30.08.2013 Views

Jan Arends, presentatie Schutten schuren en overbruggen - Stowa

Jan Arends, presentatie Schutten schuren en overbruggen - Stowa

Jan Arends, presentatie Schutten schuren en overbruggen - Stowa

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Met uitzondering van de deur<strong>en</strong> <strong>en</strong> de bewegingswerk<strong>en</strong> zal de sluisconstructie waarschijnlijk nog<br />

veel oorspronkelijk materiaal bevatt<strong>en</strong> (D2). Als keersluis uit de eerste helft van de zev<strong>en</strong>ti<strong>en</strong>de eeuw<br />

is de sluis vrij zeldzaam (E1). Het object is in grote mate re<strong>pres<strong>en</strong>tatie</strong>f voor die eeuw (E2).<br />

De Uiterste Brug<br />

De Uiterste Brug verving in 1880 e<strong>en</strong> nog maar 35 jaar oude ijzer<strong>en</strong> draaibrug. De brug is e<strong>en</strong><br />

typer<strong>en</strong>d neg<strong>en</strong>ti<strong>en</strong>de-eeuws voorbeeld van e<strong>en</strong> ijzer<strong>en</strong> dubbele basculebrug (A2). De brug bestaat<br />

deels uit gietijzer <strong>en</strong> deels uit smeedijzer. De smeedijzer<strong>en</strong> onderdel<strong>en</strong> zijn onderling verbond<strong>en</strong> met<br />

klinknagels. Wat betreft ouderdom <strong>en</strong> grootte behoort deze brug echter niet tot de belangrijkste<br />

voorbeeld<strong>en</strong>. De Uiterste Brug heeft e<strong>en</strong> vrije overspanning van ongeveer zev<strong>en</strong> meter, oftewel elk val<br />

heeft e<strong>en</strong> uitkraging van circa 3,5 meter. Er zijn oudere dubbele basculebrugg<strong>en</strong> van ijzer met e<strong>en</strong> veel<br />

grotere overspanning.<br />

De ijzer<strong>en</strong> basculebrug is van belang voor de geschied<strong>en</strong>is van de bouwtechniek in het algeme<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

die van de ijzer<strong>en</strong> brugg<strong>en</strong> in het bijzonder (A4). Het is e<strong>en</strong> nog bijna compleet overgeblev<strong>en</strong><br />

exemplaar, afkomstig van de bek<strong>en</strong>de Haagse IJzergieterij De Prins van Oranje (A5). In de huidige<br />

situatie is de educatieve <strong>en</strong> museale waarde van de brug in redelijke mate aanwezig. Deze waard<strong>en</strong><br />

zull<strong>en</strong> word<strong>en</strong> versterkt als de brug weer beweegbaar wordt gemaakt (A6). In teg<strong>en</strong>stelling tot de<br />

dubbele bascule brugg<strong>en</strong> in Dordrecht <strong>en</strong> Middelburg, afkomstig van de ev<strong>en</strong>e<strong>en</strong>s Haagse ijzergieterij<br />

Enthov<strong>en</strong> <strong>en</strong> Co. heeft de Goudse brug e<strong>en</strong> strakke vormgeving. De gietijzer<strong>en</strong> onderdel<strong>en</strong> van de brug<br />

bezitt<strong>en</strong> door hun e<strong>en</strong>voud toch e<strong>en</strong> zekere schoonheid (B1). De combinatie van de aanbrugg<strong>en</strong>, het<br />

bewegingswerk <strong>en</strong> de leuning<strong>en</strong> gev<strong>en</strong> de brug e<strong>en</strong> niet onaardig uiterlijk (B4).<br />

In het geheel van de oude vaarweg door Gouda vormt de brug e<strong>en</strong> belangrijk elem<strong>en</strong>t (C1). De brug<br />

toont dat hier vroeger schep<strong>en</strong> met staande mast passeerd<strong>en</strong> (zij het slechts gedur<strong>en</strong>de e<strong>en</strong> periode van<br />

nauwelijks vijftig jaar). Het gietijzer is nog vrijwel ongeschond<strong>en</strong> aanwezig, maar waarschijnlijk is het<br />

val intuss<strong>en</strong> (deels) vervang<strong>en</strong>, omdat er ge<strong>en</strong> klinknagels meer zijn te zi<strong>en</strong> (D2). Bij veel andere<br />

neg<strong>en</strong>ti<strong>en</strong>de-eeuwse brugg<strong>en</strong> is vaak het grootste deel vervang<strong>en</strong>. De uiterste brug is mogelijk de <strong>en</strong>ig<br />

overgeblev<strong>en</strong> dubbele basculebrug die afkomstig is van ijzergieterij De Prins van Oranje (E1). In<br />

