Jan Arends, presentatie Schutten schuren en overbruggen - Stowa

De uit 1952 daterende brug heeft een eenvoudig maar niet onaardig uiterlijk (B1). Het historiserende
uiterlijk is echter misleidend voor het bouwjaar. De Hoornbrug is een object in de doorvaartroute door
Gouda (C1). De brug heeft echter geen monumentale waarde.
Westelijke Volmolenduiker
De volmolen is van belang geweest voor de economische ontwikkeling van Gouda (A1). Daarnaast
speelde de duiker ook een belangrijke rol bij de waterverversing van de grachten. Zonder die
waterverversing zouden de hygiënische omstandigheden in vorige eeuwen nog slechter zijn geweest.
De molen fungeerde als een getijdenmolen. Watermolens in kleine rivieren en beken waren in de
zeventiende eeuw gemeengoed. Getijdenmolens waren toen echter zeer zeldzaam. Gemetselde duikers
vormen een tussenstap tussen houten duikers en duikers van gewapend beton (A2). De duikers zijn
dan ook van groot belang voor de geschiedenis van de bouwtechniek (A4).
De volmolenduiker maakt deel uit van het doorspoelsysteem van de Goudse grachten. Samen met de
Donkere Sluis en het Amsterdamse Verlaat, maar ook de Havensluis vormen ze een historisch
ensemble (C1). Ook nu nog worden de duikers gebruikt voor het verversen van het water in de Goudse
grachten. Volmolenduikers zijn uniek (E1). Zij komen voor zover bekend alleen in Gouda voor.
Oostelijke Volmolenduiker
De volmolen is van belang geweest voor de economische ontwikkeling van Gouda (A1). Daarnaast
speelde de duiker ook een grote rol bij de waterverversing van de grachten. De verversing van het
grachtwater gaf enige verbetering van de hygiëne in de stad. De molen was een getijdenmolen.
Gemetselde duikers zijn een tussenstap tussen houten duikers en die van gewapend beton (A2). De
duikers zijn dan ook van groot belang voor de geschiedenis van de bouwtechniek (A4).
De volmolenduiker maakt deel uit van het doorspoelsysteem van de Goudse grachten. Samen met de
Donkere Sluis en het Amsterdamse Verlaat, maar ook de Havensluis vormen de volmolenduikers een
historisch ensemble (C1). Bij deze duiker is ook nog het volmolengebouw aanwezig. Hoewel de
moleninrichting al in de negentiende eeuw is verwijderd, vormen de duiker en het volmolengebouw
een fraai ensemble. De Oostelijke Volmolenduiker wordt nog steeds gebruikt voor het verversen van
het grachtwater. Volmolenduikers zijn uniek (E1). Zij komen voor zover bekend alleen in Gouda voor.
Bewegingswerken rinketten Haven
Langs de Haven bevindt zich een drietal bewegingswerken voor rinketten of schuiven. Deze geven de
plaats aan waar zijlen of riolen onder de weg door lopen. De zijlen staan in verbinding met de
evenwijdig aan de Haven lopende grachten en zijn overblijfsels van het oude Goudse
waterverversingssysteem. Zij hebben dan ook een belangrijke cultuurhistorische waarde (A1). De
bewegingswerken dateren uit de periode van 1850 tot 1940 en zijn van belang voor de geschiedenis
van de bouwtechniek (A2). Een nadere datering kan dit belang vergroten. Voor het ‘zichtbaar’ maken
van de onderliggende zijlen zijn de aanwezige bewegingswerken belangrijke objecten. Daarmee wordt
tevens het educatieve belang helder gemaakt (A6).
Het grootste cultuurhistorisch belang wordt ontleend aan het feit dat de bewegingswerken een
essentieel onderdeel zijn van een van de Goudse waterverversingssystemen (C1). De huidige
bewegingswerken zijn authentiek voor de hiervoor genoemde periode. Hoe eventuele voorgangers van
deze bewegingswerken er hebben uitgezien is niet bekend. Vanwege de grote verscheidenheid in als
tandwielkast uitgevoerde bewegingswerken, zijn deze tot op zeker hoogte uniek te noemen (E2). Ze
zijn bovendien representatief voor de periode 1850 tot 1940 (E2).
TU Delft GJA oktober 2007 26