Bijlage cultuurhistorische analyse - Gemeente Groningen

ook de invloed van Holland werd zichtbaar met de introductie van halsgevels
en pilastergevels.
In deze periode vindt met de introductie van de gang een belangrijke verandering
in de huisplattegronden plaats, een ontwikkeling die in de 18e eeuw
doorgaat. Niet langer komt de voordeur uit op een grote representatieve voorkamer,
maar op een gang die doorloopt tot aan de achtergevel, in veel gevallen
de achtergevel in het achterhuis. Vanwege de soms zeer diepe bebouwing
zijn deze gangen vanwege de aanbouw van achterhuizen tot meer dan 30 meter
lang. Passend bij de opkomst van de gang zijn de gedeeltelijk onderkelderde
bouwdelen waarbij veelal de achterkamer van een voor- of achterhuis een,
veelal overwelfde kelder boven de achterkamer heeft naast de gang. Wanneer
een pand de voordeur in het midden had en een gang werd aangelegd, dan
was het nodig de voordeur naar de zijkant van de het huis te verplaatsen en
wel de zijde tegenover de stookplaatsen. Dit was geregeld de aanleiding om
de gevel voor te moderniseren dan wel te vernieuwen.
Als Egbert Haubois zijn beroemde vogelvluchtkaart maakt die wordt gedateerd
op omstreeks 1643, is de hausse aan bouwactiviteiten duidelijk over zijn
hoogtepunt heen.
18e eeuw, voortborduren op het bestaande
In de twee daarop volgende eeuwen werd relatief weinig nieuw gebouwd.
Het moderniseren van de bestaande bouw ging wel door, maar veelal minder
ingrijpend dan in de eerste decennia van de 17e eeuw. Tot de belangrijkste
nieuwbouwprojecten uit de 18e eeuw horen het zeer forse huis Ossenmarkt
4-4a (1746-’50) en Oude Boteringestraat 44 (1791). Deze grote nieuwe huizen
hebben een geheel andere hoofdvorm en plattegrond dan tot dan toe gebruikelijk.
Deze huizen zijn relatief breed en bevatten meerdere middeleeuwse
percelen en hebben een monumentale entree in het midden. De grote steile
kap heeft plaatsgemaakt voor twee achter elkaar geplaatste dwarskappen of
soms een omgaand schilddak.
In de tweede helft van de 18e eeuw komt de lijstgevel op, aanvankelijk veelal
nog versierd met consoles in Lodewijk XV en Lodewijk XVI-stijl.
19e eeuw, een periode met een rustig begin en een dynamisch slot
Deze ontwikkeling zet in de 19e eeuw sterk door en dergelijke gevels vormen
daardoor nu in veel gevallen het front van de middeleeuwse huizen.
Doordat er twee eeuwen relatief weinig nieuw werd gebouwd en meestal
met behoud van de middeleeuwse perceelstructuur, sluit de kaart van Hau-
bois verrassend goed aan op de oudste kadasterkaart uit omstreeks 1830.
In de tweede helft van de 19e eeuw en dan vooral in het laatste kwart wordt
veel nieuwbouw gepleegd en uitgevoerd in de dan gangbare neostijlen. Dit
zijn vooral herenhuizen aan de nieuw aangelegde singels en in een soberder
versie aan de binnensingelstraten. Een bijzonder voorbeeld, ook door zijn
situering was het zeer luxueus en groots opgezette woonhuis van industrieel
W.A. Scholten aan de Grote Markt oostzijde.
Daarnaast werd woningbouw gepleegd als incidentele invulling/verdichting
en ophoging in de bestaande straten. Verdere verdichting vond plaats in de
binnenstad, met name langs de stegen en gangen. Deze werden veelal volgebouwd
met eenvoudige kleine woningen of eenkamerwoningen.
77