Archeologische Kroniek 1980 - Geschiedenis van Zuid-Holland

More documents

Recommendations

Info

Verbouwingsplannen voor de Delftse Anatomie in de achttiende eeuw H.L. Houtzager Wanneer in 1656 de chirurgijns hun plaats van samenkomst verleggen van de Oude Kerk te Delft naar het voor dit doel verbouwde Maria Magdalena Convent, heeft dit klooster al een eerbiedwaardige historie achter de rug 1 . Aanvankelijk nonnenklooster, vervolgens sedert 1567 pesthuis, werd het in 1656 grondig verbouwd en ingericht als onderkomen voor het chirurgijnsgilde. Op de begane grond kwam men via een voorportaal in de zg. grote kamer waar de gildenbijeenkomsten plaatsvonden en ook de leerling zijn examen deed om de graad van meestér-chirurgijn te behalen. Verder waren er een ruimte voor de bibliotheek en een keuken, waar de gildemaaltijden werden bereid 2 . Boven de grote kamer was op de eerste etage van het anatomiegebouw het 'Schouwtoneel' of theatrum anatomicum ingericht, waar elke woensdagmiddag les werd gegeven en waar in de wintermaanden zo nu en dan een menselijk lichaam werd ontleed: om alle genees- ende heel-meesters dezer stadt door een sienlijcke demonstratie duydelijcke kennisse van 's menschenlichaam te doen hebben en onderhouden. Aan de voorzijde en aan de achterzijde van het theater was een ruimte vrijgelaten en met rariteyten voorsienK Zoals gezegd betrokken de chirurgijns in 1656 het grondig gerestaureerd en verbouwd Maria Magdalena Convent. Thans is er van dit gebouwtje helaas niets meer overgebleven; in 1958 vielen de laatste resten van het gebouw onder de slopershamer zonder dat er zelfs een poging werd aangewend om deze unieke historische plek van Delfts medisch verleden voor het nageslacht te bewaren ofte herstellen. Reden te meer om thans aandacht te besteden aan de renovatieplannen die er waren om het uiterlijk van dit gebouw aan te passen aan de bouwkundige inzichten van de 18e eeuw. Was er in ons land in de eerste helft van de 18e eeuw veel gebouwd door rijke particulieren, die in de vorige eeuw door de handel in goeden doen waren geraakt; de overheid had als opdrachtgever van bouwwerken toen minder te betekenen. Ook in Delft zien we dat er in deze periode weinig opzienbarends over de stadsgebouwen valt te vermelden. In de tweede helft van de 18 e eeuw echter heeft de overheid, voor zover de financiële middelen hiertoe voorhanden waren, belangrijke opdrachten op bouwkundig gebied verstrekt. Ook het Delftse stadsbestuur heeft in deze activiteiten ontplooid, waarbij in de eerste plaats het stadhuis en de verschillende stadspoorten voor renovatie in aanmerking kwamen. Doch juist in de tweede helft van de 18e eeuw was er reeds een regressie merkbaar in de economie van de Noordelijke Nederlanden. Daar ten gevolge van het mercantilisme der omringende landen de afzetmogelijkheden voor industrieprodukten verminderden, werden de tekenen van een op handen zijnde economische crisis steeds duidelijker. Ook in Delft is deze economische achteruitgang duidelijk te bespeuren. Zo zijn er van de talrijke plateelbakkerijen die er in de 17e eeuw in Delft waren, in de 18e eeuw nog slechts tien over. Het Delftse bier, dat door zijn uitstekende kwaliteit een gewild uitvoerprodukt was naar binnen- en buitenland, had door de concurrentie 280 1 D.P. Oosterbaan, 'Het St. Maria Magdalena Convent', in: De Delftsche Courant (1963) 20 juli en 27 juli. 2 H.L. Houtzager, Medicyns, Vroedwyfs en Chirurgyns, schets van de gezondheidszorg in Delft en beschrijving van het theatrum anatonicum aldaar in de 16e en 17e eeuw. Amsterdam 1979, p. 60 e.v. 3 D.van Bleyswijck, Beschryvinge der Stadt Delft etc. Delft 1667, p. 580.
Verbouwingsplannen voor de Delftse Anatomie in de achttiende eeuw co < L nida uit Duitsland en België als uitvoerprodukt duidelijk aan betekenis ingeboet. De 200 bierbrouwerijen die aanvankelijk in Delft floreerden, waren in de 18e eeuw tot zegge en schrijve twee gereduceerd, terwijl ook de lakenhandel en -industrie vanuit o.a. Engeland sterk werden beconcurreerd. Niet alleen werd de kloof tussen arm en rijk groter en nam de verpaupering toe mede door het wegkwijnen van de industrie, maar ook namen de financiële middelen van de stad hierdoor beduidend af, waardoor o.a. het aantal bouwkundige vernieuwingen drastisch moest worden beperkt. Dit is er dan ook de oorzaak van, dat de renovatie plannen van het Anatomiegebouw slechts op papier werden gerealiseerd, doch nimmer werden uitgevoerd. Van het exterieur van de 'Anatomie' zijn prenten in gedrukte vorm bewaard gebleven. De eerste is uit 1667, getekend en gegraveerd door respectievelijk C. Decker en P. Smith (afb.1). De tweede prent komt voor in Abraham Rademakers' Alle de voornaamste gesigten van de weydberoemde Stad Delft van 1736 (afb. 2). Het exterieur van de Delftse Anatomie Het anatomiegebouw, gelegen aan de Verwersdijk in Delft, was van de openbare weg gescheiden door een muur met een monumentale ingang. Boven deze ingangspoort waren in natuursteen uitgevoerd een liggend geraamte en een gevleugelde zandloper afgebeeld; zinnebeelden van het vergankelijk en kortstondig leven. De voorbijganger kon boven de poort lezen: welcke heeren burgemeesteren van den jare 1657 dit tonneel ofte schouw-burch tot gebruyck van burgers en vremdelingen/mitsgaders cieraed van de stadt hadden verzorgt oock wie doen ter tijdt stads haven-meester/als 281 Afb. 1 Afbeelding van de Doele en de Anatomie te Delft, ets van C. Deckeren P. Smith, 1667. (Gemeentelijke Archiefdienst Delft)
Page 2 and 3: Holland, regionaal-historisch tijds
Page 4 and 5: Archeologische kroniek van Zuid-Hol
Page 28 and 29: Verbouwingsplannen voor de Delftse
Page 34 and 35: Boudijn van Zwieten, tresorier van
Page 52 and 53: Museumnieuws Museum Oud Rijnsburg M
Page 54 and 55: Museumnieuws juli 1979 werd het beh
Page 56 and 57: Museumnieuws mee gaan doen weten we
Page 58 and 59: Museumnieuws Met de verbouwing van
Page 60 and 61: Boekennieuws Oproeren R. M. Dekker,
Page 62 and 63: Boekennieuws onderneming overigens
Page 64 and 65: Boekennieuws dat voor de groepen b.
Page 66: Boekennieuws Actualiteiten Fabritiu

Archeologische Kroniek 1980 - Geschiedenis van Zuid-Holland

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?