een antropologisch onderzoek naar de kortstondige inzet van ... - Nrc

aantonen dat hij 25% eigen geld meebrengt en dat geld moet voor een groot deel gevonden
worden op de chari-markt. Openlijk vraagtekens plaatsen bij het particulier initiatief
staat op zeer gespannen voet met het afgrazen van die chari-markt, tenminste zo wordt
het bij de gevestigde orde gevoeld. Je kunt niet tegelijkertijd het draagvlak bekritiseren
en exploiteren. (Koch, 2007)
De meeste kritiek die de professionele hulporganisaties hebben, wordt dan ook niet via de organisaties
gebracht maar via individuen die met hun uitspraken de reputatie van de organisatie niet op het
spel zetten. Veelvoorkomende kritiek is dat doe-het-zelvers amateuristisch en naïef zijn (Van Thiel in
Omroep VARA, 2007), geen ervaring hebben en niets (willen) afweten van culturele verschillen die
hun houding en het effect van hun werk beïnvloeden (Peerenboom in De Visser, 2006a). Minister
Van Ardenne zegt in 2006 dat menig professionele gezondheidswerkers de initiatieven van doe-hetzelvers
ziet ‘als een druppel op een gloeiende plaat en dan ook nog eens op de verkeerde plaat’ (Van
Ardenne, 2006).
De overheid
Ontwikkelingssamenwerking is te lang het speeltje van overheid en professionals geweest.
De globalisering biedt een uitgelezen kans om ontwikkelingssamenwerking weer
terug te geven aan waar die thuis hoort: de samenleving. Gevestigde instituties blijven
belangrijk, maar het internationale elan en engagement van betrokken burgers mag niet
veronachtzaamd worden. Integendeel. Over grenzen heen zijn mensen elkaars buren
geworden. Zo wordt het door velen beleefd. Daarom zijn we toe aan nieuwe vormen
van internationale solidariteit, rentmeesterschap en verantwoordelijkheid. (Van Ardenne,
2004)
De overheid is een voorstander van burgerinitiatieven op het gebied van ontwikkelingssamenwerking
en dit sluit goed aan bij het neoliberalistische denken. Bodelier en Vossen schrijven dat daar waarschijnlijk
een politieke overweging achter zit, omdat de doe-het-zelvers van toenemend belang zijn
voor de versterking van het draagvlak onder de formele ontwikkelingssamenwerking (Bodelier en
Vossen, 2007b, p. 204).
Over motieven van de doe-het-zelvers zegt voormalig minister van ontwikkelingssamenwerking
Van Ardenne eind 2006 dat het niet zelden gaat om wederzijds voordeel. Ze zegt dat men in de eerste
plaats actief wordt uit mededogen met de medemens, maar dat het helpen van armen het eigen leven
kan verrijken doordat men dichter bij de ander, maar ook dichter bij zichzelf, komt. ‘Velen vinden er
zingeving in’, aldus Van Ardenne (2006).
Onderzoekers
Doen de doe-het-zelvers het goed? Doen ze het beter dat de hulpindustrie? ‘Feitelijk hebben we geen
flauw idee’, zegt Lau Schulpen, onderzoeker aan het CIDIN (Bodelier en Vossen, 2007a). Onafhankelijke
evaluaties naar de effectiviteit van particuliere initiatieven zijn er niet. Het is onbekend hoe ze
presteren en wat hun daadwerkelijke effect is. Het belangrijkste argument van de doe-het-zelvers is
dat er bij hen veel minder geld aan de strijkstok blijft hangen, maar dat betekent nog lang niet dat een
project ook effectief is. Schulpen zegt echter ook dat men evenmin kan hardmaken dat doe-het-zelvers
per definitie niet effectief zijn.
In Kanis (2007, p. 24) komt Thea Hilhorst aan het woord. Zij is hoogleraar Humanitaire Hulp en
Wederopbouw aan de Wageningen Universiteit en beweert dat hulp bieden niet waardevrij is en dat
onbewuste superioriteitsgevoelens ons blind kunnen maken:
In wezen is de identificatie van burgers met de problematiek in ontwikkelingslanden positief.
Maar er is een subtekst, namelijk dat je als Nederlander per definitie iets te bieden
zou hebben aan armen. Dat wij superieur zouden zijn. Geen Nederlander is op het idee
gekomen naar New York af te reizen na de aanslag op de Twin Towers om daar te gaan
27