: Nota vakdidactiek Nederlands 1 graad Faculteit Lerarenopleiding ...

Samen leren reviseren, nota vakdidactiek november 2005
belangrijk is. Maar ik ga niet als ik net twee uur heb zitten zwoegen op een beschouwing (…)
waar ik net over heb geschreven nog een keer schrijven”.
Naast het aspect ‘didactiek’ en ‘motivatie’, speelt, volgens Hans Goosen x , de inrichting van
het schrijfdossier, zoals dat nu vaak de praktijk is, een rol. Veel schrijfopdrachten in de
bovenbouw worden opgenomen in dat dossier dat een handelingsdeel vormt voor het
eindexamen. Aandacht voor diverse schrijffasen en schrijfactiviteiten staan voor Goossen
buiten kijf. Waar hij aan twijfelt is of leerlingen op iedere dossieropdracht hun leerpunten
vastleggen en of ze reflecteren op hun aanpak en uitwerking. Bij een volgende opdracht
kunnen leerlingen dan terugkijken op de tips in het dossier.
Deze aanpak lijkt me zinvol voor iedere fase en met name voor de (verplichte) revisiefase
cruciaal. Reviseren aan de hand van eigen leerpunten (‘doe ik het deze keer beter’?) in plaats
van het gebruik van een lange waslijst checkpunten: dat is een verschil! In de publicaties over
schrijfdidactiek vond ik dit aandachtspunt niet terug.
2.4. Samenwerkend leren
Het leren commentaar geven en reviseren zijn onderdelen van het schrijfonderwijs. In het
boek Nederlands in de tweede fase iv beschrijven de auteurs dat leerlingen in tweede fase een
grotere rol hebben gekregen in het evalueren van eigen en elkaars teksten. Dat vraagt kennis
en vaardigheden van leerlingen zie ze voor een deel nog zullen moeten ontwikkelen
(toelichting bij eindterm 17) Door het kritisch doornemen van de kennis van teksten van
klasgenoten leren ze ook beter criteria kennen. De docent speelt belangrijke rol: hij zal met
leerlingen de criteria moeten doornemen en regels moeten opstellen voor kritische en
respectvol reageren op elkaars teksten. Kritisch kijken naar andermans en eigen teksten maakt
zo deel uit van het hele schrijfprocestekst.
In de inleiding van deze nota beschrijf ik dat ik verwacht dat ‘reviseren’ en ‘samenwerkend
leren’ een goede combinatie zou kunnen zijn. Ik ga er vanuit dat de gevonden publicaties ook
aandacht zouden besteden aan de manier van samenwerking tussen leerlingen (zo die er al is).
Met andere woorden: dat de manier waarop leerlingen met elkaar samenwerken aan revisie
van schrijfopdrachten een bepalende factor is bij de probleemstelling ‘tegenvallend rendement
bij reviseren’.
Een tegenvaller, zo bleek. Kort gezegd: diverse publicaties gaan uit van samenwerking tussen
leerlingen. Helaas blijkt de samenwerking beperkt tot het (oppervlakkig) becommentariëren
van een tekst van een medeleerling. De onderzoekers/auteurs leggen vaak het schrijfproces
onder het vergrootglas en helaas niet de samenwerkingsvorm. Daarvoor is slechts zijdelings
aandacht. Enkele voorbeelden:
• Zo gaan Anne-Marie van de Wiel en Piet-Hein van de Ven ix uit van samenwerking tussen
leerlingen is de revisiefase. Ze zien zich ondersteund door diverse publicaties over
‘collaborative learning’ en ‘small peer-groups’ bij schrijfopdrachten. In hun eigen project,
dat ze vervolgens beschrijven in het artikel, concentreren ze zich op het schrijfproces en
niet op de samenwerkingsvorm tussen leerlingen. Die factor blijft beperkt tot het ‘ervaring
opdoen met actief en zelfstandig leren als vaardigheid’. Terwijl het project juist bestaat uit
heel nadrukkelijke samenwerking tussen leerlingen (diverse rondes waarin iedere keer
verschillende leerlingenduo’s aan fasen van het schrijfproces werken)
• Esther Hafkenscheid en Yvette Meinema iii vergelijken in hun onderzoek schrijfopdrachten
door duo’s in het voortgezet onderwijs en het wetenschappelijk. Ook hier staat het
schrijfproces centraal en is de samenwerkingsvorm een uitgangspunt.
7