Rondleiden in de praktijk deel 2 def - Toerisme Vlaanderen
Rondleiden in de praktijk deel 2 def - Toerisme Vlaanderen
Rondleiden in de praktijk deel 2 def - Toerisme Vlaanderen
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>Rondlei<strong>de</strong>n</strong> <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>praktijk</strong><br />
Een studieboek voor gidsen en reislei<strong>de</strong>rs<br />
Deel 2<br />
Bob De Groof, Victor Mees, Key M<strong>in</strong>nebo<br />
Deze syllabus werd ontwikkeld <strong>in</strong> opdracht van <strong>Toerisme</strong> Vlaan<strong>de</strong>ren. Niets uit <strong>de</strong>ze uitgave mag<br />
wor<strong>de</strong>n gekopieerd, bewerkt of aangepast zon<strong>de</strong>r voorafgaan<strong>de</strong> schriftelijke toestemm<strong>in</strong>g van <strong>de</strong><br />
auteurs en <strong>de</strong> opdrachtgever.<br />
1
Inhoudsopgave<br />
<strong>Rondlei<strong>de</strong>n</strong> <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>praktijk</strong> <strong>de</strong>el 2.......................................................................................................................... 1<br />
Inhoudsopgave....................................................................................................................................................... 2<br />
Woord vooraf......................................................................................................................................................... 4<br />
Hoofdstuk 1: Gids en groep.................................................................................................................................. 5<br />
Afstemmen op <strong>de</strong> doelgroep............................................................................................................................... 5<br />
Voorkennis .................................................................................................................................................... 5<br />
Heterogene groep........................................................................................................................................... 6<br />
Vier cruciale vragen....................................................................................................................................... 7<br />
Wat weten <strong>de</strong> groepsle<strong>de</strong>n al?................................................................................................................... 8<br />
Wat moeten <strong>de</strong> groepsle<strong>de</strong>n weten?.......................................................................................................... 8<br />
Wat willen je groepsle<strong>de</strong>n weten? ............................................................................................................ 9<br />
Hoe is <strong>de</strong> groep <strong>in</strong>gesteld? ...................................................................................................................... 10<br />
Tips/Checklist:........................................................................................................................................ 10<br />
Hoofdstuk 2: Gids en ruimte.............................................................................................................................. 11<br />
Het traject uitstippelen...................................................................................................................................... 11<br />
De ruimte is een gegeven............................................................................................................................. 11<br />
De gids <strong>in</strong> zijn habitat.................................................................................................................................. 11<br />
Tips/Checklist:........................................................................................................................................ 12<br />
Acclimatiseren............................................................................................................................................. 13<br />
Tips/Checklist:........................................................................................................................................ 14<br />
Een traject kiezen ........................................................................................................................................ 14<br />
Het trajectverhaal......................................................................................................................................... 15<br />
De groep ...................................................................................................................................................... 16<br />
De (geanticipeer<strong>de</strong>) omstandighe<strong>de</strong>n .......................................................................................................... 17<br />
Veiligheid .................................................................................................................................................... 17<br />
Checklist: ................................................................................................................................................ 18<br />
Het trajectscenario ....................................................................................................................................... 19<br />
Beg<strong>in</strong>....................................................................................................................................................... 19<br />
Mid<strong>de</strong>n.................................................................................................................................................... 19<br />
De ‘aankomst’......................................................................................................................................... 20<br />
Flexibel gidsen............................................................................................................................................. 20<br />
Hoofdstuk 3: Het verhaal vertellen.................................................................................................................... 21<br />
Structuur........................................................................................................................................................... 22<br />
Infostramien................................................................................................................................................. 22<br />
Verteltechnieken.......................................................................................................................................... 24<br />
Prikkelen en uitnodigen tot participeren...................................................................................................... 24<br />
Interne Intelligentie................................................................................................................................. 25<br />
Ervar<strong>in</strong>gs<strong>in</strong>telligentie.............................................................................................................................. 25<br />
Omgev<strong>in</strong>gs<strong>in</strong>telligentie:.......................................................................................................................... 25<br />
Tips/checklist.......................................................................................................................................... 25<br />
Hoofdstuk 4: Het praktisch verloop van <strong>de</strong> gidsbeurt ................................................................................... 27<br />
Gidsenbeurt van beg<strong>in</strong> tot e<strong>in</strong><strong>de</strong>....................................................................................................................... 27<br />
De kennismak<strong>in</strong>g ......................................................................................................................................... 27<br />
Tussenstop ................................................................................................................................................... 28<br />
De positie................................................................................................................................................ 28<br />
Het moment ............................................................................................................................................ 29<br />
Het verhaal.............................................................................................................................................. 30<br />
Vragen .................................................................................................................................................... 30<br />
Omgaan met vragen(stellers): ............................................................................................................ 30<br />
Lastige vragen(stellers)? .................................................................................................................... 31<br />
2
Het slot.................................................................................................................................................... 32<br />
Nazorg .................................................................................................................................................... 32<br />
Tim<strong>in</strong>g en comfort .................................................................................................................................. 32<br />
Hulpmid<strong>de</strong>len bij het gidsen............................................................................................................................. 33<br />
Wat staat tot je beschikk<strong>in</strong>g? ....................................................................................................................... 33<br />
Eigen collectie ........................................................................................................................................ 33<br />
Microfoon / geluidsversterk<strong>in</strong>g............................................................................................................... 34<br />
Beluister<strong>in</strong>g via koptelefoon .............................................................................................................. 34<br />
Stem via luidspreker........................................................................................................................... 35<br />
Soorten microfoons............................................................................................................................ 35<br />
Klank en beeldillustraties........................................................................................................................ 36<br />
Vi<strong>de</strong>o's, dia's, geluidsban<strong>de</strong>n, computers <strong>in</strong> <strong>de</strong> ruimte zelf................................................................ 36<br />
Checklist doorloop rondleid<strong>in</strong>g: .................................................................................................................. 36<br />
Specifieke vereisten.......................................................................................................................................... 37<br />
Natuurwan<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g ......................................................................................................................................... 37<br />
Museumbezoek............................................................................................................................................ 37<br />
Tips voor museumrondleid<strong>in</strong>gen waarbij <strong>de</strong> gids niet verbon<strong>de</strong>n is aan het museum: ...................... 38<br />
Plaatsen van eredienst.................................................................................................................................. 39<br />
Tentoonstell<strong>in</strong>gen ........................................................................................................................................ 39<br />
De tij<strong>de</strong>lijkheid: ................................................................................................................................. 39<br />
De mogelijkhe<strong>de</strong>n en beperk<strong>in</strong>gen van <strong>de</strong> locatie:............................................................................. 39<br />
De tentoonstell<strong>in</strong>gmaker(s):............................................................................................................... 40<br />
De tentoonstell<strong>in</strong>gsopbouw:............................................................................................................... 40<br />
Het imago van <strong>de</strong> organiseren<strong>de</strong> <strong>in</strong>stantie: ........................................................................................ 40<br />
De publiciteit en promotie:................................................................................................................. 40<br />
Het organisatiebeleid voor rondleid<strong>in</strong>gen. ......................................................................................... 41<br />
De uniciteit van <strong>de</strong> gelegenheid. ........................................................................................................ 41<br />
Rondritten.................................................................................................................................................... 41<br />
Met een toerbus....................................................................................................................................... 41<br />
De chauffeur....................................................................................................................................... 41<br />
De voorbereid<strong>in</strong>g................................................................................................................................ 42<br />
De rondrit........................................................................................................................................... 42<br />
Met eigen wagen..................................................................................................................................... 42<br />
Gidsen voor m<strong>in</strong><strong>de</strong>rvali<strong>de</strong>n .............................................................................................................................. 43<br />
Rolstoelgebruikers....................................................................................................................................... 43<br />
Bl<strong>in</strong><strong>de</strong>n en slechtzien<strong>de</strong>n ............................................................................................................................. 43<br />
Doven en slechthoren<strong>de</strong>n............................................................................................................................. 44<br />
Mentaal gehandicapten ................................................................................................................................ 45<br />
Deel 2 : slot........................................................................................................................................................... 46<br />
Bibliografie .......................................................................................................................................................... 47<br />
3
Woord vooraf<br />
In dit twee<strong>de</strong> <strong>de</strong>el van het studieboek ‘<strong>Rondlei<strong>de</strong>n</strong> <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>praktijk</strong>’ richten we ons op <strong>de</strong> praktische<br />
aspecten van het gidsen: <strong>de</strong> voorbereid<strong>in</strong>g van een gidsbeurt, <strong>de</strong> rondleid<strong>in</strong>g zelf naar <strong>in</strong>houd en<br />
vorm, <strong>de</strong> praktische aandachtspunten en succesfactoren.<br />
In <strong>de</strong>el drie komen <strong>de</strong>ontologische kwesties aan bod.<br />
Bij het voorberei<strong>de</strong>n van een gidsbeurt of reis vertrekken we van <strong>de</strong> competenties die al verworven<br />
wer<strong>de</strong>n <strong>in</strong> <strong>de</strong> module ‘voorbereid<strong>in</strong>gsproces’ van <strong>de</strong> gidsenopleid<strong>in</strong>g. Het verzamelen en verwerken<br />
van het materiaal is dus achter <strong>de</strong> rug. Nu komt het er op aan die <strong>in</strong>formatie op een aanspreken<strong>de</strong>,<br />
begrijpelijke en aanstekelijke wijze uit te wisselen met <strong>de</strong> doelgroep. En vooral: nu wordt <strong>de</strong><br />
verb<strong>in</strong>d<strong>in</strong>g gemaakt van <strong>de</strong> theoretische achtergrondkennis en terre<strong>in</strong>verkenn<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> gids met <strong>de</strong><br />
z<strong>in</strong>tuiglijke ervar<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> bezoekers en reizigers tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> rondleid<strong>in</strong>g. Het primaat van het visuele<br />
