Nummer 178 - februarie 2002 - Nederlandse Vereniging van ...

februari 2002 31e jaargang
Uitgave van de Nederlandse
Vereniging van Toerzeilers.
Verschijnt 7x per jaar.
ISSN 1384-9492
NEDERLANDSE VERENIGING
VAN TOERZEILERS
SECRETARIS:
A. F. Marks,
PENNINGMEESTER:
B. van Roosmalen,
postgiro 2803380 t.n.v.
contributie: € 27,- p.j.
LEDENADMINISTRATIE:
K.G. Dik,
Nederlandse Vereniging van Toerzeilers,
Postbus 50223, 1305 AE Almere,
Aanmelden of afmelden lidmaatschap
bij de Ledenadministratie.
REGIO/COMMISSIE VOORZITTERS
Noord: I.F. Witteveen,
Zuid : H. Korver,
West: J.J. Scholte,
Oost: R. Beute,
Randstad: G. van Voorbergen,
Centrum: Mevr. K. van Roosmalen-Bakker,
Uiterton: A.F.M. Verbraak,
Technische Commissie: H. Rooze,
Commissie Zeemanschap & Navigatie:
Planologische Commissie: W.P. van Erven Dorens,
WEBSITE NVvT:
http://www.toerzeilers.nl
VERENIGINGSARTIKELEN
Mevr. K. van Roosmalen – Bakker,
Girorek. 280 3380.
HOOFDREDACTIE
Peter H. Paternotte,
e-mail ppenaf@wxs.nl
REDACTIESECRETARIAAT
Fokko van Steenwijk, Schorpioen 69,
e-mail f.vansteenwijk@hccnet.nl
REDACTIECOMMISSIE
Marjolein Brandt, Beatrice van der Bijl,
Peter Paternotte, Fokko van Steenwijk.
Namen en adressen van de bestuursleden,
gegevens over regio- en kenniscommissies, de
ledenservice, bemanningsbank en verenigings
artikelen vindt u in de Leden- en Schepenlijst.
Druk: Anraad, Nieuwegein.
178 78
UIT DE STUURKUIP 2
VAN DE KAMPANJE 4
BESTUURSMEDEDELINGEN 4
* Contributie 2002
* Uitslag Enquête
* Bijdragen aan verenigingswerk
VERENIGINGSNIEUWS 6
* Welcome on Board (Lustrum)
* Attachment vakanties
* Update Expertisebank
ZEEMANSCHAP EN NAVIGATIE 9
* Correcties
* Wijzigingen gebieden
* weerberichten Frankrijk/Engeland
TECHNIEK AAN BOORD 10
* Een kleine revisie
PLANOLOLOGIE 12
* Kort Planologisch Nieuws
* Wadden
* Beleidsnota Recreatie en Toerisme
* provincie Friesland
LEDENADMINISTRATIE 17
* Nieuwe Leden
ERVARINGEN 18
* Wintertocht met de Suada
* Mijn eerste keer
* Steppen, sokken en brievenbussen
REISVERSLAGEN 22
* Bericht van de Onderneming (8)
* Met de Pavane naar Riga,
* Swinoujscie… en Appingedam
* De Witte Beer op pad
* Retour Canarische eilanden
VARIA 42
* Waarde privé-jacht niet belast
* Overwinteringstip
BOEKEN 42
* Installatiehandleiding scheepssanitair
* Vaarwijzer Waddenzee
EVENEMENTENBULLETIN 44
ADVERTENTIES 54
INFORMATIE VOOR AUTEURS 55
ATTENTIE 56
1

UIT DE STUURKUIP
Perspectief
Daarover las ik in een nautische context op
mijn laatste zakentrip. In het Amerikaanse
watersportblad ‘SAIL’ (www.sailmagazine.com
als uw interesse heeft) verzuchtte een journalist
dat hij het nooit goed kon doen. Als
hij een recensie/testverslag over een nieuwe
boot schreef, lieten lezers weten donders
goed te begrijpen dat hij twee handen
op één buik was met de importeur of bouwer
en deze laatste kunnen het weer niet
verkroppen dat de watersportpers hun producten
niet het predikaat ‘toppunt van
perfectie’ geeft.
Op objectieve wijze de zaken in perspectief
plaatsen, dat is de kunst. En het is essentieel,
zoals de geciteerde journalist stelt, en
wel om dat het kopen van een boot maar
ten dele heeft te maken met een rationele
afweging. De vloeiende lijnen van de
romp, de mooie boeg of spiegel kunnen
onderbewuste snaren raken die niets meer
met logica te maken hebben. Vergeten zijn
het vage ontwerp, de matige inventaris, de
twijfelachtige motor of de rommelige elektrische
installatie; vaak reikt de hand al
naar het chequeboek als de emotie overheerst.
Als u dat niet gelooft, probeer dan
niet-zeilers eens uit te leggen waarom u zo
van zeilen houdt, wat het zo bijzonder
maakt. Ze zullen enthousiast knikken maar
er geen bal van snappen, want zeilen is een
bezigheid die aan de logica ontsnapt. Als je
het niet hebt ervaren en er niet door gegrepen
bent zul je het nooit snappen.
Jachtexperts zijn zelf vaak zeilers en ook
mensen met voor- en afkeuren. De echte
expert laat daarvan niets blijken en doet
koel zijn werk, hoezeer het ook van binnen
gist over de afschuwelijke tuigage, racekont
of wat dan ook. Iedere boot heeft zijn
eigen specifieke kenmerken en dat staat
los van de bouwkwaliteit, staat van onderhoud
en conditie. En om deze laatste zaken
gaat het bij een expertise.
Ik mocht dat zelf aan den lijve ondervinden
bij de aankoopkeuring van de nieuwe eigenaar
van mijn boot. Een degelijke expert
was ruim drie uur bezig met de boot op het
droge, deed uitgebreide vochtmetingen,
klopte de romp af en inspecteerde de binnenzijde
plus kritische punten van diverse
uitrustingsstukken. Een goede ervaring,
2
Peter Paternotte
want hoe ervaren en handig je zelf ook
bent, van een professionele jachtexpert
kan je altijd iets opsteken, die vindt zaken
waar je zelf over heen kijkt. Het grappige is
dat de emotie ook andersom werkt. Ja, je
hebt de knoop doorgehakt en de boot (in
principe) verkocht. Nee, het is nog wel
degelijk je eigen boot en daar kan toch
niets mis mee zijn… kritiek op je geliefde
(zelfs bij het naderen van de scheiding)
doet pijn.
Het liep gelukkig niet zo slecht af, anders
had ik dit stukje niet zo ontspannen kunnen
schrijven. Wat klusjes aan gelcoat en
onderwaterschip (geen osmose...) en dan is
het gebeurd. Er komt over een aantal
weken bij de tewaterlating nog een motortest,
vervanging van twee motorsteunen
en uitlijnen en daarna vaar ik met de nieuwe
eigenaar het IJsselmeer over naar
Friesland waar we de boot zullen overdragen,
het finale afscheid, met foto te vereeuwigen.
Vertrekkers
Velen van u zullen die rubriek wel kennen
in ‘Zeilen’. Laatst stond er een artikel in
HP/de Tijd met dezelfde titel (11 januari
2002, week 2), maar een geheel andere
strekking. Als ‘aspirant vertrekker’ was ik
natuurlijk bovenmatig nieuwsgierig naar
de inzichten terzake van niet-nautische
journalisten. De subtitel bij het artikel was
al veelzeggend: “jaarlijks verlaten tientallen
Nederlanders huis en haard om per zeilboot
over de aardbol te zwerven. Maar
eenmaal op avontuur is de romantiek vaak
snel verdwenen. We hadden zin in fruits de
mer in Boulogne, maar moesten door naar
Brest om de douchepomp te laten repareren.”
Het artikel nader bestuderend komt als
rode draad de afhankelijkheid van technische
zaken sterk naar voren; zelf (kunnen)
repareren is een must om onafhankelijk te
zijn en de kosten in de hand te houden.
Verder wordt de stelling betrokken dat 80
procent van de vertrekkers het hele stuk
van Nederland naar Portugal op de motor
heeft afgelegd. Citaat: “Ze willen allemaal
voor de borrel binnen zijn. Er zijn er legio
die rokend en zuipend met hun boot ten
onder gaan.” Niet alles wat in dit artikel
staat is onzin, maar de indruk dat er een

‘docudrama’ van gemaakt is dringt zich wel
heel sterk op. Per saldo zijn verhalen van
mensen die zonder veel problemen (of
ophef over problemen) dit soort tochten
maken niet echt interessant. Het luxeaspect
vind ik het meest opvallend en ik moet toegeven
dat de drang naar meer comfort en
vernuft niet ophoudt. Ooit zeilde ik met
een kompas en sleeplog en alleen een simpele
marifoon trok wat stroom uit de kleine
scheepsaccu. Tegenwoordig krijg ik de
vraag of ik warm water/een douche/een
plotter/radar en (dus) een aggregaat aan
boord heb. Niets van dat al, maar wel een
GPS/Navtex/DSC/SSB en verwarming plus
koeling. Ik red het met twee grote accu’s en
denk al na over zonnecellen, een watergenerator
en zelfs een watermaker. Mogelijk
is het artikel een afspiegeling van de immer
toenemende welvaart en de neiging die
mee te nemen op verre reizen; met de
gevolgen zoals gemeld. De lering die ik er
uit trek is ‘back to basics’ en niet ‘forget
about it’.
Noordpool/Yachting Monthly februari
2002
Nu we het toch over verre streken hebben;
in het februarinummer van ‘Yachting
Monthly’, het populaire Engelse watersportblad
(met een in zonnige streken
varend jacht met bikinibemanning op de
voorplaat), stond een interessant artikel
over een zeilvakantie met een Westerly
Discus (33 voet) van Engeland naar de
Baffin- en Melvillebay en terug. Het artikel
heeft de vrolijke titel ‘the Iceman Cometh’.
Het verhaal over de tocht met de ‘Dodo’s
Delight’ is een aardig staaltje Engelse
understatement, maar het leuke is toch wel
dat het mogelijk blijkt zo’n tocht met een
relatief klein jacht veilig te ondernemen,
mits er een competente bemanning aan
boord is en… het schip technisch in goede
conditie is. Voor wie ook dergelijke ambities
koestert (het is er niet zo druk als bij de
Atlantic Rally for Cruisers op Grand
Canaria) bevat het artikel ook zeer relevante
(ijs)vaarinformatie.
Verder in dit nummer een prima gidsje over
La Rochelle, tips om niet te zinken als je een
lek hebt opgelopen, een verhaal over varen
langs de New England kust in de USA, een
overzicht (buyers’guide) van vijftien
scheepskachels, een interessant ‘new gear’
artikel over een parachute zeeanker, een
test van de nieuwe Dehler 36 (‘high performance
end of the spectrum cruising yacht,
too many items are extra’s’), een drama-
tisch verslag van een 32 voet jacht dat door
een klap met een walvisstaart zonk en
waarvan de bemanning zich ternauwernood
wist te redden (South Atlantic...) alsmede
een hoop nuttige tips om zeilend een
ligplaats te bereiken (‘the art of sailing
alongside’).
Lustrum oproep!
Ook de redactie van TZ heeft zich gebogen
over het a.s 30-jarig bestaan van de NVvT.
De bedoeling is een speciaal jubileumnummer
het licht te doen zien in oktober a.s.
Om kopij voor dit nummer te vergaren zijn
een aantal acties gestart. Twee thema’s die
we zouden willen behandelen vragen
input van lezerszijde:
1) Bijdragen over het thema: ‘wat betekent
een schip in je leven?’ Ook gezinsreacties
tot en met tekeningen van kinderen zijn
prima; eventueel gebruiken we die bij het
lustrumfeest.
2) Reacties op de stelling; ‘Het 50-jarig jubileum
haalt de NVvT niet meer’ . Alle drukte
op het water; de milieuproblemen, de kosten
van het varen/liggen/onderhoud etcetera
worden exorbitant, naast alle beperkingen
en heffingen die de overheid
oplegt. Het varen wordt ontmoedigd en is
zeer kostbaar. Los daarvan kan het zo vol
worden dat er geen lol meer aan is.
Tenslotte
Begint het zo langzamerhand toch (al)
weer voorjaar te worden. Ik schrijf dit op 2
februari, de koninklijke feestdag. Het is
vijftien graden boven nul, zonnig weer met
SW4/5 en op het zuidelijk IJsselmeer zie ik
meerdere zeiljachten varen als ik via de dijk
Lelystad/Oostvaardersdiep terug naar huis
rijd. Is dit ‘Global Warming’ waar we eigenlijk
niet blij mee moeten zijn? Volgend
weekend varen we onze traditionele wintertocht
met Jan van Ree. Of het nog een
echte wintertocht wordt staat te bezien; de
korte broeken gaan mee...
Hoe dit ook zij, tegen de tijd dat u dit nummer
in de bus vindt is het al weer een aantal
weken later en dus dichter bij het echte
zeilseizoen. U moet vast nog het een en
ander klussen en de redactie wenst u daarmee
sterkte!
3

VAN DE KAMPANJE
Als dit nummer van Toerzeilen voor u op
tafel ligt beginnen de voortekenen van
het komende zeilseizoen zich waarschijnlijk
al te manifesteren, al was het maar de
eigen onrust en de voorbereidingen om
uw schip weer vaarklaar te maken. Met
een beetje geluk zeilen we over luttele
maanden weer uit naar bekende of onbekende
bestemmingen.
De naderende Hiswa zal voor velen het
begin zijn van het nieuwe seizoen, het
Woudschoten weekend is dan al weer achter
de rug en velen van u zullen tijdens de
winter mogelijk al enkele van onze verenigingsactiviteiten
hebben bezocht.
Het belooft een interessant verenigingsjaar
te worden, zowel qua activiteiten,
maar ook bestuurlijk, want er staan weer
veel plannen op stapel. De meest in het
oog springende is misschien wel het feit
dat we dit jaar 30 jaar bestaan, een jubileumjaar
dus en dat we daar een grandioos
feest aan willen koppelen. U heeft
CONTRIBUTIE 2002
Evenals vorig jaar heeft het bestuur tot
haar genoegen geconstateerd dat velen,
na het ontvangen van de acceptgiro, hun
contributie voor 2002 direct hebben overgemaakt.
Inmiddels is met het verschijnen van dit
Toerzeilnummer de datum waarop de contributie
statutair voldaan moet zijn gepasseerd.
Het bestuur doet een dringend
beroep op hen die de contributie nog niet
hebben voldaan dit alsnog per omgaande
te doen ... en vooral in euro’s!!!
Het is helaas maar al te vaak geconstateerd
dat er leden zijn die pas laat in het jaar en
na herhaald aandringen, aan hun financiële
verplichtingen voldoen. Gelet op de
extra administratieve zorg en de daarmee
verband houdende kosten heeft het
bestuur moeten besluiten de daarvoor geldende
regels wederom strenger te moeten
4
Hans Andriessen, voorzitter
BESTUURSMEDEDELINGEN
Bart van Roosmalen, penningmeester
allemaal de brochure reeds ontvangen en
het doet me groot genoegen te merken
dat letterlijk honderden leden daar reeds
op hebben gereageerd. Zij die dat nog
niet hebben gedaan adviseer ik niet te
lang te wachten want dit wordt een absolute
knaller en een feest onze Vereniging
zeker waardig, hoe drukker het wordt,
hoe leuker het zal zijn!!!
In dit nummer komen we ook nog even
terug op de onlangs gehouden enquête
zodat ook zij, die niet in staat waren op de
jaarvergadering aanwezig te zijn, van de
resultaten kennis kunnen nemen. Vanaf
deze plaats wil ik nogmaals iedereen van
harte dank zeggen die zich gemeld hebben
om op een of andere wijze hand en
spandiensten te verrichten ten behoeve
van onze Vereniging. Werkelijk hartverwarmend
en een extra stimulans om op de
ingeslagen weg voort te gaan.
Ik wens u alvast een prettige voorbereiding
op het komende seizoen toe!
gaan hanteren. De komende publicaties,
Toerzeilen 178 en het Boordboek/Leden-en
Schepenlijst, zullen daarom niet worden
toegezonden aan leden van wie de contributie
op 15 maart nog niet is ontvangen.
Nazending bij latere betaling is dan helaas
niet meer mogelijk. De daarop volgende
publicaties worden u, na betaling, weer
toegezonden.

