PIETER PAUWEL RUBENS - Tresoar

148
De brieven van Pieter Pauwel Rubens. Er
werd beweerd dat Rubens circa 8 000 brieven
zou hebben geschreven; slechts ongeveer
230 zijn ervan bewaard en uitgegeven.
Rubens schreef in diverse talen. In het Nederlands,
hoewel vrij zelden, b.v. in 1629 aan
de Antwerpse stadssecretaris Jan Gaspard
Gevartius (Corr., V, p. 196-202), maar aan
dezelfde een jaar vroeger in een mengeling
van Nederlands en Latijn (Corr., V, p.
14-21). In het Frans, aan de Fransman Balthasar
Gerbier in 1627 (Corr., IV, p. 51-52),
aan de Engelsman Carlisie in 1629 (Corr., V,
p. 24-25). De meeste gepubliceerde brieven
zijn in het Italiaans: zowel aan de Vlaming
Petrus Peckius, 1623 (Corr., III, p. 253-260),
als aan de Hollander Jan Brant, 1625 (Corr.,
III, p. 378-384), aan de Fransen Palamède de
Fabri, 1625 (Corr., III, p. 372-378), Pierre
Dupuy, 1626 (Corr., III, p. 444447), Nicolas
daude de Fabri Peiresc, 1628 (Corr., V,
p. 10-13). Over een klassiek onderwerp correspondeerde
Rubens in het Latijn met de
Antwerpse handelaar Franciscus Sweertius,
1618 (Corr., II, p. 124-127). Dat zijn maar
enkele voorbeelden.
Waar haalde Rubens deze talenkennis vandaan?
Nederlands was de taal van zijn vader
Jan Rubens, een Antwerpse schepen, en van
zijn moeder Maria Pypelincx. Latijn leerde
hij op school bij meester Verdonck. Frans en
Italiaans tijdens zijn reizen in Frankrijk en in
Italië. Misschien kende hij ook wel Spaans,
gelet op zijn reizen naar en zijn betrekkingen
met Spanje.
Als jongen van 10 à 12 jaar leerde Rubens
Latijn te Antwerpen in de Papenschool. Rector
van de school was, zoals gezegd, Ruinoldus
Verdonck. Diens helpers waren praeceptor
Laevinus Basius, magister Petrus als ondermeester
en een Latijns dichter (orator
peritus, poeta bonus) met de naam Joannes.
Bekende medeleerlingen waren Jan en Bal-
thasar Móretus, kleinkinderen van de Antwerpse
aartsdrukker Christoffel Plantin, en
Jan van den Wouwer, dat is Joannes Woverius
die later commensalis zou worden van
professor Justus Upsius te Leuven.
Het Latijn van Rubens is toe te schrijven aan
de invloed van magister Verdonck (Eersel ca.
1541 – Antwerpen 1620), oud-student in de
‘artes’ te Leuven, in 1573 Latijnse rector te
Lier en bevriend met een andere Noordbrabander,
Simon Verepaeus, uit Dommelen (+
‘s-Hertogenbosch 1598). In 1579 werd Verdonck
opgenomen in het Antwerpse schoolmeestersgild.
Tijdens Rubens’ studiejaren in
de Papenschool kocht rector Verdonck in
1588 in de ‘Officina Plantiniana’ verschillende
exemplaren van drie delen van Joannes
Despauterius’ Latijnse grammatica in de bewerking
van Verepaeus, vijf exemplaren van
het vierde boek van Vergilius’ Aeneis, twee
exemplaren van Cicero’s Pro lege Manilia, zes
van de Flores Terentii (misschien de schooluitgave
bezorgd door Augustinus Wilsius),
vier van de Latijnse grammatica van de Diestenaar
Albertus Herlemannus. Uit deze of
dergelijke werken heeft Rubens zijn Latijnse
kennis opgedaan.
En toch schijnt Pieter Pa uw el zich niet zulke
grote praktische kennis van de taal van Latium
te hebben eigen gemaakt. Als hij in
Italië verblijft laat hij zijn oudere broer Filip,
inmiddels een geoefend latinist en filoloog
geworden, de Latijnse brieven schrijven. Anderzijds
weten wij, dat Rubens zich later
tijdens zijn atelierwerk te Antwerpen liet
voorlezen uit Tacitus, Livius of Seneca, ook
uit Ploutarchos, maar dan vermoedelijk uit
een Latijnse vertaling of de Franse van
Amyot. Frg creatief was Rubens in het Latijn
inderdaad niet. Na de dood in 1611 van
zijn broer Filip vroeg Pieter Pauwel aan Balthasar
Moretus om het Latijnse grafschrift te
maken. Slechts een paar Latijnse brieven van
de schilder zijn overgebleven.