eist nu zijn volle recht op. Mensen ‘kijken zich <strong>de</strong> ogen uit’ en laten <strong>de</strong> sfeer van een omgev<strong>in</strong>g<br />
volledig op zich <strong>in</strong>werken. Ze <strong>de</strong><strong>de</strong>n een beroep op een gids om hen te helpen van dit alles een zo<br />
verrijkend mogelijke ervar<strong>in</strong>g te maken <strong>in</strong> <strong>de</strong> voor hen meest geschikte omstandighe<strong>de</strong>n.<br />
In het eerste hoofdstuk zoeken we uit hoe <strong>de</strong> rondleid<strong>in</strong>g af te stemmen op <strong>de</strong> groep. Die varieert<br />
immers telkens, geen groep is <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong>. In het twee<strong>de</strong> hoofdstuk ontwerpen we het traject van <strong>de</strong><br />
rondleid<strong>in</strong>g. Dat traject hangt nauw samen met het verhaal dat <strong>de</strong> gids wil <strong>de</strong>len met <strong>de</strong> groep. In<br />
hoofdstuk drie hebben we het niet alleen over verhaalstructuur en verteltechnieken maar ook over <strong>de</strong><br />
manier waarop een gids bij <strong>de</strong> groepsle<strong>de</strong>n <strong>de</strong> verbeeld<strong>in</strong>g en <strong>de</strong> verwerk<strong>in</strong>g van al het nieuwe kan<br />
stimuleren. Een rondleid<strong>in</strong>g of begeleid<strong>in</strong>g is immers geen eenricht<strong>in</strong>gsverkeer. In hoofdstuk vier<br />
doorlopen we een rondleid<strong>in</strong>g van beg<strong>in</strong> tot e<strong>in</strong><strong>de</strong>, van kennismak<strong>in</strong>g, over stopplaatsen,<br />
vragenron<strong>de</strong>s tot f<strong>in</strong>ale. We beste<strong>de</strong>n ook aandacht aan <strong>de</strong> hulpmid<strong>de</strong>len die een gids ter beschikk<strong>in</strong>g<br />
staan. Ook <strong>de</strong> specifieke vereisten van een wan<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g, een museum- of tentoonstell<strong>in</strong>gsbezoek, een<br />
rondrit met bus of eigen wagen komen aan bod. Ten slotte geven we aandachtspunten die van nut<br />
zijn wanneer groepen een bijzon<strong>de</strong>re samenstell<strong>in</strong>g hebben (m<strong>in</strong><strong>de</strong>rvali<strong>de</strong>n,<br />
hoogwaardigheidsbekle<strong>de</strong>rs, buitenlandse an<strong>de</strong>rstalige gasten).<br />
4
Hoofdstuk 1: Gids en groep<br />
Afstemmen op <strong>de</strong> doelgroep<br />
Voorkennis<br />
Bij <strong>de</strong> research vooraf heeft een gids al een (ruime) doelgroep voor ogen. Voor een stevige wan<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g<br />
door <strong>de</strong> Hoge Venen krijg je een an<strong>de</strong>re groep bij elkaar dan voor een kroegentocht, en een<br />
archeologische tentoonstell<strong>in</strong>g trekt een an<strong>de</strong>r publiek dan een heemkundige wan<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g, zou je<br />
<strong>de</strong>nken. Vergis je niet! Eenzelf<strong>de</strong> groep kan zich <strong>in</strong>schrijven voor ie<strong>de</strong>r van <strong>de</strong>ze vier zeer diverse<br />
activiteiten. De verwacht<strong>in</strong>gen van die groep zullen weliswaar telkens an<strong>de</strong>rs liggen en zo <strong>de</strong> sfeer en<br />
het gedrag van het gezelschap die dag an<strong>de</strong>rs kleuren.<br />
Let dus op voor stereotyper<strong>in</strong>g. Het is een van <strong>de</strong> eigenschappen van een gids om <strong>de</strong> verwacht<strong>in</strong>gen,<br />
<strong>de</strong> stemm<strong>in</strong>g van een groep snel te kunnen peilen. Vervolgens kiest hij, uit het arsenaal aan kennis en<br />
varianten dat hij tij<strong>de</strong>ns zijn voorbereid<strong>in</strong>g heeft aangelegd, die <strong>in</strong>formatie en dat traject waarmee hij<br />
<strong>de</strong> rondleid<strong>in</strong>g zoveel mogelijk afstemt op <strong>de</strong>ze groep hic et nunc.<br />
Natuurlijk zijn er constanten die het karakter van <strong>de</strong> rondleid<strong>in</strong>g of <strong>de</strong> tocht groten<strong>de</strong>els bepalen:<br />
• het thema en <strong>de</strong> opbouw van een tentoonstell<strong>in</strong>g,<br />
• <strong>de</strong> visie van <strong>de</strong> curator,<br />
• <strong>de</strong> functie en <strong>de</strong> ruimtelijke i<strong>de</strong>ntiteit van een gebouw of monument,<br />
• het eigen karakter van een landschap of het gebouw of <strong>de</strong> regio<br />
• …<br />
En ook <strong>de</strong> aankondig<strong>in</strong>g en <strong>de</strong> positioner<strong>in</strong>g van het gebeuren via brochures, programmabla<strong>de</strong>n en<br />
perscommuniqués had zijn effect op wie zich <strong>in</strong>schreef: Zo heb je:<br />
• een ‘sfeerwan<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g’,<br />
• een ‘avontuurlijke tocht’,<br />
• een ‘leerrijke ervar<strong>in</strong>g’<br />
• een ‘exclusieve kans’<br />
• een ‘familiebelevenis’<br />
• een ‘verrassen<strong>de</strong> <strong>in</strong>kijk’<br />
• ….<br />
5
Wat <strong>de</strong> copywriter bedacht (hopelijk <strong>in</strong> nauwe overeenstemm<strong>in</strong>g met <strong>de</strong> organisatoren) lokt een<br />
bepaald publiek met een bepaal<strong>de</strong> verwacht<strong>in</strong>g. Daar moet <strong>de</strong> gids mee op pad.<br />
Toch vergt een gidsbeurt van <strong>de</strong> gids telkens opnieuw <strong>de</strong> snelle oefen<strong>in</strong>g om zich <strong>in</strong> te leven <strong>in</strong> <strong>de</strong><br />
voorkennis, <strong>de</strong> verwacht<strong>in</strong>gen, <strong>de</strong> <strong>in</strong>gesteldheid van <strong>de</strong> groep die hij dit keer voor zich krijgt. Er<br />
bestaat namelijk geen rondleid<strong>in</strong>g die je zomaar van het rek kunt nemen. Ie<strong>de</strong>re rondleid<strong>in</strong>g is<br />
an<strong>de</strong>rs, want ie<strong>de</strong>re groep verschilt. Je kan vooraf al wel een beeld krijgen van een groep.<br />
Er zijn immers een aantal haast objectieve parameters:<br />
<strong>de</strong> leeftijd van <strong>de</strong> groepsle<strong>de</strong>n,<br />
<strong>de</strong> vorm<strong>in</strong>g (schoolklas, vakgroep,…)<br />
<strong>de</strong> geografische afkomst (<strong>in</strong>woners, buitenlan<strong>de</strong>rs…),<br />
<strong>de</strong> <strong>in</strong>teressesfeer (wan<strong>de</strong>lclub, kunstkr<strong>in</strong>g…)<br />
… .<br />
Dit zijn allemaal nuttige <strong>in</strong>dicatoren voor een gids die zich opmaakt om een groep rond te lei<strong>de</strong>n. Deze<br />
<strong>in</strong>dicatoren komen al naar voren bij <strong>de</strong> reserver<strong>in</strong>g. Het is dan ook van groot belang dat <strong>de</strong><br />
reserveren<strong>de</strong> dienst meer doet dan dag en datum noteren en <strong>de</strong> (vooraf)betal<strong>in</strong>g <strong>in</strong>casseren. Een<br />
reserver<strong>in</strong>gsdienst kan een gids helpen door zoveel mogelijk gegevens over groep of <strong>in</strong>dividuele<br />
<strong>in</strong>schrijver op te vragen bij <strong>de</strong> reserver<strong>in</strong>g en die tijdig door te spelen aan <strong>de</strong> gids. En een<br />
reserver<strong>in</strong>gsdienst kan daarenboven veel gidsenleed voorkomen door <strong>de</strong> <strong>in</strong>schrijvers vooraf dui<strong>de</strong>lijk<br />
te <strong>in</strong>formeren over <strong>de</strong> rondleid<strong>in</strong>g of <strong>de</strong> tocht <strong>in</strong> kwestie. Een seniorenclub die zich <strong>in</strong>schrijft voor een<br />
torenbeklimm<strong>in</strong>g; on<strong>de</strong>rschat senioren niet, maar toch…<br />
Heterogene groep<br />
Wat met een groep samengesteld uit <strong>de</strong>elnemers die zich onafhankelijk van elkaar <strong>in</strong>schreven? De<br />
gou<strong>de</strong>n regel is: zoek naar <strong>de</strong> gemene noemer en vertrek van daar uit.<br />
Daar staat een groep die zich <strong>in</strong>schreef voor ‘een verrassen<strong>de</strong> wan<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g door het mid<strong>de</strong>leeuwse hart<br />
van <strong>de</strong> stad’. Wat hebben een Vlaams gez<strong>in</strong> met drie tieners, een Ne<strong>de</strong>rlands koppel, enkele senioren<br />
op vrien<strong>de</strong>nuitstap, een stu<strong>de</strong>nte kunstgeschie<strong>de</strong>nis en een allochtoon met hart voor zijn (nieuwe)<br />
stad met elkaar gemeen? Meer dan je <strong>de</strong>nkt.<br />
Ze zijn bereid geduren<strong>de</strong> twee uur als groep te fungeren.<br />
Ze hebben belangstell<strong>in</strong>g (of willen die belangstell<strong>in</strong>g aankweken) voor stadshistorie.<br />
Ze kozen voor een historische en ( <strong>in</strong> eerste <strong>in</strong>stantie) niet voor een commerciële of politieke <strong>in</strong>kijk.<br />
Ze willen verrast wor<strong>de</strong>n.<br />
Ze kozen voor een ‘wan<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g’.<br />
6
Ze hebben <strong>de</strong> volgen<strong>de</strong> twee uur niets an<strong>de</strong>rs om han<strong>de</strong>n.<br />
Ze willen meer (of an<strong>de</strong>re d<strong>in</strong>gen) dan wat <strong>in</strong> een brochure te lezen valt.<br />
Ze verwachten een surplus van <strong>de</strong> gids en ze zijn bereid hiervoor te betalen.<br />
…<br />
En zo zijn er meer elementen die zelfs een zeer heterogene groep met elkaar gemeen heeft. Ie<strong>de</strong>r van<br />
die elementen kan een gids als ‘aanknop<strong>in</strong>gspunt’ nemen.<br />
Daarenboven is er die ene gemene <strong>de</strong>ler die alle mensen met elkaar <strong>de</strong>len: nieuwsgierigheid. De<br />
nieuwsgierigheid van een puberdochter is weliswaar op meer<strong>de</strong>re punten an<strong>de</strong>rs gericht dan die van<br />
een stu<strong>de</strong>nte kunstgeschie<strong>de</strong>nis. Maar het gaat hier niet om het object van <strong>de</strong> nieuwsgierigheid, het<br />
gaat om het openstaan voor wat re<strong>de</strong>lijk onverwacht is, afwijkend of ongewoon, pakkend of<br />
diepmenselijk, verborgen of buitensporig.<br />
Die nieuwsgierigheid kan een gids van bij het beg<strong>in</strong> van <strong>de</strong> rondleid<strong>in</strong>g uitlokken en aanwakkeren<br />
door een slimme <strong>in</strong>leid<strong>in</strong>g die <strong>de</strong> nieuwsgierigheid prikkelt en een verwacht<strong>in</strong>g wekt.<br />
Vier cruciale vragen<br />
Bij ie<strong>de</strong>re rondleid<strong>in</strong>g zal een gids zich toch vooraf vier schijnbaar simpele vragen moeten stellen over<br />
<strong>de</strong> groepsle<strong>de</strong>n.<br />
Wat weten ze al (voorkennis)?<br />
Wat moeten ze weten (stur<strong>in</strong>g)?<br />
Wat willen ze weten (<strong>in</strong>formatieve behoefte)?<br />
Hoe is hun houd<strong>in</strong>g, hun <strong>in</strong>gesteldheid?<br />
In <strong>de</strong> klassieke communicatietheorie noemen we dit ‘ <strong>de</strong> communicatieve predisposities’.<br />
Vooral rond <strong>de</strong> twee<strong>de</strong> dispositie, <strong>de</strong> ‘stuurbaarheid’, gaat men <strong>in</strong> <strong>de</strong> communicatie meer en meer<br />
vragen stellen. Kunnen we zomaar beslissen wat we <strong>in</strong> <strong>de</strong> hoof<strong>de</strong>n (en <strong>de</strong> harten) willen krijgen? Het<br />
is dui<strong>de</strong>lijk dat <strong>de</strong> zogenaam<strong>de</strong> ontvanger niet zomaar ontvangt maar zijn eigen boodschap maakt. Hij<br />
is co-auteur en hij vertrekt vanuit zijn eigen referentieka<strong>de</strong>r (zie <strong>de</strong>el I: transactionele communicatie).<br />
7
Het antwoord op <strong>de</strong>ze vragen is overigens niet eenvoudig .<br />
Wat weten <strong>de</strong> groepsle<strong>de</strong>n al?<br />
Of <strong>in</strong> communicatietermen: wat is hun referentieka<strong>de</strong>r (zie <strong>de</strong>el I: referentieka<strong>de</strong>r)? Bij <strong>de</strong> reservatie<br />
viel er zoals gezegd al veel te vernemen.<br />
Tij<strong>de</strong>ns een voorberei<strong>de</strong>nd gesprekje met <strong>de</strong> ‘groepslei<strong>de</strong>r’ komt ook veel aan het licht. (Hoe verliep<br />
<strong>de</strong> reis totnogtoe? Wat stond hiervoor op het programma? Wat viel mee en wat sloeg tegen? Wat zijn<br />
<strong>de</strong> verwacht<strong>in</strong>gen?...)<br />
Misschien moet je pijlsnel voor <strong>de</strong> rondleid<strong>in</strong>g of <strong>de</strong> tocht even poolshoogte nemen door met enkele<br />
<strong>de</strong>elnemers een praatje te maken.<br />
Een groot <strong>de</strong>el van <strong>de</strong> strategie van je rondleid<strong>in</strong>g volgt immers uit het antwoord op vraag: wat is <strong>de</strong><br />
voorkennis? Je wordt immers slechts begrepen door <strong>de</strong> filter van kennis en ervar<strong>in</strong>g van je<br />
toehoor<strong>de</strong>rs. Her<strong>in</strong>ner je: ‘een zen<strong>de</strong>r verb<strong>in</strong>dt zijn kennis en ervar<strong>in</strong>g aan die van <strong>de</strong> ontvanger’.<br />
Zon<strong>de</strong>r <strong>de</strong> locomotief van hun kennis en ervar<strong>in</strong>g blijft je karretje vol feiten en wetenswaardighe<strong>de</strong>n<br />
achter op het rangeerstation.<br />
Wat moeten <strong>de</strong> groepsle<strong>de</strong>n weten?<br />
Het antwoord op <strong>de</strong>ze vraag ligt voor een groot <strong>de</strong>el <strong>in</strong> <strong>de</strong> han<strong>de</strong>n van <strong>de</strong> gids. Hier neemt hij zelf<br />
vanuit zijn kennis een belangrijke besliss<strong>in</strong>g. Natuurlijk spelen bij <strong>de</strong>ze opportuniteitsbesliss<strong>in</strong>g ook<br />
een rol:<br />
<strong>de</strong> visie van <strong>de</strong> organisatoren of <strong>de</strong> curator<br />
<strong>de</strong> waar<strong>de</strong>n van <strong>de</strong> organisatie<br />
het respect voor <strong>de</strong> eigenheid van het monument, het gebouw, het landschap, <strong>de</strong> plek<br />
…<br />
Hoe dan ook maakt <strong>de</strong> gids vooraf voor zich uit wat beslist niet mag ontbreken <strong>in</strong> zijn verhaal en<br />
welke structuur (zie ook ver<strong>de</strong>r) hij als leidraad zal hanteren.<br />
Wat is het sleuteli<strong>de</strong>e?<br />
Wat is het overkoepelen<strong>de</strong> thema?<br />
Is er een aangewezen <strong>in</strong>valshoek, bena<strong>de</strong>r<strong>in</strong>g?<br />
Loopt er een ro<strong>de</strong> draad?<br />
Wat is wezenlijke <strong>in</strong>formatie en wat is bijzaak?<br />
8
Een b<strong>in</strong><strong>de</strong>nd sleuteli<strong>de</strong>e is van groot belang. Denk an<strong>de</strong>rs aan <strong>de</strong> emmer met <strong>de</strong> vele losse feitjes die<br />
je over <strong>de</strong> hoof<strong>de</strong>n heen gooit. Daar heeft niemand wat aan.<br />
Maak voor jezelf een dui<strong>de</strong>lijk on<strong>de</strong>rscheid tussen <strong>de</strong> ‘need to know’ en <strong>de</strong> ‘nice to know’. Er zijn<br />
d<strong>in</strong>gen waarvan je v<strong>in</strong>dt dat ze essentieel zijn <strong>in</strong> je verhaal en waarvan je hoopt dat je groepsle<strong>de</strong>n ze<br />
ook als dusdanig herkennen (wat iets an<strong>de</strong>rs is dan het er mee eens zijn of het klakkeloos<br />
overnemen). An<strong>de</strong>re d<strong>in</strong>gen zijn weetjes. Ze hebben wel hun nut (an<strong>de</strong>rs vertel<strong>de</strong> je ze niet) maar ze<br />
zijn niet wezenlijk.<br />
Overigens zorgt een gids voor een groot kennissurplus. Tij<strong>de</strong>ns een rondleid<strong>in</strong>g komt het er niet op<br />
aan alles wat men weet over <strong>de</strong> hoof<strong>de</strong>n uit te storten. Wel moet <strong>de</strong> gids beschikken over een ruime<br />
voorraad achtergrond<strong>in</strong>formatie om <strong>in</strong> te gaan op vragen of om aan te sluiten op <strong>de</strong> specifieke<br />
<strong>in</strong>formatiehonger van een bepaal<strong>de</strong> groep. Wie stu<strong>de</strong>nten landschapsarchitectuur rondleidt <strong>in</strong> <strong>de</strong><br />
Kalmthoutse hei<strong>de</strong> mag zich aan an<strong>de</strong>re vragen verwachten dan eenzelf<strong>de</strong> wan<strong>de</strong>ltocht met een klas<br />
op schooluitstap.<br />
Wat willen je groepsle<strong>de</strong>n weten?<br />
Daarover ben je (of het reservatiebureau) vooraf het liefst zoveel als mogelijk geïnformeerd. Immers:<br />
nieuwsgierigheid en leergierigheid geven communicatie vleugels. Maar let op: wat mensen volgens u<br />
moeten weten (zie hierboven) en wat ze willen weten spoort dikwijls niet. Daar is niets verkeerd mee.<br />
Een gids wisselt kennis uit met <strong>de</strong> le<strong>de</strong>n van <strong>de</strong> groep. Kennis opdr<strong>in</strong>gen hoort er niet bij en wordt<br />
ook allang niet meer geaccepteerd.<br />
Maar soms hebben mensen an<strong>de</strong>re verwacht<strong>in</strong>gen.<br />
Ze willen bijvoorbeeld vooroor<strong>de</strong>len bevestigd krijgen.<br />
Of ze had<strong>de</strong>n een an<strong>de</strong>re opzet voor ogen (ze vroegen een stadswan<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g maar bedoel<strong>de</strong>n eigenlijk<br />
een w<strong>in</strong>keltocht).<br />
Of ze hebben helemaal géén verwacht<strong>in</strong>g ( ‘Dit bezoek stond gewoon op het reisprogramma’. Of:’We<br />
dachten: ach ja, een dagje vrij. Je doet maar…’ of: ‘Het regent zo vreselijk buiten en dus dachten we,<br />
even b<strong>in</strong>nenwippen…’)<br />
In dit laatste geval (helemaal geen <strong>in</strong>itiële belangstell<strong>in</strong>g) weze het <strong>de</strong> gids gera<strong>de</strong>n toch even te<br />
