PIETER PAUWEL RUBENS - Tresoar

192
een lijst teruggevonden met 27 Gallische
munten, welke hij schonk aan Peiresc in
1622. 18
Gelukkig is er aanzienlijk meer bekend over
Rubens’ glyptische verzameling. Er bestaat
namelijk een lijst met 53 gegraveerde gemmen,
waarvan hij afgietsels zond aan Peiresc
in 1628, en van een aantal gemmen zijn er
gedetailleerde beschrijvingen van de hand
van Peiresc bewaard gebleven. 19 De reconstructie
van zijn gemmencollectie werd verder
vergemakkelijkt door het bestaan van
een aantal prenten en tekeningen (afb. 1, 2
en 9) en twee inventarissen: één uit 1635 de
nalatenschap beschrijvende van de Hertog
van Buckingham 20 en een tweede in 1664
gemaakt van de verzameling van Lodewijk
XIV van Frankrijk. 21 Lodewijk XIV erfde
de gemmen die zijn oom, Gaston d’Orléans,
verworven had bij de verkoop van de
Buckingham collectie in 1649, en zijn verzameling
kwam naderhand in het Cabinet
des Médailles in Parijs terecht waar thans nog
van een zeventiental gemmen aantoonbaar is,
dat ze eens in Rubens’ bezit waren (afb.
3-8). Na de verkoop van zijn oorspronkelijke
collectie aan de Hertog van Buckingham legde
Rubens een tweede verzameling aan. Deze
stenen liet hij na aan de zonen uit zijn eerste
huwelijk en Albert werd er de bezitter van.
Bij diens dood werden ze gecatalogiseerd
(1658). Een exemplaar van deze inventaris is
nog voorhanden in Besancon. 22 In 1623
schonk Peiresc Rubens vier erotische gemmen,
nadat hij er eerst zelf afdrukken in
zegeüak van gemaakt had. Deze afdrukken
blijken nog in uitstekende conditie bewaard
in de Bibliothèque Nationale te Parijs, waar
eveneens twee tekeningen, genoemd in de
briefwisseling, terug te vinden zijn: de één
van een mummie, de ander van een helm in
Rubens’ bezit 23
Rubens maakte een aantal tekeningen voor
gravures naar antieke cameeën in het kader
van de voorbereidingen voor een gemmenboek,
dat ze op initiatief van Peiresc wilden
uitgeven (afb. 9). Hoewel de plannen niet tot
een geslaagd einde gebracht werden, tonen
documenten in Parijs ons dat Peiresc materiaal
bijeengebracht had voor de tekst. 24 Als
Rubens en Peiresc zich aan de oorspronkelijke
opzet gehouden hadden, dan had het
boek in 1625 voltooid kunnen zijn. Helaas
verzandde het project en bleef een uniek
boek onuitgegeven.
Rubens’ positie als kunstenaar, kenner van
de Oudheid en verzamelaar van oudheden is
niet uniek in de geschiedenis van de Zuidelijke
Nederlanden. Verschillende kunstenaars
vóór hem combineerden artistieke met
archeologische bezigheden. Pieter Paul
Rubens was echter de laatste kunstenaar van
de Zuidelijke Nederlanden, die in zo’n directe
verhouding stond tot de Oudheid en een
dermate hoge graad van perfectie bereikte in
zowel zijn artistieke als antiquarische prestaties.
Om een goed kunstenaar te kunnen zijn,
moest Rubens daarnaast ook een goed archeoloog
zijn. Peiresc gaf uiting aan de hoge
dunk van zijn Vlaamse vriend door in een
brief aan niemand minder dan Cassiano del
Pozzo naar hem te verwijzen als: S. r Pietro
Paulo Rubenio, che ha gran noticia, et ha
fatto gran studio de’ Riti, et costumi degli
antiqui, et ne potrebbe forzi dire, altre tanto
ch’ogni altro del secolo... 25