UITSLAG ENQUETE 2001
In het voorjaar van 2001 ontvingen de
leden van onze vereniging een enquêteformulier
met een aantal vragen die erop
waren gericht om het bestuur een beter
beeld te geven over onder meer hetgeen in
de vereniging leeft, wat de wensen van de
leden zijn, de gezinssamenstelling van de
leden, en wie bereid is om een bijdrage te
leveren aan het werk van de vereniging.
Het is verheugend te noemen dat er zo’n
grote respons was op het invullen van de
enquêteformulieren. Van de 2.700 toegezonden
formulieren kwamen reacties van
945 leden.
Op de Algemene Vergadering in november
2001 j.l. werd voor de aanwezigen een presentatie
gegeven over de belangrijkste uitkomsten,
waarmee het bestuur rekening
kan houden bij het bepalen van het verenigingsbeleid
voor de toekomst. Voor diegenen
die niet aanwezig waren op de
genoemde Algemene Ledenvergadering
volgt hierna een aantal uitkomsten en conclusies
uit de ingestuurde formulieren.
We hebben trouwe leden, 27% is reeds
meer dan 10 jaar lid, 26% tussen de 5 en 10
jaar en maar liefst 47% is tussen de 0 en 5
jaar lid.
Mond tot mond reclame (in de haven?)
blijkt ook nu weer te werken want een kleine
40% is lid geworden via een NVvT-lid.
Een groot aantal nieuwe leden (27%) heeft
zich ingeschreven tijdens de HISWA.
Advertenties en de internetsite levert de
vereniging ook een aanzienlijk aantal nieuwe
leden op respectievelijk 10% en 6,5%.
BIJDRAGEN LEVEREN AAN HET VERENI-
GINGSWERK
Het kader van de vereniging, bestaande uit
de bestuursleden en de degenen die de
regiocommissies, kenniscommissies en projectgroepen
vormen, hebben vaak moeite
om leden te werven die bereid zijn om een
bijdrage te leveren aan de activiteiten van de
vereniging. Het was dan ook zeer verheugend
dat circa 195 leden zich middels de
enquête bereid verklaarden om mee te werken
aan de activiteiten van de vereniging.
De gemiddelde leeftijd van de toerzeiler
lijkt rond de 50 jaar te schommelen.
Onze leden beschikken over veel nautische
kennis, de meesten (78%) hebben meer
dan één cursus gevolgd, vooral theoretische
kustnavigatie (47%) en het basiscertificaat
marifonie (23%) scoren hoog.
De toerzeiler wil graag een cursus volgen
door de vereniging georganiseerd (80%),
afsluitend met een NVvT-certificaat.
Naast het beheersen van de nodige theoretische
nautische kennis heeft de toerzeiler
duidelijk de wens zijn (of haar) vaargebied
uit te breiden, we spreken maar liefst over
81% bij de leeftijdscategorie van 30 tot 50
jaar en van 54,5% bij de leeftijdscategorie
van 50 jaar en ouder.
Onze leden zijn leergierig, 77% geeft aan
lid te zijn geworden voor het opdoen van
kennis. Daarnaast geeft 63% aan lid te zijn
geworden omdat men graag de vereniging
steunt in verband belangenbehartiging.
We zijn er bijzonder trots op dat bij 90%
van onze leden de vereniging voldoet aan
de verwachtingen.
Of de vereniging meer activiteiten moet
organiseren voor de jeugd blijft onduidelijk,
immers 93% van de inzenders heeft
deze vraag niet beantwoord.
Frappant dat 56% nooit deelneemt aan
natte activiteiten en 47% nooit deelneemt
aan droge activiteiten. Een grote groep
toerzeilers doet 1 of 2 maal mee aan natte
(40%) en droge (43%) activiteiten.
De wimpel en sticker wordt door een groot
deel van onze leden gebruikt.
De NVvT wordt als een actieve (45%),
gezellige (28%) en sportieve (21%) vereniging
ervaren.
Inmiddels zijn de namen en adressen van
betrokkenen doorgegeven aan het bestuur
en de commissies en een aantal vrijwilligers
zijn ook al benaderd door de respectievelijke
voorzitters. Natuurlijk kan het kader bestaande
uit 50 leden nu niet direct worden uitgebreid
met 195 nieuwe leden. Maar de vrijwilligers
staan genoteerd en zullen wellicht in
de toekomst worden benaderd voor een taak
of functie. Met andere woorden, weest u
niet teleurgesteld als er niet op korte termijn
wordt ingegaan op uw vriendelijke aanbod.
5

VERENIGINGSNIEUWS
‘WELCOME ON BOARD’
De NVvT Lustrumcommissie heeft U door
middel van de bijsluiter ‘Bijzeil’ van TZ nr.
177 (december 2001) namens het Bestuur
uitgenodigd deel te nemen aan het
Lustrumfeest op 19 oktober 2002. Het
belooft een grandioos feest te worden. De
voorbereidingstijd voor de uitnodiging was
echter kort terwijl de beslissing om het
feest door te laten gaan op basis van voldoende
deelname reeds medio januari
2002 genomen moest worden. Inmiddels
hebben zich heel veel leden aangemeld
door middel van de antwoordcoupon in
‘Bijzeil’ Dus...het feest gaat door!! Maar
nog niet alle leden van de vereniging hebben
zich ingeschreven.
Wellicht hebt u de brochure tijdens de
feestdagen even terzijde gelegd en is het u
daarna door de glühwein en oliebollen
ontgaan, maar de mogelijkheid om in te
tekenen voor dit geweldige feest staat nog
altijd open. En nog steeds voor slechts
€ 35,= per persoon. Want het Bestuur heeft
op verzoek van de Lustrumcommissie erin
toegestemd om de inschrijftermijn te verlengen
tot 1 april 2002!! Geef u dus snel op
om dit unieke gebeuren niet te missen.
ATTACHMENT VAKANTIE’S
Het voorstel voor attachments -vakanties
naar vreemde kusten (Toerzeilen 177), is bijzonder
positief ontvangen. Ook de vraag,
om een module te ontwikkelen die voor
vakanties dichter bij huis kan worden opgezet,
werd aangekaart. Omdat de laatste
jaren veel nieuwe leden belangstelling
tonen voor vakantietochten, bijvoorbeeld
binnendoor van IJsselmeer naar Zeeuwse
Delta en omgekeerd, zou ik graag vernemen
in hoeverre ideeën hierover kunnen
worden uitgewerkt op basis van uw reacties.
Met name tochten voor gezinnen met kinderen
in de basisschoolleeftijden zijn zeer
geliefd.
Daar het voor dit soort evenementen lastig
is om tochtleiders te vinden, zou de attachmentformule
(zie TZ 177) ook hier voor die
gezinnen de mogelijk bieden om toch naar
6
Bé Zanting, coördinator Lustrumcommissie
Frits Birkhoff, regiocoördinator
Indien u de brochure reeds ‘gearchiveerd’
hebt, geen nood. Surf naar de mooie website
van onze vereniging (www.toerzeilers.nl)
waar Nora Schram de brochure
heeft opgenomen. U kunt het inschrijfformulier
heel eenvoudig afdrukken. Of neem
voor meer informatie contact op met de
Lustrumcommissie via tel: 072-532 08 66.
Zoals gezegd, wordt het een grandioos
feest. Lees de uitnodigingsbrochure nog
eens door. Beschouw deze cruise als een
afsluiting van het zomerseizoen. Tijdens
uw tochten of aan boord in uw thuishaven
maakt U ongetwijfeld foto’s. Wij nodigen u
uit om uw mooiste foto(’s) in te zenden en
deel te nemen aan de fotowedstrijd. Begin
echter niet te laat. Wij verwachten geen
uitgekiende foto’s zoals alleen een
beroepsfotograaf die kan maken. Een
onpartijdige jury zal de inzendingen
beoordelen. Tijdens het feest aan boord
zullen de inzendingen op één van de dekken
ten toon worden gesteld en wordt
uiteraard bekend gemaakt wie naar het
oordeel van de jury tot de beste inzenders
behoort. In het volgende nummer van TZ
hoort u de details.
‘Welcome on board ‘.
vaargebieden te koersen die als solovarend
gezin niet direct binnen bereik komen daar
opgroeiende kinderen en langere zeiltrajecten
dikwijls haaks op elkaar staan.
Ervaring met NVvT-gezinstochten onder leiding
van een tochtcoördinator leert dat kinderen,
die opvaren met schepen waar ook
‘lotgenootjes’ aan boord zijn, een enkele
keer een stevig traject varen gemakkelijker
accepteren. Een maatje aan boord van een
ander schip, met wie je ‘s avonds weer met
kruisnet of garnalennetje op stap kan gaan,
geeft de kinderen en de ouders aan boord
een goed vakantiegevoel.
Een voorstel
Vindt u het een aardig idee, dan is de volgende
stap het vaststellen van één of enkele
informatiebijeenkomsten om daarover door
te praten. Tijdens deze informatiebijeen-

komsten, bij voorkeur aan het begin van het
vaarseizoen, worden enkele data als verzamel/vertrektijdstip
(bijvoorbeeld begin juli,
midden juli en eind juli) en enkele bestemmingen,
zoals binnendoor naar Zeeland,
binnendoor naar IJsselmeer, rondje
IJsselmeer en Randmeren, Westelijk waddengebied,
vastgesteld. Vanzelfsprekend
worden ook de voorwaarden waaronder
wordt gevaren doorgesproken en afgesproken.
Let wel, het zijn dus geen van het begin tot
het einde minutieus georganiseerde vakantietochten;
geen tocht met het samen uit
samen thuis principe. Dat weerhoudt
natuurlijk geen enkele bemanning om toch
met ‘lotgenoten’ gedurende een deel of de
gehele vakantie met elkaar op te trekken.
Tenslotte maar niet in het minst: Vrijheid –
Blijheid.
Staat deze manier van varen na één traject
al tegen, ga dan gewoon op eigen kiel door
of blijft nog een dagje liggen. Zie het als een
opstapje om eens wat verder te kunnen
komen en/of de kinderen meer plezier aan
hun vakantie te laten beleven.
Marten Boorsma
Het doel van de expertisebank is het mobiliseren
van de kennis en ervaring onder de
leden van onze vereniging. Dit betekent
het inzichtelijk maken van wie over welke
expertises beschikt en bereid is om daarover
te worden benaderd door andere
leden met vragen op het specifieke kennisgebied.
De eerste versie van de expertisebank ligt
voor u. Om deze te kunnen uitbreiden wor-
EXPERTISEBANK
“LEDEN ADVISEREN LEDEN”
Accepteer dus de eigenaardigheden van
enkele meeliggers als deze wijze van ‘onder
zeil’ gaan, aanspreekt en bepaal zo nodig
de eigen koers.
Op deze wijze op vakantie gaan opent nieuwe
vaargebieden, geeft veel leuke contacten
met gelijkgestemden schippers en bemanningen
en blijft in uw herinnering achter als een
leuke vakantie voor uzelf en uw kinderen..
Spreekt deze wijze van varen u aan? Bel,
schrijf of e-mail uw reactie aan Frits Birkhoff
Kielzog 9, 1276 GW HUIZEN, 035 -525 63 30,
birkhoff.f@wolmail.nl.
Beamers met bemanning gezocht.
In toenemende mate presenteren inleiders
en instructeurs hun voordrachten met
behulp van PC of laptop. Om aan deze presentaties
de finishing touch te geven ontbreekt
soms een betrekkelijk nieuw medium,
de beamer. Beschikt u over een beamer
en bent u en uw beamer een of enkele
keren in het ‘droge’ seizoen beschikbaar,
neemt u dan contact op met de regiocoördinator
Frits Birkhoff, 035 - 525 63 30
den gegadigden gevraagd zich op te geven
voor vermelding in de expertisebank.
Contactpersoon is Marten Boorsma (tel.
0512 522334 - e-mail: boorsma@hetnet.nl)
Het is de bedoeling om de expertisebank
regelmatig te actualiseren en naast de
publicatie in Toerzeilen deze ook op te
nemen in de website van de NVVT
(www.toerzeilers.nl)
7

De expertisebank is uitsluitend voor gebruik door NVvT-leden!
ZEEMANSCHAP EN NAVIGATIE
Nora Schram
Correcties TZ 177
1. Pag. 12, rechtsonder: de prijs van de Hydrografische kaarten is niet € 2,50 maar € 22,50.
2. Pag. 13, midden: het aantal stormwaarschuwingsgebieden wordt uitgebreid tot tien,
Vlissingen en Zierikzee zijn aparte gebieden.
3. Pag. 36, naast het zeilplan: het web-adres van het Taling Genootschap is
home.planet.nl/~mschram/taling.htm.
Nora Schram
WIJZIGINGEN GEBIEDEN WEERSVERWACHTINGEN
FRANKRIJK EN ENGELAND
Op 4 februari 2002 zijn een aantal wijzigingen
in de gebiedsindeling voor de weerberichten
van kracht geworden. Dit is
gebeurd in het kader van de gelijkschakeling
van de gebiedsaanduidingen voor
diverse landen. De taalverschillen blijven,
maar er is nu vastgehouden aan de volgende
principes:
- verschillende gebieden hebben in de
diverse taalgebieden nooit dezelfde
naam;
- windrichting-aanduidingen in de namen
zijn vervallen om geen verwarring te
geven met actuele windrichtingen.
In de praktijk zijn de veranderingen voor
de Engelse weerberichten beperkt:
- Finisterre krijgt als nieuwe naam Fitzroy;
- Sole en Plymouth zijn kleiner geworden
en beslaan nu hetzelfde gebied als
(Franstalig) Sole en Ouessant.
De wijzigingen in de Franse gebieden zijn
veel ingrijpender. Een actuele kaart is op te
halen via internet: http://www.meteo.fr/
meteonet/decouvr/guides/marine/mar1.ht
m en klik vervolgens op de link: Carte des
zones des bulletins ‘large’ français.
In Macmillan Reeds Nautical Almanac is de
kaart van de Engelse gebieden al aangepast,
die voor de Franse niet.
9

TECHNIEK AAN BOORD
Jan Alkema
EEN KLEINE REVISIE
Het vermogen van de dieselmotor loopt na
jaren van gebruik langzaam terug. Oorzaken
zijn onder andere compressieverlies
door slijtage van zuigerveren en cilindervoeringen,
minder goed sluitende kleppen
of minder goed functionerende verstuivers
etcetera Compressiemetingen kunnen worden
uitgevoerd, waaruit het vermogensverlies
kan worden afgeleid. Dit is echter
geen amateurswerk.
In TZ 171 heb ik een methode beschreven,
door met de boot in de box elk jaar het
maximaal mogelijke toerental te meten. Na
een aantal jaren wordt een daling zichtbaar.
Andere indicaties van het achteruitgaan
van de conditie zijn bijvoorbeeld slechter
starten bij kouder weer of meer zwarte of
blauwe rook bij vol gas.
Een indruk van de gezondheid van de
motor kan ook worden vastgesteld door
analyse van de motorolie. In november
2000 liet ik een oliemonster onderzoeken
bij ‘Martest’ in Rotterdam-Hoogvliet. De
resultaten van dit onderzoek voor mijn
motor waren positief. Geen mechanisch
defect in verstuivers of brandstofsysteem,
geen compressieverlies of afstellingsprobleem,
geen overmatige slijtage en geen
lekkage van koelvloeistof. Het algemene
beeld van de motor (een BUKH 20 DV,
bouwjaar 1979) werd als goed beoordeeld.
In 1992 heb ik de cilinderkoppakking vervangen,
de kleppen nagekeken en geslepen
en de verstuivers vervangen. Het is nu
tien jaar verder en ondanks het goede rapportcijfer
uit de olietest leek het mij zinvol
de motor eens uit elkaar te halen voor
inspectie.
Ik heb een werkplaats handleiding. Een
artikel uit Practical Boat Owner bleek ook
zeer praktisch en informatief. De nu
beschreven kleine revisie heb ik zelf aan
boord uitgevoerd , terwijl deze zich in de
winterberging bevond.
Hoe kom je bij de motor
Het eerste probleem doet zich voor om bij
de motor te komen. Vanaf de huidige positie
in een motorkast kun je er van boven
goed bij. De cilinderkop is er gemakkelijk
vanaf te halen. Om echter de cilindervoeringen
en zuigerveren te inspecteren moe-
10
ten de zuigers zelf uit de cilinders worden
gehaald. Dit kan alleen als de drijfstangen
worden losgemaakt. Om hier bij te komen
moet een deksel onder het carter worden
verwijderd. Daarvoor moet eerst de motor
tenminste 90 graden worden gekanteld.
Dat laatste was niet mogelijk op de
bestaande plaats. Er zat niets anders op om
de motor geheel los te maken en naar de
kajuit te verplaatsen en hem dan op de
kajuitvloer te kantelen.
Hoe til je 250 kilo? Ik besloot een hijsconstructie
te maken, die lijkt op een containerkraan
uit de haven. Twee houten liggers
(in lengte richting van de boot) van circa
anderhalve meter werden boven de motor
aan beide kanten ondersteund met balken
van circa één meter en ook onderling verbonden
in dwarsrichting. Op de liggers
plaatste ik twee dwarsbalken. Met twee
draadeinden per dwarsbalk en wat moeren,
zou de motor opgetild kunnen worden
en in de kajuit worden geschoven. Op een
extra vloertje zou de motor neergezet kunnen
worden en gekanteld, zodat hij van
alle kanten bereikbaar zou zijn.
Voordat de motor verplaatst werd, moest
eerst een deel van de motor omkasting
worden losgehaald. Daarna konden
schroefas, de bedieningshandels, de uitlaat,
de brandstoftoevoer en de elektrische
bedrading worden losgekoppeld. Ik maakte
schetsen van de aansluitingen en hing
overal labels aan, om later alles weer op de
juiste wijze aan te sluiten. Toen kon de
cilinderkop er af. De olie werd afgetapt.
Daarna maakte ik de motorsteunen los en
hees de motor via de draadeinden iets
omhoog en verplaatste de motor in de
kajuit. Daar werd de motor 90 graden
gekanteld. Het ging eigenlijk heel gemakkelijk
en hulp had ik er niet bij nodig.
Het carterdeksel werd losgemaakt. Met de
zuiger in de onderste stand konden toen
de drijfstanglagers werden losgemaakt.
Daarna kon de zuiger met drijfstang uit de
cilinder worden gedrukt.
De zuigerveren werden verwijderd en de
zuigers en met name de zuigerveergroeven
werden netjes schoongemaakt. In de werk-

plaatshandleiding werd aangegeven dat
het mogelijk is om alleen de zuigerveren te
vernieuwen als de cilindervoeringen nog
acceptabel zijn. De slijtage van de cilindervoering
is voelbaar als een klein randje tussen
het gebied waar de zuiger beweegt en
net daar buiten. In de werkplaatsinstructie
wordt beschreven hoe de slijtage kan worden
gemeten. Breng een nieuwe zuigerveer
in de cilinder op diverse plaatsen en
meet hoever de uiteinden openstaan.
Vergelijk dat met een stukje ongesleten
voering. Als de metingen binnen aangegeven
toleranties zijn, dan zijn de voeringen
qua slijtage nog acceptabel. Vervanging
van alleen zuigerveren is dan voldoende.
De slijtage van de cilindervoeringen bleek
in mijn geval binnen de tolerantie.
Honen
Het wordt echter afgeraden om nieuwe
zuigerveren zonder meer te monteren. De
bestaande cilindervoering is spiegelglad.
Die gladheid kan aanleiding geven tot olieverbruik.
Aangeraden wordt om de cilindervoering
eerst te honen. Dit is een soort
bewerking, die het oppervlak een beetje
ruw maakt. Zuigerveren en de gehoonde
cilindervoering kunnen nu goed op elkaar
inlopen en een goede afdichting geven.
Hoe kom je aan een ‘hoon’ en hoe gaat dat
precies. Informatie bij goede gereedschap
winkels leverde alleen maar vragende
gezichten op. Internet helpt hier uitstekend.
Zoeken onder het woord ‘honen’ gaf
zeer veel informatie. Er wordt uitleg gegeven
van het hoe en waarom en kon ik een
adres vinden van een leverancier, die ook
aan particulieren leverde.
Zo’n hoon is een soort ronde bezem, met
aan de ‘takken’ kleine slijpbolletjes. De diameter
moet aangepast zijn aan de diameter
van de cilinder. Door deze hoon al
draaiend met een slijptol met bepaalde
toeren op en neer te bewegen in de cilindervoering
wordt een gewenst patroon
gemaakt. De hele operatie mag maar
hooguit 45 seconden per cilinder duren.
De zuigerveren kunnen nu in de zuigers
gemonteerd worden. Het monteren van de
zuiger met zuigerveren in de cilinder valt
zonder speciaal gereedschap niet mee. Ik
gebruikte een grote slangenklem om de
zuigerveren losjes in te klemmen, waardoor
de zuiger vrij vlot in de voering te krijgen
was. De drijfstanglagers konden weer
gemonteerd worden en de bouten werden
met de juiste voorspanning aangehaald.
Daarna kon het carter weer dicht.
Aderverkalking
Voordat de kop werd gemonteerd werd
deze eerst grondig geïnspecteerd. Er bleek
behoorlijke kalkaanslag te zijn in de koelkanalen
van de cilinderkop. De kalk is
zoveel mogelijk verwijderd onder andere
mechanisch en met azijn. Er schijnt een
agressiever product (zuur) op de markt te
zijn, maar er werd met de gebruikte
methode al zoveel kalk losgemaakt, dat
andere stappen niet nodig leken. De kleppen
werden er uit gehaald en goed schoongemaakt.
Met slijppasta werden klep en
klepzitting pas op elkaar geslepen.
De verstuivers werden niet gedemonteerd.
Tien jaar geleden zijn deze het laatste
gecontroleerd. Indien later zou blijken dat
het toch nodig is , dan kan dat gemakkelijk
plaatsvinden wanneer de motor weer op
z’n plek staat.
De trillingsdempers werden geïnspecteerd.
Twee van de vier hadden loslatingverschijnselen.
Er zijn daarom vier nieuwe dempers
gemonteerd.
Weer op z’n plaats
Met dezelfde hijsconstructie werd de
motor weer op z’n oude plaats gezet. De
kop met nieuwe koppakking werd gemonteerd,
de kleppen werden gesteld en alle
11

