een antropologisch onderzoek naar de kortstondige inzet van ... - Nrc

Hoofdstuk 1
Inleiding
In dit inleidende hoofdstuk wordt eerst de probleemstelling uiteengezet, gevolgd door de onderzoeksvraag
en deelvragen. Daarna wordt ingegaan op het doel en de relevantie van het onderzoek, en ook
het onderzoekstype, de periode en plaats. Dan wordt er een paragraaf gewijd aan antropologische
onderzoeksmogelijkheden en methoden. De daaropvolgende drie paragrafen gaan in op het gebruik
van bepaalde omstreden termen, het anonimiseren van personen en organisaties, en het titelgebruik.
De laatste paragraaf toont de opzet van de scriptie.
1.1 Probleemstelling
In de afgelopen vijftig jaar is ontwikkelingshulp 1 uitgegroeid tot een serieuze, professionele bedrijfstak.
Ontwikkelingsorganisaties baseren hun inspanningen op scholing, werkervaring en lessen uit het
verleden. Een aantal uitgangspunten is inmiddels verworden tot common wisdom. Zo blijkt hulp succesvoller
wanneer er geluisterd wordt naar de lokale betrokkenen en wanneer er oog is voor lokale
omstandigheden, gewoonten en cultuur (Bodelier en Vossen, 2007b, p. 121).
Tegenwoordig lijkt er naast de bestaande ontwikkelingsorganisaties, een nieuwe groep ontwikkelingswerkers
te zijn ontstaan én te groeien: mensen die zelf hun handen uit de mouwen willen steken
en initiatief willen tonen. ‘Vroeger werden ze lid van de Wereldwinkel’, aldus directeur van COS Nederland
2 Ad Bijma, ‘nu bouwen ze waterputten en stichten ze weeshuizen’ (Velthuis, 2006). Om die
reden worden ze ook wel de ‘doe-het-zelvers’ van de ontwikkelingshulp genoemd.
Naast particuliere ontwikkelingsorganisaties wordt er door vrijwilligersorganisaties, scholen, bedrijven
en ziekenhuizen ingespeeld op de behoefte van mensen om persoonlijk betrokken te zijn bij
hulp aan ontwikkelingslanden. Zij bieden mogelijkheden voor deelname aan projecten in ontwikkelingslanden
variërend van een paar weken tot een paar jaar. Trouw meldt in april 2007 dat het Nederlands
draagvlak voor hulp aan arme landen dankzij de particuliere initiatieven van doe-het-zelvers
op het moment wellicht het grootste ter wereld is (Koch, 2007).
Ook op medisch gebied zijn er steeds meer Nederlanders die persoonlijk betrokken willen zijn
en hun kennis en kunde in ontwikkelingslanden willen inzetten. Sommigen organiseren zelf hun reis
en de manier waarop zij te werk gaan. Anderen sluiten zich aan bij één van de vele particuliere organisaties
die Nederlandse gezondheidswerkers uitzenden.
Niet iedereen stelt deze medische initiatieven echter op prijs. In 2006 komt er een heftige discussie
op gang over de zin van de kortstondige inzet van Nederlandse gezondheidswerkers, eerst binnen
de medische beroepsgroep en niet veel later in het openbaar doordat de Volkskrant begin augustus
2006 kopt met ‘Arts-toerist biedt vaak matige hulp’ (De Visser, 2006a). In het artikel komen oudtropenartsen
aan het woord die nog regelmatig terugkeren naar het land waar zij ooit werkzaam
waren. Ze signaleren dat steeds meer Nederlandse gezondheidswerkers (die ‘arts-toeristen’ worden
king.
1 Over gebruik van de term ontwikkelingshulp, zie paragraaf 1.6.
2 Het COS is een kennis- en expertisecentrum op het gebied van ontwikkelingsvraagstukken en internationale samenwer-
1