijke milities en huurtroepen
en de fixering van de opbrengst van landerijen in vaste
bedragen, gevoegd bij de slechte economische situatie in de 14e en
15e eeuw, maakten het leven voor de adel steeds moeilijker 33
.
Het is te Leiden dat voor het eerst melding wordt gemaakt van
Boudijn van Zwieten, en wel op 26 juli 1393. Hij treedt dan op als
voogd voor zijn tante Alijd, weduwe van Hendrik Rottier 34
. Een jaar
later, op 13 juli 1394, komt hij voor in de omgeving van de graaf; op
dat moment is hij betrokken bij kanselarij- en geldzaken 35
. In
eenzelfde context wordt hij op 11 november 1395 klerk van de
kamer genoemd 36
. Geen loopbaan dus in Leidse contreien, maar een
eerste stap op weg naar een carrière bij de grafelijkheid. Hoewel
Boudijn, zoals we nog zullen zien, te Leiden woonde, was hij nooit
direct betrokken bij het Leidse stadsbestuur. Wel was hij enkele
malen bemiddelaar bij onenigheden; op 9 februari 1405 trad hij op
met Pieter Gael, Gillis van Cralingen, IJsbrant van der Laen en het
Leidse gerecht als overman in een geschil 37
. Hij was in 1434
betrokken bij het tegengaan van bedriegelijke praktijken in de lakennijverheid
38
. Dat Boudijn van Zwieten schout van Leiden zou zijn
geweest, is een grove misvatting van Blok. Hij schrijft in zijn
Geschiedenis eener Hollandsche stad: 'Zoo moest de stad in 1434
den schout Boudijn van Zwieten, die toen in verband met het
nieuwe privilege over de hooge jurisdictie aftrad, en andere rechthebbenden
afkoopen voor wat de stad schuldig was op horen
dienst' 39
. Dat Boudijn renten van de stad kocht is juist 40
, schout was
hij niet. Wel trad in het tijdvak 1433-34 Boudijns zoon Dirk op als
schout van Leiden 41
. Ook Jansen, in zijn Hoekse en Kabeljauwse
twisten, noemt Boudijn schout van Leiden, als opvolger in 1444 van
Floris van Boschuijsen 42
. Hij verwart daarbij Boudijn met Simon
Frederik Willemsz, ook wel Van Zwieten genaamd. Deze behoort
niet aantoonbaar tot Boudijns familie, al voerde hij het Zwietenwapen
43
. De enige functie die Boudijn te Leiden vervuld heeft, is die
van eerste gasthuismeester van St. Catharina in het jaar 1440 44
.
Toch kon Boudijn doordat hij in de nabijheid van de graaf
verkeerde, wel invloed uitoefenen op Leidse zaken. Daarvan
profiteerde in 1445 zijn zoon Gijsbrecht. Deze had in 1443 als
schepen een keur betreffende de lakennijverheid geschrapt zonder
toestemming van zijn medeschepenen. Daarvoor werd hij op 10
januari 1444 door het Leidse gerecht veroordeeld tot een bedevaart
naar Einsiedeln. Philips verleende hem op verzoek van zijn vader op
291
32 Alleen op 20 februari 1330
komt hij voor in de grafelijke
leenregisters als graaf Willem III
hem en zijn zuster Alijd het
voorrecht geeft dat als hij zonder
wettige zoon zou sterven, zijn
zuster Alijd zijn leengoederen
zou erven (RAZH, Gr. v. Holl.
709 Nh. f. 2).
33 H. P. H. Jansen, Hoekse en
Kabeljauwse Twisten. Bussum
1966, 7-8.
34 G.A. Leiden, Gasthuizen 793.
35 Th. van Riemsdijk, Tresorie en
Kanselarij van de Graven van
Holland en Zeeland. Den Haag
1908, 197.
36 Van Riemsdijk, Tresorie, 195.
37 G.A. Leiden, Oud-Rechterlijk
Archief 2B,f. 144.
38 G.A. Leiden, Oud-Rechterlijk
Archief 4A,f. 19.
39 P. J. Blok, Geschiedenis eener
Hollandsche Stad. 3 dln., Den
Haag 1910-1918, II255.
40 G.A. Leiden, Secretarie (Oud)
84, f. 143 e.v.; daar is geen
sprake van afkoop van rechten,
slechts van renten gevestigd op
de stedelijke dienst.
41 RAZH, Hof van Holland 1, f.
178.
42 Jansen, Hoekse en Kabeljauwse
Twisten 85.
43 Oudheden Rhijnland,
Voorreden. Wapen: O.a. G.A.
Leiden, Kerken 42.
44 G.A. Leiden, Bibliotheek 6632
pf. Aantekeningen Bijleveld.