aansluitingen werden weer gekoppeld.
Toen kwam het grote moment: zou hij
weer willen starten? Gelukkig bleek de
motor daartoe bereid, tot mijn grote
opluchting overigens.
Resultaten
Zodra de boot weer in de box lag heb ik
dezelfde proef weer uitgevoerd om te kijken
wat het toerental was. Voor de ingreep
was het toerental 2600 omw/min. Na de
ingreep bleek het toerental 2700 omw.min.
Deze waarde werd ook gehaald toen de
motor tien jaar jonger was. Het afgelopen
seizoen bleek de motor gewoon goed te
lopen en redelijk vlot te starten. Alles met
elkaar een leuk winterklusje met een goed
resultaat. De totale kosten van nieuwe
onderdelen zoals zuigerveren, koppakking,
motorsteunen, hoon bedroegen circa
500 euro.
Het ministerie van LNV vermeldt in zijn
jaarboek 2000 dat de zeehondenpopulatie
op de Waddenzee de afgelopen tien jaar
sterk is gegroeid. Niettemin stelt het voor
om met ingang van dit jaar de watersportmogelijkheden
op het Wad nog verder te
beperken vanwege de zeehondenrust.
Specifiek wordt genoemd het Groninger
Defensiegebied. NNWB, Watersportberaad,
KNWV, Wadvaarders en BBZ komen hiertegen
in het geweer. Ook de Waddenadviesraad
over pleit ervoor, naar aanleiding
van de ontwerp PKB (TZ 173), vast
te stellen hoeveel zeehonden er nu zijn en
hoe groot de populatie moet zijn om verdere
beschermende maatregelen achterwege
te kunnen laten.
(NNWB Nieuwsbrief, december 2001).
In het kader van het jaarlijkse ‘betonningsoverleg’
tussen de Rijkswaterstaat, Hydrografische
Dienst en KNRM met vertegenwoordigers
van de watersport is toegezegd
dat de betonning voor de belangrijkste
Oost-West routes op het Wad dit jaar zal
worden herzien. Mogelijk komt ook de
betonning in het Lauwersmeergebied aan
de beurt. Verder komt er een nieuwe betonde
geul (met naam: Scheepsgat) in Oost-
12
Informatie :
Importeur van BUKH : Clouds International
B.V. Waddinxveen. www.clouds.nl.
Hebben alle onderdelen en geven goede
adviezen.
Olie analyse: www.martest.nl
Hoon , “flex-hone” Info op:
www.nunen.nl . Geeft ook advies.
Artikel PBO: “Same day diesel repairs”
PBO nr. 349 januari 1996.
Internet. Via o.a. Westerly club site en links
naar andere sites veel info over BUKH
motoren, onderhoud, startproblemen etc.
Gereedschap. Voor de juiste krachten in de
bouten gebruik ik een goede momentsleutel.
De aanhaalkrachten staan in het
instructieboekje en de werkplaatsinstructie.
Verder is alles met gewoon verkrijgbaar
gereedschap uitgevoerd.
KORT PLANOLOGISCH NIEUWS
A.W. de Ruyter van Steveninck
West route Noordwestelijk van Holwerd.
(NNWB Nieuwsbrief, december 2001).
Directeur Evers van Natuurmonumenten is
boos over de door het kabinet opgeroepen
tegenstelling tussen natuur en milieu. Dat
heeft zijn afweging (TZ 177) over het windmolenpark
langs de Afsluitdijk gepresenteerd
als een keuze tussen milieu (minder
broeikasgassen) en natuur (behoud Waddenzee).
Volgens Evers zijn er voldoende
alternatieve locaties op het land en verder
uit de kust op de Noordzee. Een krachtige
lobby in de richting van de uiterst verdeelde
Tweede Kamer (TZ 177), het benaderen
van de energieproducenten en een brede
publiekscampagne moeten het kabinetsbesluit
ongedaan maken.
(Binnenlands Bestuur, 9 november 2001).
De 110 windmolens die gepland zijn langs
de Afsluitdijk (zie TZ 176, 177) zullen slechts
0,26% van het totale Nederlandse elektriciteitsverbruik
opwekken, zo stelt professor
Sluijter van de TU Eindhoven. Hij meent dat
het niet de moeite loont om voor zo’n
geringe opbrengst het hele land vol windmolens
te zetten.
(NRC-Handelsblad, 14 januari 2002).

De nieuw aangelegde eilandjes in het
Tjeukemeer (TZ 167) zijn in bezit genomen
door duizenden meeuwen. Deze veroorzaken
’s nachts lawaai en produceren veel
vervuiling. Oorzaak: de gladde golfbreker
blijkt een ideale broedplaats. De
Marrekrite wil proberen met behulp van
plantengroei op de dam de dieren weg te
houden.
(Waterkampioen/Uitkijk, 23 augustus 2001).
Op een op 28 december 2001 in Grouw
gehouden symposium is door directeur De
Vries van Schuttevaer een pleidooi gehouden
om het gebruik van het Prinses
Margrietkanaal door de pleziervaart te
ontmoedigen zo niet te verbieden. In elk
geval zou het bezit van een vaarbewijs verplicht
moeten worden gesteld. Inspecteur
voor de scheepvaart in Friesland De Jong
is het met dat laatste eens. Voorzitter
Vallenduuk van de werkgroep Veiligheid
van het Watersportberaad heeft bezwaar
aangetekend, wegens het op die manier
creëren van een voor velen belangrijke barrière
tussen twee voor de Friese watersport
belangrijke vaargebieden.
(Waterkampioen/Uitkijk, 18 januari 2002).
Het kabinet heeft in zijn op 18 januari
gepubliceerde IJsselmeernota vastgesteld
dat inpolderen van het IJsselmeer niet
meer aan de orde is. Welkom zijn nog
slechts activiteiten die met het water te
maken hebben, zoals watersport, strandrecreatie,
natuurontwikkeling, beroepsvaart
en werkzaamheden in en rond de havens.
Het kabinet oordeelt nu dat er een einde
komt aan de lange historie van inpolderen
van het open water. In de vorig jaar gepubliceerde
Vijfde Nota Ruimtelijke Ordening
maakte het kabinet alleen nog uitzonderingen
voor windmolens en buitendijkse
woningbouwplannen van Almere en
Lelystad.
(Leeuwarder Courant, 19 januari 2002).
Een combinatie van ondernemers heeft
onlangs een plan gepresenteerd voor een
modern nautisch centrum in Scheveningen.
Het omvat een moderne jachtwerf, een uitbreiding
van het aantal ligplaatsen tot 500
(+30%), een zeezeilcentrum, een hotel en
een ondergrondse parkeergarage. Locatie:
Landhoofd C, het schiereiland tussen de
voorhaven en de tweede haven. De bouw
zou moeten beginnen in 2003 en anderhalf
jaar duren. Kosten: ƒ 80 miljoen. B & W van
Den Haag steunen de plannen.
(Haagse Courant, 14 november 2001).
De openstelling van de Haringvlietsluizen
(TZ 158, 166) heeft duidelijk gemaakt dat
het zoete en het zoute water niet simpelweg
mengen, maar dat het zoute water
“uitzakt” langs de bodem. Bovendien blijkt
het nogal uit te maken welke van de zeventien
deuren, hoever wordt opengezet. De
bedoeling van het experiment is een herstel
van het getij in de Biesbosch, maar
deze zoute indringing is niet zo gewenst,
onder andere omdat het Spui vrij moet blijven
van zout water. Dit is weer het gevolg
van de noodzaak zoet water daaruit naar
de Nieuwe Waterweg te geleiden. Dat
helpt de Rijn om het zoute zeewater verder
westwaarts te dringen en zo de inlaatpunten
voor de tuinders in het Westland zoet
te houden.
(Schuttevaer, 10 november 2001).
Staatssecretaris Faber van LNV heeft alsnog
de hele Voordelta (van Rotterdam tot aan
de Westerschelde) aangewezen als speciale
beschermingszone onder de Europese
Vogelrichtlijn.
(Van Nature, januari 2002).
In een recente beleidsnota recreatie en toerisme
van de gemeente Zierikzee wordt
gepleit voor uitbreiding van de jachthaven.
“De kwaliteit van de jachthaven sluit
onvoldoende aan op de vraag van watersporters.
De passantensteiger biedt op topdagen
kwalitatief veel te weinig ruimte.
Voorzieningen in de havens als sanitair en
elektra zijn onder de maat.”
(Provinciale Zeeuwse Courant, 23 januari,
2002).
De HISWA Vereniging verwacht op korte
termijn inzage te krijgen in het conceptbesluit
(in het kader van de Wet Milieubeheer
en de Wet Openluchtrecreatie) dat wordt
opgesteld om een vuilwatertank verplicht
aan boord te gebruiken. Zie TZ 168.
(HISWA Magazine, 8 november 2001).
In Medemblik is nu met 25 schepen ervaring
opgedaan met het gebruik van een
borstelmachine voor het verwijderen van
aangroei. Zie TZ 171. De resultaten zijn zeer
positief. Nieuwe schepen kunnen zonder
verdere bewerking worden behandeld.
Bestaande schepen moeten worden voorzien
van een harde coating, na verwijdering
van de antifouling. Hiervoor verleent
de overheid een subsidie van ƒ 1.000. Dit
13

jaar zal het aantal vaartuigen worden uitgebreid,
en ook een haven aan zout water
zal worden inbegrepen. Een borstelbeurt
duurt een kwartier. Men is er van overtuigd
dat borstelen voor zoet water een concurrerend
alternatief is voor coatings. Voor
zout water is er ook optimisme, hoewel
14
Wim Piet van Erven Dorens
WADDEN
Dit unieke natuurgebied is zeer geliefd bij
recreanten waaronder de watersporters.
Eenieder die dit gebied waardeert, zal van
harte instemmen met het behoud ervan en
handhaving van de biodiversiteit door
extra bescherming van bedreigde diersoorten.
Inmiddels is er een woud van beschermingsmaatregelen
ontstaan om dit te
bereiken:
• Aanwijzing tot Speciale
Beschermingszone (SBZ) ingevolge de
Europeese Vogelrichtlijn en de Europese
Habitatrichtlijn;
• Natuurgebied onder de
Natuurbeschermingswet;
• Planologische Kernbeslissing
Waddenzee (PKB);
• Streekplannen van de betrokken
Provincies;
• Bestemmingsplannen van de omliggende
Gemeenten;
• Algemene Politieverordeningen van de
omliggende Gemeenten;
• Verklaring van Stade en het Trilaterale
Waddenzeeplan van Denemarken,
Duitsland en Nederland.
Verder zijn er pogingen om het gebied tot
een PSSA (Particularly Sensitive Sea Area) te
verklaren en om het op te nemen op de
Werelderfgoedlijst van de Unesco.
Enerzijds mag men twijfelen of al deze
maatregelen werkelijk tot een duurzaam
Waddengebied leiden. Denk maar eens
aan het groene licht van het kabinet voor
een windmolenpark bij de Afsluitdijk dat
de horizon in het zuidelijk deel van de
Wadden volledig zal veranderen. Indien de
MER-procedure (Milieu Effect Rapportage)
aantoont dat het hier om een groot maatschappelijk
belang gaat, gaat het project
door. Wel wordt er dan compensatie gegeven
voor de verloren ‘natuurwaarde’ in de
vorm van natuurbouw of ontpoldering.
Met misschien weer verder nadeel voor de
daar de machine zwaarder uitgevoerd
moet zijn en de borstelfrequentie fors
hoger.
(HISWA Magazine, 8 november 2001).
watersporter. Anderzijds scheppen deze
beschermingsmaatregelen de mogelijkheid
voor radicale natuurbeschermers om menselijke
activiteiten in het Waddengebied af
te remmen of zelfs terug te dringen. Het is
bedroevend hoe weinig er bekend is over
de parameters die het voortbestaan en de
aanwezigheid van bedreigde soorten bepalen.
Daarom staan we steeds voor
onvoorspelde verschijnselen zoals nu de
sterke toename van de zeehonden in de
Wadden.
Maar natuurradicalen zien ‘rust’ als verreweg
de belangrijkste parameter die bereikt
kan worden door de mens met zijn activiteiten
zo veel mogelijk te weren. (met uitzondering
van de natuurbeschermers zelf
uiteraard, die moeten tellen, ringen,
wegen en bemonsteren om de natuur te
blijven volgen). Deze natuurradicalen vinden
we wijdverspreid bij overheden en in
de veelal kleinere natuuractiegroepen. De
beschermingsmaatregelen zijn niet statisch,
maar worden regelmatig herzien.
Jaarlijks worden de grenzen van de zogenaamde
Artikel 17-gebieden (NB-gebieden
gesloten voor mensen) herzien en door de
groei van het aantal zeehonden worden
dat er steeds meer. Elke vier jaar is er een
Trilaterale Ministersconferentie, voorafgegaan
door een Interregionale Waddenconferentie
van provincies en districten
in het gebied waarin verdere maatregelen
worden afgesproken. PKB’s dienen elke
tien jaar te worden herzien en de daarmee
samenhangende plannen (Streek- en
Bestemmingsplannen) eveneens.
Hierin schuilt de kans voor natuurradicalen
om hun agenda te realiseren. Recente
voorbeelden:
• In de nieuwe ontwerp-PKB voor het
Waddengebied wordt verdere uitbreiding
van ligplaatsen in het Waddengebied
verboden;

• Het verbod wordt ook uitgebreid tot het
aangrenzende IJsselmeer en de gebieden
achter de sluizen, die op de Wadden aansluiten
op grond van de zogenaamde
‘externe werking’. NNWB/KNWV hebben
een bezwaarschrift ingediend en ook
NVvT bleef niet achter;
• De verblijfsaccommodatie op de eilanden
wordt bevroren. Omzetgroei moet
plaatsvinden door kwaliteitsverbetering
(lees: van campings naar vijfsterrenhotels);
• LNV wil twee nieuwe Artikel 17-gebieden
aanwijzen. De vaargeul ten oosten van
Lauwersoog wordt daardoor afgesloten.
NNWB/KNWV protesteerden reeds;
• Er circuleren ambtelijke notities om de
toegang naar de Wadden bij de sluizen
te reguleren (lees: beperken);
• Men schrijft over een signalerings- en
reserveringssysteem voor ligplaatsen op
de eilanden;
• Een voorstel van de ‘Wadvaarders’ om op
A.W. de Ruyter van Steveninck
BELEIDSNOTA RECREATIE EN TOERIS-
ME PROVINCIE FRIESLAND
Door de provincie Friesland is verleden jaar
een ontwerpnota met een beschrijving van
de plannen op het gebied van recreatie en
toerisme in Friesland voor de periode tot
2010 gepubliceerd. De nota is onder andere
bedoeld als provinciaal actieprogramma
en als leidraad bij het toetsen van nieuwe
ontwikkelingen. Ook is de nota bedoeld
om de buitenwacht duidelijkheid te geven
over provinciale standpunten. Gezien het
belang van Friesland voor de watersport
lijkt een kort overzicht van deze plannen
en hun achtergrondgedachten nuttig voor
de leden van de NVvT, voor zover ze
betrekking hebben op de toerzeilvaart.
De sterke groei van de watersport in
Friesland in de jaren zeventig heeft geleid
tot een uitgebreide watersportinfrastructuur,
bestaande uit onder andere jachthavens,
Marrekrite aanlegplaatsen en passantenvoorzieningen
in dorpen en steden.
Momenteel zijn er 29.000 ligplaatsen. Er is
nu althans getalsmatig een redelijk compleet
aanbod aan watersportvoorzieningen.
De bezoekersaantallen hebben evenwel de
neiging te stagneren, als gevolg van con-
de Trilaterale Ministersconferentie onderzoek
naar andere beschermingsmaatregelen
dan uitsluitend zonering (in
Nederland Artikel 17-gebieden aanwijzen)
op de agenda te zetten, wordt door
LNV stelselmatig genegeerd, waarover
de hele waterrecreatie uiteraard verontwaardigd
is.
U ziet dat waakzaamheid van de waterrecreatie
geboden is om, in samenwerking
met andere belanghebbenden, dit gebied
toegankelijk te houden. Gelukkig stelt ook
de Waddenadviesraad, het formele adviesorgaan
voor de Rijksoverheid, dat evaluatie
van eerder getroffen maatregelen en argumentatie
van nieuwe maatregelen noodzakelijk
zijn om het maatschappelijk draagvlak
te behouden. De Planocommissie blijft
hierop in ieder geval alert.
currentie van andere watersportgebieden
en van andere vormen van vakantie en
vrijetijdsbesteding. Ook lijkt de belangstelling
van de jeugd voor de watersport terug
te lopen. De laatste tijd zijn daardoor de
bezettingsgraden van de jachthavens in
het merengebied zelfs gedaald.
Gegeven ook het belang van de sector voor
de werkgelegenheid (circa 2.200 arbeidsplaatsen)
wordt daarom nu een nieuwe
koers gezet in de richting van een kwaliteitsverbetering,
een revitalisering.
Uitbreiding van capaciteit zal in de meeste
gevallen niet meer aan de orde zijn. Er
komt meer accent op kwaliteit van de
omgeving, zoals een vitale natuur, een
afwisselend landschap, een goede waterkwaliteit
en mogelijkheden voor rust- en
stiltebeleving. Het plan van aanpak Friese
Meren richt zich op maatregelen voor het
verbeteren en versterken van de
vaarwegeninfrastructuur (onder andere
het verdiepen van 40-50 km vaarwegen),
het verbeteren van weg-waterverkeerskruisingen,
(onder andere door het aanleggen
in het merengebied van vijf aquaducten
bij knelpunten met beweegbare bruggen,
met nog zes aquaducten daarbuiten),
de realisering en verbetering van watersportvoorzieningen
(onder andere door
15

