'Cirq'onstances, over circus in Vlaanderen' - Circuscentrum

VAN kUNSTjES
NAAR kUNST, OOk
BIj BELEIDSmAkERS Liv Laveyne
Zeggen dat het circus in Vlaanderen het
goed doet, is een understatement voor de
boom die het momenteel kent. Die bloei is
te danken aan twee op elkaar inwerkende
krachten: sector en beleid. Dat beleid,
dat vrijwel uniek uitgaat van de Vlaamse
overheid, heeft zich op twee sporen gericht:
het reanimeren van iets wat op sterven
na dood was (de nomadische circussen)
en tegelijk de zuurstofslang steken
in de couveuse van pril nieuw leven (atelierwerking,
ondersteuning jong talent en
nieuwe creaties).
WAT VooRAfgIng
het circus in Vlaanderen heeft het lange tijd niet
gemakkelijk gehad. daar kan de oude generatie
circusartiesten van getuigen. Johnny ronaldo van
het nu succesvolle Circus ronaldo herinnert zich
nog levendig de tijden van zwart zaad. ‘We trokken
rond met een kleine ca-
ravan, twee kleine kinderen,
twee honden en een aap.
sommige dagen hadden
we maar net genoeg franken
om brandstof te kopen
tot aan het volgende dorp,
in de hoop dat we daar
meer volk zouden trekken.’
de dalende interesse van
het publiek dat liever ander
en hipper entertainment
zocht, buitenlandse ‘piratencircussen’
die het circus een slechte naam gaven,
of gewoon de brute pech van een brand of een
windhoos die de tent vernielde: het was genoeg
om een streep door de rekening van veel Vlaamse
circussen te zijn.
de circussen in Vlaanderen klopten na de tweede
Wereldoorlog regelmatig aan bij de landelijke
overheden om erkenning te krijgen. Meestal tevergeefs.
de eerste politicus – politica in dit geval
– die zich daadwerkelijk het lot van de circussen
aantrok, was rika de Backer (toenmalige CVP) in
de tweede helft van de jaren zeventig. als minister
van nederlandse Cultuur en Vlaamse Zaken nam
‘Erfgoed, kunsten,
sociocultureel,
lokaal cultuurbeleid,
amateurkunsten, zelfs
het Participatiedecreet.
Circus hoort overal en
nergens thuis.’
Courant 97 >> naar de inhoudstafel
zij circus op in de lijst van culturele manifestaties
en tijdens het themajaar Het jaar van het dorp
(1978) werd circus als belangrijk folkloristisch
event naar voor geschoven. Maar de situatie bleef
problematisch.
enkele buitenlandse zogenaamde ‘piratencircussen’
verzuurden de relatie tussen de Vlaamse circussen
en de lokale overheden. Ze gaven illegaal
voorstellingen, zonder gemeentetaksen te betalen
of de veiligheidsvoorschriften na te leven. Vaak
was het zelfs zo dat ze de pas afsneden van de
Vlaamse circussen die vooraf een tour hadden
vastgelegd en wel een regeling hadden getroffen
met de steden en gemeenten. ‘dan kwam zo’n piratencircus
twee weken voordien aan op diezelfde
plek. de gemeente wist wel dat ze “een” circus toestemming
gegeven had, maar voor ze goed en wel
besefte dat het om een vreemd circus ging, waren
die gangsters al weer weggetrokken, vaak na veel
overlast veroorzaakt te hebben. en een publiek
gaat op twee weken tijd niet nog eens een andere
circusvoorstelling zien’, aldus Johnny ronaldo.
Mede onder zijn impuls
werd begin jaren tachtig de
actie S.O.S.-Circus opgezet
met de bedoeling om de
overheden tot een circusvriendelijk
beleid te bewegen,
circus als een vorm
van volkskunst te promoten
en piratencircussen tegen te
gaan. dergelijke initiatieven
werden echter niet gedragen
door de overheid. de
opeenvolgende cultuurministers toonden wel interesse
maar een systematische ondersteuning bleef
uit. ‘hoeveel ministers heb ik niet de revue zien
passeren? Velen waren luisterbereid maar voor er
daadwerkelijk iets gedaan werd waren ze alweer
cultuurminister af en kon het spelletje van vooraf
aan beginnen’, vertelt Johnny ronaldo. ‘Zijn’ Circus
ronaldo zou in 1998, onder het kabinet van toenmalig
minister van Cultuur luc Martens (CVP), als
eerste een vorm van erkenning krijgen met de titel
van Cultureel ambassadeur van Vlaanderen, ook
al was dat eerder een belangrijke symbolische (en
in mindere mate financiële) duw in de rug.
12