proberen <strong>de</strong> gloed van <strong>de</strong> nieuwsgierigheid aan te poken. Mensen zullen je achteraf enthousiast<br />
komen vertellen ‘dat het allemaal veel <strong>in</strong>teressanter was dan ze verwacht had<strong>de</strong>n’).<br />
9
Hoe is <strong>de</strong> groep <strong>in</strong>gesteld?<br />
Zijn <strong>de</strong> le<strong>de</strong>n vermoeid, opgela<strong>de</strong>n?<br />
Wat hebben ze achter <strong>de</strong> rug?<br />
Wat hebben ze nog voor <strong>de</strong> boeg?<br />
Hoe staan ze tegenover <strong>de</strong>ze activiteit?<br />
Is dit bezoek examenstof?<br />
Is er een speciale verwacht<strong>in</strong>g of vrees?<br />
Zijn ze vertrouwd met of geïmponeerd door <strong>de</strong> omgev<strong>in</strong>g?<br />
Is er een vroegere ervar<strong>in</strong>g die doorweegt?<br />
Zijn er omgev<strong>in</strong>gsfactoren die een bijzon<strong>de</strong>r effect hebben (grote drukte, uitzon<strong>de</strong>rlijke<br />
…?<br />
temperatuur, gebeurtenis <strong>in</strong> <strong>de</strong> actualiteit, …)?<br />
Veel van dit soort <strong>in</strong>formatie haalt een gids uit <strong>in</strong>formele gesprekjes met <strong>de</strong> groepsle<strong>de</strong>n vooraf, of uit<br />
een snelle voorafgaan<strong>de</strong> afstemm<strong>in</strong>g met <strong>de</strong> verantwoor<strong>de</strong>lijke van <strong>de</strong> groep. Een scherp oog en een<br />
goed oor helpen hier ook.<br />
Tips/Checklist:<br />
Wees op <strong>de</strong> hoogte van <strong>de</strong> verwacht<strong>in</strong>gen die <strong>in</strong> pers en publiciteit gecreëerd wer<strong>de</strong>n rond het<br />
evenement, <strong>de</strong> uitstap, het bezoek…<br />
Informeer je vooraf zoveel mogelijk over <strong>de</strong> hoedanigheid van <strong>de</strong> groep en van <strong>de</strong> <strong>de</strong>elnemers.<br />
Maak gebruik van een ‘voor-kennismak<strong>in</strong>g’ om <strong>de</strong> temperatuur van <strong>de</strong> groep te nemen.<br />
Zoek <strong>de</strong> gemene noemer.<br />
Hanteer nieuwsgierigheid als b<strong>in</strong><strong>de</strong>nd element.<br />
On<strong>de</strong>rzoek <strong>de</strong> communicatieve predisposities (wat weten ze al, wat willen/moeten ze weten, hoe<br />
stellen ze zich <strong>in</strong>)?<br />
Vermijd <strong>de</strong> passe partout-rondleid<strong>in</strong>g. Hou steeds voor ogen: geen groep is gelijk.<br />
Een gids die geen aandacht heeft voor dit soort psychische en fysieke omstandighe<strong>de</strong>n levert dikwijls<br />
een ‘standaardpakket’ af. Te nemen of te laten. En dat is nu net wat mensen niet verwachten van een<br />
gids.<br />
Vier schijnbaar eenvoudige vragen dus met vier niet-eenvoudige antwoor<strong>de</strong>n. In <strong>de</strong> hectische drukte<br />
van het toeristische bedrijf vallen ze dikwijls tussen <strong>de</strong> plooien. Toch zijn dui<strong>de</strong>lijke antwoor<strong>de</strong>n op<br />
bovenstaan<strong>de</strong> vragen van belang om van een rondleid<strong>in</strong>g een succes te maken: even zitten en <strong>de</strong><br />
gedachten slijpen… Zo krijgt een rondleid<strong>in</strong>g scherpte en trefkracht.<br />
10
Hoofdstuk 2: Gids en ruimte<br />
Het traject uitstippelen<br />
De ruimte is een gegeven<br />
De ruimte waar<strong>in</strong> een rondleid<strong>in</strong>g of een tocht zich voltrekt, is bijna steeds een vast gegeven. Of het<br />
om <strong>de</strong> vaste collectie <strong>in</strong> een museum gaat, het landschap bij een natuurwan<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g, <strong>de</strong> organische stad<br />
bij een stadsverkenn<strong>in</strong>g of <strong>de</strong> opstell<strong>in</strong>g van een tentoonstell<strong>in</strong>g: <strong>de</strong> gids moet werken met <strong>de</strong><br />
structurele mogelijkhe<strong>de</strong>n en beperk<strong>in</strong>gen die door an<strong>de</strong>ren (of door <strong>de</strong> natuur) bepaald zijn.<br />
De gids gaat met die gegeven ruimte aan <strong>de</strong> slag.<br />
Naast <strong>de</strong> ruimte of omgev<strong>in</strong>g waar hij zich met <strong>de</strong> groep bev<strong>in</strong>dt, houdt <strong>de</strong> gids ook reken<strong>in</strong>g met<br />
an<strong>de</strong>re omgev<strong>in</strong>gselementen: toegang, <strong>in</strong>kom, vertrekplaats, balie, vestiaire, toiletten, cafetaria, shop,<br />
...<br />
Naast dit ‘onroerend goed’, krijgt <strong>de</strong> gids ook te maken met <strong>de</strong> menselijke <strong>in</strong>vull<strong>in</strong>g van die ruimte en<br />
<strong>de</strong> variabelen die hun <strong>in</strong>vloed hebben op <strong>de</strong> ruimte: <strong>in</strong>dividuele bezoekers, an<strong>de</strong>re groepen,<br />
suppoosten, belicht<strong>in</strong>g, weer, manifestaties, verkeer, werken, ...<br />
De ruimte strekt zich overigens ver<strong>de</strong>r uit dan het gebied waar <strong>de</strong> gids met zijn groep evolueert.<br />
Toegangsroute, parkeerplaats, vestiaire, ticketbalie: voor <strong>de</strong> groep vormen ze één perceptueel geheel.<br />
Ook <strong>de</strong> parkeerwachters, het vestiairepersoneel, <strong>de</strong> or<strong>de</strong>handhavers, an<strong>de</strong>re bezoekers: ze<br />
‘bemeubelen’ mee <strong>de</strong> ruimte.<br />
De gids <strong>in</strong> zijn habitat<br />
Een gids die een uitstral<strong>in</strong>g heeft van ‘dit is voor mij een vertrouw<strong>de</strong> habitat, hier ken ik mijn weg en<br />
voel ik me zelfs thuis ondanks het verkeer, <strong>de</strong> drukte, <strong>de</strong> donkere zalen’, geeft een belangrijk<br />
geruststellend signaal aan <strong>de</strong> groep.<br />
Een groep ‘geeft’ zich makkelijker aan een gids die rust en zelfzekerheid uitstraalt <strong>in</strong> een voor hen<br />
(nog) vreem<strong>de</strong> ruimte. Dit liever dan een gids die zenuwachtig wordt van <strong>de</strong> drukte <strong>in</strong> <strong>de</strong> zalen of die<br />
zich teleurgesteld toont om het slechte weer, of die sakkert omdat hij een voorwerp niet kan tonen<br />
vanwege tij<strong>de</strong>lijk niet aanwezig, of die zijn weg zelf nog moet zien te v<strong>in</strong><strong>de</strong>n naar <strong>de</strong> vestiaire, ....<br />
11
Dat ‘thuisvoelen’ van <strong>de</strong> gids slaat vooral op <strong>de</strong> vertrouwdheid met het terre<strong>in</strong>, <strong>de</strong> omgev<strong>in</strong>g, <strong>de</strong><br />
mensen. Het gaat niet om een zich heer en meester weten. Een gids blijft evenzogoed een gast, met<br />
alle respect voor <strong>de</strong> eigenheid van <strong>de</strong> plek en <strong>de</strong> rechten van <strong>de</strong> bewoners.<br />
‘Thuisvoelen’ voor een gids, betekent dus on<strong>de</strong>r meer het vlot kunnen <strong>in</strong>spelen op veran<strong>de</strong>r<strong>in</strong>gen van<br />
het traject:<br />
Wanneer een museumzaal tij<strong>de</strong>lijk afgesloten is wegens werken kan hij zon<strong>de</strong>r problemen een<br />
alternatief circuit kiezen.<br />
Hij kent een oploss<strong>in</strong>g voor no<strong>de</strong>n van <strong>de</strong> groepsle<strong>de</strong>n (hij weet waar <strong>de</strong> toiletten zich<br />
bev<strong>in</strong><strong>de</strong>n of geeft tijdig aan wanneer er een tijdje geen toiletten te bereiken zijn, hij weet<br />
waar drank te verkrijgen is en waar er een EHBO-post is. Zelfs voor het opwarmen van een<br />
papflesje weet hij raad.<br />
Hij weet waar <strong>de</strong> fotografen aan hun trekken kunnen komen.<br />
Hij weet om te gaan met <strong>de</strong> weersomstandighe<strong>de</strong>n. Regenjas of paraplu nodig? Waar<br />
….<br />
vluchten bij een bui? Waar schaduw bij hitte en waar bescherm<strong>in</strong>g bij w<strong>in</strong>d?<br />
Als gids is het ook goed <strong>de</strong> ‘vaste bewoners’ van <strong>de</strong> ruimte die je gidst te kennen: suppoosten,<br />
baliepersoneel, bewoners, conciërge, boswachters, ...<br />
Wanneer je een iets persoonlijker relatie hebt met die ‘bewoners’, kan je al eens makkelijker <strong>in</strong>fo<br />
opvragen, kun je ook makkelijker afstemmen rond ‘wat mag en niet mag’, enz.<br />
Dit draagt ook bij tot een ‘ik ben hier thuis’-uitstral<strong>in</strong>g.<br />
Tips/Checklist:<br />
Zorg dat je <strong>de</strong> ruimte goed verkend hebt vooraf zodat je je er a.h.w. ‘thuis’ voelt.<br />
Leer die ruimte ook op verschillen<strong>de</strong> momenten kennen (weekend versus weekdag, daglicht versus<br />
donker, druk versus rustig).<br />
On<strong>de</strong>rzoek alternatieve routes b<strong>in</strong>nen <strong>de</strong> ruimte.<br />
Weet waar toiletten, liften, vestiaire, bookshop, cafetaria zijn.<br />
Weet ook of je moet betalen <strong>in</strong> toiletten of vestiaire.<br />
Weet wat er te koop is <strong>in</strong> bookshop of te eten is <strong>in</strong> cafetaria.<br />
Zorg voor een goed contact met het vaste personeel.<br />
Weet <strong>de</strong> park<strong>in</strong>g, <strong>de</strong> bushalte, het tre<strong>in</strong>station te v<strong>in</strong><strong>de</strong>n.<br />
Ken <strong>de</strong> nooduitgangen en <strong>de</strong> vluchtwegen.<br />
12
Acclimatiseren<br />
Omdat <strong>de</strong> gids <strong>de</strong> ruimte meestal beter zal kennen dan <strong>de</strong> groepsle<strong>de</strong>n en er ook meer komt, kan <strong>de</strong><br />
vanzelfsprekendheid van die ruimte voor <strong>de</strong> gids, een valkuil zijn. Hij gaat er dan – verkeer<strong>de</strong>lijk – van<br />
uit dat <strong>de</strong> groep even vertrouwd is met die ruimte als hij.<br />
Voor <strong>de</strong> groep is het museum, <strong>de</strong> stadswijk, <strong>de</strong> tentoonstell<strong>in</strong>g, het natuurgebied, ... meestal een<br />
vreem<strong>de</strong>, nieuwe en wat ongewone omgev<strong>in</strong>g. Groepsle<strong>de</strong>n zullen eerst willen wennen aan <strong>de</strong> plek<br />
waar ze beland zijn. Ze willen wat rondkijken, soms zelfs wat eerste <strong>in</strong>druk-commentaren geven.<br />
Mensen willen eerst kijken, hun omgev<strong>in</strong>g <strong>in</strong>schatten. Dan pas verplaatsen ze hun aandacht naar <strong>de</strong><br />
gids.<br />
De gids kan <strong>in</strong> <strong>de</strong>ze - voor <strong>de</strong> groepsle<strong>de</strong>n – nieuwe situatie meegaan door niet meteen van wal te<br />
steken met zijn verhaal, maar <strong>de</strong> <strong>de</strong>elnemers <strong>de</strong> gelegenheid te geven te wennen aan <strong>de</strong> ‘nieuwe’<br />
ruimte. Hierbij hoeft <strong>de</strong> gids niets te zeggen. Terwijl <strong>de</strong> groepsle<strong>de</strong>n langzaam samenklitten rond <strong>de</strong><br />
gids, zullen ze <strong>de</strong> omgev<strong>in</strong>g aftasten. Ze zullen elkaar even aanporren of iets toefluisteren . Ze zullen<br />
misschien een observatieve opmerk<strong>in</strong>g maken bestemd voor <strong>de</strong> gids (bijvoorbeeld: ‘het is hier groot<br />
zeg’).<br />
De gids laat dit gewenn<strong>in</strong>gsproces zijn gang terwijl hij contact houdt met <strong>de</strong> groep. Het is zaak <strong>de</strong><br />
groep <strong>de</strong> tijd te geven te wennen aan <strong>de</strong> omgev<strong>in</strong>g:<br />
Bij tentoonstell<strong>in</strong>gen kan dat betekenen: even laten wennen aan <strong>de</strong> licht<strong>in</strong>tensiteit, <strong>de</strong> vormgev<strong>in</strong>g,<br />
enz.<br />
In musea kan dat betekenen: even <strong>de</strong> ruimte <strong>in</strong>schatten met haar hoge plafonds en vreem<strong>de</strong> hoeken<br />
en bochten, <strong>de</strong> shop laten ont<strong>de</strong>kken, mensen gewoon laten wor<strong>de</strong>n aan akoestiek of<br />
achtergrondgelui<strong>de</strong>n,...<br />
bij natuurwan<strong>de</strong>l<strong>in</strong>gen kan dat betekenen: even laten oriënteren <strong>in</strong> <strong>de</strong> omgev<strong>in</strong>g, even geuren laten<br />
opnemen, richt<strong>in</strong>g van het pad <strong>in</strong>schatten, vergezichten visueel aftasten.<br />
bij stadsverkenn<strong>in</strong>gen kan dat betekenen: even laten wennen aan het verkeer, even laten kijken naar<br />
<strong>de</strong> voorbijgangers, enz.<br />
Wanneer <strong>de</strong> rondleid<strong>in</strong>g zelf geen ogenschijnlijke band heeft met <strong>de</strong> locatie (bv een verlaten<br />
fabrieksruimte voor een beel<strong>de</strong>ntentoonstell<strong>in</strong>g) kan <strong>de</strong> gids toch wijzen op een l<strong>in</strong>k. Het is altijd<br />
z<strong>in</strong>vol voor een gids om <strong>de</strong> omgev<strong>in</strong>g of ruimtelijke context toch toe te lichten.<br />
13
Zo kan hij tij<strong>de</strong>ns zijn <strong>in</strong>leid<strong>in</strong>g iets vertellen over het museumgebouw waar <strong>de</strong> tentoonstell<strong>in</strong>g <strong>in</strong><br />
plaats v<strong>in</strong>dt. Of hij kan iets vertellen over het dorp waar het natuurgebied aan grenst, of over <strong>de</strong><br />
betekenis van <strong>de</strong>ze plek voor <strong>de</strong> plaatselijke bevolk<strong>in</strong>g.<br />
Tips/Checklist:<br />
Geef <strong>de</strong> groep bij het onthaal genoeg tijd en ruimte om te acclimatiseren aan <strong>de</strong> omgev<strong>in</strong>g.<br />
Geef - <strong>in</strong>dien omgev<strong>in</strong>g ogenschijnlijk geen directe l<strong>in</strong>k heeft met rondleid<strong>in</strong>g – toch kort wat<br />
<strong>in</strong>formatie over die locatie.<br />
Een traject kiezen<br />
De gids moet een traject construeren, met een aantal stopplaatsen en bijhoren<strong>de</strong> focuspunten<br />
(voorwerpen, gebouwen, vergezichten, planten, ...). Dat traject beg<strong>in</strong>t op <strong>de</strong> plek waar hij <strong>de</strong> groep<br />
oppikt en e<strong>in</strong>digt waar hij <strong>de</strong> groep terug loslaat.<br />
Tussen die twee zorgvuldig gekozen locaties wordt als het ware een loop-lijn uitgezet die <strong>de</strong> gids<br />
met zijn groep wil bewan<strong>de</strong>len.<br />
Wat ook <strong>de</strong> <strong>in</strong>houd is van <strong>de</strong> rondleid<strong>in</strong>g, meestal heeft <strong>de</strong> gids meer<strong>de</strong>re mogelijkhe<strong>de</strong>n om het<br />
verhaal b<strong>in</strong>nen <strong>de</strong> gegeven ruimte uit te stippelen en vast te leggen <strong>in</strong> een traject.<br />
Tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> voorbereid<strong>in</strong>g dient <strong>de</strong> gids <strong>de</strong> verschillen<strong>de</strong> mogelijke trajecten grondig te verkennen,<br />
daar<strong>in</strong> keuzes te maken en die vast te leggen <strong>in</strong> een scenario: wat vertelt hij waar én hoe maakt hij<br />
<strong>de</strong> verb<strong>in</strong>d<strong>in</strong>g tussen <strong>de</strong> stopplaatsen?<br />
Tentoonstell<strong>in</strong>gen, musea, natuurgebie<strong>de</strong>n, stadswijken bie<strong>de</strong>n een overdaad aan <strong>in</strong>teressante<br />
voorwerpen, plekken, planten, uitzichten om aan te kaarten tij<strong>de</strong>ns één rondleid<strong>in</strong>g.<br />
De kunst is te kiezen. ‘In <strong>de</strong> beperk<strong>in</strong>g pas toont zich <strong>de</strong> meester’ zei Goethe. Enkele goedgekozen<br />
voorwerpen of stopplaatsen met een treffend verhaal erbij, zullen een sterkere impressie achterlaten<br />
dan een vergeefse pog<strong>in</strong>g om alles te bekijken en te bespreken.<br />
In zijn verkenn<strong>in</strong>gstocht gaat <strong>de</strong> gids na welke <strong>de</strong> kwaliteiten en welke <strong>de</strong> h<strong>in</strong><strong>de</strong>rnissen zijn van <strong>de</strong><br />
ruimte die hij wil gebruiken.<br />
De gids dient bij het maken van zijn keuzes een evenwicht te zoeken tussen en reken<strong>in</strong>g te hou<strong>de</strong>n<br />
met vier belangrijke pijlers:<br />
14
o Het verhaal/<strong>de</strong> <strong>in</strong>houd<br />
o De groep<br />
o De (geanticipeer<strong>de</strong>) context<br />
o Veiligheid<br />
Het trajectverhaal<br />
Stippel het traject zo uit dat <strong>de</strong> <strong>in</strong>houd en het verhaal, samen met <strong>de</strong> doelstell<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> rondleid<strong>in</strong>g<br />
maximaal gediend wor<strong>de</strong>n.<br />
De keuze van voorwerpen en plekken dient zo te gebeuren dat ze on<strong>de</strong>rsteunend is voor het verhaal<br />
en aansprekend voor <strong>de</strong> <strong>de</strong>elnemer die dit verhaal beluistert.<br />
Het gaat hier niet enkel om het voorwerp of gebouw of landschap op zich. Het gaat ook om plekken<br />
die wat betreft sfeer en uitstral<strong>in</strong>g het verhaal on<strong>de</strong>rsteunen of versterken.<br />
Zo kan een gids <strong>de</strong> groep rond één schil<strong>de</strong>rij verzamelen en dat <strong>in</strong> <strong>de</strong>tail bespreken of hij kan zich <strong>in</strong><br />
het mid<strong>de</strong>n van een zaal opstellen waar je meer<strong>de</strong>re werken tegelijk ziet en <strong>de</strong> groep iets vertellen<br />
over een schil<strong>de</strong>rstijl <strong>in</strong> een bepaal<strong>de</strong> epoque.<br />
Bij het uitstippelen en vastleggen van traject en stopplaatsen stelt een gids zich een aantal vragen.<br />
o Wat vertel ik waar? Welke <strong>in</strong>houd komt het best tot zijn recht op welke stopplaats?<br />
o Welk traject is het meest aangewezen om het verhaal logisch en boeiend te vertellen?<br />
o Welke objecten, gebouwen, bomen, plekken, vitr<strong>in</strong>es, ... dienen zeker opgenomen te wor<strong>de</strong>n<br />