het aanleggen van 2.000 extra aanlegplaatsen)
en het opwaarderen van ten minste
vijf watersportkernen (in het bijzonder
Sneek, Drachten, Leeuwarden).
De populariteit van het varen op groot
water neemt toe. De watersport in
Friesland is de afgelopen tijd vooral op het
IJsselmeer en Waddenzee gegroeid. Naar
verwachting zal deze ontwikkeling doorgaan.
Dit is niet geheel zonder bedenkingen.
Wat betreft de Waddenzee blijft het
streven naar het duurzaam beschermen en
inrichten van dit natuurgebied.
De huidige omvang van de watersport
levert nog geen problemen op voor de ecologische
waarden, dankzij de ingestelde
zonering. Maar gezien de sterke groei van
de pleziervaart in de negentiger jaren acht
men de sturingsmogelijkheden om de druk
daarvan te reguleren via de getalsmatige
benadering (in de huidige planning wordt
een uitbreiding van de capaciteit voorzien
met 400 ligplaatsen) van het vaste ligplaatsenbeleid
ontoereikend. Daarom wil met
samen met het Rijk, de overige Waddenprovincies
en –gemeenten in het kader
van de nieuwe PKB Waddenzee (zie TZ 173)
een convenant afsluiten voor een meer
integrale benadering van dit beheersvraagstuk.
Er wordt daarbij verwezen naar het in
de Vijfde Nota Ruimtelijke Ordening voorgenomen
rijksbeleid waarbij de capaciteit
van de jachthavens rondom de Waddenzee
en het IJsselmeer zodanig zal worden gereguleerd
dat toename van de recreatie- en
vaardruk wordt tegengegaan. In het
IJsselmeergebied worden daarom alleen in
het zuidelijk deel en in het midden (wat
betreft Friesland slechts in Lemmer en misschien
in Stavoren) de ontwikkelingsmogelijkheden
uitgebreid. In het Noordelijk
IJsselmeer ligt het accent op kwaliteitsverbetering
en stabilisering van de recreatieve
druk. Het eerste Structuurschema Groene
Ruimte (SGR, 1994) vermeldt een ruimte
langs de IJsselmeerkust van maximaal
18.000 extra vaste ligplaatsen tot 2010.
Deze uitbreidingsruimte zal in het tweede
SGR opnieuw worden bezien.
In het kader van duurzaam waterbeheer
moeten in de komende vijftien jaar enkele
grote problemen worden aangepakt,
voortkomend uit zeespiegelrijzing, bodemdaling
en veranderde neerslagpatronen.
De daarmee samenhangende wenselijkheid
de oppervlakte van de Friese Boezem
te vergroten schept nieuwe mogelijkheden
voor de waterrecreatie door vergroten van
16
het vaargebied.
Andere aspecten van de nota betreffen
zaken als veiligheid en natuur- en milieubeleid.
Ter verhoging van de veiligheid op
het water worden voor het Prinses
Margrietkanaal alternatieve vaarroutes
ontwikkeld. De alternatieve staande mast
route Akkrum-Grouw-Warga-Leeuwarden
zal worden afgerond.
Er zal worden gestreefd naar het instandhouden
van een verscheidenheid aan vaarmogelijkheden.
Daarbij zal een onderscheid
worden gemaakt tussen ‘drukke’,
‘rustige’ en ‘stille’ vaargebieden die hun
eigen functie moeten behouden. Drukke
vaargebieden zijn de thans bekende meren
zoals Snekermeer, Langweerder Wielen,
Princenhof en Heegermeer/Fluessen/
Morra. Rustige gebieden, gekenmerkt door
natuur- en rustbeleving als streefbeeld, zijn
onder andere Koevorde, Sloter-, Bergumeren
Tjeukemeer, alsmede Oudegaaster en
Grote Brekken. Stille gebieden, met primaat
voor de natuur en slechts beperkte
recreatieve medegebruiksmogelijkheden,
zijn o.a. de Leyen en de Waddenzee.
Wat betreft het milieubeleid wil men naar
een waterkwaliteit die geschikt is voor
zwemmen; daartoe zal de lozing van vuilwater
door de recreatievaart worden
teruggedrongen onder andere door tot
een bedrag van ƒ 300 de inbouw van een
vuilwatertank te subsidiëren. Verder zal
worden gestreefd naar alternatieven voor
koperhoudende antifoulings zoals een
bootwasstraat, borstelbanen en minder
belastende antifoulings.
Kwaliteitsverbetering kan ook worden
bereikt door meer aandacht te vestigen op
mogelijkheden buiten de directe vaart, zoals
het bezoeken van musea (bijvoorbeeld het
scheepvaartmuseum Sneek), dagattracties
en evenementen (skûtsjesilen!). Men wil een
cultuurtoeristische krant voor watersporters
ontwikkelen. Overwogen wordt om rondvaartdiensten
te organiseren in de grachten
van Leeuwarden en Sneek. Openingstijden
van dit soort attracties moeten dan wel zijn
afgestemd op die van bruggen en sluizen.
Door fiets- en wandelpaden aan te laten
sluiten bij jachthavens of andere aanlegplaatsen
wordt een uitwisseling tussen landen
waterrecreatie bevorderd. Als dan het
weer minder geschikt is om te gaan zeilen,
zijn er voldoende alternatieven, zeker wanneer
er ook voor de jeugd aantrekkelijk
voorzieningen zijn.
Voor het bereiken van de hierboven

eschreven (en de andere niet watersportgerelateerde
doelen) is een hechte samenwerking
nodig met vele partijen. Naast de
provincie zelf zijn dat Rijk, gemeenten,
HISWA, Recron, Marrekrite en anderen.
Voor de jaren 2001-2004 is daartoe een
actieprogramma opgesteld, met vermelding
van de betrokken organisaties en
planning van de uitvoeringsperiode.
Vanuit het gezichtspunt van de NVvT kunnen
wel enkele kanttekeningen worden
gemaakt.
Watersport in Friesland omvat 20% van de
Nederlandse watersport en uitbreidingen
van de mogelijkheden daarvan zowel
kwantitatief als ook kwalitatief zijn altijd
interessant. Bovendien heeft meer dan de
helft van de NVvT leden zijn boot aan of bij
het IJsselmeer liggen; voor hen is Friesland
relatief dichtbij en fungeert het ook vaak
als uitwijkplaats bij slecht weer. Het wegnemen
van hindernissen als bruggen en
ondiepten en het vergroten van vaargebieden
zal zeker aansporen tot een uitgebreider
gebruik van het Friese vaarwater. Ook
het uitbreiden van de mogelijkheden op
het land zoals het vergroten van de belangstelling
van de waterrecreant voor zaken
van cultuurhistorisch belang verdient waardering.
Het is wat jammer dat de nota zo weinig in
details treedt. Misschien is dat niet direct
LEDENADMINISTRATIE
Kees Dik
Nieuwe leden van 22-11-2001 tm 21-01-2002
In verband met de privacy zijn deze gegevens verwijderd.
de bedoeling, maar het zou effectiever zijn
geweest voor het wekken van de belangstelling
van watersporters voor Friesland,
wanneer meer concrete doeleinden waren
vermeld. Zo vraagt de lezer zich af waar die
vijf aquaducten in het Merengebied zullen
komen (Jeltesloot, Houkesloot, Woudsend,
Galamadammen??; zie onder andere
TZ174, 175) en de zes aquaducten daarbuiten.
Welke vaarwegen zullen worden verdiept?
Waar komen die 2.000 aanlegplaatsen?
Mogelijk komt over deze zaken meer
duidelijkheid in vervolgnota’s.
Uw recensent heeft bepaald wel bedenkingen
tegen de aangekondigde (en onsinziens
overmatige) regulering van de pleziervaart
op de Waddenzee, met het doel
ecologische waarden niet onder druk te
zetten. Men moet ons niet misverstaan.
Toerzeilers zijn rustige vaarders en zeer
geïnteresseerd in een schoon milieu en in
fraaie natuur. Dat vormt welhaast een
onmisbaar onderdeel van het vaargenoegen.
Maar zij willen ook kunnen varen en
na de vaart een lig- of aanlegplaats kunnen
vinden. En met de door hen veroorzaakte
verstoring lijkt het nogal mee te vallen: de
zeehondenstand is nog steeds stijgende!
Om bovendien de recreatieve druk op de
Waddenzee te sturen via een ligplaatsenbeleid
op het IJsselmeer gaat ons echt te
ver! De NVvT zal daartegen zeker in het
geweer komen.
17

In verband met de privacy zijn deze gegevens verwijderd.
ERVARINGEN
18
Gerard Ranzijn
WINTERTOCHT 2001 MET DE ‘SUADA’
Donderdag 27-12-2001. ZW 5-7, later W 5
Daar zit je dan, donderdagochtend 09.30
uur in de kuip van de ‘SUADA’ een stevige
wind vijf á zes en onder vol tuig gaat het
met tegen de acht knopen richting Den
Oever. We begonnen de dag met sneeuw
en ijsruimen en vier keer glibberend over
de steiger om water te halen. Hoe verzint
men zoiets om te gaan zeilen met dit weer
in deze tijd: Klaas de Maijer dus. Opstapper
Gerard had al een paar maal lopen zeuren
dat door Klaas z’n Finlandtocht hij de achttien-uurs
tocht had gemist en nu kwam
Klaas op het idee om een wintertocht te
maken. We hebben op deze tocht alles
gehad. Op de hoogte van Medemblik
begon het zo hard te waaien dat er gereefd
moest worden, daarna ging het evenwel
nog rond de zeven knopen. Door de sluis
bij Den Oever werd het oliezeil gezet. Want
we moesten tegen wind en stroom via het
Visjagersgaatje naar het Malzwin. Hier
waaide het ook nog stevig af en toe, tegen
de 40 knopen wind. Maar pal buiten de pie-

en werden we begroet door een zeehond.
Na het Visjagersgaatje werd het zeil gezet
en opkruisend door het Malzwin richting
het Gat van de Stier 6 waar het windje en
stroom mee gaat naar Oude Schild. Maar
het valt niet mee aan de wind en tegen
stroom, maar het is wel goed voor de
bloedsomloop want we werden er lekker
warm van. Na drie uur kruisen toch even de
motor aan om voor donker in Oude Schild
te zijn. Na een vijftien minuten weer uit, op
de Texelstroom mee en net voor donker
aangemeerd in de verenigingshaven.
Alleen het toiletgebouw is dicht. ‘s Avonds
gezellig gegeten in restaurant ‘Havenzicht’
waar het nu heerlijk rustig is, zomers moet
je er in de rij staan voor een visje. Kortom
de eerste dag een heerlijke zeildag.
Vrijdag 28-12-2001. W 5 - 11
Het waait, het stormt, Klaas tuurt op de
windmeter, bij vlagen boven de 60 knopen,
jammer net iets te veel om op de stormfok
naar Kornwerd te zeilen. Wandelen en een
helpende hand toereiken om de vlaggenstok
en de reclamevlaggen bij een winkel
te redden. In de haven is een container
omgewaaid, toen wisten we het zeker, we
gaan niet. Dus lezen en voedsel bereiden
door Klaas, die alle asperges zelf opat, en
voor de opstapper rode kool met appel.
Daar bleek dat die dat niet lustte. Het thuisfront
gerust gesteld, morgen moet het
weer gebeuren. Morgen tegenstroom,
maar als we in de ochtend om zeven uur
vertrekken moeten we eerst nog een ruim
uur stroom mee hebben, en wie weet misschien
nog een beetje wind.
Zaterdag 29-12-2001. W 3-4, later NW 1-3
Om zes uur gaat de wekker, ik ben wel tien
keer wakker geweest van de Navtex die
piepend zijn waarschuwingen uitzond. Na
het ontbijt dik in de kleren en keurig op tijd
verlaten we de haven. Het sneeuwt dikke
vlokken en bij het opbergen van de stootwillen
gooi ik er een te water. Dus dat
wordt gelijk oefening drenkeling, de stootwil
is weer snel boven dek, dus dat geeft
hoop. Bij het uitvaren van de haven moet ik
op het voordek, vanwege de twee onverlichte
staken. Maar goed ook, het gaat
rakelings langs de stuurboordbaak. Tot
onze verbazing hebben we tegenstroom.
Klaas heeft als verklaring dat door de storm
er zoveel water opgestuwd is het wad in,
dat de ebstroom veel eerder begint te
lopen. Maar we hebben de wind mee, en
we zijn vroeg dus het zeil gezet en met
twee knopen over de grond richting
Kornwerd. Het stopt zowaar met sneeuwen
en bij een heerlijk zonnetje wordt
Truus ingeschakeld en maken wij de boot
weer sneeuwvrij. dan valt de wind weg en
moet de tor aan. Vanuit het noorden de
opbouw van een stevige bui, het is prachtig
om te zien, hoe de nevel zich vormt onder
de bui en gelukkig komt hij onze kant op.
Tot grote vreugde van Klaas want het
begint weer te waaien en de motor kan uit.
Rond 14.00 uur hoort het te kenteren, maar
zelfs om 15.00 uur staat de ebstroom nog
door. Het is inmiddels flink gaan sneeuwen
en zonder wind, op de motor gaan we richting
sluis. Vlak voor de kom van de spuisluizen
zien we een zeehond druk aan het vissen
en voor de sluis moeten we enige tijd
wachten om gelijk met een prachtige klipper
naar binnen te schutten. We zijn weer
op zoet water. Er staat inmiddels weer een
briesje en gaan zo heerlijk het windje mee
tot de haven van Makkum. Om 16.15 uur
maken we vast. ‘s Avonds naar de Chinees
en na een wandeling door de sneeuw op
tijd te bed. ‘s Nachts stormt het en ik droom
van een tochtje buitenom met stroom mee
via Den Oever. Klaas heeft het alarm van de
Navtex uitgezet en dat slaapt een stuk rustiger.
Zondag 30-12-2001. NW 4 tot W 1-3
De wind is ‘s ochtends een stuk gematigd
en met een oude heren koersje varen we
om 10.00 uur richting Andijk. Eerst sneeuw,
dan ophelderen een zonnetje en vriezen,
ineens is het dek bevroren. Dan een winddraaiing
en alles ontdooit weer. De wind
valt weg, nog even de halfwinder geprobeerd,
maar die hangt als een zak. De
motor moet een tijdje de voortgang er in
houden. Voorbij de KR 9 komt de wind
weer terug, een zes knopen op het log, het
zonnetje er bij, wat wil een mens nog meer.
Juist nog een keer. Om 15.00 uur in de
haven, waar Joke net komt aan lopen.
Schoon schip maken, weer vorstvrij maken
en na 95 zeemijl op het log gaan we weer
huiswaarts.
19

Fred Geurts
MIJN EERSTE KEER
Bij de titel van dit stukje zal een ieder wel zo
z’n eigen gedachten hebben. Natuurlijk, je
hebt nog geen idee waar het over gaat,
maar toch komen diverse herinneringen
langzaam bovendrijven. Herinneringen,
voor ons allemaal verschillend en langzaam
vastere vormen aannemend. Zo zullen sommigen
wellicht denken aan hun eerste dag
alleen naar school; steppend op de autoped,
buiten adem om niet te laat te komen.
Anderen denken weer aan die eerste kater,
een verschrikkelijke ervaring, die, zoals later
blijkt, beslist voor herhaling vatbaar is. Weer
anderen denken aan hun eerste sigaret, zo
vreselijk, dat we moeite moeten doen om
ervan af te blijven. De eerste solo autorit,
het rijbewijs nog ongekreukeld in de binnenzak
en jij zenuwachtig zoekend naar de
achteruit. Je denkt misschien aan de eerste
zoen, kus of anderszins met je geliefde en je
neemt je voor wat vaker een bloemetje mee
naar huis te nemen. Maar, denk je wel eens
aan je eerste zeiltocht?
Joy rowing
Mijn vaarervaring ging niet verder dan een
paar slagen in een geleende roeiboot. Je
kent dat wel, zo’n zomerse namiddag, snikheet
en met je vriendjes slenterend langs
het water van de traag stromende rivier. En
opeens ligt daar die boot, niet aan een ketting,
gewoon aan een stukje touw. In de
verre omtrek geen mens te zien, het koele
water en avontuur lonken. Roeien bleek lastiger
dan we dachten, zeker toen we er achter
kwamen dat vooruit gaan én achteruit
kijken in een roeiboot samen gaan. Maar de
jeugd leert snel en zigzaggend maakten we
wat voortgang richting de bebouwing. Toch
wel een beetje bang voor de consequenties
van ons ‘joy-rowing’ spetterden we terug
naar de plek waar de boot gemeerd had
gelegen. Gelukkig, er stond niemand om
ons op te wachten.
Zeildoop
Dat was de vaarervaring waarmee ik voor
het eerst in een zeilboot stapte. Inmiddels
meer dan 25 jaar geleden, maar het staat
nog helder voor de geest. De ‘Polpo’, een
Waarschip 600 zoals mij later bleek, zou het
voorwerp zijn waarmee ik de zeildoop zou
moeten ondergaan. Plaats van handeling,
de Westeinderplas, in de buurt van het
Starteiland. Stralend weer, met windje vier,
20
het kon niet beter. Zeilen, zo was mij verteld,
kon je niet meteen. Nee het was meer een
kunst die je maar langzaam onder de knie
kon krijgen. Alleen al de benaming van al
die schoten, vallen, stagen en andere onderdelen,
maakte het zo ingewikkeld. Laat
staan die zaken zoals, loef, lij, afvallen, gijpen,
overstag gaan en bovenal die gevaarlijke
giek. Een stuk hout, na de mast het
belangrijkste aan boord, dat uitsluitend
bedoeld leek om eerbiedig voor te buigen,
op straffe van een nat pak. Nee, zeilen
moest je leren, net als autorijden. Zonder
zeilschool of instructie lukt het niet en maak
je grote kans op brokken.
De mast was nodig om de zeilen te kunnen
hijsen, dat was nogal duidelijk. Dat je met
het roer de boot kon sturen, dat snapte ik
ook nog wel. Dat de zeilen het profiel van
een vliegtuigvleugel hadden, dat was toch
gewoon te zien. Met een beetje fantasie
was de mast met zeilen net een vliegtuigvleugel
op z’n kant. De romp was de romp
en het roer fungeerde als het hoogteroer
van het vliegtuig. Kortom een zeilboot leek
voor wat betreft besturing nogal op een
vliegtuig; invalshoek, dwarskracht, roeruitslag,
voor een beginnend student vliegtuigbouw
allemaal geen onbekende zaken.
De kick
En zo, na een uurtje, kijken, vragen en luisteren,
zeilde ik het Waarschip aan de wind
over de Westeinder. De invalshoek tijdens
een vlaag verkleinend, met daardoor minder
lift en een kleinere dwarskracht en minder
roeruitslag. De controle over de boot,
doormiddel van roer, overloop en schoot,
gaf een geweldig gevoel. De acceleratie tijdens
vlagen, nu eens een keer uit het niets,
zonder intrappen van een gaspedaal, was
een ongekende en sensationele ervaring. En
dan het geluid van het water dat langs de
romp ruiste, klotsend tegen de gangen van
de huid. Af en toe wat water over dek,
opbouw en gangboord. De lichte trilling van
het want, als ware het de snaren van een
viool, versterkte de ervaring van het samenspel
van wind, tuig en water. Met ruime
wind moest de spinnaker worden gezet.
Geweldig, hoe er aan de schoten werd
getrokken en hoe de boot als het ware achter
het bolle zeil aan werd gesleurd. Loeven
met de spi bleek een tikkeltje riskant maar
demonstreerde snel waartoe boot en stuur-

