: Nota vakdidactiek Nederlands 1 graad Faculteit Lerarenopleiding ...

Samen leren reviseren, nota vakdidactiek november 2005
3. Reviseren: zo doe je dat!
In dit hoofdstuk beschrijf ik drie didactische benaderingen die ik heb gevonden voor
verbetering van het rendement van de revisiefase in het schrijfproces. De aandachtspunten die
ik heb gevonden in het vorige hoofdstuk: motivatie, het loskoppelen van de schrijftaak en de
leertaak, het schrijfdossier en samenwerkend leren zijn in deze benaderingen verwerkt. Ik
besteed verder een afzonderlijke paragraaf aan het beoordelingsformulier.
3.1. Drie didactische benaderingen
Interessant vond ik dat ik duidelijk stromingen herkende: De lerarenopleiding van de
Universiteit van Amsterdam (van Rijlaarsdam en Braaksma) werkt het observerendlerenconcept
uit, terwijl de lerarenopleiding van de Katholieke Universiteit in Nijmegen (Piet
Hein van de Ven, project Actief en Zelfstandig Leren) samenwerkend leren volgens het smallpeergroupconcept
steeds verder vorm geeft. Een mooie mengvorm vond ik bij de
Rijksuniversiteit Groningen, waar duo-samenwerking en het inbouwen van een extra
reflectiefase bij schrijfvaardigheid onder de loep werd genomen (Hafkenscheid en Meinema).
De paragraafverdeling in dit hoofdstuk baseer ik op deze ‘stromingen’. In veel projecten
bemerkte ik een ‘constructivistisch’ uitgangspunt: kennis over schrijfvaardigheid kunnen
leerlingen wellicht beter van elkaar leren, door samen te ervaren, dan dat een docent een klas
leerlingen frontaal een lijst met criteria ‘instrueert’.
3.1.1. Leren-door-observeren
De eerste benadering die ik beschrijf is ‘leren-door-observeren-didactiek’. In drie publicaties
vond ik heel aardige ervaringen en aanbevelingen om het rendement in de revisiefase te
verbeteren. De publicaties zijn na elkaar verschenen en de auteurs hebben gebruik gemaakt
van de ervaringen in die eerdere publicaties.
Leren-door-observeren geeft leerlingen veel inzicht in het schrijfproces, met name waar
nieuwe taken worden aangeboden. Leerlingen kunnen zich tijdens het observeren beperken tot
de leertaak (de schrijftaak komt later aan bod) en het blijkt dat leren van een succesvol
model erg effectief is. Leerlingen kijken eigenlijk letterlijk af van schrijvers hoe de schrijftaak
moet worden uitgevoerd. In bijna alle gevallen leren leerlingen ‘inductief’; leerlingen
ontdekken zelf het theoretisch kader tijdens de schrijfopdracht. Observerend leren heeft zich
ontwikkeld tot een werkvorm die voor leerlingen ook erg motiverend werkt.
3.1.1.1. Argumentatief schrijven
Die bevinding deed Martine Braaksma xi eind jaren ’90 in twaalf tweede klassen van een brede
scholengemeenschap in Amsterdam waar ze een lessenreeks argumentatief schrijven heeft
uitgevoerd. Argumentatief schrijven was nieuw voor deze leerlingen. Leerlingen voerden
diverse opdrachten uit, maar allen met behulp van leren-door-observeren. Zo ontvingen
diverse leerlingen een cd-rom met video-opnamen waarin leerlingen schrijfopdrachten
hardop-denkend uitvoeren, daarnaast observeerden leerlingen twee docenten die een
schrijftaak uitvoerden. Braaksma koppelt haar bevindingen aan de volgende
‘instructiessuggesties’:
• Voor de zwakke leerling en een nieuwe schrijftaak kies je voor een observatietaak met
reflectie op het ‘zwakke model’.
• Voor de zwakke leerling en een bekende schrijftaak maak je een combinatie van lerendoor-observeren
en het zelf uitvoeren van een schrijftaak.
• Is de leerling inmiddels een goede leerling geworden en is de schrijftaak bekend, dan
kies je voor een observatietaak met reflectie op het ‘goede model’.
9