<strong>in</strong> dit traject? Met an<strong>de</strong>r woor<strong>de</strong>n: wat mag niet ontbreken?<br />
o Welke stukken, plekken,...zijn hoofdzaak, welke veelal bijzaak?<br />
15
De groep<br />
De gids kiest <strong>de</strong> stopplaatsen bij voorwerpen of vitr<strong>in</strong>es, het wan<strong>de</strong>lpad zo dat een groep maximaal<br />
luister- en kijkcomfort heeft én veilig op die plek kan staan of zitten.<br />
Hierbij wordt <strong>de</strong> gids een soort regisseur die goed na<strong>de</strong>nkt over: ‘waar plaats ik <strong>de</strong> groepsle<strong>de</strong>n en<br />
waar ga ik zelf staan zodat <strong>de</strong> <strong>de</strong>elnemers op hun best kunnen observeren en on<strong>de</strong>rtussen mijn<br />
verhaal kunnen horen?<br />
Beter dus niet:<br />
o zich tussen het te bekijken voorwerp en <strong>de</strong> groep plaatsen,<br />
o zelf goed het on<strong>de</strong>rwerp kunnen observeren maar <strong>de</strong> groepsle<strong>de</strong>n geen gemakkelijke kijkhoek<br />
bie<strong>de</strong>n,<br />
o wijzen naar iets dat niet zichtbaar is,<br />
o verwachten dat groepsle<strong>de</strong>n luisteren naar een verhaal over iets dat slechts enkelen on<strong>de</strong>r<br />
hen kunnen zien (omdat het bijvoorbeeld erg kle<strong>in</strong> is),<br />
o <strong>in</strong> het mid<strong>de</strong>n van een groep gaan staan, waardoor enkel <strong>de</strong> groepsle<strong>de</strong>n die voor je staan je<br />
o …<br />
kunnen horen,<br />
De gids kan zich dus zeer empathisch en anticiperend <strong>in</strong>leven <strong>in</strong> hoe <strong>de</strong> ruimte en <strong>de</strong> voorwerpen<br />
zullen ervaren wor<strong>de</strong>n door <strong>de</strong> groep.<br />
Vragen die een gids zich hier vooraf stelt:<br />
o Hoe zit het met <strong>de</strong> akoestiek <strong>in</strong> <strong>de</strong>ze ruimte?<br />
o Hoe is <strong>de</strong> licht<strong>in</strong>val (zon<strong>in</strong>val)?<br />
o Waar is een storen<strong>de</strong> geluidsbron?<br />
o Kan een groep van x personen het on<strong>de</strong>rwerp hier goed zien?<br />
o Is <strong>de</strong>ze route bewan<strong>de</strong>lbaar voor <strong>de</strong>ze groep, reken<strong>in</strong>g hou<strong>de</strong>nd met leeftijd, fysieke factoren,<br />
...<br />
o Met welke stoorzen<strong>de</strong>rs (muziek, geluid, verlicht<strong>in</strong>g, ...) moet ik reken<strong>in</strong>g hou<strong>de</strong>n?<br />
o Waar plaats ik mij <strong>in</strong> verhoud<strong>in</strong>g tot groep en on<strong>de</strong>rwerp? Positioneer ik mij achter het<br />
voorwerp en naar <strong>de</strong> groep gekeerd, of naast het voorwerp, of achter <strong>de</strong> groep?<br />
o Zijn <strong>de</strong> omstandighe<strong>de</strong>n zowel akoestisch als visueel veran<strong>de</strong>rlijk (geanticipeer<strong>de</strong><br />
omstandighe<strong>de</strong>n)?<br />
16
De (geanticipeer<strong>de</strong>) omstandighe<strong>de</strong>n<br />
Bij het kiezen van stopplaatsen, voorwerpen en traject moet een gids ook reken<strong>in</strong>g hou<strong>de</strong>n met <strong>de</strong><br />
omstandighe<strong>de</strong>n straks op het moment van <strong>de</strong> rondleid<strong>in</strong>g.<br />
Een drukke w<strong>in</strong>kelstraat op een zaterdagnamiddag geeft een an<strong>de</strong>re context en vereist mogelijk ook<br />
an<strong>de</strong>re stopplaatsen dan op een maandagavond.<br />
Een tentoonstell<strong>in</strong>g op het moment dat er veel schoolgroepen aanwezig zijn, geeft een an<strong>de</strong>re context<br />
dan op een rustige zondag.<br />
Een verlaten ruïne geeft een an<strong>de</strong>re context dan een bewoon<strong>de</strong> steeg.<br />
Een natuurwan<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g <strong>in</strong> <strong>de</strong> regen zal an<strong>de</strong>rs (moeten) verlopen dan bij stralen<strong>de</strong> zon.<br />
Een nocturne voor een selecte groep genodig<strong>de</strong>n geeft een an<strong>de</strong>re context dan een bezoek op een<br />
door<strong>de</strong>weekse tentoonstell<strong>in</strong>gsdag.<br />
Daarenboven moet een gids zich bij het vastleggen van traject en stopplaatsen steeds bekommeren<br />
om een aantal pert<strong>in</strong>ente omgev<strong>in</strong>gsfactoren:<br />
o H<strong>in</strong><strong>de</strong>r ik hier an<strong>de</strong>re bezoekers?<br />
o Laat ik doorgangen vrij?<br />
o Wor<strong>de</strong>n <strong>de</strong> reguliere gebruikers (bewoners, cliënteel, werkers, ...) niet geh<strong>in</strong><strong>de</strong>rd als ik mij<br />
hier opstel met <strong>de</strong> groep?<br />
o Staat mijn groep hier veilig, uit <strong>de</strong> tocht, niet <strong>in</strong> <strong>de</strong> bran<strong>de</strong>n<strong>de</strong> zon, ongeh<strong>in</strong><strong>de</strong>rd door<br />
passage, kortom comfortabel?<br />
Tip: zorg steeds voor een alternatieve stopplaats. A second best voor wanneer het pijpenstelen<br />
regent, een manifestatie door <strong>de</strong> straten trekt, een gloeien<strong>de</strong> zon ie<strong>de</strong>reen naar schaduw doet<br />
snakken.<br />
Veiligheid<br />
Een belangrijk element bij rondleid<strong>in</strong>gen is veiligheid.<br />
Hoe meer mensen <strong>de</strong>el uitmaken van een groep, hoe m<strong>in</strong><strong>de</strong>r <strong>de</strong> le<strong>de</strong>n geneigd zijn op te letten voor<br />
eventuele gevaren en/of risico’s. Ze voelen <strong>de</strong> groep aan als een beschermend schild en letten vreemd<br />
genoeg niet meer op risico’s waar ze an<strong>de</strong>rs voor beducht zijn: druk verkeer, wankele pa<strong>de</strong>n, hoge<br />
drempels of onverwachte trapjes.<br />
Veiligheidsvragen voor een gids:<br />
17
o Is het voetpad hier breed genoeg voor een groep van 20 <strong>de</strong>elnemers?<br />
o Zijn <strong>de</strong> trappen veilig genoeg voor ou<strong>de</strong>re <strong>de</strong>elnemers?<br />
o Is <strong>de</strong>ze afsluit<strong>in</strong>g veilig genoeg voor jonge k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren?<br />
o Is <strong>de</strong> groep voor an<strong>de</strong>ren hier een agressie-uitlokken<strong>de</strong> stoorfactor?<br />
o …?<br />
Maar het gaat ook om <strong>de</strong> veiligheid van objecten.<br />
o Kunnen we die planten van zo dicht bekijken zon<strong>de</strong>r <strong>de</strong> begroei<strong>in</strong>g te beschadigen?<br />
o Kan een groep dicht genoeg bij dit werk staan zon<strong>de</strong>r het risico te lopen dat het aangeraakt<br />
wordt, of dat het alarm aanslaat?<br />
De gids bouwt <strong>in</strong> zijn verhaal <strong>in</strong> op welke plekken en wanneer hij aandacht vraagt voor <strong>de</strong> veiligheid.<br />
Vaak volstaat het niet voor <strong>de</strong> rondleid<strong>in</strong>g aan te kondigen voorzichtig te zijn. De gids kent zelf <strong>de</strong><br />
risico-plekken en bewaakt ze.<br />
Meestal zal <strong>de</strong> gids voorop lopen om <strong>de</strong> weg te tonen, maar soms wijkt hij van <strong>de</strong>ze stelregel af om<br />
zijn mensen voorbij risicoplaatsen te loodsen.<br />
Checklist:<br />
o Is <strong>de</strong>ze plek veilig voor <strong>de</strong> groep die ik ga rondlei<strong>de</strong>n?<br />
o Is <strong>de</strong>ze plek aangewezen voor het voorwerp dat ik wil bespreken<br />
o Wanneer en hoe geef ik richtlijnen rond veiligheid?<br />
o Op welke wijze bewaak ik <strong>de</strong> veiligheid?<br />
o Loop ik steeds voorop?<br />
o Waar blijf ik achter om te checken of alles goed verloopt?<br />
18
Het trajectscenario<br />
Net zoals een film meer is dan een aaneenschakel<strong>in</strong>g van losse foto’s, zo is een rondleid<strong>in</strong>g meer dan<br />
enkel een aaneenschakel<strong>in</strong>g van stopplaatsen.<br />
Een goe<strong>de</strong> rondleid<strong>in</strong>g heeft een dui<strong>de</strong>lijk beg<strong>in</strong>, mid<strong>de</strong>n en slot. Net als een stevig verhaal.<br />
Het verhaal krijgt hier een ruimtelijk geankerd verloop.<br />
Beg<strong>in</strong><br />
Zoals een regisseur veel zorg besteedt aan het beg<strong>in</strong> en het e<strong>in</strong><strong>de</strong> van een film, zo ook ‘regisseert’<br />
een <strong>de</strong> gids <strong>de</strong> vertrekplaats waar hij zijn <strong>in</strong>leid<strong>in</strong>g houdt .<br />
Waar zal ik staan? Waar krijgt <strong>de</strong> groep het sterkst een beeld van wat ik ga vertellen? Waar wor<strong>de</strong>n<br />
we het m<strong>in</strong>st geh<strong>in</strong><strong>de</strong>rd door an<strong>de</strong>re bezoekers of geluid, enz.<br />
Het beg<strong>in</strong> is erg bepalend voor <strong>de</strong> rest van <strong>de</strong> rondleid<strong>in</strong>g. Een goed gekozen startplaats brengt <strong>de</strong><br />
groep <strong>in</strong> <strong>de</strong> juiste sfeer of focust <strong>de</strong> aandacht.<br />
Mid<strong>de</strong>n<br />
De volgor<strong>de</strong> van stopplaatsen wordt groten<strong>de</strong>els bepaald door <strong>de</strong> context. Maar ook hier kan <strong>de</strong> gids<br />
creatief zijn en zijn verhaal versterken door niet vanzelfsprekend chronologisch te werken of het<br />
gebruikelijke traject van zaal 1 naar zaal 2 te volgen, maar door een traject te ontwerpen <strong>in</strong> functie<br />
van het verhaal.<br />
Een filmregisseur werkt soms chronologisch, soms niet. Soms hanteert hij flashbacks, en soms laat hij<br />
zijn film beg<strong>in</strong>nen bij het e<strong>in</strong><strong>de</strong> van het verhaal. Of hij gaat ver terug <strong>in</strong> <strong>de</strong> tijd om zo het verhaal een<br />
onverwacht beg<strong>in</strong>punt te geven. Sommige films verspr<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> tijd.. Soms krijg je close ups, soms<br />
vergezichten.<br />
Zo ook kan een gids als een regisseur zijn ‘film’ maken, zijn locaties en on<strong>de</strong>rwerpen en<br />
gezichtspunten kiezen, <strong>in</strong> functie van doel en <strong>in</strong>houd.<br />
Belangrijk hierbij is <strong>de</strong> wetenschap dat mensen eerst <strong>de</strong> visuele prikkels zullen verwerken, pas daarna<br />
<strong>de</strong> auditieve. Met an<strong>de</strong>re woor<strong>de</strong>n: net zoals <strong>de</strong> gids zijn groep bij aanvang heeft laten wennen aan<br />
<strong>de</strong> omgev<strong>in</strong>g, zo herhaalt dit kennismak<strong>in</strong>gsproces zich steeds van stopplaats naar stopplaats. De<br />
<strong>de</strong>elnemers dienen eerst <strong>de</strong> tijd te krijgen te observeren en te ‘ervaren’ waar ze zich nu bev<strong>in</strong><strong>de</strong>n en<br />
wat ze op <strong>de</strong>ze nieuwe plek allemaal kunnen zien. Zelfs al wil <strong>de</strong> gids <strong>de</strong> aandacht vestigen op één<br />
bepaald object, <strong>de</strong> groep wil eerst <strong>de</strong> totaalomgev<strong>in</strong>g ervaren alvorens <strong>in</strong> te zoomen.<br />
19
De ‘aankomst’<br />
Tot slot is een goed gekozen ‘f<strong>in</strong>aleplaats een bonus voor <strong>de</strong> hele rondleid<strong>in</strong>g. Een plek waar <strong>de</strong> gids<br />
kan afron<strong>de</strong>n, <strong>de</strong> rondleid<strong>in</strong>g kan samenvatten of met één sterk beeld <strong>de</strong> groep iets kan meegeven, is<br />
zoals <strong>de</strong> sluitsteen van een gewelf, <strong>de</strong> apotheose van een muziekstuk of het hoogtepunt van een<br />
vuurwerk. Daarenboven: straks zullen we zien dat mensen vooral het beg<strong>in</strong> en e<strong>in</strong><strong>de</strong> van een verhaal<br />
onthou<strong>de</strong>n. Met een gepaste stopplaats als <strong>de</strong>cor kan een gids hier een beklijvend effect maken.<br />
Flexibel gidsen<br />
Hoe mooi ook het uitgestippel<strong>de</strong> traject, een gids moet reken<strong>in</strong>g hou<strong>de</strong>n met onheil, tegenslag,<br />
onvoorziene omstandighe<strong>de</strong>n. Hoe goed hij zich ook voorbereid heeft op alle ‘eventualiteiten’ dan nog<br />
kan het gebeuren dat een tentoonstell<strong>in</strong>gszaal gesloten is, een natuurgebied on<strong>de</strong>rgelopen, een<br />
stadswijk ontoegankelijk door een plotse manifestatie, een groep <strong>de</strong>elnemers bleek om <strong>de</strong> neus na<br />
een on<strong>de</strong>ug<strong>de</strong>lijke maaltijd of net iets te veel al te <strong>de</strong>ugddoen<strong>de</strong> borrels.<br />
In zo’n precaire omstandighe<strong>de</strong>n weet een gids een flexibele oploss<strong>in</strong>g te v<strong>in</strong><strong>de</strong>n en is hij bereid af te<br />
wijken van zijn opzet. Dat is het verschil tussen een oploss<strong>in</strong>ggerichte gids en <strong>de</strong> afdreuner van een<br />
geprefabriceerd en vastgeroest verhaal.<br />
Naast plan A heeft een gids steeds plan B en soms zelfs plan C op zak. Hij voelt zich niet alleen thuis<br />
<strong>in</strong> <strong>de</strong> ruimte van zijn rondleid<strong>in</strong>g, maar hij kan ook – als het moet – flexibel zijn traject aanpassen <strong>in</strong><br />
functie van <strong>de</strong> weersomstandighe<strong>de</strong>n. En dat is nu net wat <strong>de</strong>elnemers verwachten van ‘hun’ gids.<br />
20
Hoofdstuk 3: Het verhaal vertellen<br />
Na <strong>de</strong> gedane research en nadat <strong>de</strong> <strong>in</strong>hou<strong>de</strong>lijke opties zijn genomen <strong>in</strong>zake wezenlijke en<br />
bijkomen<strong>de</strong> <strong>in</strong>formatie komt het moment van <strong>de</strong> overdracht. De gids gaat samen met <strong>de</strong> groep op<br />
pad.<br />
Omdat een gids niet al zijn kennis zomaar wil uitstorten over <strong>de</strong> groep bez<strong>in</strong>t hij zich vooraf over het<br />
vaste <strong>in</strong>formatiestramien waar<strong>in</strong> hij een antwoord geeft op <strong>de</strong> vijf fundamentele vragen:<br />
- Wie<br />
- Wat<br />
- Waarom<br />
- Wanneer<br />
- Hoe<br />
Mensen onthou<strong>de</strong>n beter en meer wanneer <strong>de</strong> <strong>in</strong>formatie die ze aangereikt wordt <strong>in</strong> een structuur<br />
zit. Er bestaan verschillen<strong>de</strong> structuren die voor ie<strong>de</strong>reen gemakkelijk hanteerbaar zijn. Een structuur<br />
is als een skelet. Om dat skelet ‘body’ te geven, bestaan er verteltechnieken die spann<strong>in</strong>g,<br />
verwacht<strong>in</strong>g en nieuwsgierigheid wekken.<br />
21
Structuur<br />
Bepaal <strong>de</strong> vorm, <strong>de</strong> structuur van je <strong>de</strong> rondleid<strong>in</strong>g. Hoe ga je <strong>de</strong> rondleid<strong>in</strong>g opbouwen?<br />
Enkele voorbeel<strong>de</strong>n:<br />
o Historisch: vroeger- nu -toekomst<br />
o Narratief: Spann<strong>in</strong>g –climax- ontspann<strong>in</strong>g.<br />
o Geografisch: g<strong>in</strong>ds - hier<br />
o Argumenterend: pro-contra<br />
o Vraag - antwoord<br />
o Thematisch: ro<strong>de</strong> draad<br />
o Vast stramien (zie hierna)<br />
o Gepersonaliseerd (visie curator, visie wetenschappers, visie gebruikers/bewoners, visie<br />
gids,…)<br />
o An<strong>de</strong>re vormen…<br />
Infostramien<br />
De meeste strakke regie voor het ‘aanleveren’ van <strong>in</strong>formatie tij<strong>de</strong>ns een wan<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g of rondleid<strong>in</strong>g is<br />
<strong>de</strong>ze:<br />
1. Wat zien we? (naam, beschrijv<strong>in</strong>g)<br />
2. Wat is <strong>de</strong> orig<strong>in</strong>e? (data, tijdverloop)<br />
3. Wat is <strong>de</strong> functie en situatie vandaag?<br />
4. Anekdotes en persoonlijke be<strong>de</strong>nk<strong>in</strong>gen.<br />
5. De groepsreflectie.<br />
6. Het ver<strong>de</strong>re verloop van <strong>de</strong> rondleid<strong>in</strong>g.<br />
Ie<strong>de</strong>r on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el van dit stramien bevat volgen<strong>de</strong> elementen:<br />
1. Wat zien we?<br />
Eerste <strong>in</strong>druk<br />
Kleuren, afmet<strong>in</strong>gen, stijl, dimensies, omgev<strong>in</strong>g<br />
22
2. Orig<strong>in</strong>e?<br />
Achtergrond (hoe, wat was het vroeger?)<br />
Belangrijke data<br />
3. Vandaag?<br />
Wat is het huidige gebruik?( bedreig<strong>in</strong>g? nieuwe bestemm<strong>in</strong>g? plannen?)<br />
Hoe zorgvuldig is men (bescherm<strong>in</strong>g? discussie?)<br />
Wie draagt er nu zorg voor?<br />
4. Anekdotes?<br />
Legen<strong>de</strong>n, bijgeloof of ‘stadsverhalen’?<br />
Persoonlijke her<strong>in</strong>ner<strong>in</strong>gen?<br />
D<strong>in</strong>gen die te gebeuren staan?<br />
5. De groep<br />
Be<strong>de</strong>nk<strong>in</strong>gen of vragen?<br />
Ervar<strong>in</strong>gen?<br />
Een eigen/an<strong>de</strong>re visie?<br />
6. Het vervolg<br />
Vat samen wat <strong>de</strong> groep net zag.<br />
Kondig aan wat komt.<br />
Praktische aanwijz<strong>in</strong>gen (hoe lang tot volgen<strong>de</strong> stopplaats, waar samenkomen, adviezen of<br />
waarschuw<strong>in</strong>gen).<br />
Educatieve diensten van musea hanteren soms <strong>de</strong>ze ‘kijkwijzer’<br />
o Wat zie je?<br />
o Hoe is het gemaakt?<br />
o Waarom is het zo gemaakt?<br />
o Wat v<strong>in</strong>d je ervan?<br />
Dit is een valabele rechtaan rechttoe-bena<strong>de</strong>r<strong>in</strong>g. De <strong>de</strong>elnemers herkennen na enige tijd <strong>de</strong><br />
opbouw. En voor een gids is stramien een handig <strong>in</strong>strument om <strong>de</strong> <strong>in</strong>formatie een vaste pasvorm<br />
te geven.<br />
