Archeologische Kroniek 1980 - Geschiedenis van Zuid-Holland

Museumnieuws
Met de verbouwing van het huidige museum is
al rekening gehouden met de doorbraak. Maar
ook in Rijnsburg zijn de gouden tijden een
beetje voorbij.
Middeleeuws Rijnsburg tentoongesteld
Herbert Sarfatij
Op de keper beschouwd is het met de inrichting
van het Museum Oud Rijnsburg wat vreemd
gesteld. Wie het museum bezoekt, treft beneden
een grote ruimte aan, die geheel gewijd is aan de
middeleeuwen. Boven is een kleinere verdieping,
waar enige zaken uit het recente verleden van het
dorp getoond worden. Vanwaar deze onevenwichtigheid?
Aangezien ik nauw betrokken ben
geweest bij de inrichting van de benedenverdieping,
wil ik daar graag iets over zeggen. Dat
ik de bovenverdieping niet bij mijn verhaal betrek,
zal men mij, naar ik hoop, niet kwalijk nemen.
Gezien de beneden toegemeten ruimte mag men
vermoeden dat Rijnsburg een belangrijke
middeleeuwse geschiedenis heeft. Dat is ook zo.
Maar er is meer. Deze geschiedenis is lang en
grondig bestudeerd, zodat heel veel bekend is.
Maar bovendien heeft een reeks van opgravingen
tal van nieuwe gegevens en interessante vondsten
- letterlijk - boven de grond gebracht.
Dat begint al met Rijnsburg zoals het in de 7e of
8e eeuw na Chr. ontstaan is. Het heette toen
Rothulfuashem = Rudolfsheim, vermoedelijk naar
de stichter Rudolf. Het was een van de zeldzame
woonkernen uit die tijd in het mondingsgebied
van de Oude Rijn. Een optekening uit de tijd zelf
beschrijft het dorpje met zijn boerderijen en
landerijen aan weerszijden van een zijtak van de
Rijn. Door de opgravingen zijn de plattegronden
van de boerderijen en de ligging van het riviertje
precies bekend; ook zijn er gelijktijdige vondsten
uit de naaste omgeving, o.a. het bekende grafveld
van Rijnsburg.
In het eerste deel van de expositie krijgt men een
beeld van deze bewoning. Gebruiksvoorwerpen als
potten en sieraden, maar ook resten van een
industrietje van glaskralen liggen in de vitrines.
Aan de wanden kaarten met het bewoningspatroon
in de oude Rijnmond, van de
nederzetting, en een paneel met de oude
beschrijving.
Na het jaar 1000 moet de naam van het dorpje
veranderd zijn in Rijnsburg. De boerderijen
312
Afb. 7 Tinnen kandelaar uit de 12e
eeuw, opgegraven in de noordvleugel
van de abdij in Rijnsburg.
verdwenen en het stroompje verlandde. Op
dezelfde plek werd in 1133 een abdij gesticht door
gravin Petronilla van Holland. Dit werd de deftige
Abdij van Rijnsburg, bestemd voor adellijke
Benedictinessen. Eeuwenlang was zij een
toevluchtsoord voor de 'overtollige' jongedochters
uit menig Hollands en Zeeuws adelsgeslacht. De
steun van de graven van Holland, speciaal uit het
Hollandse Huis, was groot. Zij schonken land
voor regelmatige inkomsten, zij zorgden voor
abdissen en nonnen uit de eigen, grafelijke familie,
en enige regerende graven uit de 13e eeuw met
hun verwanten kozen de kerk van deze abdij tot
hun laatste rustplaats. De tufstenen kerk was ruim
gebouwd en vormde bij zijn ontstaan een van de
weinige stenen bouwwerken in het 12e-eeuwse
Holland. Ermee verbonden ontstond in de
volgende eeuwen een complex van abdijgebouwen,
eerst in tufsteen, later ook in baksteen
opgetrokken. Tijdens het beleg van Leiden in
1573/74 werd de abdij ontruimd. Snel vervielen
de gebouwen tot ruïne. Slechts één toren van de
oude abdijkerk heeft de eeuwen weten te
doorstaan en vormt nu de eerbiedwaardige
tufstenen toren van de dorpskerk.