: Nota vakdidactiek Nederlands 1 graad Faculteit Lerarenopleiding ...

Samen leren reviseren, nota vakdidactiek november 2005
1. Reviseren, een ondergeschoven kind in schrijflessen
Na zo’n twintig jaar (bedrijfs)journalistiek en communicatiemanagement maakte ik in 2004
een overstap naar het voortgezet onderwijs. Als nieuwbakken docent Nederlands was ik
benieuwd naar de lessen schrijfvaardigheid en hoe die in mijn klas zouden uitpakken.
Afgelopen jaar heb ik in een brugklas 3 en 4 vwo les gegeven. In deze nota beperk ik me tot
de ervaringen in klas 4. In 4 vwo werken leerlingen aan een schrijfopdracht (lessenreeks),
geheel volgens de methode (Kiliaan) en de studiewijzer (die een collega voor een hele
jaarlaag samenstelt). Dat verliep, globaal, als volgt: leerlingen maken – zoals ze dat leren in
de methode – een schrijfplan, schrijven een proeftekst, kijken die nog eens door en maken
uiteindelijk de netversie.
De revisiefase, het beoordelen van elkaars teksten aan de hand van een beoordelingsformulier,
gebeurt veelal snel en globaal. Naar aanleiding van - veelal - enkele kritiekpuntjes
herschrijven sommige leerlingen hun tekst (sommigen laten het bij het toevoegen van enkele
details aan de tekst, ondanks dat ik heb gevraagd om een herschreven versie in het dossier op
te nemen). Het schrijfonderwijs en dus ook het schrijfproces bij leerlingen kent het
zwaartepunt bij het schrijfplan en het uitwerken van de opdracht. De revisiefase bleek een
ondergeschoven kind:
1) Ik heb de indruk dat honger naar het afronden van de opdracht maakt dat leerlingen snel
hun eerste versie aanpassen, zonder veel denkwerk.
2) De beoordelingsformulieren werkten niet in de hand dat leerlingen gemotiveerd reviseren
(veel gesloten ja/nee-vragen – weinig open vragen).
3) Leerlingen vond ik weinig kritisch op elkaars werk (willen misschien elkaar niet afmaken,
of werken gewoon ‘efficiënt’ de revisiefase door).
4) Een gesprekje met een paar collega’s leverde op wat ik zelf ook al heb geconstateerd:
leerlingen vinden beoordelen van eigen werk of andermans werk aan de hand van
beoordelingsmodellen vaak niet zo ‘interessant’.
De aanleiding om kritisch naar de revisiefase te kijken, is het hoofdstuk over zelfstandig
leren, in het boek ‘Resultaat gericht doceren’. (Schellekens, 1998) i . Reviseren - of toetsen en
herstellen zoals Schellekens dat beschrijft is, een metacognitieve vaardigheid die een enorme
hulp kan bieden bij het succesvol uitwerken van een schrijfopdracht. Leerlingen die goed
kunnen reviseren, zijn dus in staat om kritisch naar de eerste versie van de eigen tekst te
kijken en deze te verbeteren. Dit maakt van leerlingen dus completere schrijvers.
Maar nog belangrijker: door gericht aandacht te besteden aan reviseren leer je dus leerlingen
kritisch naar eigen werk te kijken en wat zou het toch geweldig zijn als leerlingen vervolgens
de transfer naar andere vakken en vaardigheden kunnen maken.
Met deze nota probeer ik antwoord te vinden op de volgende centrale vraag:
Hoe ontwikkel je schrijfvaardigheidslessen waarbij leerlingen uit de revisiefase
een zo optimaal mogelijk leerrendement halen?
1.1. Examen schrijfvaardigheid
De belangrijkste verantwoording voor de keuze van mijn onderwerp vind ik in het ---eindexamenprogramma
van havo en vwo waar eindterm 17 van het onderdeel
schrijfvaardigheid vermeldt: ‘Een leerling kan zijn tekst reviseren, mede op basis van
3