Om van <strong>de</strong>ze veelal mechanische bena<strong>de</strong>r<strong>in</strong>g af te stappen kan een gids <strong>de</strong> verteltechnieken van<br />
verhalenvertellers hanteren. Zij vertellen hun verhaal van beg<strong>in</strong>spann<strong>in</strong>g naar ontknop<strong>in</strong>g. Deze<br />
techniek is niet altijd opportuun. Soms volstaat <strong>de</strong> gewone me<strong>de</strong><strong>de</strong>l<strong>in</strong>g. Maar <strong>in</strong> veel gevallen kan<br />
een gids <strong>de</strong> aandacht opwekken door zich meer als verteller dan als vraagbaak te gedragen.<br />
23
Verteltechnieken<br />
• Een verteller creëert vooraf een verwacht<strong>in</strong>g. Alsof hij een belon<strong>in</strong>g belooft aan zijn<br />
luisteraars (als u naar mijn verhaal blijft luisteren dan weet u straks…)<br />
• Een verteller kiest voor één <strong>in</strong>valshoek. Van daar uit baant hij zich een weg naar <strong>de</strong><br />
ontknop<strong>in</strong>g van zijn verhaal.<br />
• Een verteller houdt van beel<strong>de</strong>n die <strong>de</strong> verbeeld<strong>in</strong>g prikkelen .<br />
• Voor een verteller geldt: hoe concreter hoe beter. ‘Dat schil<strong>de</strong>rij hangt hier al driehon<strong>de</strong>rd<br />
jaar aan <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> haak’ zegt een verteller, i.p.v. ‘het is al driehon<strong>de</strong>rd jaar <strong>in</strong> het bezit van <strong>de</strong><br />
kerk’.<br />
• Een verteller houdt van anekdotes met verwijswaar<strong>de</strong>. Hij zegt: “Antoon Van Dijck ligt<br />
begraven <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>in</strong>drukwekken<strong>de</strong> St.Pauls Cathedral, <strong>in</strong> <strong>de</strong> buurt van Well<strong>in</strong>gton.”. Liever dan:<br />
“Antoon Van Dijck stond <strong>in</strong> Engeland <strong>in</strong> hoog aanzien.”<br />
• Een verteller gaat meestal <strong>in</strong>ductief te werk: hij gaat van het bijzon<strong>de</strong>re naar het<br />
algemene. Hij beg<strong>in</strong>t bij een <strong>de</strong>tail om bij een algemeen i<strong>de</strong>e uit te komen.<br />
En ver<strong>de</strong>r doet een verteller natuurlijk alles wat een goe<strong>de</strong> prater doet:<br />
- hij structureert en or<strong>de</strong>nt,<br />
- hij beperkt en doseert,<br />
- hij ‘scharniert’ van het ene sleuteli<strong>de</strong>e naar het an<strong>de</strong>re.<br />
Prikkelen en uitnodigen tot participeren<br />
Een gids stimuleert bij <strong>de</strong> groepsle<strong>de</strong>n vooral eigen <strong>de</strong>nkwerk. Ten slotte is een gids geen wan<strong>de</strong>len<strong>de</strong><br />
encyclopedie maar wel iemand die zijn groep <strong>in</strong>formeert op zo’n manier dat ie<strong>de</strong>r an<strong>de</strong>rs, ver<strong>de</strong>r of<br />
meer gericht gaat kijken. Daarom is een gidsenverhaal pluriform. Het reikt aan, lokt uit,<br />
commentarieert en prikkelt.<br />
Volgens psycholoog Robert Sternberg heeft <strong>de</strong> ‘verstandsmach<strong>in</strong>e’ van <strong>de</strong> mens acht<br />
ontstek<strong>in</strong>gspunten verspreid over drie leercil<strong>in</strong><strong>de</strong>rs:<br />
- <strong>in</strong>terne <strong>in</strong>telligentie,<br />
- ervar<strong>in</strong>gs<strong>in</strong>telligentie,<br />
- omgev<strong>in</strong>gs<strong>in</strong>telligentie.<br />
24
Hij adviseert communicatoren om al die ontstek<strong>in</strong>gspunten aan te vuren. Voor gidsen ligt hier een<br />
uitdag<strong>in</strong>g om <strong>de</strong> stap te zetten van ‘vlakke’ <strong>in</strong>formatie naar ‘<strong>in</strong>teractieve’ en ‘<strong>in</strong>spireren<strong>de</strong>’ <strong>in</strong>formatie.<br />
De adviezen die Sternberg geeft zijn <strong>de</strong> volgen<strong>de</strong>:<br />
Interne Intelligentie<br />
Help uw mensen hun <strong>in</strong>terne <strong>in</strong>telligentie gebruiken:<br />
- Plannen: zeg ze hoelang <strong>de</strong> rondleid<strong>in</strong>g gaat duren, wanneer een pauze komt en <strong>de</strong>rgelijke<br />
zodat ze hun tijd en <strong>in</strong>telligentie kunnen organiseren.<br />
- Cognitieve taken: geef ze kapstokken om hun traditionele <strong>de</strong>nktalenten op bot te vieren:<br />
vergelijk<strong>in</strong>gen, veralgemen<strong>in</strong>gen, verban<strong>de</strong>n, spitsvondighe<strong>de</strong>n, projecties.<br />
- Ont<strong>de</strong>kken: lever ze een hoeveelheid nieuwe woor<strong>de</strong>n en beel<strong>de</strong>n en begrippen, vermengd<br />
met vertrouw<strong>de</strong> i<strong>de</strong>eën. Kom met raadsels en verborgen oploss<strong>in</strong>gen.<br />
Ervar<strong>in</strong>gs<strong>in</strong>telligentie<br />
Zet hun ervar<strong>in</strong>gs<strong>in</strong>telligentie aan het werk:<br />
- Nieuwigheid: laat mensen d<strong>in</strong>gen bekijken vanuit nieuwe <strong>in</strong>valshoeken. Probeer <strong>de</strong> regels<br />
een keer te veran<strong>de</strong>ren. Plaats ze <strong>in</strong> een rollenspel. Laat ze d<strong>in</strong>gen uitproberen.<br />
- Repetitie: geef mensen <strong>de</strong> tijd om nieuwighe<strong>de</strong>n te ‘processen’. Laat ze nieuwe <strong>in</strong>zichten<br />
<strong>in</strong>passen <strong>in</strong> hun <strong>de</strong>nkka<strong>de</strong>r.<br />
Omgev<strong>in</strong>gs<strong>in</strong>telligentie:<br />
- Aanpassen: zorg voor een sfeer en een omgev<strong>in</strong>g waar<strong>in</strong> ie<strong>de</strong>reen volop meekan. Zorg dat<br />
mensen zich er gemakkelijk <strong>in</strong> thuis kunnen gaan voelen.<br />
- Scheppen: Ga <strong>in</strong> op <strong>de</strong> leerhonger van <strong>de</strong> mensen. Zet feedbackkanalen open. Geef tijd om<br />
vragen te stellen, en geef ze <strong>de</strong> gelegenheid <strong>de</strong> aangereikte kennis vanuit hun<br />
<strong>in</strong>teressepunten te on<strong>de</strong>rzoeken en te herscheppen.<br />
- Kiezen: <strong>in</strong>formeer vooraf wat je opzet is, zodat ze bewust weten waarvoor ze kozen. Als je<br />
naar hun belangstell<strong>in</strong>gssfeer ‘vist’, geef dan een ruime keuze aan <strong>in</strong>teressepunten. Laat ze<br />
mee <strong>de</strong> richt<strong>in</strong>g sturen waar<strong>in</strong> ze willen. En als ze een an<strong>de</strong>re richt<strong>in</strong>g uit willen, geef ze die<br />
kans.<br />
Tips/checklist<br />
- Geef uw <strong>in</strong>formatie een structuur.<br />
25
- Heb oog voor het vaste <strong>in</strong>formatief stramien.<br />
- Zorg voor een narratief surplus.<br />
- Prikkel het <strong>de</strong>nkproces<br />
26
Hoofdstuk 4: Het praktisch verloop van <strong>de</strong><br />
gidsbeurt<br />
In dit hoofdstuk doorlopen we een gidsbeurt van het beg<strong>in</strong> tot het e<strong>in</strong><strong>de</strong>.<br />
Vervolgens kijken we naar specifieke kenmerken van een natuur- of stadswan<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g, een museum- of<br />
een tentoonstell<strong>in</strong>gbezoek, een busrondrit…<br />
We gaan ook <strong>in</strong> op <strong>de</strong> speciale aandachtspunten bij het gidsen voor m<strong>in</strong><strong>de</strong>rvali<strong>de</strong> <strong>de</strong>elnemers.<br />
Tot slot overlopen we <strong>de</strong> hulpmid<strong>de</strong>len die een gids ter beschikk<strong>in</strong>g staan.<br />
Gidsenbeurt van beg<strong>in</strong> tot e<strong>in</strong><strong>de</strong><br />
De kennismak<strong>in</strong>g<br />
Je bent tijdig op <strong>de</strong> plaats van afspraak (zie ver<strong>de</strong>r Deel III <strong>de</strong>ontologie).<br />
Bij een bestaan<strong>de</strong> groep of een vast reisgezelschap neem je vooraf <strong>de</strong> gelegenheid te baat om contact<br />
te leggen met <strong>de</strong> groepsverantwoor<strong>de</strong>lijke. Hij is een sleutelfiguur <strong>in</strong> het eigenlijke contact met <strong>de</strong><br />
groep <strong>in</strong> relatie tot <strong>de</strong> opdracht.<br />
Zoek uit:<br />
Hoeveel personen maken <strong>de</strong>el uit van <strong>de</strong> groep?<br />
Wie is <strong>de</strong> groepsverantwoor<strong>de</strong>lijke en wat is zijn relatie tot <strong>de</strong> groep?<br />
Is hij lid van <strong>de</strong> groep of is hij een vertegenwoordiger van <strong>de</strong> opdrachtgever?<br />
- Vraag hem <strong>in</strong>formatie over <strong>de</strong> groep voor zover ze je nog niet bekend is:<br />
- Wie zijn zij?<br />
- Waar komen ze vandaan?<br />
- Hoe zijn ze gekomen?<br />
- Waarom <strong>de</strong>ze rondleid<strong>in</strong>g?<br />
- Is er een voorbereid<strong>in</strong>g geweest?<br />
- Is er een belangrijke persoon bij (voorzitter, directeur, ....)?<br />
- Wat hebben ze voorafgaand aan <strong>de</strong>ze rondleid<strong>in</strong>g gedaan? Wat gaan ze nadien doen? Wat is<br />
hun totaalprogramma?<br />
- Indien er rechtstreeks <strong>in</strong> contanten betaald zal wor<strong>de</strong>n, zoek uit wie voor <strong>de</strong> betal<strong>in</strong>g <strong>de</strong><br />
verantwoor<strong>de</strong>lijkheid draagt en spreek af wanneer er betaald wordt.<br />
Stel je dan zelf voor aan <strong>de</strong> groep. Laat <strong>de</strong> groep dus met jou kennismaken.<br />
Eerst dien je <strong>de</strong> aandacht van <strong>de</strong> groep te trekken.<br />
Soms gebeurt dit doordat <strong>de</strong> groepsverantwoor<strong>de</strong>lijke je aan <strong>de</strong> groep voorstelt.<br />
27
Meestal moet je echter zelf het <strong>in</strong>itiatief nemen. Een goe<strong>de</strong> aanhef kan won<strong>de</strong>ren doen en bepaalt<br />
dikwijls <strong>de</strong> relatie en <strong>de</strong> sfeer voor <strong>de</strong> rest van <strong>de</strong> rondleid<strong>in</strong>g. Besteed er dus aandacht en zorg aan!<br />
En her<strong>in</strong>ner je: mensen kijken <strong>in</strong> eerste <strong>in</strong>stantie naar jou, pas daarna letten ze op <strong>de</strong> <strong>in</strong>houd van je<br />
woor<strong>de</strong>n. Neem dus een open, gerichte en assertieve houd<strong>in</strong>g aan tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> kennismak<strong>in</strong>g (<strong>de</strong>nk om<br />
oogcontact met <strong>de</strong> héle groep!)<br />
Elementen <strong>in</strong> een <strong>in</strong>troductie (niet <strong>in</strong> volgor<strong>de</strong>):<br />
- Wie ben je (eventueel persoonlijke l<strong>in</strong>k met het thema/<strong>de</strong> locatie e.d. van <strong>de</strong> rondleid<strong>in</strong>g).<br />
- Het sleuteli<strong>de</strong>e van <strong>de</strong> rondleid<strong>in</strong>g (vb. <strong>de</strong> schil<strong>de</strong>r en zijn vrien<strong>de</strong>nkr<strong>in</strong>g, het gecultiveer<strong>de</strong><br />
landschap, <strong>de</strong> pluriforme stad…).<br />
- Overzicht van het totaaltraject.<br />
- De hoogtepunten.<br />
- Aandachtstrekker(s) die <strong>de</strong> nieuwsgierigheid opwekken .<br />
- De f<strong>in</strong>aliteit (‘Na <strong>de</strong>ze tocht zult u <strong>in</strong>zien dat…, ervaard hebben hoe…, <strong>de</strong> kans gekregen<br />
hebben om…).<br />
- Aanspreken van en contact leggen met <strong>de</strong> groep (met een vraag, een compliment, een<br />
verwijz<strong>in</strong>g naar wat <strong>de</strong> groep achter <strong>de</strong> rug heeft…)<br />
- Afspraken omtrent <strong>de</strong> ‘regie’ van <strong>de</strong> wan<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g: rustplaatsen, fotosessies, openstaan voor<br />
vragen, e.d.)<br />
- Comfortbevestig<strong>in</strong>g (Verstaanbaar voor ie<strong>de</strong>reen? Klaar voor <strong>de</strong> tocht? Speciale vragen of<br />
verlangens?...)<br />
Tussenstop<br />
De positie<br />
Tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> voorbereid<strong>in</strong>g (zie hiervoor Gids en Ruimte: het traject) heb je een traject uitgestippeld en<br />
<strong>de</strong> aangewezen stopplaatsen vastgelegd.<br />
Enkele praktische tips om je op het moment zelve te positioneren tegenover <strong>de</strong> groep:<br />
In pr<strong>in</strong>cipe sta je met <strong>de</strong> rug voor of langzij het gebouw, het landschap of het voorwerp dat<br />
je wilt bespreken.<br />
Je kijkt dus je publiek aan.<br />
Enkel met kle<strong>in</strong>e gezelschappen sta je naast je toehoor<strong>de</strong>rs en kijk je mee naar het<br />
gesprekson<strong>de</strong>rwerp.<br />
De zon kan h<strong>in</strong><strong>de</strong>rlijk zijn. Zoek een positie waarbij je publiek niet verbl<strong>in</strong>d is door zonlicht of een<br />
an<strong>de</strong>re felle lichtbron. Desnoods sta je zelf met het gezicht naar <strong>de</strong> zon gekeerd.<br />
28
Zon en kunstlicht kunnen ook zorgen voor reflectie (kunstwerken achter glas, het vernis op een<br />
schil<strong>de</strong>rij)<br />
Hou ook reken<strong>in</strong>g met <strong>de</strong> fotografen en <strong>de</strong> c<strong>in</strong>easten <strong>in</strong> <strong>de</strong> groep. Die zoeken hun eigen camerahoek.<br />
Geef ze fototijd na je verhaal.<br />
Gelui<strong>de</strong>n kunnen ontzettend storend zijn. Zet <strong>de</strong> <strong>de</strong>elnemers met hun rug naar <strong>de</strong> geluidsbron.<br />
Zoek geen geluidsh<strong>in</strong><strong>de</strong>r op: ga bij bouwwerken niet <strong>in</strong> <strong>de</strong> buurt van <strong>de</strong> generator staan! Soms moet<br />
je een evenwicht zoeken tussen d<strong>in</strong>gen goed laten bekijken en het bijbehorend verhaal. Een manier<br />
om bei<strong>de</strong> toch voldoen<strong>de</strong> aan bod te laten komen is het los te koppelen van <strong>de</strong> plek en <strong>de</strong> groep<br />
daarna mee te nemen naar <strong>de</strong> plaats waar het zicht beter is (maar mét geluidsh<strong>in</strong><strong>de</strong>r ).<br />
Een groep kan zelf ook een bron van geluidsh<strong>in</strong><strong>de</strong>r zijn voor an<strong>de</strong>ren.<br />
Luidspreken<strong>de</strong> gidsen wor<strong>de</strong>n door hun eigen groep zeer gewaar<strong>de</strong>erd, maar collega's <strong>in</strong> <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong><br />
ruimte aan het werk en vaak ook <strong>in</strong>dividuele bezoekers kunnen h<strong>in</strong><strong>de</strong>r van zo’n gids on<strong>de</strong>rv<strong>in</strong><strong>de</strong>n. Een<br />
tip: plaats je met <strong>de</strong> rug naar een collega, en jouw stem wordt weg van <strong>de</strong> an<strong>de</strong>re groep gestuurd.<br />
Bij akoestische omstandighe<strong>de</strong>n met veel galm helpt luid spreken niet. Langzaam praten, nadrukkelijk<br />
articuleren en on<strong>de</strong>rsteunen<strong>de</strong> lichaamstaal zijn dan <strong>de</strong> remedie.<br />
Het moment<br />
Bij ie<strong>de</strong>re tussenstop wacht je tot <strong>de</strong> groep volledig is.<br />
Denk er overigens aan dat <strong>de</strong>elnemers soms <strong>de</strong> behoefte hebben zich enigsz<strong>in</strong>s af te zon<strong>de</strong>ren. Ze<br />
zullen zich opstellen <strong>in</strong> <strong>de</strong> periferie van <strong>de</strong> groep en eigen aandachtspunten opzoeken. Laat ze die<br />
vrijheid.<br />
Let er op om met een groep <strong>in</strong> beweg<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> ene naar <strong>de</strong> an<strong>de</strong>re stopplaats geen commentaar te<br />
geven tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> verplaats<strong>in</strong>g ( alleen op te vangen door <strong>de</strong> groepsle<strong>de</strong>n <strong>in</strong> <strong>de</strong> nabijheid van <strong>de</strong> gids).<br />
De gids is er voor <strong>de</strong> hele groep!<br />
Stopplaatsen zijn gepland tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> voorbereid<strong>in</strong>g van het traject. Fysische omstandighe<strong>de</strong>n kunnen<br />
echter afwijk<strong>in</strong>gen opdr<strong>in</strong>gen (vermoeidheid groep, excessieve temperatuur, onverwachte tijdsdruk).<br />
Wees alert en flexibel.<br />
29
Het verhaal<br />
Bij ie<strong>de</strong>re stopplaats: eerst laten rondkijken/gewennen!<br />
Zoals <strong>de</strong> rondleid<strong>in</strong>g op macroniveau een eigen scenario volgt, zo ook is het verhaal bij ie<strong>de</strong>re<br />
stopplaats er een dat zijn dui<strong>de</strong>lijke structuur heeft (een pakkend beg<strong>in</strong>, een mid<strong>de</strong>nstuk, een slot<br />
waar<strong>in</strong> het kerni<strong>de</strong>e vervat zit).<br />
Indien er <strong>in</strong> een langere stop voorzien is, geef dan na het verhaal en <strong>de</strong> groepscommentaar aan<br />
wanneer <strong>de</strong> tocht hervat wordt.<br />
Geef ook aan waar <strong>de</strong> volgen<strong>de</strong> stopplaats is (eventueel met het traject erheen) en wek <strong>de</strong>sgevallend<br />
al een verwacht<strong>in</strong>g over wat er te zien is.<br />
Vragen<br />
Een groep die geanimeerd vragen stelt en be<strong>de</strong>nk<strong>in</strong>gen of observaties uitwisselt is voor een gids het<br />
hoogste goed: <strong>de</strong> groep is mee, er ontstaat een groepssurplus!<br />
Omgaan met vragen(stellers):<br />
- Niet ie<strong>de</strong>reen heeft een vraag van een groepslid gehoord. Herhaal of herformuleer <strong>de</strong> vraag<br />
voor <strong>de</strong> groep. Of hervat <strong>de</strong> vraag <strong>in</strong> uw antwoord (‘De re<strong>de</strong>n waarom er steeds meer eksters<br />
voorkomen is…’ ‘Wie <strong>de</strong> eigenaar is van dit juweel valt niet te achterhalen maar…’)<br />