man in staat waren. Wat minder prettig
werd het toen de wind wat aantrok. Helpen
bij het reven (bij de mast op het voordek)
was een natte ervaring, maar een beter
stuurbare boot bleek de beloning voor
doorweekte schoenen en broekspijpen.
Virus
Gelukkig was ik niet alleen aan boord, want
de plek terug naar de haven was nogal lastig
te vinden, zeker voor mij als debutant op de
Westeinder. En het was op die terugweg dat
Fred Geurts
STEPPEN, SOKKEN EN BRIEVENBUSSEN
Vorige week hoorde ik het voor het eerst.
Het was nog vroeg in de ochtend, je kent dat
wel. Vrijdagavond nog laat naar de boot
gegaan want je slaapt er zo lekker. Genoten
van een prachtige avond met het vooruitzicht
van zo’n heerlijk zeilweekend. En dan
wordt je heel langzaam een beetje wakker.
De vogels tjilpen hun tijdloze symfonie en
een fluwelen briesje fluistert op de achtergrond.
Kortom je dag begint al met genieten
en je laat jezelf nog even verkeren op de
rand van slapen en waken. En dan opeens is
daar, een vreselijk geluid. Als ware het een
roffel op een trommel, een vrachtwagen
over het wasbord bij het verkeerslicht, een
koude diesel, een startend vliegtuig. Je schiet
rechtovereind, stoot je hoofd en bent klaar
wakker. Maar het geluid is al weg, of, nee,
daar komt het weer, nu minder erg, maar ik
ben dan ook wakker. Hoewel je al een aantal
jaren vaart kun je het geluid toch niet thuis
brengen. Het is geen boot, het komt duidelijk
van de steigers; hoor, daar is het weer,
maar lijkt nu van de andere kant te komen.
Met de ogen tot spleetjes geknepen tegen
de opgaande zon, steek je je hoofd door het
luik naar buiten. Het geluid zwelt aan en
door de preekstoelen heen ontdekt je de
oorzaak. Het zijn de jongens van de Earlyup,
terug van het douchen. Hun aluminium stepjes
racen over de groeven van de steigerplanken.
Ik zak weer terug onder de behaaglijkheid
van mijn dekbed, niets aan de hand.
Je ziet ze steeds meer
Vroeger zag je ze zelden en was het echt een
uitzondering. Maar tegenwoordig stelt men
toch wel prijs op enige bescherming. En toegegeven,
zie beschermen de gevoelige huid
en zorgen, voor het tegenhouden van verkeerde
invloeden van buiten af. Vroeger
waren ze ook maar in één, weinig opwin-
het virus zich in mij vastbeet, en eenmaal
weer op de wal was ik besmet. Ik kon haast
niet wachten op het moment dat de volgende
dosis zich zou aandienen en leurde alvast
naar de uitnodiging voor een volgend tochtje.
U begrijpt het natuurlijk al, een eigen
boot moest er komen en al snel buisde ik
met regelmaat in een 16 M2 over het
Westeinder-water. Een jaartje later kwam de
volgende boot, een Waarschip natuurlijk
want, de eerste keer, dat vergeet je niet.
dende kleur, maar ook hier is inmiddels verandering
in gekomen. Er zijn nu vele kleuren
verkrijgbaar en om het comfort te vergroten
zijn ze ook in diverse maten leverbaar. Het is
dus zaak goed de maat te nemen om teleurstelling
achteraf te voorkomen.
Veel mensen hebben problemen met het
aanbrengen, eigenlijk meer het omdoen. En
toegegeven, het kan wel eens stroef gaan
maar na een paar keer proberen lukt het
meestal wel. De beste manier voor het
omdoen is toch nog steeds de kop erin steken
en dan de rest afrollen. Een alternatief is
natuurlijk het omdoen in zachte toestand en
wanneer het eenmaal zit kun je het geheel
zo hard maken als je wil. Het is wel zaak
goed te kijken naar de sterkte van het materiaal,
want ze hebben nog al wat te lijden en
een gaatje of een scheur doet het gewenste
effect al gauw teniet. Maar met een beetje
goede wil gaan ze toch wel een tijdje mee.
Het toppunt is tegenwoordig wel dat je ze
kunt bestellen met een naam erop, die van
jezelf, voor maximale herkenbaarheid of die
van je grote liefde voor maximale tederheid.
Nee, het is een echte rage geworden, een
verschijnsel van deze tijd en eigenlijk willen
we al niet meer zonder fender sokken op
pad.
Wij noemen ze brievenbussen
Op dagen met harde wind, dwars op de
lengte richting van de plas, wemelt het
ervan. Je hoort ze al van verre aankomen.
Een compositie van geluiden, nooit gehoord
in de concertzaal, voorbehouden aan een
uitvoering op het water. Het bonkende
geluid is de basis, veroorzaakt door het klappen
van de plank op de golven. De korte
planken klappen wat hoger op de toonladder
terwijl de lange lager en luider klinken.
De melodie komt van een veel hogere toon,
opgewekt door de stroming van lucht langs
21

de kromme mast en zeil. Hoe harder men
gaat hoe hoger de toon en de meeste hebben
dan ook geen log nodig om hun snelheid
te kunnen schatten maar slechts een
geoefend oor. De derde klank in deze symfonie
is er niet continue maar incidenteel.
Haast menselijk van aard en luider en vaker
naarmate het harder waait. Het zijn de kreten
van de surfer, hangend aan zijn giek, uit
z’n bol gaand wanneer de snelheid ver
boven de maximum toegestane waarde
stijgt en hij en z’n board gelanceerd worden
door golf en water.
Je hoort ze dus eerder dan dat je ze ziet. En
dat is de laatste jaren behoorlijk toegenomen.
Het aantal surfers is explosief gegroeid
en hun zeilen zijn transparant geworden
zodat ze lastiger zijn te ontdekken. Lastiger
wordt het waneer de surfer zijn zeil in de
lucht heeft geplaatst. Aan een klein model
parachute laat de ‘kitesurfer’ zich door het
water sleuren, daarbij zijn aandacht vooral
richtend op de vlieger boven hem. Op ons
thuiswater zijn er al een flink aantal gesignaleerd.
Omhoogkijkend scheuren zij over het
water, zich kandiderend voor de titel snelver-
REISVERSLAGEN
JanWillem de Koning en Annet de Haan
BERICHT VAN DE ONDERNEMING (8)
Op de rivier De Gambia , 20 december
2001
Dag Allemaal! Wat een cultuurschok!
Afrika. Een hele ervaring om hier rond te
lopen als blanke (tubab) tussen pikzwarte
mensen. Op de lagere school hingen (zendings)platen
van Afrika en in zo’n wereld
zijn we nu. Een heel verschil met ons keurig
aangeharkte landje. Hoe kunnen mensen
zo leven, wat een verschil tussen arm en
rijk. Er zijn veel vriendelijke mensen, behalve
de opdringerige types.
Maandag 5 november
We vertrekken (voor onze langste oversteek
tot nu toe) uit Las Palmas; na een half
uurtje houdt de motor er mee op.
Ontluchten en we stomen verder, tien uur
lang, want er staat geen zuchtje wind. Dan
komt er wat wind, maar we lopen soms niet
meer dan twee knopen en schommelen
hevig; een onrustige nacht. Ook de volgen-
22
keer en je vraagt je af of het vaarbewijs ook
voor hen binnenkort niet moet worden verplicht.
De kitesurfer heeft minder mogelijkheden
om zijn plank te dirigeren in de
gewenste richting en daar zit ‘em nou net
onze zorg. Met een omhoog starende snelheidsmaniak
aan boord van plank met een
moeilijk voorspelbare koers is de kans op een
aanvaring natuurlijk niet geheel uit te sluiten.
De plank, met een snelheid van zeker 50
km/uur, baant zich dan waarschijnlijk zonder
problemen een weg door de huid van ons zo
geliefde bezit. Het resulterende gat, hopelijk
voldoende hoog boven de waterlijn, zorgt
voor de bijnaam van deze surfers: brievenbussen.
de dag worden we heen en weer gejonast,
de boom in de kluiver helpt maar een beetje.
Een gevlekte dolfijn houdt ons gezelschap,
weinig schepen om ons heen en we
schieten niet hard op. Meestal zijn we te lui
om de cruising chute te zetten. Maar met
de hele dag voor ons, doen we het toch
maar en het gaat geweldig! Bij schemer
verruilen we de chute voor de genua en dat
is maar goed ook, het wordt een wilde,
donkere nacht met veel herrie en gerol.
Slapen is bijna onmogelijk, dan maar wat
liggen en dat valt al niet eens mee.
Overdag halen we de slaap wel weer in.En
dan komt er wind, 5-6-7; we liggen mooi op
koers en willen voor donker de boom uit de
fok halen, Annet heeft geen kracht genoeg
en als JanWillem de schoot iets viert, breekt
de boom met een klap tegen een stag in
tweeën. We verleggen de koers wat hoger,
lopen daardoor wat sneller en door te
reven ook rustiger. Vliegende vis aan dek.
De afnemende maan staat hier een kwart-

slag gekanteld als een Canadese kano. We
sjezen door het water en zijn ondertussen
gewend aan wachten van drie uur op en
drie uur af. We beginnen om 19.00 uur tot
de volgende morgen. ‘s Nachts ligt de
wacht in de kuip met een slaapzakje en de
kookwekker op 20 minuten. Dan kijken we
om ons heen en dutten verder. Wel gezellige
afleiding als er wat schepen om ons
heen zijn; ‘s nachts zie je ze heel goed.
Zondag 11 november
Op de zondagmiddag thee komt een enorme
dwarse breker over de lezende Jan
Willem heen. Emmers water gutsen door
het open (stom) luikje op bed, water
stroomt heen en weer over de vloer! ’t
geeft weer wat te doen; ’t zijn verraderlijke
golven, echte dwarsliggers. Af en toe een
breker(tje) van opzij in de kuip. Op onze
laatste dag leggen we 146,5 mijl af, ons
beste etmaal; 88 mijl was het laagste
etmaalrecord.
Maandag 12 november
Om 10.30 uur hebben we duidelijk land in
zicht. We hebben de vislijn weer uit, maar
vangen niets, wel blijft er een pijlstormvogel
aan het aas hangen en komt gelukkig
onbeschadigd los. Om 16.00 uur valt het
anker in Afrika. We hebben 870,5 mijl op
de log staan. Om ons heen veel pirogues,
soort grote kano’s, soms met een spriettuig,
of anders met een peddel en lokale
mensen erin. ‘s Avonds wordt op de bodem
in de boot een vuurtje gemaakt om de rijst
en vis te koken. We zien enkele grote pirogues
met een zware buitenboordmotor in
een bun gebouwd. Vandaag laten we alles
op ons in werken aan boord, morgen eropuit.
We zijn in Senegal en liggen bij Hann
Plage.
Piroques op het strand bij Daker
Het liggen op de ‘rede’ bij Dakar
We gaan met de taxi naar Dakar. De taxi is
gebutst en gebeukt, deuren sluiten soms
niet, maar ze brengen ons wel voor fl. 3,50
naar de havenautoriteiten om in te klaren.
Wisselgeld is schaars in Senegal, de taxichauffeur
kan ons niet teruggeven van
ongeveer fl. 17 en vertrouwt erop dat we
het naar de taxistandplaats zullen brengen.
Geweldig! Overigens moeten we wel
steeds onderhandelen met de taxichauffeurs
over de prijs. Het betekent
meestal dat ze bijna het dubbele vragen
van wat we uiteindelijk betalen. We kopen
brood voor 100 cefa (35 cent), maar ze
moeten naar de buren om 500 cefa te wisselen;
de verkoper staat in een tijdschrift te
lezen en scheurt er één beduimeld blaadje
uit en doet dat om het stokbrood. Het is
een Indiaas tijdschrift uit 1995.
In de stad worden we steeds aangeklampt
door mensen die iets willen verkopen of die
je ergens heen willen brengen. Iedereen
begroet ons met “hallo, hoe gaat het, hoe
heet je, uit welk land, goeie prijs enzovoort”.
Heel veel hebben een broer, vrouw
of oom die ook in Nederland is (geweest) of
die bij de zeilclub waar we liggen heeft
gewerkt, maar nu geen werk heeft.…
We proberen steeds vriendelijk nee te zeggen,
maar op den duur is het erg irritant,
en dan die hitte erbij. Veel bedelende kinderen,
straten vol auto’s, veel stof, mensen
die op straat werken aan ketels, schoenen
en meubels, armbanden- en horlogeventers.
De vrouwen zien er prachtig uit in hun
kledingdracht met hoofdtooi, mannen in
gekleurde broek en blouse of in een ‘soep’jurk.
De mensen zijn meest wel vriendelijk,
maar als we voor de zoveelste keer aangeklampt
worden en zeggen dat we er GEK
van worden, vragen ze vrolijk “what is
gek” We doen het even voor (ik denk maar
even aan mijn werk aan school) en ze lig-
23

gen dubbel van het lachen. In de baai van
Dakar ligt Île de Gorée een prachtig eilandje
dat in vroeger tijden het handelscentrum
voor Dakar was, hier woonden kooplieden
en slavenhandelaren. Er staan prachtige
koopmanshuizen in koloniale stijl. Er zijn
geen auto’s op het eiland en er heerst een
prettige sfeer. We bezoeken er het historisch
museum over onder andere de slavenhandel,
en de ontwikkeling van Dakar een
van de grootste Afrikaanse steden.
Oorspronkelijk woonden er op dit eiland
ook Nederlanders, later de Portugezen en
daarna Fransen. De naam is afgeleid van
het Zuid-Hollandse eiland Goeree. Je kunt
er goed eten en er zijn talloze souvenirverkopers,
maar ze zijn gelukkig minder
opdringerig dan in Dakar.
We hebben geen criminaliteit meegemaakt
of enge situaties. Maar in de taxi waarschuwt
de chauffeur mij dat ik mijn rugzakje
niet zo maar op mijn schoot kan laten liggen,
want iemand zou het eruit kunnen
grissen! En een wandeling tegen schemer
langs het strand is wel wat beklemmend,
zoveel mensen die niets hebben en vis met
vliegen proberen te verkopen, jongetjes
die je een tijd volgen, mannen die wat lispelen,
nee, dat zoeken we niet weer op. Bij
Hann Plage ligt het strand vol met dooie
vis, een hond, en zelfs een dood schaap,
plastic, lappen, vodden, ingewanden,
schoenen en de geur is niet zo fris. Toch
wonen er veel mensen op het strand in hutjes
van palen met golfplaat en plastic, wat
stenen of blokken om te zitten, koken en
verkopen. Bij de jachtclub kunnen we
water halen, douchen, koud, heerlijk, we
laten de was doen en zitten vaak op het
terras met andere zeilers. Er liggen hier
zeker 30 andere schepen voor anker. (Hier
spreken we af om met Jim en Helen van de
24
Gaia 1, Nederlandse emigranten uit
Ottawa de rivieren op te gaan). Er vaart
een watertaxi, inbegrepen bij het liggeld,
even blazen op de toeter en hij komt je
ophalen.
We repareren de lekkende wc-pomp en
vervangen een afgebroken deel in de
pomp van de vuilwatertank; leuk klusje bij
deze temperaturen en zwemmen doen we
maar niet in dit water, waar driehonderd
meter verder een stinkend open riool in uitkomt.
Alhoewel de Senegalezen doen dat
wel. Op de dag dat we willen uitklaren en
onze scheepspapieren weer willen ophalen,
is onze man er niet, hij moet politieexamen
doen en alles zit op slot; kom over
twee uur maar terug; doen we, maar nee
hoor, vanavond tussen 18.00 uur en 18.30
uur, dan zal hij er zijn, en ja dan is alles in
orde.
Dinsdag, 20 november
Om 05.00 uur vertrekken we op weg naar
de ingang van de rivier de Saloum 60 mijl
Samen met de ‘Genia 1’ op weg naar Dakar Lokaal vissersdorp langs de rivier de
Saloum; Senegal
verder. Er staat weinig wind. Af en toe zeilen
we, maar vaak staat de motor bij. We
JanWillem en Annet met groepje
Senegalese kinderen

zorgen dat we er met laag, opkomend
water aankomen om de brekende golven
op de platen te kunnen zien en scharrelen
zo over de bank voor de ingang; de zee is
vlak en net voor donker valt ons anker bij
Djifere op de rivier de Saloum. Hutten van
riet en palmbladeren, pirogues, een ezelwagentje
dat water brengt. De nacht
wordt erg onrustig, harde wind tegen
stroom, we draaien heen en weer en vertrouwen
het niet helemaal, we houden
toch maar een paar uur ankerwacht. De
volgende dag naar Diounouar, een karakteristiek
Senegalees plaatsje. Alle kinderen
willen je hand vast houden en vragen
“donne moi un cadeau”. Er is weinig te
koop, gelukkig wel brood overigens met
zand. Er staan stenen huizen en ook hutten
langs de zandpaden, een grote moskee en
het krioelt van de kinderen. We zien hier
de roodbekhoornvogel, langstaart glansspreeuw,
groene bijeneter, bonte ijsvogel,
sporenkieviet, steenloper, westelijke rifreiger,
vrijwel allemaal nieuwe soorten voor
ons.
Vanaf onze ankerplaatsen gaan we er
steeds met de bijboot opuit. Grote kreeften
schieten snel in hun holletjes als we op de
kant komen, een maskerduif laat zich lang
bekijken en een visarend zit in de zon in
een boom. En dat landschap…, mangrove,
droogvallende stukken zand of klei, prachtige
baobap bomen, zandvlaktes en daartussen
weer kreken met mangrove… Je
moet je het gebied voorstellen als de oostelijke
waddenzee en dat daarbij alle platen
begroeid zijn met mangrovebomen van
ongeveer een meter of drie hoog. Af en toe
zijn er zandruggen waarop wat dorpjes liggen.
Op weg naar Foundiougne over de
rivier de Saloum zien we de goliathreiger,
wat een enorm beest! Foundiougne is nu
een rustig plaatsje, vijf maal per dag gaat
er een ferry naar de overkant, auto’s kunnen
mee. Vroeger was dit een knooppunt
van wegen, maar er is nu een andere weg
voor auto’s. De mensen zijn hier niet erg
opdringerig en we kopen brood, watermeloen,
rimpelige appels en verschrompelde
sinasappels, er is hier gewoon niet veel,
maar er staat wel een gsm antenne en we
konden zowaar e-mails versturen en ophalen.
Daar zitten we dan in Senegal onze
post te lezen. Een vreemde tegenstelling
tussen zo verschillende werelden.
We hebben onder het varen van vissers
twee vissen gekocht, ze vragen meteen ook
Aankoop vis op de rivier de Saloum
om sigaretten en brood. Terwijl Annet
onderhandelt over de prijs, stapt een jongetje
gauw bij ons aan boord en vraagt om
een cadeau, als we nee zeggen, wijst hij op
de verrekijker. Jan Willem geeft wat gas en
maakt hem duidelijk dat hij snel moet zijn
anders moet ie zwemmen. De volgende
dag varen we weer langs en ze roepen en
zwaaien uitbundig. We vinden steeds
prachtige ankerplekjes, zwemmen lekker,
genieten van betoverende zonsondergangen.
Via de rivier de Diomboss varen we
naar de rivier de Bandiala, als het ware een
zijrivier van de Saloum die vlak boven
Banjul (in De Gambia ) in zee uitkomt. In
Toubacouta ontdekken we een internetcafe
dat daar met Nederlandse steun en computers
is geopend. Er hangt een papier met
Nederlandse tekst. Het is het eerste ‘rurale’
internetcafe in Senegal, eigenlijk heel bizar
in een dorpje waar alleen een hotel is waar
toeristen komen en die willen nog wel eens
internetten.
Het varen is behoorlijk inspannend omdat
de rivier op sommige plaatsen erg ondiep
is, één tot twee meter bij laaglaagwater.
We moeten met opkomend water varen en
steeds op de dieptemeter kijken. Af en toe
lopen we vast, maar komen steeds weer los.
De bodem is zachte blubber. En ondertus-
25

