richtlijn Lyme-borreliose - CBO

LYME-BORRELIOSE
In ongeveer 75% van de in Europa opgelopen gevallen bleekt het centrum op zodat een ringvorming
erytheem ontstaat. 6,13 In de lies is vaak een ovale vorm aanwezig en in het gezicht – vooral
bij kinderen voorkomend – kan het erytheem lineair zijn. Bij ongeveer een kwart (19-36%) blijft
het erytheem egaal rood met een grillige begrenzing die een enkele keer wat geïnfiltreerd
aanvoelt. Deze homogene erythemen bestaan minder lang dan de ringvormige en komen in
Amerika vaker voor. 3,15
Ongeveer de helft van de patiënten (30-59%) geeft bij navraag aan een mild, branderig of jeukend
gevoel te hebben in het gebied van het EM. 4,6,13 Dysesthesie komt voor bij 30%. 4
Ongeveer tweederde van alle EM is aan de benen en/of in de liezen gelokaliseerd. De overige
komen in afnemende mate voor op romp, armen, buik en gezicht. 4,10 Multipele erythemen komen
in Europa bij 2-9% voor. 1,2,4,6,10-13 Zie tabel 1 in bijlage 3.
Algemene klachten als moeheid, hoofdpijn, myalgie, artralgie en koorts komen bij in Europa
opgelopen EM bij 23-50% van de gevallen voor. 4,6,13 Ze zijn in het algemeen mild en worden
meestal slechts geuit bij navraag. Er zijn minder klachten naarmate het EM langer bestaat. 6
Objectief vastgestelde koorts en lymfadenopathie komen bij een groep van 85 Sloveense patiënten
met EM bij wie B. afzelii is gekweekt bij 1 respectievelijk 9% voor. 13 Zowel de subjectieve klachten
als deze objectieve bevindingen komen bij in Amerika opgelopen EM vaker voor. 3,12,15,16
Kenmerkend voor het in Europa opgelopen EM is dat de roodheid het enige verschijnsel is en
dat andere afwijkingen aan de huid als: vesiculae, papulae, schilfering, purpura en infiltratie
slechts zelden aanwezig zijn. Hierdoor onderscheidt het EM zich van andere annulaire en
ovale erythemen die bovenstaande uitingen wel vertonen. Verwisseling met oppervlakkige
schimmelinfecties (ringworm) en insectenbeten komt frequent voor. 4,6,17 Minder vaak wordt
EM aangezien voor een ‘fixed eruption’ (geneesmiddelenerytheem), cellulitis, nummulair of
contacteczeem en discoide lupus erythematodes. 17
Als bij een centrifugaal zich uitbreidende macula andere efflorescenties aanwezig zijn en
geen tekenbeet bekend is, is de diagnose EM klinisch niet te stellen. Ook atypische vormen
kunnen differentiaaldiagnostische problemen opleveren.
Conclusie
De diagnose EM is op klinische gronden te stellen:
• als er een centrifugaal zich uitbreidende rode macula of ring > 5 cm ontstaat
Niveau 4 zonder vesiculae, papulae, schilfering of infiltratie en ongeacht of een
tekenbeet is bemerkt;
• als er een centrifugaal zich uitbreidende macula of ring > 5 cm ontstaat
met vesiculae, papulae, schilfering of infiltratie na een tekenbeet.
Overige overwegingen
Bij een snelle presentatie kan het erytheem < 5 cm zijn en is dan moeilijk te onderscheiden
van een directe reactie op de tekenbeet. Na een week is deze laatste reactie afgenomen terwijl
bij een infectie met B. burgdorferi het erytheem groter is geworden en meestal > 5 cm meet.
38
Aanbeveling 7
KLINISCHE BEELDEN EN DIAGNOSTIEK
Als een erytheem < 5 cm is, verdient het aanbeveling na een week te controleren of
uitbreiding heeft plaatsgevonden.
3.1.3 Laboratoriumdiagnostiek EM
Van de patiënten die zich presenteren met EM is gemiddeld slechts 50% seropositief voor
Borrelia-IgM- en/of -IgG-antistoffen. Het percentage seropositiviteit hangt af van de ziekteduur
op het moment van serumafname en is aanzienlijk lager bij een ziekteduur van < 2 weken
en hoger bij een ziekteduur van > 4 weken. 13,18,19 Echter, ook bij een ziekteduur van meer dan
2 maanden is nog steeds circa 10% van de patiënten met EM seronegatief. 13,18,19
De IgM-respons gaat vooraf aan de IgG-respons en ontstaat gemiddeld drie weken na infectie,
maar de interindividuele spreiding is groot en een IgM-respons kan geheel ontbreken als sprake
is van een reïnfectie. 16,20-23 Een eerste IgG-respons ontstaat gemiddeld zes weken na infectie
met eveneens grote interindividuele spreiding. 16,20 In een gezamenlijk Europees-Amerikaans
onderzoek werd aangetoond dat bij patiënten met EM van een bepaalde duur het percentage
seropositieven in Europa lager was dan in de Verenigde Staten. 13
Conclusie
De aanwezigheid van antistoffen bij een in Europa opgelopen EM is afhankelijk
van de ziekteduur en is gemiddeld slechts 50%. Bij een ziekteduur van < 2 weken
Niveau 3 ligt dit percentage lager. Ook bij lang bestaand EM zijn antistoffen nooit in
100% van de gevallen aanwezig.
C Berglund 1995 1 ; Lipsker 2002 11 ; Stanek 1999 18 ; Strle 1999 13 ; Kuiper 1994 19
Overige overwegingen
In het kleine aantal gevallen waarin de diagnose EM niet klinisch kan worden gesteld, zoals
bij een centrifugaal zich uitbreidend erytheem met andere efflorescenties zonder dat een
tekenbeet bekend is, moeten ook andere huidafwijkingen worden overwogen en uitgesloten.
Schimmelonderzoek (KOH-preparaat), histopathologie met eventueel spirochetenkleuring
en serologisch onderzoek komen dan in aanmerking.
Aanbeveling 8
Bij een typisch erythema migrans (EM) is het bepalen van Borrelia-antistoffen in het
bloed niet geïndiceerd.
Aanbeveling 9
Bij huidafwijkingen die mogelijk erythema migrans (EM) zouden kunnen zijn, is onderzoek
naar andere oorzaken gewenst (histopathologie, KOH-preparaat).
39