- Maak bij een vraag een on<strong>de</strong>rscheid tussen op<strong>in</strong>ie en feiten. Ie<strong>de</strong>r heeft recht op zijn/haar<br />
op<strong>in</strong>ie. Richt je op <strong>de</strong> feiten.<br />
- Ga <strong>in</strong> je antwoord niet te ver uitwei<strong>de</strong>n. Verb<strong>in</strong>d <strong>de</strong> vraag met het thema van <strong>de</strong> rondleid<strong>in</strong>g.<br />
- Richt je antwoord tot <strong>de</strong> hele groep. Vermijd een tweegesprek met één vragensteller. Zelfs al<br />
is het antwoord erg specifiek en gericht op één vragensteller: hou contact met <strong>de</strong> rest van <strong>de</strong><br />
groep.<br />
- Door te <strong>in</strong>formeren naar <strong>de</strong> achtergrond (<strong>de</strong> re<strong>de</strong>n) van een vraag kan het antwoord<br />
empathisch versterkt wor<strong>de</strong>n.<br />
- Indien er veel vragen zijn: organiseer en systematiseer ze .<br />
- Durf te zeggen dat je het antwoord niet kent! Niet gissen of vaag antwoor<strong>de</strong>n. Een quote van<br />
<strong>de</strong> Ch<strong>in</strong>ese wijze Confucius: ‘Zal ik u vertellenwat ‘weten’ is? Het is zeggen wanneer je iets<br />
weet. En zeggen wanneer je iets niet weet. Dat is werkelijke kennis.’<br />
- Check of je antwoord aansloot op <strong>de</strong> vraag. Erken het recht van <strong>de</strong> vragensteller om het niet<br />
eens te zijn met jouw antwoord of er een an<strong>de</strong>re visie op na te hou<strong>de</strong>n.<br />
- Denk erom: naast vragen willen <strong>de</strong> <strong>de</strong>elnemers ook be<strong>de</strong>nk<strong>in</strong>gen, opmerk<strong>in</strong>gen <strong>de</strong>len met <strong>de</strong><br />
groep.<br />
30
- Toon altijd respect voor <strong>de</strong> vragenstellers! En hou <strong>de</strong>ze bouta<strong>de</strong> voor ogen: er zijn geen<br />
domme vragen, er zijn alleen domme antwoor<strong>de</strong>n.<br />
Lastige vragen(stellers)?<br />
De betweter/tegenspreker<br />
- Luister aandachtig.<br />
- Behoud uw kalmte.<br />
- Erken het recht van je tegenspreker op een eigen op<strong>in</strong>ie.<br />
- Beperk je antwoord tot het on<strong>de</strong>rwerp van <strong>de</strong> presentatie.<br />
- NIET: tegenspreker negeren.<br />
- ….<br />
aansturen op w<strong>in</strong>/lose!<br />
De dom<strong>in</strong>ante/ wijdlopen<strong>de</strong> vragensteller<br />
…<br />
- Informeer of ook an<strong>de</strong>ren vragen of be<strong>de</strong>nk<strong>in</strong>gen hebben.<br />
- Vat een wijdlopen<strong>de</strong> vraag selectief samen.<br />
- Vraag reactie van <strong>de</strong> groep.<br />
- Wijs erop wanneer al te veel afgeweken wordt van het thema van <strong>de</strong> rondleid<strong>in</strong>g.<br />
Helemaal geen vragen of be<strong>de</strong>nk<strong>in</strong>gen!<br />
Vooreerst: geen nood. Er valt veel te verwerken en niet ie<strong>de</strong>reen heeft het journalistieke temperament<br />
om vragen af te vuren. Aan <strong>de</strong> lichaamstaal merk je dikwijls wel dat <strong>de</strong> groep misschien stil en<br />
volgzaam is maar wel hoogst geboeid!<br />
Wat als het groepscontact echt moeizaam is en er geen dialoog op gang komt?<br />
- Stel eenvoudige, eenduidige vragen die uitnodigen tot antwoor<strong>de</strong>n.<br />
- Leg het on<strong>de</strong>rwerp uit <strong>in</strong> klare taal.<br />
- Check nogmaals zorgvuldig <strong>de</strong> voorkennis van je publiek en vertrek vanuit die voorkennis voor<br />
uw gidsbeurt.<br />
- Ga niet te snel.<br />
- Veran<strong>de</strong>r <strong>in</strong>dien mogelijk <strong>de</strong> toon en stijl van je uiteenzett<strong>in</strong>g door praktische toepass<strong>in</strong>gen of<br />
voorbeel<strong>de</strong>n <strong>in</strong> te lassen.<br />
31
Het slot<br />
Even belangrijk als een bewust beg<strong>in</strong>, is een goed slot.<br />
Gebruik daarvoor een samenvatt<strong>in</strong>g of een opsomm<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> hoogtepunten. Breng het kerni<strong>de</strong>e <strong>in</strong><br />
her<strong>in</strong>ner<strong>in</strong>g of grijp terug naar het beg<strong>in</strong> van <strong>de</strong> rondleid<strong>in</strong>g.<br />
Neem afscheid.<br />
Geef <strong>de</strong> groep <strong>de</strong> gelegenheid zijn appreciatie te laten blijken: loop niet weg terwijl men bijvoorbeeld<br />
<strong>in</strong> <strong>de</strong> han<strong>de</strong>n klapt. Sta ook niet uitdrukkelijk te wachten of ze wel zullen applaudisseren...<br />
Zorg ervoor dat het afsluiten van <strong>de</strong> rondleid<strong>in</strong>g plaats heeft op een plek waar je an<strong>de</strong>re groepen en<br />
bezoekers niet stoort. Bijvoorbeeld: neem bij een tentoonstell<strong>in</strong>g <strong>de</strong> groep eerst mee buiten <strong>de</strong><br />
tentoonstell<strong>in</strong>gsruimte om pas dan af te sluiten en afscheid te nemen.<br />
Nazorg<br />
De rondleid<strong>in</strong>g als dusdanig is afgelopen, maar soms willen mensen achteraf nog even privé een<br />
vraag stellen. Of ze willen een be<strong>de</strong>nk<strong>in</strong>g of opmerk<strong>in</strong>g kwijt. Wees alert hiervoor en blijf hiervoor nog<br />
even ter beschikk<strong>in</strong>g.<br />
Soms word je (gemeend of beleefdheidshalve) uitgenodigd bij een drankje nog even na te praten.<br />
Daarover beslis je zelf.<br />
Wat met fooien? Wat met het doorgeven van coörd<strong>in</strong>aten voor een volgen<strong>de</strong> rondleid<strong>in</strong>g? Wat met<br />
adviezen voor <strong>de</strong> ver<strong>de</strong>re bested<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> dag (favoriete restaurants, extra bezoeken, w<strong>in</strong>kels e.d.)?<br />
Lees hierover ver<strong>de</strong>r <strong>in</strong> Deel III Deontologie.<br />
Tim<strong>in</strong>g en comfort<br />
Dit is één van <strong>de</strong> moeilijkste opdrachten, maar wel een belangrijke: blijf b<strong>in</strong>nen <strong>de</strong> afgesproken tijd.<br />
Het komt er hierbij op aan <strong>de</strong> <strong>in</strong>formatie te doseren. Daarnaast moet je reken<strong>in</strong>g hou<strong>de</strong>n (en werken<br />
naar) vragen en <strong>in</strong>teractie. De rondleid<strong>in</strong>g mag geen jachtig verloop kennen maar mag ook geen<br />
slentertocht wor<strong>de</strong>n.<br />
Ervar<strong>in</strong>g is hier <strong>de</strong> beste leerschool.<br />
Enkele tips:<br />
- Hou voor jezelf bij je voorbereid<strong>in</strong>g een proefrondleid<strong>in</strong>g met enkele vertrouwel<strong>in</strong>gen. Check<br />
<strong>de</strong> vereiste tijd.<br />
- Hou <strong>de</strong> tijd tij<strong>de</strong>ns een rondleid<strong>in</strong>g (discreet) <strong>in</strong> het oog.<br />
32
- Maak van <strong>de</strong> tijd geen negatieve kompaan (met uitspraken als ‘Mochten we meer tijd<br />
hebben…’, ‘De tijd ontbreekt ons hier om…’, ‘Willen we b<strong>in</strong>nen <strong>de</strong> tijd blijven dan moeten<br />
we…’).<br />
- Zorg voor een ontspannen tijdsbesef (‘We zijn halverwege en…’, ‘In dit laatste kwartier zullen<br />
we…’, ‘Ik stel voor dat we hier even <strong>de</strong> tijd nemen om…’).<br />
- Als je om tijdsre<strong>de</strong>nen <strong>in</strong>grijpt <strong>in</strong> het verloop van <strong>de</strong> tocht kan dit het best onopgemerkt<br />
gebeuren (‘niet: ‘We lopen uit <strong>de</strong> tijd dus we schrappen dit…’).<br />
- Hou u aan <strong>de</strong> gemaakte afspraken. Het is niet omdat enkelen <strong>in</strong> <strong>de</strong> groep nog uren willen<br />
- …<br />
doorgaan of een of an<strong>de</strong>r willen <strong>in</strong>korten dat ie<strong>de</strong>reen het hiermee eens is. Groepsdruk maakt<br />
dat sommigen hun bezwaren tegen <strong>de</strong> veran<strong>de</strong>ren<strong>de</strong> afspraken niet durven of willen bekend<br />
maken.<br />
Hulpmid<strong>de</strong>len bij het gidsen<br />
Wat staat tot je beschikk<strong>in</strong>g?<br />
Een rondleid<strong>in</strong>g zou steeds moeten vertrekken van: Wat is er te zien? Wat is er te ervaren? De uitleg<br />
erbij dient dan om dat alles <strong>in</strong> een context te zetten, om <strong>in</strong>formatie en kennis op te doen en/of een<br />
sfeer te ervaren, om een eigen <strong>de</strong>nkproces op gang te brengen.<br />
Eigen collectie<br />
Overweeg vooraf of illustratiemateriaal dat je meebrengt werkelijk een surplus biedt.<br />
Illustratiemateriaal (foto’s, afbeeld<strong>in</strong>g, objecten) moeten van uitsteken<strong>de</strong> kwaliteit zijn.<br />
Teken<strong>in</strong>gen of prenten een postkaart groot, zijn niet zichtbaar voor een groep, tenzij je laat rondgaan.<br />
‘Doorgevers’ versnipperen <strong>de</strong> aandacht. Wacht tot <strong>de</strong> ron<strong>de</strong> gemaakt is ( en bij een grote groep kan<br />
dat even duren) voor ver<strong>de</strong>r te gaan.<br />
In pr<strong>in</strong>cipe is rondlei<strong>de</strong>n een ervar<strong>in</strong>g ‘hic et nunc’. Het kan <strong>in</strong>teressant zijn een contrasteffect of een<br />
effect ‘vroeger en nu’ op te roepen met afbeeld<strong>in</strong>gen. Be<strong>de</strong>nk eerst of je <strong>de</strong> <strong>de</strong>elnemers een gebouw<br />
of een landschap niet kan laten ‘lezen’ en op sporen uit het verle<strong>de</strong>n kan laten on<strong>de</strong>rzoeken zon<strong>de</strong>r<br />
afbeeld<strong>in</strong>gen.<br />
33
Microfoon / geluidsversterk<strong>in</strong>g<br />
Wanneer je met stemversterk<strong>in</strong>g werkt (microfoon, luidspreker) pas dan het volume van je stem aan.<br />
Laat <strong>de</strong> microfoon het werk doen voor jou.<br />
Maak een on<strong>de</strong>rscheid tussen systemen waarbij <strong>de</strong> toehoor<strong>de</strong>rs een draadloze koptelefoon dragen en<br />
an<strong>de</strong>re waarbij luidsprekers gebruikt wor<strong>de</strong>n.<br />
Beluister<strong>in</strong>g via koptelefoon<br />
Een stem wordt <strong>in</strong>dr<strong>in</strong>gend wanneer je ze hoort via koptelefoon. Achtergrondgelui<strong>de</strong>n zijn tot een<br />
m<strong>in</strong>imum beperkt.<br />
Pas je spreekwijze daarom aan.<br />
Een twee<strong>de</strong> aspect bij koptelefoonbeluister<strong>in</strong>g is dat <strong>de</strong> groepsle<strong>de</strong>n niet meer <strong>in</strong> je nabije buurt<br />
moeten blijven. Zon<strong>de</strong>r iets van het verhaal te missen, kunnen ze zich versprei<strong>de</strong>n.<br />
Zon<strong>de</strong>r koptelefoon ver<strong>de</strong>len <strong>de</strong> toehoor<strong>de</strong>rs gewoonlijk hun blik tussen <strong>de</strong> gids en het object<br />
waarover gesproken wordt. De verstaanbaarheid van <strong>de</strong> gids wordt namelijk toch versterkt door <strong>de</strong><br />
lichaamstaal: articulatie, gezichtsuitdrukk<strong>in</strong>gen, beweg<strong>in</strong>gen e.d.<br />
Bij het microfoonsysteem valt die nood aan bijkomen<strong>de</strong> <strong>in</strong>formatie door lichaamstaal voor een groot<br />
<strong>de</strong>el weg.<br />
Dit heeft als voor<strong>de</strong>el dat bijvoorbeeld <strong>in</strong> tentoonstell<strong>in</strong>gen en musea <strong>de</strong> zichtbaarheid van een werk<br />
vergemakkelijkt wordt. Een groep is bovendien m<strong>in</strong><strong>de</strong>r storend voor <strong>de</strong> <strong>in</strong>dividuele bezoekers wanneer<br />
hij meer verspreid beweegt.<br />
Voor <strong>de</strong> gids zelf vraagt het een totaal an<strong>de</strong>re manier van werken, want je krijgt geen onmid<strong>de</strong>llijke<br />
feedback van je groep. De groep drijft uiteen en vormt schijnbaar geen entiteit meer. Er is m<strong>in</strong><strong>de</strong>r<br />
gelegenheid tot vragenstellen en discussie. Het wordt bijna éénzijdige communicatie. Nu wordt het<br />
meer dan ooit belangrijk hoe je iets brengt. De communicatie gaat nu veel meer via <strong>de</strong> woor<strong>de</strong>n en <strong>de</strong><br />
stem. Je verhaal moet goed gestructureerd en doordacht zijn, zodat het je doelstell<strong>in</strong>g kracht bijzet.<br />
Het is een fabeltje dat er m<strong>in</strong><strong>de</strong>r betrokkenheid met <strong>de</strong> groep is. Je kan <strong>de</strong> groep nog steeds<br />
observeren en je verhaal bijsturen. Het is <strong>in</strong>tensiever werken voor <strong>de</strong> gids, want je moet nu voel<strong>in</strong>g<br />
proberen te hou<strong>de</strong>n met verschillen<strong>de</strong> mensen, <strong>in</strong> plaats van met één groep. Toch is <strong>de</strong> groep er nog.<br />
Zij dragen allemaal een koptelefoon en luisteren naar <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> gids en bev<strong>in</strong><strong>de</strong>n zich <strong>in</strong> <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong><br />
ruimte. Dit creëert een band.<br />
Een draadloze microfoon werkt op een bepaal<strong>de</strong> frequentie.<br />
34
Hier is altijd wel wat tijd nodig om ie<strong>de</strong>reen uit te rusten met zijn/haar koptelefoon en om uit te testen<br />
of ie<strong>de</strong>reen je stem doorkrijgt. Hoe vaak gebeurt het niet dat iemand ‘aan <strong>de</strong> verkeer<strong>de</strong> knop draai<strong>de</strong>’<br />
en op een an<strong>de</strong>re frequentie terechtkwam!<br />
Neem <strong>de</strong> tijd om eerst alles <strong>in</strong> or<strong>de</strong> te krijgen vooraleer je met je rondleid<strong>in</strong>g beg<strong>in</strong>t.<br />
Voor sommige mensen is techniek wat vreemd. Ze voelen zich er onwennig bij. Geef ze gewentijd.<br />
Stem via luidspreker<br />
Luidsprekers <strong>in</strong> plaats van een koptelefoon, versterken evengoed <strong>de</strong> stem van <strong>de</strong> gids. Maar hier<br />
spelen <strong>de</strong> achtergrondgelui<strong>de</strong>n toch nog een grotere rol.<br />
De overdracht van <strong>de</strong> <strong>in</strong>timiteit van <strong>de</strong> stem is voor een groot <strong>de</strong>el afhankelijk van <strong>de</strong> kwaliteit van <strong>de</strong><br />
geluidsweergave.<br />
Mobiele draadloze systemen vervormen <strong>de</strong> stem vaak. Soms krijgt <strong>de</strong> stem een metalige klankkleur.<br />
Daarenboven is <strong>de</strong> draagwijdte van het systeem moeilijk af te lijnen. De klanken trekken vaak mensen<br />
vreemd aan <strong>de</strong> groep aan, die gewild of ongewild meeluisteren.<br />
Geluidsversterk<strong>in</strong>g <strong>in</strong> tourbussen is zel<strong>de</strong>n kwalitatief hoogstaand. Check hoe dan ook of voor<br />
ie<strong>de</strong>reen <strong>de</strong> geluidssterkte volstaat.<br />
Soorten microfoons<br />
We maken een on<strong>de</strong>rscheid tussen een unidirectionele of een omnidirectionele microfoon.<br />
Een unidirectionele microfoon neemt alleen geluid op vanuit een specifieke hoek. Het is dus een<br />
gerichte microfoon. Als je spreekricht<strong>in</strong>g buiten <strong>de</strong> captatiehoek van <strong>de</strong> microfoon valt (door <strong>de</strong><br />
microfoon schu<strong>in</strong> te hou<strong>de</strong>n of het hoofd te wen<strong>de</strong>n), horen <strong>de</strong> mensen je niet meer. De plaats<strong>in</strong>g en<br />
houd<strong>in</strong>g zijn hier zeer belangrijk. Een gerichte microfoon kan je stem opnemen tot op een afstand van<br />
30 cm op voorwaar<strong>de</strong> dat je loodrecht <strong>in</strong> <strong>de</strong> richt<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> microfoon spreekt. Bij een gerichte<br />
opspeldmicrofoon is het dus van belang niet het hoofd te wen<strong>de</strong>n maar het hele lichaam mee te<br />
draaien.<br />
Een omnidirectionele microfoon is gevoeliger voor <strong>de</strong> gelui<strong>de</strong>n rondom, het is een rondom-microfoon.<br />
Deze microfoon pikt dus ook alle gelui<strong>de</strong>n rondom op (een zij<strong>de</strong>l<strong>in</strong>gse opmerk<strong>in</strong>g tegen <strong>de</strong><br />
buschauffeur, het geluid van siera<strong>de</strong>n enz. Een omnidirectionele microfoon wordt soms met een lus<br />
om <strong>de</strong> hals gehangen.<br />
Hou <strong>de</strong> microfoon ontspannen <strong>in</strong> <strong>de</strong> hand en tracht hem <strong>in</strong> steeds <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> positie te hou<strong>de</strong>n.<br />
35
Sommigen zullen <strong>de</strong> omnidirectionele microfoon lichtjes tegen <strong>de</strong> k<strong>in</strong> te hou<strong>de</strong>n, net iets on<strong>de</strong>r <strong>de</strong><br />
mond.<br />
Hou zo’n microfoon nooit recht voor je mond, want dan pikt hij je a<strong>de</strong>mhal<strong>in</strong>gsgelui<strong>de</strong>n ook op. De<br />
beste positie van een microfoon is verticaal en niet horizontaal.<br />
Spreek <strong>in</strong> <strong>de</strong> richt<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> microfoon. Zorg dat je <strong>de</strong> polaire kenmerken van je microfoon kent<br />
De afstand tussen je mond en <strong>de</strong> microfoon is zo’n <strong>de</strong>rtig centimeter. Hou <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> afstand. Bij veel<br />
stoorgelui<strong>de</strong>n ( bijvoorbeeld <strong>in</strong> een akoestisch ongeschikte ruimte) kun je dichter <strong>in</strong> <strong>de</strong> microfoon<br />
praten.<br />
Als je te dicht bij <strong>de</strong> microfoon spreekt, ontstaan er bij het uitspreken van sterke me<strong>de</strong>kl<strong>in</strong>kers zoals<br />
‘p’ en ‘t’ als gevolg van <strong>de</strong> sterke luchtstoten ‘ploffers’ . Spreek iets on<strong>de</strong>r, boven of naast <strong>de</strong><br />
microfoon. Of gebruik plofkappen of w<strong>in</strong>dschermen.<br />