Sipa: dorpje aan de rivier de Saloum; Senegal ‘Handel’; Sipa Senegal
sen de prachtigste vogels om ons heen, we
hebben het er druk mee. De laatste dag
ankeren we bij Sipa; ongelooflijk wat een
andere wereld. Als we er heen roeien overwegen
we even om terug te gaan, wat hebben
we daar te zoeken? Het is nog net als
100 jaar geleden Er is voor onze begrippen
niets: zand, hutten in groepjes, pirogues,
wat groente, geen elektriciteit, geen werk
en wij maken daar foto’s van. We hebben
niets nodig, maar kopen toch maar wat,
een kalebas, een pompoen en laten aan
één van de jongens de boot zien. Hij had
aardig wat praatjes en liet ons zijn hut zien:
vloer van zand, daarop een bed, ‘n krakkemikkig
tafeltje waarop wat botjes liggen;
aan boord is hij wat stilletjes. Hij is blij met
lege potjes die we geven, maar het voelt
vreemd. Het is niet te beschrijven en soms
geloven we het zelf niet dat we in Afrika
zijn, ’t is zo indrukwekkend.
26
Dirk en Marta Delsman, zeiljacht Pavane
MET DE PAVANE NAAR RIGA, SWINOUJS-
CIE EN…APPINGEDAM (SLOT)
Free
Overigens hopen we binnenkort ook weer
eens te kunnen zeilen, het is al een paar
dagen volkomen blak. Aan het eind van de
dag zullen er onweersbuien ontstaan langs
de kust en met de ervaring van de verschrikkelijke
bui die we over ons heen kregen
aan het eind van de wedstrijd Engure-
Riga vertrekken we vroeg en hopen zo het
onweer voor te blijven. Naar Roja, ongeveer
55 mijl, konden we bij gebrek aan
wind de zeilen beneden laten. Jammer,
Woensdag 28 november
Vandaag krijgt Annet thee met beschuit op
bed en als cadeautje de abbesynian-scharrelaar
te zien, prachtig van kleur en ook nog
de beautiful sunbird, een klein vogeltje met
een gebogen snavel, metallic groen, rode
borst en met een heel lange staart. Sunbirds
lijken wat op kolibri’s en leven ook van nectar
uit bloemen. Na de siësta gaan we de
rivier af naar zee en moeten daar weer een
drempel over, er staat meer dan de verwachte
twee meter water en de zee is
gelukkig heel glad. We kunnen zelfs nog
zeilen op weg naar Banjul en vlak voor donker
valt het anker in een kreek voorbij Half
Die bij Banjul; we zijn in De Gambia!
Lieve mensen, over De Gambia horen jullie
later wel. We zijn in ieder geval zeer onder
de indruk van dit land. Als het lukt sturen
we onze volgende brief weer per internet,
maar ide hebben we hier op de rivier De
Gambia - die we nu al zo’n 100 mijl hebben
opgevaren – nog niet gevonden. Groeten
en zoenen.
maar het was niet anders. Roja beviel ons
weer goed, deze keer geen dronken Letten
op de steigers. Na wat eten, wandelen en
slapen vertrokken naar Ventspils, twaalf
uur onderweg, waarvan we maar vier uur
wind hadden om te zeilen. Er was ons verteld
dat er geen liggeld gevraagd zou worden
vanwege het havenfeest. In elke haven
in Letland werd gefeest en een bezoek van
een jacht, vooral een buitenlands jacht,
werd in hoge mate op prijs gesteld. Maar
bij vertrek kwam toch de in dienst zijnde
havenambtenaar vragen of we het liggeld
al hadden betaald. Nee dus, ‘free, on
account of the harbour festivity’. Nou, daar

zei de goede man niets van af te weten. We
verdenken hem ervan het gewoon te hebben
geprobeerd en vertrokken uiteraard
zonder betaling. Free is free, nietwaar…
Grootste orgel
Venspils naar Pavilosta, veertig mijl, deels
op de motor, deels onder zeil. Pavilosta ligt,
zoals de meeste haventjes in Letland, aan
een riviermonding. We hebben er niets
ondernomen, er viel ook niet veel te beleven.
Wel kwamen daar de eerste meldingen
van veel wind in diverse districten binnen.
7 tot 8 Beaufort, rukwinden, onweer
en meer van die ellende. Nog wel ver van
ons bed, Duitse Bocht en omstreken, maar
het kwam onze kant op. En dan is Pavilosta
niet zo geschikt om verwaaid te liggen. Wel
de volgende haven, Liepaja, zo’n 25 mijl in
zuidelijke richting verderop. De andere dag
gingen we daar dan ook onder zeil naar
toe, 9 juli kwamen we aan in deze grotere
haven. Vlak bij het centrum van de derde
stad van Letland meerden we af aan een
keurige houten steiger. Voorzieningen
waren in orde, hoewel de douche nog wat
opgeknapt moest worden. Op het moment
van schrijven, donderdag 12 juli, liggen we
er nog steeds. Het slechte weer is intussen
opgerukt naar onze streken, Southeastern,
Central and Northern Baltic: from noon SW
15 m/s. In andere districten werd dat al
gauw SW 8. Voorlopig nog een paar dagen
blijven liggen dus. Nou is er in Liepaja best
wel veel te zien. Oude gebouwen, kerken,
mooie parken, prachtige stranden, we vermaken
ons best hier. Vooral het schitterende
orgel in de Trinity Church imponeerde
ons. Als je de kerk van buiten ziet verwacht
je helemaal geen orgel in zo’n ‘bijna bouwval’.
Maar binnen, je weet niet wat je ziet.
Een pijpenfront van wand tot wand, een
vier klaviers speeltafel, een groot aantal
registers links en rechts, zeer imposant. Het
grootste historische mechanische orgel ter
wereld, zoals ons verteld werd. En …ik
mocht er nog op spelen ook. Dat was toch
wel een fantastische ervaring, ik heb
gespeeld op het grootste historische orgel
ter wereld…, ik zal het niet gauw vergeten.
Het orgel heeft een prachtige klank en is in
tegenstelling tot het gebouw waarin het
staat goed onderhouden. De aanwezige
jonge vrouw, die mij toestond te spelen,
vertelde dat zij mogelijk in aanmerking
kwam om vaste organist te worden in deze
kerk. Ze liet ons de mogelijkheden van dit
mooie instrument horen. Ik was erg onder
de indruk, zowel van de klank van het orgel
als van het prachtige spel van de organist
mevr. L.Dzerins.
Snuffelhond
Liepaja, inmiddels alweer vier dagen. De
wind is al die tijd - en nu nog steeds - zuid
tot zuidwest, kracht 5 tot 6, af en toe een
waarschuwing voor 7 B. Pal tegen dus als
we richting zuid of zuidwest varen en dat
moeten we, anders komen we niet in
Polen. We vervelen ons geen moment, er is
veel te zien en te horen. Het plan om via
Litouwen te gaan, stellen we bij. Naar
Wladyslawowo in Polen is het ongeveer
140 mijl en Litouwen kunnen we vanuit
Liepaja ook per openbaar vervoer bezoeken.
Zien we nog wat van het binnenland
ook en we moeten hier toch wachten op
een gunstiger weerbeeld. Met de bus gingen
we een dagje naar de havenstad
Klaipeda in Litouwen. Heen troffen we een
redelijk goede bus, zelfs met een regelbaar
luchtstroompje boven ons hoofd, terug
gingen we met een aftandse bus. Bij ons
was die al lang op de schroothoop beland.
Of via de handel geëxporteerd naar arme
landen, zoals Letland of Litouwen… Bij de
grens werden we lang opgehouden. Eerst
paspoortcontrole aan de Letlandse kant.
De paspoorten werden opgehaald en de
beambte vergeleek de foto’s met ons
gezicht. Stapeltje paspoorten mee naar
binnen, stempel erin en daarna werden ze
in de bus weer uitgereikt. Toen ging de
slagboom open, handbediend, en kwamen
we in een stukje niemandsland. Zo’n 50
meter verderop weer stoppen, paspoorten
inleveren, foto controle, paspoorten stempelen,
paspoorten uitreiken, allemaal uitstappen,
snuffelhond de bus in en uit, allemaal
instappen, diegenen met bagage in
het bagageruim weer uitstappen, bagage
controle, instappen en hè hè, we konden
weer verder. Een heel gedoe, maar uiteindelijk
kwamen we toch in Klaipeda. Geen
bijzondere plaats, het meest bijzondere
was wel dat het helemaal niet de indruk
gaf in het armste land van de drie Baltische
staten te liggen. Ook de omgeving bruiste
van activiteit, vele vrijstaande villa’s waren
in aanbouw. Met dit tochtje was de donderdag
grotendeels gevuld. ’s Avonds gingen
we naar een openluchtconcert van
onder andere de Ierse Paddy Mulan groep,
we hebben ervan genoten. Ook vandaag
en morgen is er van alles te doen in Liepaja
en de weersverandering kan wat ons
betreft nog wel even uitblijven. Tot zondag
dan, niet veel later, want daarna hebben
27

we nog een dikke week de tijd om
Swinoujscie te bereiken.
Zaterdag 14 juli
....zagen we een gaatje in de elkaar opvolgende
overkomende depressies. 140 mijl
naar Wladislawowo in Polen. ’s Morgens
vertrokken we om kwart over negen met
mooi weer in de haven. Ik schrijf met
nadruk ‘in de haven’, want buiten stond er
bij hetzelfde mooie weer een nare zee.
Logisch, na zoveel dagen storm en harde
wind. Bovendien is de bodem hier over vele
mijlen onregelmatig en langzaam oplopend,
zodat de golven zich heerlijk kunnen
uitleven. Hoge, elkaar snel opvolgende golven
beukten tegen het schip en we moesten
er recht tegenin. Kruisen had geen
enkele zin, bij elke slag verloren we terrein.
Dan maar vissermanvaren, ofwel grootzeil
bij en motor mee laten werken. De voorspelling
was een afnemende en iets krimpende
wind, van zuidwest naar zuid. Om
18.15 uur was dat eindelijk zover, de wind
ging iets naar het zuiden en de zee vlakte
af. Motor uit en ruim twaalf uur lang konden
we heerlijk zeilen, afwisselend met jib
of genua en een of twee reven in het
grootzeil. Vanaf halfzeven ‘s morgens nam
de wind zoveel af dat we nog maar drie
knopen voeren. Op zich niet zo erg, maar
met nog een uur of zes te varen en de
opnieuw verwachtte weersverslechtering
met onweersbuien niet snel genoeg om tijdig
‘binnen’ te zijn. De motor moest dus af
en toe weer meehelpen en op 12.41 uur
meerden we af in Wladislawowo. En kort
daarna donderde en bliksemde het van
jewelste, maar we waren binnen. Zlotties
moesten we hebben om het havengeld te
betalen, maar daar was vandaag niet aan
te komen. Het is zondag en de banken zijn
gesloten. Wel zijn er een stuk of wat geldautomaten,
maar gek genoeg stond op
elke automaat: ‘out of order’. Nou, dan
komt het morgen wel, eerst maar eens een
douche nemen. Dat is op zich ook al moeilijk
genoeg. Bij de wachtpost twee sleutels
halen. In allerlei talen proberen te achterhalen
waar die douches dan wel zijn. Lukte
niet, dan maar het armgebaar volgen.
Langs enkele oude gebouwen lopen, gebaren
maken met bewegende vingers boven
je hoofd tegen een voorbijganger en daarbij
vragend kijken. Teruglopen, nu aan de
zijkant van dat oude gebouw. En jawel,
oude dubbele deuren met een grote strip
ijzer ervoor, aan de ene kant aan een ring,
de andere kant met een groot hangslot
28
vastgezet. Eén van de sleutels paste op dat
hangslot. Hangslot mee naar binnen
nemen, stel je voor dat een ander het ijzer
er weer voor zet en het slot dichtdoet.
Trappenhuis, 2e verdieping, opnieuw deur
met een slot. Dit slot was echter stuk, de
deur kon zo open. Wachtkamer, gangetje
en ja hoor, daar was een ruimte met twee
douches. En dat allemaal tijdens een stevig
onweer, duisternis en af en toe lichtflitsen.
Het leek wel een griezelfilm. Erg warm was
het water niet, maar vooruit, het was niet
zo vies dat ik er niet van opfriste. Na het
eten aan boord gingen we vroeg te kooi
om uit te rusten van de lange trip.
Gdansk
Een dagje Gdansk is nooit weg. Eerst even
geld halen bij de nu wel werkende automaat.
Er stond een lange rij mensen te
wachten, maar er was nog voldoende over
toen wij aan de beurt waren. In 1994 waren
we met de trein vanuit de haven in Gdynia
naar Gdansk gegaan, nu gingen we er met
de trein naar toe vanuit Wladislawowo. Er
bleek weinig te zijn veranderd, althans het
viel ons niet op. Alleen de bedelaarster op
de trappen van de dom was er niet meer,
misschien een teken dat het wat beter gaat
‘Dagje Gdansk’

met de gemiddelde Pool. We hopen het
maar. Verder nog dezelfde gezellige straten,
mooie huizen, de houten kraan, stalletjes
met in hars gegoten insecten, hetgeen
dan voor amber door moet gaan, maar ook
leuke winkeltjes met echte amber kunstwerkjes.
Intieme eetcafeetjes, muziek op
het plein. En ook de piratenkapitein en de
geharnaste ridder die graag tegen vijf
Zlottis met je op de foto gaat. Nieuw voor
ons was de jachthaven tegenover de kraan.
Kortom, een dagje Gdansk doet je goed. De
treinenloop was wat in de war door storingen,
veroorzaakt door blikseminslag gisteravond.
Maar om een uur of negen waren
we weer terug in Wladislawowo. De weersvooruitzichten
zijn niet zo gunstig, westen
en noordwesten winden, slecht om de
haventjes aan de Poolse kust aan te lopen.
We lassen nog een verwaaidag in en hopen
dat de lagedrukgebieden ons spoedig zullen
verlaten.
Piratenschepen
Na vier overnachtingen in Wladislawowo
veranderde het weer ten gunste van onze
plannen en konden we eindelijk de zeilen
weer hijsen. In 1994 hadden we alle haventjes
aan de Poolse kust aangedaan, dus
konden we er nu een paar overslaan. Niet
omdat ze niet leuk zijn, verre van dat, maar
omdat we de 24e in Swinoujscie willen zijn
en het door al die verwaaidagen toch wel
Feestboot in de smalle haveningang van
Kolobrzeg in Polen
wat krapper wordt. In Swinoujscie vindt de
jaarlijkse ICCY-meeting plaats en dat willen
we meemaken. _eba slaan we over, 60 mijl
naar Ustka. Prima tocht, heerlijk weer, lekker
gezeild, af en toe gemoterd. Het is
overduidelijk vakantietijd in Polen. In alle
havens is het een drukte van belang. Tot
viking- en piratenschepen omgebouwde
viskotters varen volgestouwd met toeristen
af en aan. Op de kades eettentjes, een
podium met lifemuziek, kermisattracties,
kortom een kleurrijk paradijsje voor de
Poolse gezinnen. Voor ons wat minder, het
contrast met de rustige zee is wel wat erg
groot. Ustka – Kolobrzeg, 52 mijl. Ook dit
traject grotendeels heerlijk gezeild op een
rustige zee. Met een aflandige wind langs
de lange Poolse kust zeilen is een plezier,
zandstranden en bossen wisselen elkaar af.
Het laatste stuk voor Kolobrzeg viel de
wind weg en waren we blij met ons ‘ijzeren
zeil’. Het rustverstorende neveneffect moeten
we helaas op de koop toe nemen, ook
hier in Kolobrzeg een kleurrijke drukte en
herrie in de haven. Morgen wordt NW 5
verwacht en omdat we nog een paar dagen
de tijd hebben zullen we een dagje in
Kolobrzeg blijven. Er is een wasmachine, er
zijn winkels in de vrij grote stad, zeer
geschikt dus voor een rustdag.
Swinoujscie
22 juli, aankomst ‘s middags vijf uur, na een
50 mijls tocht op een kalme zee. Om
kolobrzeg uit te varen moet je wel een
kalme zee hebben, gisteren waren we even
op de pieren gaan kijken. Er stond een
windje 4 tot 5, recht op de ingang. Een golven
rolden er naar binnen..., niet te geloven,
af en toe leek het wel branding. De
paar schepen, grotere charterschepen, die
naar binnen voeren door die smalle haveningang
stonden af en toe op hun kop leek
het wel. Ze zijn wel bezig met werkzaamheden
om de ingang te verbreden.
Eigenlijk past het ook niet bij elkaar, die
tamelijk grote haven en die smalle, bij aanlandige
wind 4 tot 5 Beaufort al gevaarlijke
ingang. Als ze bij die werkzaamheden dan
ook maar gelijk een nieuwe wasmachine in
de haven neerzetten, de oude was verdwenen
en Martha is met haar was blijven zitten.
Misschien in Swinoujscie. Nou, kalme
zee dus, weinig wind. Af en toe zeilen, af
en toe moteren, maar dat laatste had de
overhand. Helaas. Per marifoon meldde ik
ons aan bij de havendienst op kanaal 12,
die ons verwees naar de Polish Coastguard
op kanaal 10. Scheepsnaam, aantal personen
aan boord, last port of call, het was voldoende,
we mochten doorvaren. Wie zich
niet per marifoon meldde werd naar de
kant gefloten om de zaken af te handelen.
En wie niet op dat fluitje reageerde kreeg
een schot voor de boeg. Echt waar. Nu
moesten we de marina waar de ICCY-meeting
plaats zou vinden nog zoeken. Eerst
29