Gouda is het de <strong>en</strong>ige van de twee gebouwde dubbele basculebrugg<strong>en</strong> over de hav<strong>en</strong> die bewaard is<br />

geblev<strong>en</strong>. De brug is re<strong>pres<strong>en</strong>tatie</strong>f voor de neg<strong>en</strong>ti<strong>en</strong>de eeuw, hoewel de combinatie van smeedijzer<br />

<strong>en</strong> gietijzer voor 1880 niet modern meer was (E2). Gietijzer werd to<strong>en</strong> vooral nog voor kolomm<strong>en</strong><br />

gebruikt.<br />

De Dirck Crabethbrug<br />

Het wegvall<strong>en</strong> van de verplichting om door Gouda te var<strong>en</strong>, had e<strong>en</strong> achteruitgang van het<br />

scheepvaartverkeer door Gouda tot gevolg. Om deze vaarroute aantrekkelijker te mak<strong>en</strong>, werd<strong>en</strong> alle<br />

vaste brugg<strong>en</strong> over de Gouwe te vervang<strong>en</strong> door ijzer<strong>en</strong> ongelijkarmige draaibrugg<strong>en</strong>. Daardoor<br />

kond<strong>en</strong> schep<strong>en</strong> met staande mast passer<strong>en</strong>. Ook de Dirck Crabethbrug werd vervang<strong>en</strong> door e<strong>en</strong><br />

draaibrug <strong>en</strong> is daarmee van belang voor de economische ontwikkeling van Gouda (A1).<br />

De Crabethbrug bezit de voor de tweede helft van de neg<strong>en</strong>ti<strong>en</strong>de eeuw k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong>de constructie van<br />

geklonk<strong>en</strong> liggers, opgebouwd uit plaatijzer <strong>en</strong> hoekprofiel<strong>en</strong> (A2). De dwarsliggers zijn nog van<br />

gietijzer. De Goudse draaibrug heeft vergelek<strong>en</strong> met de andere ijzer<strong>en</strong> draaibrugg<strong>en</strong> in ons land met<br />

e<strong>en</strong> doorvaartwijdte van 5,1 meter e<strong>en</strong> kleine overspanning. De eerste ijzer<strong>en</strong> draaibrugg<strong>en</strong> zijn<br />

omstreeks 1845 gebouwd. Bij die brugg<strong>en</strong> werd veel gietijzer toegepast, maar na 1855 vooral<br />

smeedijzer. Bij de uit 1867 dater<strong>en</strong>de Dirck Crabethbrug is desondanks nog relatief veel gietijzer<br />

gebruikt. Hoewel dus ge<strong>en</strong> pionierswerk werd geleverd, is de brug wel belangrijk voor de geschied<strong>en</strong>is<br />

van de bouwtechniek, waaronder de brugg<strong>en</strong>bouw (A4).<br />

De brug is gemaakt door de bek<strong>en</strong>de ijzergieterij ‘De Prins van Oranje’ uit D<strong>en</strong> Haag (A5). Bij de<br />

restauratie is het handbewog<strong>en</strong> bewegingswerk gehandhaafd, waardoor de educatieve <strong>en</strong> museale<br />

waarde van de brug groot is (A6). Het giet- <strong>en</strong> klinkwerk geeft de brug e<strong>en</strong> fraaie uitstraling (B1). De<br />

ornam<strong>en</strong>tiek van het leuningwerk vergroot de schoonheid van de brug (B2). De combinatie van<br />

geklonk<strong>en</strong> brugliggers <strong>en</strong> gegot<strong>en</strong> leuningwerk gev<strong>en</strong> de brug e<strong>en</strong> fraai uiterlijk (B4). De geklonk<strong>en</strong><br />

ijzer<strong>en</strong> draaibrug is e<strong>en</strong> belangrijk object in de oude scheepvaartroute via de Hav<strong>en</strong> <strong>en</strong> de<br />

Binn<strong>en</strong>gouwe (C1).<br />

Tijd<strong>en</strong>s de restauratie in 1993 moest e<strong>en</strong> groot deel van het materiaal word<strong>en</strong> vervang<strong>en</strong>, waardoor<br />

slechts e<strong>en</strong> deel van de brug nog auth<strong>en</strong>tiek is. Wel zijn gietijzer<strong>en</strong> onderdel<strong>en</strong> opnieuw gegot<strong>en</strong>. Het<br />

TU Delft GJA oktober 2007 24

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!