Klank en beeldillustraties<br />
Tentoonstell<strong>in</strong>gen en museumopstell<strong>in</strong>gen maken tegenwoordig gebruik van he<strong>de</strong>ndaagse technische<br />
mogelijkhe<strong>de</strong>n. Ook parken en natuuromgev<strong>in</strong>gen hebben dikwijls een paviljoen waar aspecten van<br />
het landschap, <strong>de</strong> fauna en <strong>de</strong> flora <strong>in</strong> klank en beeld geïllustreerd wor<strong>de</strong>n.<br />
Wanneer er een audiovisuele presentatie getoond wordt <strong>in</strong> een aparte ruimte kan je die opnemen <strong>in</strong><br />
je rondleid<strong>in</strong>g. Maar je kan ook gewoon je groep attent maken op <strong>de</strong> mogelijkheid om achteraf <strong>de</strong><br />
presentatie te gaan bekijken. Ken zelf <strong>de</strong> <strong>in</strong>houd van <strong>de</strong>ze presentaties.<br />
Vi<strong>de</strong>o's, dia's, geluidsban<strong>de</strong>n, computers <strong>in</strong> <strong>de</strong> ruimte zelf.<br />
Toegegeven het is drummen met een groep voor een scherm van 40 cm. Maar wanneer je voorbijgaat<br />
aan <strong>de</strong>ze hulpmid<strong>de</strong>len, geef je een groep het gevoel iets te missen.<br />
Geef aan waarom je wel of niet gebruik maakt van <strong>de</strong>ze technische mid<strong>de</strong>len <strong>in</strong> je rondleid<strong>in</strong>g.<br />
Dergelijke extra’s <strong>in</strong> een expositie hebben een bedoel<strong>in</strong>g. Ze helpen <strong>de</strong> bezoeker ervar<strong>in</strong>gen op te<br />
doen met alle z<strong>in</strong>tuigen. Beslis dus doordacht op welke manier je <strong>de</strong>ze hulpmid<strong>de</strong>len mee betrekt <strong>in</strong> je<br />
rondleid<strong>in</strong>g.<br />
Checklist doorloop rondleid<strong>in</strong>g:<br />
Je hebt je voorbereid<strong>in</strong>g gedaan.<br />
Je kent <strong>de</strong> materie.<br />
Je weet van wie <strong>de</strong> opdracht komt.<br />
Je hebt m<strong>in</strong>imale gegevens over wie je gaat gidsen.<br />
De duur van <strong>de</strong> opdracht is eveneens bekend.<br />
36
Je bent op tijd op <strong>de</strong> plaats van afspraak.<br />
Je hebt alle praktische voorbereid<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> or<strong>de</strong> gebracht.<br />
Je stelt je voor aan <strong>de</strong> groepsverantwoor<strong>de</strong>lijke.<br />
Je verifieert of <strong>de</strong> opdracht die jij gekregen hebt, nog steeds <strong>de</strong> afspraak is die <strong>de</strong> klant <strong>in</strong><br />
gedachte heeft.<br />
Zo nodig stuur je bij.<br />
Je maakt kennis met <strong>de</strong> groep via <strong>de</strong> verantwoor<strong>de</strong>lijke en met <strong>de</strong> groep rechtstreeks.<br />
Je beg<strong>in</strong>t met je <strong>in</strong>troductie.<br />
Je voert <strong>de</strong> opdracht uit.<br />
Je ë<strong>in</strong>digt met een gepaste afsluiter.<br />
Je geeft <strong>de</strong> leid<strong>in</strong>g terug <strong>in</strong> han<strong>de</strong>n van <strong>de</strong> groepslei<strong>de</strong>r.<br />
Specifieke vereisten<br />
Natuurwan<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g<br />
Omdat het traject (dikwijls) niet bewegwijzerd is, dient een natuurgids een bijzon<strong>de</strong>r oog te hebben<br />
voor het samenblijven van <strong>de</strong> groep. Natuurfotografen zijn dikwijls gefasc<strong>in</strong>eerd door een beeld of<br />
<strong>de</strong>tail en verliezen contact met <strong>de</strong> groep.<br />
Geef zo mogelijk aan hoe ie<strong>de</strong>re etappe verloopt en waar er zal gepauzeerd wor<strong>de</strong>n. Geef een<br />
verzamelplaats.<br />
Klimatologische omstandighe<strong>de</strong>n spelen een grote rol. Informeer je over <strong>de</strong> weersverwacht<strong>in</strong>g.<br />
De natuur is een levend geheel. Stopplaatsen zijn niet altijd voorzien. Waak er over zoveel mogelijk <strong>de</strong><br />
hele groep samen te krijgen bij een aandachtspunt.<br />
Geef mensen <strong>de</strong> tijd te observeren, zelf d<strong>in</strong>gen te ont<strong>de</strong>kken, <strong>de</strong> omgev<strong>in</strong>g op hen te laten <strong>in</strong>werken.<br />
Van alle rondleid<strong>in</strong>gen is een natuurwan<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g misschien wel <strong>de</strong> meest z<strong>in</strong>tuiglijke.<br />
Heb aandacht voor <strong>de</strong> soms erg wisselen<strong>de</strong> conditie van <strong>de</strong> <strong>de</strong>elnemers. Let op vermoeidheid.<br />
Museumbezoek<br />
Er zijn verschillen<strong>de</strong> types van musea.<br />
Met nadruk op een collectie (bijvoorbeeld PMMK <strong>in</strong> Oosten<strong>de</strong>)<br />
37
Met nadruk op het gebouw/<strong>de</strong> locatie (bijvoorbeeld hof Busley<strong>de</strong>n te Mechelen)<br />
Met nadruk op een thema (Het Brouwerijmuseum <strong>in</strong> Brussel)<br />
Het museum<strong>de</strong>creet bepaal<strong>de</strong> dat musea drie evenwaardige functies hebben:<br />
bewaren, conserveren en zo nodig restaureren<br />
bestu<strong>de</strong>ren en kennis verwerven<br />
toegankelijk maken voor het publiek.<br />
Dat laatste heeft geresulteerd <strong>in</strong> af<strong>de</strong>l<strong>in</strong>gen publiekswerk<strong>in</strong>g en educatieve diensten <strong>in</strong> <strong>de</strong> musea. Een<br />
aantal musea werken met eigen publieksme<strong>de</strong>werkers en een eigen gidsenpool. Het on<strong>de</strong>rscheid<br />
tussen toeristische gids en museumgids is dus bijzon<strong>de</strong>r vaag en op sommige plaatsen niet-<br />
bestaan<strong>de</strong>.<br />
Musea met een eigen actieve publiekswerk<strong>in</strong>g werken een nieuw programma uit waarna een<br />
gidsenopleid<strong>in</strong>g volgt. Met an<strong>de</strong>re woor<strong>de</strong>n <strong>de</strong> doelstell<strong>in</strong>gen en <strong>de</strong> soms specifieke doelgroepen<br />
(scholen) wor<strong>de</strong>n door het museum bepaald. Het museum <strong>in</strong>vesteert tevens <strong>in</strong> didactisch materiaal.<br />
Er zijn echter nog vele plaatsen waar museumrondleid<strong>in</strong>gen door toeristische gidsen zelf uitgewerkt<br />
zijn en wor<strong>de</strong>n.<br />
Tips voor museumrondleid<strong>in</strong>gen waarbij <strong>de</strong> gids niet verbon<strong>de</strong>n is aan het museum:<br />
Uitgangspunt ook hier: het museum is een ervar<strong>in</strong>g. Ga uit van wat er te zien valt, maak gebruik van<br />
<strong>de</strong> ruimte, laat bezoekers zelf ont<strong>de</strong>kken.<br />
Vragen vooraf:<br />
Gaat het om een algemeen bezoek aan het museum, of is het een themarondleid<strong>in</strong>g?<br />
Wat zijn <strong>de</strong> topstukken? Welke zijn <strong>in</strong>teressante aanvullen<strong>de</strong> stukken?<br />
Waarom dit museum op <strong>de</strong>ze plaats, <strong>in</strong> dit gebouw?<br />
Wat is <strong>de</strong> geschie<strong>de</strong>nis van het museum?<br />
Heeft het museum een vaste opstell<strong>in</strong>g of een wisselen<strong>de</strong> opstell<strong>in</strong>g?<br />
Eventueel <strong>de</strong> geschie<strong>de</strong>nis van <strong>de</strong> opstell<strong>in</strong>g. Bij sommige ou<strong>de</strong>re opstell<strong>in</strong>gen kan het<br />
<strong>in</strong>teressant zijn iets te vertellen over <strong>de</strong> tijdsgeest waar<strong>in</strong> die opstell<strong>in</strong>g tot stand is gekomen.<br />
Beleid van het museum: opstell<strong>in</strong>g reken<strong>in</strong>g gehou<strong>de</strong>n met groepen, of eer<strong>de</strong>r naar <strong>de</strong><br />
<strong>in</strong>dividuele bezoeker gericht? M.a.w. maak je keuze niet alleen op basis van topstukken en<br />
referentiestukken. Ook <strong>de</strong> bereikbaarheid en veiligheid is een belangrijke overweg<strong>in</strong>g.<br />
Wat zijn <strong>de</strong> gewoonten: dient een rondleid<strong>in</strong>g van tevoren gemeld te zijn of niet, en door wie<br />
en bij wie?<br />
38
Waar is <strong>de</strong> kassa, vestiaire, toiletten, lift, trappen, nooduitgangen, shop, cafetaria...<br />
Wat is het bezoekersreglement?<br />
Plaatsen van eredienst<br />
Er zijn een aantal religieuze gebouwen of plaatsen van eredienst die vaste open<strong>in</strong>gsuren voor<br />
toeristisch bezoek hebben. Wanneer er evenwel een eredienst plaatsheeft, wor<strong>de</strong>n toeristen geweerd.<br />
Op vele plaatsen moet op voorhand een afspraak gemaakt wor<strong>de</strong>n voor een bezoek. Zoek uit wat <strong>de</strong><br />
voorwaar<strong>de</strong>n en afspraken zijn. Is het aan <strong>de</strong> gids om <strong>de</strong> afspraak te maken? De sleutel te gaan<br />
halen? Of zorgt VVV of <strong>de</strong> gidsenverenig<strong>in</strong>g ervoor?<br />
Is er toezicht voorzien, of ben je als gids tegelijk toezichter? Wat zijn <strong>de</strong> plaatselijke overeenkomsten?<br />
Tentoonstell<strong>in</strong>gen<br />
Bij elke tentoonstell<strong>in</strong>g zijn een aantal vaste elementen van belang voor <strong>de</strong> gids.<br />
De tij<strong>de</strong>lijkheid.<br />
De mogelijkhe<strong>de</strong>n en beperk<strong>in</strong>gen van <strong>de</strong> locatie.<br />
Het belang van <strong>de</strong> tentoonstell<strong>in</strong>gmaker(s).<br />
De tentoonstell<strong>in</strong>gsopbouw.<br />
Het imago van <strong>de</strong> organiseren<strong>de</strong> <strong>in</strong>stantie.<br />
De publiciteit en promotie.<br />
De organisatiestructuur van rondleid<strong>in</strong>gen.<br />
De uniciteit.<br />
De tij<strong>de</strong>lijkheid:<br />
Een tentoonstell<strong>in</strong>g is altijd beperkt <strong>in</strong> duur. Dit vraagt een <strong>in</strong>zet van <strong>de</strong> gids om op tijd klaar te zijn<br />
met <strong>de</strong> voorbereid<strong>in</strong>g, en voldoen<strong>de</strong> beschikbaar te zijn tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> tentoonstell<strong>in</strong>g.<br />
De mogelijkhe<strong>de</strong>n en beperk<strong>in</strong>gen van <strong>de</strong> locatie:<br />
Waarom v<strong>in</strong>dt <strong>de</strong> tentoonstell<strong>in</strong>g op dat moment op die locatie plaats?<br />
Soms is <strong>de</strong> fysieke ruimte niet zo geschikt, maar is er een speciale band met het on<strong>de</strong>rwerp.<br />
De verklar<strong>in</strong>g, verantwoord<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> locatie aan het publiek overbrengen is een taak van <strong>de</strong> gids.<br />
39
Is <strong>de</strong> tentoonstell<strong>in</strong>g opgesteld <strong>in</strong> een museum, dan maakt het een verschil uit of dat museum over<br />
een aparte tentoonstell<strong>in</strong>gruimte beschikt, of dat het museum <strong>de</strong> tentoonstell<strong>in</strong>g <strong>in</strong> <strong>de</strong> algemene<br />
museumruimte opstelt.<br />
In dat laatste geval, betekent dit meestal dat een <strong>de</strong>el van <strong>de</strong> vaste collectie moet wijken voor <strong>de</strong><br />
tij<strong>de</strong>lijke tentoonstell<strong>in</strong>g.<br />
Het gebeurt dat je met je groep eerst door een <strong>de</strong>el van <strong>de</strong> vaste collectie van het museum moet<br />
gaan, vooraleer je aan het tentoonstell<strong>in</strong>gsge<strong>de</strong>elte bent.<br />
Stel dan vast waarvoor je groep gekomen is: voor het museum of specifiek voor <strong>de</strong> tentoonstell<strong>in</strong>g?<br />
Of voor bei<strong>de</strong>?<br />
De tentoonstell<strong>in</strong>gmaker(s):<br />
Meestal wor<strong>de</strong>n specialisten aangetrokken om een tentoonstell<strong>in</strong>g <strong>in</strong>houd en vorm te geven. Meer en<br />
meer wordt er gelegenheid gecreëerd voor zulke specialisten om hun visie met een groter publiek te<br />
<strong>de</strong>len via een tentoonstell<strong>in</strong>g.<br />
De keuze van wat op een tentoonstell<strong>in</strong>g te zien is, heeft altijd een band met <strong>de</strong><br />
tentoonstell<strong>in</strong>gsmaker.<br />
De tentoonstell<strong>in</strong>gsopbouw:<br />
De presentatie en opbouw van <strong>de</strong> tentoonstell<strong>in</strong>g ligt niet altijd alleen <strong>in</strong> <strong>de</strong> han<strong>de</strong>n van <strong>de</strong> persoon<br />
die tekent voor <strong>de</strong> <strong>in</strong>houd. Soms maakt men gebruik van scenografen om het geheel ‘<strong>in</strong> scène’ te<br />
zetten. De visuele presentatie heeft een grote <strong>in</strong>vloed op het overbrengen van het <strong>in</strong>hou<strong>de</strong>lijke. Vraag<br />
je af: waarom heeft men die werken hier samen gepresenteerd? Gaat <strong>de</strong> opbouw samen met <strong>de</strong><br />
<strong>in</strong>hou<strong>de</strong>lijke verhaal/<strong>in</strong>formatielijn? Is er gewerkt met sfeerschepp<strong>in</strong>g? Welke soort tentoonstell<strong>in</strong>g is<br />
het: didactisch, sfeeroproepend, provocerend…?<br />
Het imago van <strong>de</strong> organiseren<strong>de</strong> <strong>in</strong>stantie:<br />
De organiseren<strong>de</strong> <strong>in</strong>stantie is niet altijd <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> als <strong>de</strong> tentoonstell<strong>in</strong>gmaker(s) of <strong>de</strong> ‘uitbaters’ van <strong>de</strong><br />
locatie. Als gids is het <strong>in</strong>teressant hoogte te krijgen van wie er allemaal achter een tentoonstell<strong>in</strong>g zit.<br />
De publiciteit en promotie:<br />
Zoals eer<strong>de</strong>r al opgemerkt, scheppen publiciteit en promotie verwacht<strong>in</strong>gen. Ze mikken soms ook op<br />
een bepaal<strong>de</strong> doelgroep. Of geven hoog op over <strong>de</strong> uniciteit van <strong>de</strong>ze expositie.<br />
40
Het organisatiebeleid voor rondleid<strong>in</strong>gen.<br />
Hoe wor<strong>de</strong>n <strong>de</strong> rondleid<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> <strong>de</strong> tentoonstell<strong>in</strong>g georganiseerd?<br />
Moet men reserveren?<br />
Is er een beperk<strong>in</strong>g van het aantal groepen per tijdseenheid?<br />
Hoe lang duurt een rondleid<strong>in</strong>g normaal <strong>in</strong> <strong>de</strong>ze tentoonstell<strong>in</strong>g?<br />
Wat is <strong>de</strong> beperk<strong>in</strong>g van het aantal <strong>de</strong>elneme(e)m(st)ers per gids?<br />
Is er een audiogui<strong>de</strong>?<br />
Wie mag er <strong>in</strong> <strong>de</strong> tentoonstell<strong>in</strong>g gidsen?<br />
De uniciteit van <strong>de</strong> gelegenheid.<br />
Dikwijls zijn er zaken op een tentoonstell<strong>in</strong>g samengebracht die niet zo vlug meer zullen samen<br />
kunnen gezien wor<strong>de</strong>n.<br />
Het vervoeren en verplaatsen van kunstvoorwerpen wordt meer en meer ter discussie gesteld <strong>in</strong><br />
verband met <strong>de</strong> conserver<strong>in</strong>gscondities die nodig zijn om een stuk <strong>in</strong> optimale staat te bewaren voor<br />
het nageslacht. Dit betekent echter niet dat je <strong>in</strong> een rondleid<strong>in</strong>g alleen aandacht moet geven aan die<br />
‘unieke stukken’. De confrontatie door herschikk<strong>in</strong>g van werken met elkaar kan op zich een nieuwe<br />
situatie scheppen die evenzeer <strong>de</strong> moeite waard is om benadrukt te wor<strong>de</strong>n. Zo'n confrontatie met<br />
stukken uit <strong>de</strong> vaste collectie (of <strong>de</strong> reserve) geeft een nieuwe of an<strong>de</strong>re kijk.<br />
Rondritten<br />
Met een toerbus<br />
De chauffeur<br />
Net zoals <strong>de</strong> gids voor <strong>de</strong> aanvang van <strong>de</strong> gidsbeurt overlegt met <strong>de</strong> groepsverantwoor<strong>de</strong>lijke i.v.m.<br />
het programma en <strong>de</strong> wensen van <strong>de</strong> groep, zo stelt <strong>de</strong> gids zich voor aan <strong>de</strong> chauffeur en overlegt<br />
met hem/haar.<br />
Welke taal spreekt <strong>de</strong> chauffeur?<br />
Kent <strong>de</strong> chauffeur <strong>de</strong> stad/regio waar <strong>de</strong> rondrit zal plaatsv<strong>in</strong><strong>de</strong>n: goed/een beetje/helemaal niet?<br />
Is <strong>de</strong> chauffeur vertrouwd met <strong>de</strong> groep?<br />
Hoe is <strong>de</strong> samenwerk<strong>in</strong>g groepsverantwoor<strong>de</strong>lijke en chauffeur?<br />
Komt het programma dat <strong>de</strong> chauffeur heeft gekregen overeen met wat <strong>de</strong> groepsverantwoor<strong>de</strong>lijke<br />
wenst en wat er bij <strong>de</strong> boek<strong>in</strong>g gevraagd werd?<br />
41
Spreek af met <strong>de</strong> chauffeur hoe je zal tewerkgaan: aanduid<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> weg (een bus kan niet zomaar<br />
<strong>in</strong>eens afdraaien; geef tijdig aan wanneer een afslag <strong>in</strong> aantocht is), gelegenhe<strong>de</strong>n tot uitstappen<br />
on<strong>de</strong>rweg of niet, oppikpunten bij een tussenwan<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g, tempo, e.d.<br />
De voorbereid<strong>in</strong>g<br />
Weet waar er wegenwerken zijn.<br />
Ken <strong>de</strong> knelpunten van het stadsverkeer of het verkeer <strong>in</strong> <strong>de</strong> regio.<br />
Ken alternatieve routes <strong>in</strong> geval van opstopp<strong>in</strong>g of druk verkeer of <strong>in</strong>geval je met een hoge of lange<br />
bus meerijdt.<br />
Hou je aan <strong>de</strong> verkeersregels. Vraag <strong>de</strong> chauffeur niet foute d<strong>in</strong>gen te doen.<br />
Wees bewust van <strong>de</strong> an<strong>de</strong>re weggebruikers en zorg niet voor opstopp<strong>in</strong>gen of lange vertrag<strong>in</strong>gen.<br />