kwamen we langs een haven waar een
hoop lawaai van een life-optreden vandaan
schetterde. Veel vlaggetjes zagen we,
maar geen ICCY vlag. Doorvaren dus, naar
de marina waar we in ’94 lagen: Marina
Maroli. Maar daar zagen we ook geen
tekenen dat er een meeting zou komen.
Terug dus naar de lawaaierige haven waar
we eerder langskwamen. En jawel, er lagen
al een paar jachten met de ICCY-vlaggetje
tussen de vele Poolse schepen. Er bleek een
ICCY-drukte in de haven van Swinoujscie
rally van een Poolse jachtvereniging gaande
te zijn, allemaal dezelfde blauwe vlag in
het want. Na het weekend was er een grote
uittocht van de Poolse schepen en druppelden
de ICCY-jachten binnen. Dinsdagavond
lag de haven vol, 66 jachten, Zweden,
Denen, Fransen, Nederlanders, Belgen,
Fransen, een Pool en zelfs een Rus waren
vertegenwoordigd om de twintigste ICCYmeeting
mee te vieren. Twintig jaar geleden
is de ICCY opgezet met als doel de
vriendschap tussen de kustbewoners van
aan de zee grenzende landen te bevorderen.
Elk jaar organiseert een van de landen
de meeting en laat het beste van zijn of
haar land zien, zowel op cultureel als culinair
gebied. Het zijn drukke dagen, stadsrondleidingen,
bustochten, diners en lunches
op uitnodiging van de plaatselijke
notabelen, concerten, en tot slot het grote
galadiner. Vandaag bijvoorbeeld gaan we
met de bus naar Szczecin, krijgen daar een
rondleiding door de stad en gaan ’s middags
dineren op uitnodiging van de burgemeester
van Szczecin. Dan volgt een bustocht
door de omgeving van Sczcecin en
gaan we terug naar de marina in
Swinoujscie. ’s Avonds dineren we op uitnodiging
van de admiraal van de 8e vloot in
Swinoujscie. Dik gevulde dagen dus. En ook
dik gevulde magen. De organisatie in Polen
was in handen van de ‘Academy of
European Integration’. Zes studenten,
30
Szczecin
Anna, Veronika, Agnes, Chris, Igor en
Justine hebben hun uiterste best gedaan
om Polen goed voor de dag te laten
komen. Belangrijk natuurlijk voor Polen,
men wil graag zo snel mogelijk toetreden
tot de EU. Nou, van ons mogen ze. Het
galadiner was in een, zelfs voor onze
begrippen, duur en deftig hotel. We werden
er met de bus heen- en na afloop ook
weer thuisgebracht. Tijdens de speeches
van de commodores van de verschillende
landen werden cadeaus aangeboden aan
de organiserende autoriteiten. Die speeches
zijn zeer verschillend, soms leuk, soms
saai. De Nederlandse commodore, Robert
Mos, bedankte de diverse organisatoren,
bood cadeaus aan aan de studenten van de
Academie of European Integration, en vertelde
dat hij een lied had willen zingen
maar dat ik mijn trekzak vergeten had mee
te nemen. Nou hadden we wel een paar
keer samen en met anderen een lied
gezongen dat ik gemaakt had, of beter
gezegd gemodificeerd had, de ‘Swinoujscie
Town Song’, maar ik ging er niet vanuit dat
we het net als twee jaar geleden op het
galadiner in Savonlinna zouden zingen.
Dus nam ik mijn trekzak niet mee. Maar
natuurlijk liet ik het niet op mij zitten en
daagde Robert uit het a-capella te zingen.
Samen zongen we dus de ‘Swinoujscie
Town Song’, op de wijs van Rio Grande. Het
werd een groot succes, applaus en complimenten
waren ons deel.
Penemünde
De raketten waarmee onder andere
Londen door de Duitsers gebombardeerd
werd, zijn ontwikkeld in Penemünde.
Werner von Braun was de geestelijke vader
van dit vernietigingswapen. De laboratoria
en fabrieken stonden in Penemünde, de
arbeiders werden gerekruteerd in de door
de Duitsers bezette gebieden en in de concentratiekampen.
Een verschrikkelijke tijd,

die ik als jongetje, aan het eind van de oorlog
was ik zeven, heb meegemaakt. Nu is
het complex een museum, en wij bezochten
het. Men geeft een goed overzicht van
de verschrikkingen van die tijd.
Opmerkelijk was de tekst op een bord dat
al diegenen die getuige waren geweest
van de verschrikkelijke omstandigheden
waaronder de dwangarbeiders moesten
werken, dus ook allen die daar leiding
gaven in de laboratoria, mede schuldig zijn
aan de begane misdaden. Later las ik dat
het museum geen getrouwe weergave was
van hetgeen gebeurd is en dat men bezig
was dit te verbeteren. De genoemde tekst
was kennelijk een van die veranderingen.
Ook was er een ‘Anne Frank’ zaal ingericht,
vast ook iets van de laatste tijd. Hoe heeft
het kunnen gebeuren…, met die gedachte
verlaten we het museum. De haven waar
we overnachtten, Kroslin, lag tegenover
Penemünde. Een pontje bracht ons naar de
overkant.
Terugreis
Die voerde ons over bekend terrein. Veel
daarover beschreven wij in vorige verslagen,
we beperken ons daarom hier tot het
noemen van de havens en misschien een
enkele bijzonderheid. We namen de gok
om naar Stralsund te varen. Een gok omdat
de brug al enige tijd wegens een defect
niet meer geopend werd. Pas in september
zou de reparatie klaar zijn. Maar door de
vele klachten van onder meer de havens
aan beide zijden van de brug, die liepen
natuurlijk een hoop klanten mis, zou de
brug op 30 juli voorzichtig geopend worden.
Tenminste, als het lukte, zekerheid
werd niet gegeven. Maar het lukte, zeker
honderd jachten gingen van de ene naar de
andere kant van de brug. Na een overnachting,
aan de andere kant dus, belandden
we via Barhöft op 2 augustus in Darsser Ort.
Een in de DDR-tijd in het geheim gegraven
Doet ie het of doet ie het niet
haven voor oorlogsschepen. Midden in een
natuurgebied. Darsser Ort is na de Wende
als noodhaven in gebruik en het streven
van de natuurbeminners is de haven te sluiten,
zodat het natuurlijke proces van verzanding
niet meer onderbroken wordt
door een vaargeul naar een haven die er
voorheen nooit is geweest. Maar dan moet
eerst een andere haven verderop gerealiseerd
worden en daarvoor ontbreekt voorlopig
het geld. We bleven, gedwongen
door het weer, twee nachten in Darsser Ort,
hetgeen geen straf is want je kunt er prachtige
wandelingen en/of fietstochten
maken. Van Darsser Ort gingen we naar
Gabense op Falster. Ook weer twee nachten
gebleven. Op 6 augustus naar
Spodsbjerg op Langeland en 7 augustus bij
prima weer naar Rendsburg, weer in het
Kieler Kanaal. In Giesselau, waar we op 8
augustus aankwamen, lagen we opnieuw
twee dagen verwaaid. Op 10 augustus
maakten we gebruik van het vroege tij om
het kanaal te verlaten en naar Cuxhaven te
varen. Daar ontmoetten we meerdere clubgenoten
uit onze thuishaven ‘de Blocq van
Kuffeler’, die allemaal in de grote jachthaven
lagen. Wij vonden een plaatsje in de
Amerikahaven bij de ‘Liegegemeinschaft
Cuxhaven Fährhafen’, een kleine club, circa
60 ligplaatsen, weinig plaats voor grotere
jachten, maar wel gezellig. Het weer is nog
steeds te slecht om naar Norderney te
varen, we liggen hier al drie nachten en het
ziet er naar uit dat het er wel meer worden.
Appingedam
Het werden er vier, op de vijfde dag stond
er weinig wind, maar de sterke stroom mee
zorgde voor voldoende extra wind om het
eerste stuk prima te zeilen. Maar om op
een beetje fatsoenlijke tijd in Norderney
aan te komen moest aan de bovenkant van
de Elbe de motor voor de voortstuwing zorgen.
Met wat tegenstroom kwamen bij
Norderney aan. De volgende dag konden
we weer verder, het was alweer mooi weer.
Nou is mooi weer in dit geval te omschrijven
als geen ‘verwaaiweer’. De laatste tijd
is het of geen weer om te varen, of het is
vrijwel windstil. Nou, we willen in ieder
geval richting huis, dus motor aan en buitenom
Borkum heen naar Delfzijl, het tij voor
een tocht over het wad was ongunstig.
Alleen het laatste stuk op de Eems kon
gezeild worden, er kwam wat wind opzetten
en opnieuw zorgde de sterke stroom
voor extra wind. Na de sluis bij Delfzijl en
twee bruggen komt er aan stuurboord een
31

Jachthaven van Appingedam
sluisje, de Groevesluis-noord. Dat sluisje
gingen we tot nu toe altijd voorbij, of we
kwamen er langs aan het begin van de reis
richting Oostzee, of we waren op de thuisreis
en wilden naar huis. Maar altijd intrigeerde
ons dat sluisje en altijd zeiden we
dat we er een volgende keer maar eens
doorheen moesten. Wel, deze keer gingen
we door de Groevesluis en kwamen we via
de Groeve in het Nieuwe Diep en daar ligt,
een paar honderd meter van de sluis, de
jachthaven van Appingedam. Nu een jachthaven,
maar Appingedam was in de middeleeuwen
een zeer belangrijke zeehaven,
de belangrijkste van Groningen. Er werd
vooral handel gedreven met Noord-
Duitsland en het Oostzeegebied. Na de
aanleg van de sluizen te Delfzijl, 1317, verdwenen
de zeeschepen geleidelijk uit
Appingedam, maar de band met het water
bleef. Nu zijn het vooral motorjachten die
op een van de mooie routes door de provincie
Groningen Appingedam aandoen.
De jachthaven ligt vlakbij de historische
binnenstad. Deze binnenstad is de moeite
van het bekijken zeker waard.
Stadsrechten sinds 1327, dus eeuwenoude
panden in smalle gezellige straatjes, smalle
grachten met leuke bruggetjes. Oude pakhuizen
zijn nu in gebruik als woonhuis, de
noodzakelijke vergroting van de leefruim-
32
Familie van Agt
DE WITTE BEER OP PAD NAAR STOCK-
HOLM, 2001
Vrijdag 13 juli
Vrijdagavond start dan eindelijk de zomervakantie
en worden we door onze zoon
Michiel naar de jachthaven gebracht. Na het
stouwen van de laatste bagage en voorraden,
konden we om middernacht de kooi
te vond men in ‘hangende keukens’. De
pakhuizen stonden met de voorkant aan
de straat en met de achterkant aan de
gracht. En die achterkant werd dan maar
benut voor een uitbouwsel, de beroemde
hangende keukens van Appingedam.
Verder vind je er een imposante kerk, waarvan
het oudste gedeelte dateert van circa
1225. Er staat een schitterend Hinsz orgel
en de concerten daarop zijn wijd en zijd
bekend. Leuke winkelstraatjes, cafeetjes,
restaurants, een museum, kortom, je komt
er niets te kort. De waterstand varieert er
nog wel eens volgens de havenmeester,
maar als je niet dieper steekt dan 1.60 mtr.
dan kom je er denk ik wel. Enne…., als je er
nog nooit geweest bent is het net zo spannend
als het aanvaren van een onbekende
haven in Letland of Polen. Eens te meer
blijkt dat je eigenlijk helemaal niet zo ver
hoeft om nieuwe dingen te ontdekken.
Oost west….thuis best
Na de ontdekking van de voormalige zeehaven
Appingedam gingen we via
Groningen, waar we met een van onze
noordelijk wonende nazaten wat hebben
bijgepraat, naar Leeuwarden en vandaar
naar Harlingen. Na de overnachting in de
verenigingshaven ‘aan de binnen kant’
konden we de volgende dag weer zeilen.
De wind was ons goed gezind, tussen
Harlingen en Kornwerderzand een paar
slagen, maar tot de Trintelhaven was het
prima bezeild, een fantastische zeildag. We
hadden natuurlijk meteen door kunnen
varen, maar de Trintelhaven leek ons een
nuttige laatste stop om ons geestelijk voor
te bereiden op onze thuiskomst. Op 21
augustus legden we het laatste stukje naar
de thuishaven ‘de Blocq van Kuffeler’ bij
lichte wind en mooi weer ook alweer helemaal
zeilend af. We zien terug op een fantastische
reis naar de Baltische staten, naar
Swinoujscie in Polen en naar Appingedam
in Groningen.
induiken. We hebben vijf weken vakantie en
dromen van verre oorden.
Zaterdag 14 juli
De ochtend begint teleurstellend. Het weerbericht
is niet al te best, veel regen en wind
uit zuidwest. Ons besluit is gauw genomen
en met een ZW 3-4 en wassend water vertrekken
we uit Den Helder richting oost. Via

de Texelstroom en het Scheurrak gaan we
daarna bij HW dwars over het wad richting
Harlingen. Hierbij moeten we enkele keren
het zwaard en roer weer ophalen als we over
de banken gaan. We snijden zoveel van de
gebruikelijke route af dat we bij Harlingen
aangekomen, besluiten door te gaan naar
Ameland via het Kimsterdiep en het vaarwater
van de Zwarte Haan. Inmiddels is het fors
gaan regenen en we besluiten in de
Ballumerbocht ten anker gaan. De wal op
gaan heeft toch geen zin met het slechte
weer en we sparen ook nog havengeld uit.
Wat is het toch prettig een midzwaard te
hebben zonder beperkingen van forse diepgang.
We hebben nog steeds geen spijt van
onze Ovni.
Zondag 15 juli
Deze zondagmorgen om 05.00 uur anker
op. Tijdens de nacht hebben we veel geluk
gehad. De wind was aangetrokken tot ZW 6
en het anker was gaan krabben. We dreven
net langs een ander jacht de bank op. Een
halfuurtje later wakker en we hadden weer
de halve zondag in de prut gelegen. Om
naar buiten te komen door het Westgat was
niet eenvoudig na een nacht van harde aanlandige
wind. Maar na met de motor bij
door de forse deining op de drempel wat
enkele brekers over te hebben gekregen
(heel verfrissend!) kunnen we de hele dag
doorzeilen met ZW 3-4 met een lekker zonnetje.
‘s Nachts is het uit met de pret, de
wind valt weg en de motor moet aan. Dit
vinden we nooit prettig in de Duitse bocht
omdat er zoveel rotzooi in het water ligt
wat je niet ziet en er grote kans is dat er wat
in de schroef kan komen
Maandag 16 juli
In de loop van deze maandagochtend koersen
we met de laatste vloedstroom de Elbe
op. In ons optimisme dachten we met de
stroom mee wel de sluis te halen, maar dat
viel tegen. De laatste uren scoorden we maar
twee tot drie knopen, zodat we pas om 15.00
uur konden schutten. Daarna zijn we nog tot
de stopplaats Dückerwisch-Süding doorgegaan.
Hier lig je in een soort baai tussen twee
palen zeer comfortabel wat na een tocht van
170 mijl naar onze mening wel verdiend is.
Hier is ook een camping en als je de moeite
neemt om met de bijboot naar de kant te
gaan kun je leuk zwemmen.
Dinsdag 17 juli
Dinsdagmorgen om 06.00 uur reveil en verder
naar de oost. Evenals vorig jaar diesel bij-
getankt bij Rensburg in de zijarm van het
kanaal tegenover de werf. Hier kun je veilig
tanken zonder golfslag en geknoei met jerrycans.
Wel iets duurder, maar wij vinden dit
zeker opwegen tegen het risico van schade
aan het schip. Ik werd trouwens deze keer
rondgeleid over de hele ‘Anlage’ door de
trotse eigenaar. Indien je je jacht wilt laten
overwinteren in een loods nabij de Oostzee
is deze werf zeker een optie. ‘s Avonds na de
sluis van Holtenau bracht een NO avondwind
ons tot Strande. De haven natuurlijk bomvol
in het seizoen, maar door een vriendelijke
medezeiler verwezen naar de mastenkraan
helemaal binnen in de haven. Hier is de
waterdiepte ongeveer 1.20 meter, dus na het
oplieren van het zwaard, voor ons een prima
plaats aan de kade. Als nette Nederlanders
gingen wij ons havengeld betalen. De havenmeester
vond dat hij ons een gunst verleende
dat hij na 19.00 uur, einde van zijn werktijd,
nog wou laten betalen. Dus wat we de
volgende keer doen laat zich raden! In
Strande is overigens geen winkel te vinden.
Woensdag 18 juli
We worden wakker met stralend weer. Een
lekker OZO windje nodigt ons uit richting
Denemarken te vertrekken. We zeilen achter
Langeland door naar een volgens de Pilot
zeer oninteressante haven Onsevig op de
NW punt van Lolland. Het blijkt echter een
best leuk haventje met weinig faciliteiten (er
is wel een restaurant en een snackbar ) maar
wel met voldoende ligplaats. Dit komt zeker
door de negatieve publiciteit. Als doorgangshaven
is het echter een prima alternatief
dat ook ‘s nachts eenvoudig is aan te
lopen. We spreken hier ook een jong Duits
stel dat met een scheepje van nog geen zes
meter ook tot hier is gekomen. Wel romantisch
zo’n klein jacht, maar ook verraadt het
ook romantiek als de voorsteven overdag
enkele uren wel onnatuurlijk diep ligt.
Donderdag 19 juli
Het weerbericht geeft een harde wind en
menigeen blijft in de haven. Wij laten ons
niet weerhouden en vertrekken met een lekker
windje. We kruisen de Grote Belt over en
varen, omdat we niet van volle havens houden,
Vordingborg voorbij. Deze plaats is op
zich erg leuk, zeker als je kinderen hebt. Er is
een speelweide annex ruïne en een levendig
centrum, dat we meermaals bezochten. Wij
besluiten na jaren weer Stege op Mön aan te
doen. Ook nu weer is er ruim voldoende
plaats. Stege is een haven met goede accommodatie
en twee supermarkten en het cen-
33