Zorg voor ‘lussen’ <strong>in</strong> je traject die al dan niet weggelaten of bijgevoegd kunnen wor<strong>de</strong>n. Tim<strong>in</strong>g is<br />
namelijk één van <strong>de</strong> moeilijkste zaken bij het uitvoeren van een gegidste busrondrit.<br />
Indien er tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> rondrit uitgestapt wordt voor een wan<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g, ken dan een veilige stopplaats en<br />
weet waar <strong>de</strong> bus zon<strong>de</strong>r te h<strong>in</strong><strong>de</strong>ren kan geparkeerd blijven.<br />
De rondrit.<br />
Test <strong>de</strong> geluidssterkte van <strong>de</strong> microfoon voor aanvang.<br />
Stel je voor aan <strong>de</strong> groep vooraleer <strong>de</strong> bus beg<strong>in</strong>t te rij<strong>de</strong>n.<br />
Indien <strong>de</strong> groep <strong>de</strong> chauffeur nog niet kent, stel dan ook <strong>de</strong> chauffeur voor.<br />
Vergewis je (via <strong>de</strong> groepsverantwoor<strong>de</strong>lijke) of <strong>de</strong> mensen al lang <strong>in</strong> <strong>de</strong> bus zitten of niet, of ze een<br />
toiletstop nodig hebben of niet (bij het beg<strong>in</strong> of bij het e<strong>in</strong><strong>de</strong>?). Werk dus eerst <strong>de</strong> praktische zaken af<br />
voor je met je rondrit beg<strong>in</strong>t.<br />
Sta nooit recht tij<strong>de</strong>ns het rij<strong>de</strong>n! Dit is voor je eigen veiligheid. Het is trouwens bij wet verbo<strong>de</strong>n.<br />
Anticipeer! Wacht niet tot je een bezienswaardigheid bereikt hebt. Bereid <strong>de</strong> mensen voor op wat ze<br />
zo da<strong>de</strong>lijk gaan zien.<br />
Hou voldoen<strong>de</strong> thema's achter <strong>de</strong> hand om <strong>de</strong> tijd boeiend te kunnen opvullen wanneer er niet veel te<br />
zien is, of wanneer je vast zit <strong>in</strong> het verkeer...<br />
Met eigen wagen<br />
Gidsen en tegelijk een auto besturen is uit <strong>de</strong>n boze want hoogst onveilig.<br />
Hetzelf<strong>de</strong> geldt wanneer <strong>de</strong> bezoeker achter het stuur zit. Veilig rij<strong>de</strong>n en on<strong>de</strong>rtussen op aanwijzen<br />
van <strong>de</strong> gids rondkijken, gaan niet samen.<br />
42
Las verschillen<strong>de</strong> stopplaatsen <strong>in</strong> waar op een veilige manier <strong>de</strong> uitleg kan gegeven wor<strong>de</strong>n na het<br />
uitstappen.<br />
Gidsen voor m<strong>in</strong><strong>de</strong>rvali<strong>de</strong>n<br />
Een kernwoord <strong>in</strong> <strong>de</strong> zorgsector is ‘<strong>in</strong>clusiviteit’.<br />
We moeten er steeds aandacht voor hebben en er naar streven rondleid<strong>in</strong>gen toegankelijk te maken<br />
voor m<strong>in</strong><strong>de</strong>rvali<strong>de</strong>n. Toch vergt gidsen voor m<strong>in</strong><strong>de</strong>rvali<strong>de</strong>n enkele extra <strong>in</strong>spann<strong>in</strong>gen van <strong>de</strong> gids.<br />
Gewoonlijk zijn groepen m<strong>in</strong><strong>de</strong>rvali<strong>de</strong>n kle<strong>in</strong>er dan <strong>de</strong> doorsnee toeristische groep. De groep is wel<br />
aangevuld met begelei<strong>de</strong>rs. De rondleid<strong>in</strong>g mag dan wel voor <strong>de</strong> m<strong>in</strong><strong>de</strong>rvali<strong>de</strong>n bedoeld zijn, zorg dat<br />
<strong>de</strong> begelei<strong>de</strong>rs zich er ook bij betrokken voelen.<br />
Richt je <strong>in</strong> <strong>de</strong> mate van het mogelijke steeds rechtstreeks tot <strong>de</strong> m<strong>in</strong><strong>de</strong>rvali<strong>de</strong>. Vermijd om figuurlijk<br />
en soms letterlijk ‘over het hoofd heen’ van <strong>de</strong> m<strong>in</strong><strong>de</strong>rvali<strong>de</strong> met <strong>de</strong> begelei<strong>de</strong>r te praten.<br />
Vermijd ook een overbezorg<strong>de</strong>, betuttelen<strong>de</strong> aandacht. De m<strong>in</strong><strong>de</strong>rvali<strong>de</strong> kan zichzelf dikwijls behoorlijk<br />
behelpen en zelf beslissen wanneer hij een handje toegestoken wenst te krijgen.<br />
Contact tussen <strong>de</strong> gids en <strong>de</strong> begelei<strong>de</strong>r (verantwoor<strong>de</strong>lijke van <strong>de</strong> groep) vooraf is aan te ra<strong>de</strong>n.<br />
Meestal wordt het telefoonnummer van <strong>de</strong> gids aan <strong>de</strong> begelei<strong>de</strong>r gegeven. Je kan ook zelf <strong>in</strong>itiatief<br />
nemen en het telefoonnummer van <strong>de</strong> begelei<strong>de</strong>r vragen.<br />
Rolstoelgebruikers<br />
- Voor rolstoelgebruikers mogen drempels niet hoger dan 2 cm zijn. Deuren moeten m<strong>in</strong>stens 90<br />
cm vrije doorgang bie<strong>de</strong>n. De draairuimte voor een rolstoel moet m<strong>in</strong>stens 1,5 m op 1,5 m zijn.<br />
Smalle voetpa<strong>de</strong>n en daarbij nog eens kel<strong>de</strong>rgaten zijn te mij<strong>de</strong>n. Een voetpad moet m<strong>in</strong>stens 1<br />
meter vrije ruimte bie<strong>de</strong>n.<br />
Weet waar er gelegenhe<strong>de</strong>n zijn met een toilet voor m<strong>in</strong><strong>de</strong>rvali<strong>de</strong>n op of <strong>in</strong> <strong>de</strong> buurt van het traject<br />
van <strong>de</strong> rondleid<strong>in</strong>g.<br />
Zoek voldoen<strong>de</strong> ruime plaatsen waar je met een groep rolstoelgebruikers rustig en veilig kan staan om<br />
uitleg te geven.<br />
Bl<strong>in</strong><strong>de</strong>n en slechtzien<strong>de</strong>n<br />
- Het komt zel<strong>de</strong>n voor dat er een groep van uitsluitend bl<strong>in</strong><strong>de</strong>n zich aandient. De meer<strong>de</strong>rheid zijn<br />
slechtzien<strong>de</strong>n.<br />
43
Het is daarom <strong>in</strong>teressant om prenten of foto's bij te hebben van monumenten of kunstwerken die je<br />
gaat bespreken, zodat <strong>de</strong> slechtzien<strong>de</strong>n ze van dichtbij kunnen bekijken.<br />
- Niet alle bl<strong>in</strong><strong>de</strong>n en slechtzien<strong>de</strong>n ‘kijken’ met <strong>de</strong> han<strong>de</strong>n. Mensen die bl<strong>in</strong>d gewor<strong>de</strong>n zijn door<br />
suikerziekte bijvoorbeeld, hebben meestal geen grote gevoeligheid <strong>in</strong> hun han<strong>de</strong>n.<br />
Wanneer je voorwerpen met <strong>de</strong> han<strong>de</strong>n laat bekijken, geef dan voldoen<strong>de</strong> tijd aan ie<strong>de</strong>reen. Werk<br />
voorwerp per voorwerp zodat dui<strong>de</strong>lijk is wat het on<strong>de</strong>rwerp van <strong>de</strong> besprek<strong>in</strong>g is.<br />
Ga er niet vanuit dat ie<strong>de</strong>re bl<strong>in</strong><strong>de</strong> of slechtzien<strong>de</strong> ook braille kan lezen.<br />
Het taalgebruik is zeer belangrijk. Werk beschrijvend.<br />
Zoek naar mid<strong>de</strong>len om wat je beschrijft te laten beleven. Bijvoorbeeld: <strong>de</strong> grootte van een<br />
b<strong>in</strong>nenruim akoestisch te laten beluisteren, <strong>de</strong> grootte van een ple<strong>in</strong> aangeven door het af te stappen.<br />
Er is <strong>in</strong> België een Kon<strong>in</strong>klijk Besluit van 1985 dat zegt dat gelei<strong>de</strong>hon<strong>de</strong>n overal moeten toegelaten<br />
wor<strong>de</strong>n. Soms zijn er toch problemen <strong>in</strong> musea of kerken. Meestal kan je die oplossen door<br />
diplomatisch te ‘on<strong>de</strong>rhan<strong>de</strong>len’.<br />
Je mag een gelei<strong>de</strong>hond nooit behan<strong>de</strong>len als een gewone hond. Zolang hij zijn harnas aanheeft, is <strong>de</strong><br />
hond aan het werk. Wanneer zo'n hond dan te veel wordt geaaid of persoonlijke aandacht krijgt, leidt<br />
dat af van zijn werk en wordt hij m<strong>in</strong><strong>de</strong>r betrouwbaar voor zijn baas.<br />
Het is <strong>de</strong> baas die <strong>de</strong> commando's aan <strong>de</strong> hond geeft. Neem dus nooit een hond bij het harnas om<br />
een straat over te steken bijvoorbeeld. Je kan dan aan <strong>de</strong> bl<strong>in</strong><strong>de</strong> zeggen dat het veilig is om over te<br />
steken, en hij/zij zal dan het juiste commando aan <strong>de</strong> hond geven.<br />
Elke han<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g vraagt van een bl<strong>in</strong><strong>de</strong> of slechtzien<strong>de</strong> een geconcentreer<strong>de</strong> <strong>in</strong>spann<strong>in</strong>g. Hou daar<br />
reken<strong>in</strong>g mee en overlaad hen niet met een massa aan <strong>in</strong>formatie. Geef voldoen<strong>de</strong> aandacht aan<br />
beleven en ervaren. Zien is slechts één van <strong>de</strong> vijf z<strong>in</strong>tuigen!<br />
Meer <strong>in</strong>formatie over werken met bl<strong>in</strong><strong>de</strong>n en slechtzien<strong>de</strong>n:<br />
Bl<strong>in</strong><strong>de</strong>nzorg Licht en Lief<strong>de</strong>, Documentatiedienst<br />
Ou<strong>de</strong>nburgweg 40, 8490 Vrasene<br />
tel 050/40 60 53 fax 050/38 64 83<br />
Doven en slechthoren<strong>de</strong>n<br />
Net zoals voor bl<strong>in</strong><strong>de</strong>n en slechtzien<strong>de</strong>n, geldt ook hier dat totaal dove mensen <strong>in</strong> <strong>de</strong> m<strong>in</strong><strong>de</strong>rheid zijn.<br />
Bepaal<strong>de</strong> gelui<strong>de</strong>n kunnen dan ook zeer storend zijn voor slechthoren<strong>de</strong>n. ‘Luisteren’ vraagt veel<br />
concentratie van hen en is dan ook zeer vermoeiend. Zoek plaatsen waar er niet te veel storen<strong>de</strong><br />
achtergrondgelui<strong>de</strong>n zijn om je uitleg te geven.<br />
Soms word je geholpen door een vertaler die gebarentaal tolkt.<br />
44
Hou je gelaat steeds naar <strong>de</strong> groep gericht en articuleer dui<strong>de</strong>lijk. Vele mensen kunnen liplezen en je<br />
lichaamstaal is zeker een belangrijke <strong>in</strong>formatiebron voor je toehoor<strong>de</strong>rs.<br />
Mentaal gehandicapten<br />
Gidsen voor mentaal gehandicapten is <strong>in</strong>tensief werk en vraagt een grote empathische <strong>in</strong>zet.<br />
Een belangrijk werkmid<strong>de</strong>l is <strong>de</strong> Lukidometho<strong>de</strong>: luisteren, kijken, doen.<br />
Een begelei<strong>de</strong>r kent <strong>de</strong> specifieke en <strong>in</strong>dividuele problemen en mogelijkhe<strong>de</strong>n van ie<strong>de</strong>reen <strong>in</strong> <strong>de</strong><br />
groep. Neem dus vooraf contact met <strong>de</strong> begelei<strong>de</strong>r om te weten te komen wat <strong>de</strong> aandachtspunten<br />
zijn met betrekk<strong>in</strong>g tot <strong>de</strong> mensen die zullen <strong>de</strong>elnemen.<br />
Met voorkennis van bepaal<strong>de</strong> angsten bijvoorbeeld (zoals angst voor een lift of hoge trappen) kan je<br />
<strong>in</strong> je voorbereid<strong>in</strong>g reken<strong>in</strong>g hou<strong>de</strong>n.<br />
Meer <strong>in</strong>formatie over werken met mentaal gehandicapten, waaron<strong>de</strong>r <strong>in</strong>fo over <strong>de</strong> Lukido-metho<strong>de</strong>:<br />
Werkcentrum voor Inricht<strong>in</strong>gswerk en vrijetijdsbested<strong>in</strong>g vzw (W.I.V.),<br />
Lijnmolenstraat 151, 9040 S<strong>in</strong>t Amandsberg<br />
Tel 09/228 24 11 fax 09/238 24 30<br />
45
Deel 2 : slot<br />
Terwijl we <strong>in</strong> het eerste <strong>de</strong>el van dit studieboek vooral aandacht had<strong>de</strong>n voor communicatie en <strong>de</strong><br />
groepsprocessen <strong>in</strong> het algemeen, richtten we ons <strong>in</strong> <strong>de</strong>el twee meer op <strong>de</strong> dagelijkse <strong>praktijk</strong>.<br />
Er valt natuurlijk nog veel te vertellen over het boeien<strong>de</strong> ‘vak’ van een toeristische gids en reislei<strong>de</strong>r.<br />
Laat nu echter ervar<strong>in</strong>g haar werk doen. Veel valt er ook te leren uit overleg met geoefen<strong>de</strong> gidsen.<br />
Uit zoveel onverwachte voorvallen of zich herhalen<strong>de</strong> fenomenen hebben zij een <strong>praktijk</strong> ontwikkeld<br />
die ze graag met nieuwe gidsen zullen <strong>de</strong>len. Ook <strong>de</strong> gidsenverenig<strong>in</strong>gen zorgen er steeds voor dat<br />
hun le<strong>de</strong>n <strong>de</strong> hoogste kwaliteit kunnen aanbie<strong>de</strong>n aan hun gasten.<br />
Straks sta je voor het eerst voor een groep bezoekers.<br />
Denk aan het advies van <strong>de</strong> legendarische Amerikaanse journalist Joseph Pulitzer (naar wie <strong>de</strong><br />
Pulitzer Prizes wer<strong>de</strong>n genoemd)<br />
Wees beknopt, zodat mensen naar je luisteren.<br />
Wees eenvoudig, zodat ze je verstaan.<br />
Wees levendig, zodat ze onthou<strong>de</strong>n wat je zegt.<br />
Wees nauwkeurig, zodat ze je kunnen vertrouwen.<br />
Na één of meer uur zit <strong>de</strong> rondleid<strong>in</strong>g er op en keert je groep naar huis of reist ver<strong>de</strong>r. Her<strong>in</strong>ner<strong>in</strong>gen<br />
aan het bezoek zullen vervagen. Vooral visuele <strong>in</strong>drukken zullen blijven. En ook wat sleuteli<strong>de</strong>eën. Of<br />
d<strong>in</strong>gen die je vertel<strong>de</strong> en die mooi aansloten bij <strong>de</strong> kennis van je toehoor<strong>de</strong>rs zodat ze er ver<strong>de</strong>r iets<br />
mee kunnen doen.<br />
De kans is echter groot dat mensen zich vooral jou zullen blijven her<strong>in</strong>neren. Mensen hou<strong>de</strong>n vooral<br />
mensen <strong>in</strong> hun geheugen vast. De hele tijd hebben ze je trouwens kunnen observeren. En je was ‘hun<br />
gids’ op onbekend terre<strong>in</strong>. Je bent <strong>in</strong> hun geheugen verbon<strong>de</strong>n met <strong>de</strong> locatie.<br />
Daarom is een gids meer dan een goe<strong>de</strong> en communicator en een competente <strong>in</strong>formant.<br />
Hij blijft verbon<strong>de</strong>n met het beeld dat bezoekers van <strong>de</strong> locatie of het evenement meedragen.<br />
Noem hem gerust ook: een ambassa<strong>de</strong>ur voor zijn stad, zijn regio, voor Vlaan<strong>de</strong>ren.<br />
46
Bibliografie<br />
PARKIN, Margaret. Tales for Tra<strong>in</strong>ers , London, Kogan Page, 1998 .<br />
PARKIN ,Margaret .Tales for Coach<strong>in</strong>g, London, Kogan Page, 2001<br />
SHANK ,Roger C. Tell me a Story : Narrative and Intelligence,. EVANSTON, IL : Northwestern<br />
University Press, 1998.<br />
SIMMONS, Annette .The Story Factor : Secrets of Influence from the Art of Storytell<strong>in</strong>g.<br />
Perseus,Cambridge, 2001 .<br />
VROENE, Jac . De Kracht van Verhalen, Amsterdam Bres BV, 2000 .<br />
MADDERN Eric, Storytell<strong>in</strong>g at Historic Sites English Heritage, 1992<br />
HULST Harm<strong>in</strong>a CASADEI Mar<strong>in</strong>a, Gids voor Gidsen, Toerboek Lei<strong>de</strong>n 2006<br />
STERNBERG, R. J.,(1997). Th<strong>in</strong>k<strong>in</strong>g styles. New York: Cambridge University Press, 1997.<br />
DE RYNCK Patrick red., Volgt <strong>de</strong> gids? Nieuwe perspectieven voor educatie en gids<strong>in</strong>g <strong>in</strong> kunstmusea,<br />
Kon<strong>in</strong>g Bou<strong>de</strong>wijnsticht<strong>in</strong>g, 2001<br />
DE GROOTE Patrick, Panorama op <strong>Toerisme</strong>, Garant, Leuven, 1995<br />
DE BRABANDER Guido, DESMET Anniek, VAN WINKEL Krista, De Muzen nodigen uit!? Market<strong>in</strong>g <strong>in</strong> <strong>de</strong><br />
Cultuursector, UFSIA, Universiteit Antwerpen, M<strong>in</strong>isterie van <strong>de</strong> Vlaamse Gemeenschap, 1999<br />
LASZLO Erw<strong>in</strong> ed., The Multi-cultural Planet report of a UNESCO <strong>in</strong>ternational expert group, Oneworld<br />
Oxford, 1993<br />
LENTE, Guus van, Groepen lei<strong>de</strong>n en begelei<strong>de</strong>n, Het Spectrum, 1991<br />
ROANE Susan, Mag ik me even voorstellen? Technieken en handige tips om gemakkelijker contact te<br />
leggen en voor een zelfverzekerd optre<strong>de</strong>n <strong>in</strong> gezelschap, uitgeverij M&P-Weert, 1994<br />
NILLESEN Frans, Wat bedoel je? Communicatieve vaardighe<strong>de</strong>n <strong>in</strong> het sociaal-pedagogisch werk,<br />
uitgeverij Angerenste<strong>in</strong>, 1998<br />
VAN MEER Koes, VAN NEIJENHOF Jos, Elementaire sociale vaardighe<strong>de</strong>n, Bohn Staflen Van Loghum<br />
Houten, Diegem, 1997<br />
BUZAN Tony, Gebruik je geheugen, alles over <strong>de</strong> werk<strong>in</strong>g, tra<strong>in</strong><strong>in</strong>g en verbeter<strong>in</strong>g van het geheugen,<br />
uitgeverij Aca<strong>de</strong>mie Service, Schoonhoven, 1995<br />
DRAAISMA Dojee, De metaforenmach<strong>in</strong>e, een geschie<strong>de</strong>nis van het geheugen, Historische uitgeverij,<br />
1995<br />
SPALTY Bodo, Over Soundmix- & microfoongebruik, uitgegeven <strong>in</strong> eigen beheer, 1992<br />
SCHMIDT Johan, Weten en Kunnen, hoe leer ik voordragen en toneelspelen?, uitgevrij Kosmos<br />
Amsterdam, jaren 1950?<br />
WIPPO Piet, CITROEN Liestbeth, Alle ogen gericht op … omgaan met plankenkoorts, uitgeverij Boom,<br />
Amsterdam, 2OO2<br />
47
DIERENDONCK Ronny, Syllabus bij <strong>de</strong> studiedag Educatief werken <strong>in</strong> musea met personen met een<br />
verstan<strong>de</strong>lijke handicap Antwerpen, 27 november 2000<br />
BLINDENZORG LICHT EN LIEFDE, Algemeen documentatiepakket voor scholieren, stu<strong>de</strong>nten en<br />
an<strong>de</strong>re geïnteresseer<strong>de</strong>n, Documentatiedienst Licht en Lief<strong>de</strong>, Vrasene<br />
48