trum binnen enkele minuten lopen. Voor ons
heel wat aantrekkelijker dan het populaire
Klintholm met zijn hoge liggelden en overvolle
haven. Voor diepgaande jachten kunnen
wij ons voorstellen dat het kruisen van
de ondiepten bij Vordingborg om in de
Ulvsund te komen, geen aantrekkelijk alternatief
is. Vast is vast en wachten op hoog
water is in de Oostzee altijd tevergeefs. Ook
wij raken even met ons zwaard (twee meter
diepgang) de grond.
Vrijdag 20 juli
Deze vrijdag is er nauwelijks wind. De motor
moet bij als we de Bogestrom uitvaren, waar
we van balen en we besluiten eens een plaats
aan te doen die we bij een goede wind voorbij
zouden zijn gevaren, Præst? Ook hier voldoende
plaats in de haven. Præst? op zich is best
een gezellig plaatsje met een buitengewoon
ruim opgezet centrumpje dat herinnert aan
oude glorie. Ook hier weer prima supermarkten
met onder andere een Aldi voor prijspakkers.
Tegen de avond zijn wij verder in de baai
voor anker gegaan. Dit is alleen aan te raden
voor ondiepere schepen, omdat wij in de vaargeul
naar de baai met twee meter zwaard
behoorlijk aan de grond liepen. De nacht hebben
we heerlijk rustig voor anker doorgebracht.
Zaterdag 21 juli
‘Præst? by fog‘. We vertrekken op de motor,
maar gelukkig steekt na een uurtje wind uit
W/NW op. We varen langs de zuidkust van
Zweden en na een voorspoedige tocht lopen
om 21.00 uur Ystad binnen. Daar ontmoeten
we na twee jaar weer onze ‘verfman’ uit
Delfzijl. Gezellig geborreld en bijgepraat. Bij
hem kun je verf bestellen per Email tegen
gereduceerde prijzen. Voor degenen die zijn
geïnteresseerd: www.jachtverf.nl. Daarna
nog even ‘Ystad by Night’, wat toch een
bepaalde betovering heeft. Ystad is zeer de
moeite waard om te bezoeken en alles is er
te koop, inclusief zeekaarten en pilots in de
bookshop op het marktplein tegenover de
ingang van de kerk.
Zondag 22 juli
Het is alweer zondagmorgen. De eerste
vakantieweek is voorbij. Normale mensen
slapen uit maar wij zijn vroeg wakker en vertrekken
weer zonder wind richting het oosten..
Na een uurtje of twee steekt er een
wind Z-3 op en op zeil bereiken we eind van
de ochtend na zo’n 30 mijl varen de noordpunt
van Bornholm en lopen de natuurhaven
Hamnarhavn binnen. Je ligt hier prachtig
34
beschut. De haven is overigens ‘s nachts ook
makkelijk binnen te lopen. Met de geleidelichten,
een rood op de havendam en een
rood isofase-licht op de berghelling in de
haven in een lijn, loop je eenvoudig binnen.
Het groene havenlicht ontbreekt. Evenals
enkele jaren geleden genieten we weer van
een schitterende wandeling rond de Kaap
naar Sandvig en lopen daarna via het binnenmeer
terug. In Sandvig was trouwens de
Spar op zondag open! Vanuit Hamnarhavn
kun je met de bus het hele eiland rond. Voor
de bushalte moet je de enige weg naar
boven volgen en op de T-kruising zie je ongeveer
300 meter rechts de bushalte. Een dagkaart
is niet duur en ook geldig voor de bijzondere
bustours.
Maandag 23 juli
Maandagochtend richting Kalmarsund. Een
saaie hete dag zonder een zuchtje wind.
Alles moeten we motoren en moeten we
goed uitkijken omdat de zee vol lag met
houten planken, als deklast verloren.
Trouwens de zee zag er toch redelijk vervuild
uit met vele vieze plakkaten in diverse kleuren.
‘s Avonds zijn we afgemeerd in
Sandhamn, omdat we in het donker niet verder
wilden vanwege het hout in het water. In
deze haven is werkelijk niets interessants te
vinden. Ik kan iedereen aanraden hieraan
voorbij te varen. Het enige wat er is, is
beschutting tegen golfslag en een havenmeester
die havengeld komt ophalen, het
hoogste van deze contreien.
Dinsdag 24 juli
Deze ochtend worden we wakker in dikke
mist. Toch besluiten we snel te vertrekken en
op de radar naar Kalmar te varen, waar we
net op tijd aankwamen om bij te tanken (de
dieselpomp gaat om 16.00 uur dicht). Daarna
hebben we nog inkopen in de supermarkt
langs de haven gedaan. Natuurlijk alleen
versvoer, de rest is ‘op voorraad’. Ter informatie,
in Kalmar is langs de haven tegenover
het havenkantoor een goede watersportwinkel
waar ze ook Campinggas verkopen.
Deze winkelier is ook dealer van Autohelm,
maar heeft niets op voorraad, waardoor je er
ook niets mee opschiet. De stad zelf is, zeker
voor Scandinavische begrippen, bruisend.
Veel winkels en restaurants met redelijke
prijzen, zolang er maar geen alcohol in zit.
Tijdens het shoppen waardeer je steeds meer
je drankvoorraad aan boord. Ook is
er een treinstation, wat ons voor bemanningswissel
aantrekkelijk lijkt. ’s Avonds hebben
we nog een prachtige wandeling

gemaakt in het stadspark en het hierin gelegen
slot bezocht.
Woensdag 25 juli
Deze woensdag worden we wakker met een
stralend blauwe lucht en er is zelfs wind.
Weliswaar uit het noorden, maar al kruisende
bereiken we tegen de avond
Oskarshamn, waar we in het kleine haventje
Kolbergaviken (57.16.6 N/16.28.8 O) afmeren.
Wat is het toch prettig geen Zweeds te
kunnen lezen. Men wil hier geen gasten,
maar weten wij veel. Verder niemand
gezien en geen havengeld betaald.
s Avonds een wandeling gemaakt en daarna
ter kooi.
Donderdag 26juli
Deze donderdag is de start van onze tocht
door de scheren. Ons doel is een leuk
beschermde baai tussen Sparö en Krokö in
de aanloop naar Vastervik (57.42.997
N/16.43.839 O). We waren hier een aantal
jaren geleden ook eens geweest. Maar eerst
onderbreken we de tocht om Figeholm aan
te doen. Hier is een redelijke supermarkt en
ook een dieselpomp aan het water. De toegang
is voldoende diep en makkelijk te vinden.
Op zich een leuke plaatsje om aan te
doen. Daarna richting ons doel waarvoor we
eerst door de prachtige nauwe Sparösund
moeten varen. Bij het binnenlopen raken we
weer op dezelfde ondiepte vast als negen
jaar geleden, echter nu is dit geen probleem.
Het zwaard is gauw genoeg opgehaald en
we vinden een leuk plaatsje aan de rotsen.
Op beide eilanden is het aardig wandelen, er
zijn routes uitgezet door middel van rode
stippen. Na een barbecue, waarbij foto’s
werden gemaakt door de buren, gingen we
voldaan slapen.
Vrijdag 27 juli
Op deze vrijdag zijn we weer vroeg wakker
en met een gunstige wind zeilen we de hele
dag door de scheren. Wel erg vermoeiend,
we moeten weer wennen aan het kaartpuzzelen
en het zoeken van bakens en tonnen
om de goede vaargeul te houden. ’s Avonds
doodvermoeid voor anker gegaan in een
kleine baai in het eiland Lanjä genaamd
Paterhammen (58.16.10 N/16.59.10 O). ‘s
Avonds komt nog een Zweed langs roeien ,
die ons vraagt hoe we hier toch verzeild
raken. Normaal komen hier geen buitenlandse
jachten. Wij laten hem ons Zweeds
boek ‘Seglarhamnar på Ostkusten’ zien en
dit verklaart alles. Hij vertelt wel dat in onze
oudere druk van de waterdieptes twintig
Typisch Zweedse doorbraak
centimeter moet worden afgetrokken. De
laatste jaren stijgt Zweden!
Zaterdag 28 juli
De volgende morgen om 7.30 uur vertrokken.
Er stond weer een wind uit het noorden
en we besloten daarom maar zee te kiezen,
zodat we vrijelijk op konden kruisen.
Uiteindelijk bereikten we het eiland Utö,
waar we nabij Angsholmen in een mooie
baai ten anker gaan (58.56.3 N/18.10.7 E).
Jammer dat het ’s avonds gaat regenen,
maar de ankerplaats blijft schitterend. De
stemming blijft er dan ook in, temeer omdat
het erop gaat lijken dat we Stockholm gaan
halen.
Zondag 29juli
We hebben deze zondag nog maar een 40
mijl voor de boeg. In de buurt van Dalarö
horen we op kanaal 16 ineens de Ferryman,
een jacht uit onze haven, oproepen. Zij zijn
reeds meer dan twee maanden op reis en het
is puur toeval dat we contact leggen . Zij zijn
op de terugweg en we spreken af, dat als we
weer richting huis gaan, we ze af en toe zullen
oproepen. We vervolgen onze tocht richting
Stockholm. De natuur wordt steeds
mooier en de wind trekt aan tot een 6 BF. Een
schitterende zeiltocht , met een hoogtepunt
als we door het zeer smalle Baggensstäket
varen en die eindigt in Stockholm. In
Stockholm kiezen we ervoor aan te leggen in
de Gasthamn Navishamn. Door diverse zeilers
die we ontmoet hebben, is deze haven
aanbevolen in plaats van de overvolle
Vasahamn. Er zou hier ook een goede bus en
tramverbinding met de stad zijn. Inderdaad
is er ruim plaats voorhanden, je ligt hier met
de kop aan de steiger en met de kont aan
een mooring. Daarnaast wordt je - ‘last but
not least’ - ontvangen door een bevallige
blondine die helpt met afmeren. Zij blijkt de
havenmeester te zijn. Waar tref je nog een
behulpzame havenmeester aan. Als we ‘s
35

Doorvaart haven Stockholm Parlementsgebouw Stockholm
avonds na aankomst nog gaan wandelen
komen we na een kwartiertje bij de
Wasahamn. Deze ligt ‘mudjevol’, terwijl de
ligplaatsen zeker niet geschikt zijn voor
brede jachten, zoals de onze. We komen tot
de conclusie een goede keuze te hebben
gemaakt. Later op de avond lopen nog meer
zeiljachten binnen in Navishamn die geen
plaats kunnen vinden in de Wasahamn. Ook
een motorboot met een kustzeilers-wimpel
meert af. Daar kijken we van op, maar het
blijkt de Zeevalk te zijn. Door omstandigheden
is de Koopmans ingewisseld voor een
motorboot.
Maandag 30 juli
We worden vroeg gewekt door een harde
SW wind die voor een behoorlijke deining
zorgt in de haven. Na 09.00 uur komen daar
de golven van de rondvaartboten en ferry’s
nog bij, zodat we besluiten al vroeg op pad
te gaan. In de haven blijkt conform etiquette
de Nederlandse vlag gehesen, waar maak je
dit nog mee! We bezoeken natuurlijk eerst
het fantastische Vasamuseum. Dit is op zich
al een bezoek aan Stockholm waard. Dit
museum is weliswaar gebouwd voor het oorlogsschip
Wasa, maar het is knap hoe hierbij
de geschiedenis van Zweden is weergegeven,
waarin het voorval speelde. Ook het
gebouw op zich is al de moeite waard, een
fantastisch staaltje van moderne architectuur.
Het is weliswaar een museum, maar
tevens een multifunctioneel gebouw waarin
ook andere activiteiten kunnen plaatsvinden.
Achteraf blijkt dat we met dit museum
een goede keus deden, andere musea zijn
niet open op maandag. De middag brengen
we door in Gamla Stan, het historische deel
van Stockholm. Op de weg daarnaar toe willen
we eigenlijk wel fietsen huren, maar de
tarieven zijn belachelijk hoog. Twee fietsen
huren is bijna even duur als een auto. We
wandelen dan ook maar langs de kade naar
Gammla Stan. Vooraf gaan we even bij de
36
Tourist Office langs. Hier is een toeristenkaart
te koop die toegang geeft tot onder
andere alle musea, de stadsbussen en parkings.
In Gamla Stan komen we ogen te kort
om te genieten van de wel zeer bijzondere
sfeer van dit oude stadsdeel. Overal zijn winkeltjes
en restaurantjes van duur tot betaalbaar
(maar dan wel zonder alcohol). Na het
genieten van een overdadige lunch in dit
oude stadsdeel ‘pakken’ we tegen het einde
van de middag nog even het centrum. Het
centrum is immens groot met veel chique
winkels en imposante gebouwen en pleinen.
Doodmoe nemen we tegen de avond de historische
tram terug in de haven. Daarna nog
gezellig geborreld op de Zeevalk en na een
hapje eten al om 20.00 uur ter kooi.
Dinsdag 31 juli
Deze dinsdagmorgen vertrek uit Stockholm.
We hebben besloten om via het merengebied
van de Malaren en het S?dertalje kanaal
weer zuidwaarts te gaan. Gisteravond hebben
we nog bij de havenmeester een lijstje
met de openingstijden van de bruggen
gehaald. Zij had ook nog de gratis gids met
alle gastehamn van Zweden. Hierin staan
alle gasthavens met faciliteiten en een luchtfoto,
erg handig. Om 9.00 uur liggen we voor
de eerste brug. Samen wet een aantal andere
jachten worden we vlot doorgelaten. Ook
de sluis en de andere bruggen leveren geen
probleem op. Toch wel wat anders dan in
Amsterdam, waar je ‘s nachts moet pionieren.
Jammer dat de wind tegen is en we in
het nauwe vaarwater het gebied van de
Malaren in moeten motoren. De eilanden
hier zijn zwaar bebost en eentonig, dit valt
een beetje tegen na alle lovende verhalen
over dit gebied. Tegen de avond worden we
geschut in de sluis van S?dertalje en leggen
aan in de prima Gastehamn na de sluis. De
plaats zelf is best aardig met een centrum
wat van alle soorten winkels is voorzien. Ons
lijkt dit een prima plaats voor een beman-

ningwissel omdat veel buslijnen hier langs
komen en er een treinverbinding met
Stockholm is. Tijdens de borrel voor het eten
blijkt ons dat wij bij het schutten toch veel
geluk hebben gehad. Koopvaardijschepen
gaan namelijk voor en nu blijkt dat jachten
vaak uren moeten wachten voordat ze
geschut worden. ‘s Avonds wandelen we nog
de heuvel op en treffen daar een klein openluchtmuseum
aan, dat ons best een bezoek
waard lijkt, maar nu helaas gesloten is.
Woensdag 1 augustus
Deze eerste dag in augustus vroeg vertrokken
met als doel Trosa. We varen door het
Himmerfjärden en Gäl?fjärden en gaan
daarna stuurboord uit tussen de eilanden
Hän? en Bok? door naar Trosa. Hier waren
we eerder geweest, maar toen was het weer
zo slecht dat een bezoek aan het plaatsje in
het water is gevallen. Trosa zelf is een leuk
toeristisch plaatsje. Ook voldoende faciliteiten
inclusief een Yanmar dealer en een tankstation.
Toch vonden we het te druk om te
overnachten en zijn we doorgezeild naar het
eiland Stand?ren. Je ligt in een schitterende
baai gevormd door diverse eilandjes die met
elkaar zijn verbonden door bruggetjes. Wel
is het opletten om aan de rotsen te gaan liggen.
Dit is maar beperkt mogelijk en je loopt
zo aan de grond. Na wat aanwijzingen van
enkele Zweden hadden we gelukkig een
plekje, maar moesten het zwaard en roer
wel ophalen.
Donderdag 2 augustus
De volgende ochtend vertrekken we met als
doel Gotland. Echter de wind laat het afweten
en de weersvoorspellingen zijn uiterst
somber, zodat we besluiten door de scheren
verder te gaan. Weer de wind op kop, zodat
we er tegen de middag de brui aan geven en
een leuk baaitje vinden bij het eiland Ris?
Verholmsskäre (58.24.6 N/16.53.9 O).
Vrijdag 3 augustus
Ook deze dag is het weer onstabiel en we
gaan weer verder naar het zuiden door de
scheren richting Vastervik. Halverwege vinden
we een leuke aanlegplaats in een baaitje
genaamd Luskroken van het eiland Stora
Askö (57.59.8 N/16.48.4 O). Hier liggen we
prima beschut tegen de harde ZW wind. Na
een wandeling rond het eiland en een goede
maaltijd gaan we lekker ter kooi.
Zaterdag 4 augustus
De volgende morgen vertrekken we naar
Gotland. Het had ’s nachts geregend en wat
Kop van Gotland
zijn de rotsen dan glad als je aan wal moet
om de lijnen los te maken. De tocht naar
Visby verloopt voorspoedig. Na de eerste
paar uur met weinig wind, stuiven we met
ZZW 4-5 naar Visby, waar we stom toevallig
tegelijkertijd met de Ferryman binnenlopen.
We zoeken een ligplaats aan het begin van
de havenkom. De Ferryman vaart helemaal
tot het einde en ligt prima voor de kade,
althans dat dachten ze. Binnen de kortste
keren liepen een aantal jachten met jongelui
binnen, die de hele nacht gigantisch lawaai
produceerden en zich laveloos zopen. Dus
wij lagen zo gek nog niet. Na een borreluurtje
bij de Ferryman. ’s Avonds onze eerste
kennismaking met Visby. Het plaatsje zelf
doet de middeleeuwen herleven en is schitterend,
zeker in de avond. We troffen het,
want het was die week ‘middeleeuwse
week’ met verklede mensen op straat en
jaarmarkt erbij.
Zondag 5 augustus
Na een goede nachtrust ‘s morgens naar het
toeristenbureau om te zien of we een dag
een auto kunnen huren . Dit is nogal prijzig,
maar er is ook een optie om tweede hands
auto’s te huren voor nog geen fl. 50,- per
dag, werkelijk goedkoop voor Zweden. Het
verhuurbedrijf zit op de kade richting de
37

veerbootsteiger. De auto’s blijken geen
tweede maar tiende hands. We kregen een
oude Volvo mee met 400.000 km op de teller.
Je kon er mee rijden, maar dat was dan ook
alles. Toch het hele eiland verkend, inclusief
Fan?. De pont naar Fan? is overigens gratis.
Het eiland zelf is niet echt interessant en de
haventjes al helemaal niet de moeite waard
voor een bezoek per eigen boot. In de avond
was er weer groots feest in Visby, zodat we
een goede herinnering over houden aan
Visby.
Maandag 6 augustus
In de vroege ochtend weer vertrokken richting
Kalmar. Kort na vertrek werd het slecht
weer met windschiftingen en harde wind.
Een vervelende inspannende tocht met hoge
steile golven en veel afzien (62 mijl in zestien
uur is geen record) was het gevolg en uiteindelijk
in Byxelkroken op Oland terechtgekomen.
Dinsdag 7 augustus
Als we de volgende dag vertrekken lijkt de
zomer helemaal voorbij. Onderweg zuidwaarts
komen gigantische buien over ons
heen met harde tot stormachtige vlagen,
zodat we af en toe bijliggen op de stagfok.
De wind draait hierbij enkele keren 360 graden.
Na de buien roept ons een Duits jacht
op dat enigszins de kluts kwijt is en samen
gaan we richting Kalmar. Net voor zessen
lopen we Kalmar binnen en proberen diesel
te tanken. Maar tevergeefs. De pomp is echt
om 16.00 uur gesloten. Lijkt mij toch niet
slim, want de meeste boten komen toch later
binnen. Daarna aangelegd in de haven en
naar de supermarkt voor boodschappen. In
de stad zijn de supermarkten tot 8 uur open.
Daarna hebben we met jerrycans nieuwe
diesel gehaald, wel een eind lopen en zeker
niet aan te raden. Naast ons ligt ook een
Nederlands jacht dat een groot probleem
heeft, de sterke drank is op. Ze komen bij ons
buurten om wat te drinken. De schippers
houden het op bier en de dames maken een
halve fles port soldaat.
Woensdag 8 augustus
Nog anderhalve week rest ons voor de terugtocht.
Dus ook vandaag weer vroeg vertrokken.
Er is nog een lekkere ZW wind en met
een rif in het grootzeil gaat het zuidwaarts.
Ook nu weer zijn de voorspellingen slecht en
tegen de middag trekt de wind behoorlijk
aan zodat we besluiten ‘binnendoor’ onder
de brug door naar Karlskrona te varen . Ook
voor mensen met oude kaarten. De brug zelf
38
heeft een doorvaarthoogte van achttien
meter. In de haven komen we weer de
Zeevalk tegen die bij ons aan boord een
afzakkertje kwamen halen.
Donderdag 9 augustus
Donderdags verplichte rustdag met een
wind ZW 7-8 en een voorspelling van twee
meter hoge golven. Gelukkig wel mooi weer
zodat we Karlskrona verkennen. De stad
heeft een mooie kerk en een scheepvaartmuseum.
Ook de winkelstraat is best aardig
met een leuke mengeling van winkels. We
komen ook enkele zeilers tegen die we eerder
hadden ontmoet. De weersvoorspelling
blijft slecht en omdat iedereen langzamerhand
naar huis moet stijgt de spanning
enigszins. Het weer is nu het enige onderwerp
van gesprek. We informeren of de brug
van Hasslö open gaat en dit gebeurt op verzoek,
naar men zegt door op te roepen op
kanaal 12 of te bellen 0046 455 85953.
Daarna nog even langs bij de Zeevalk, waar
we verwend werden met Nederlands ijs.
Vrijdag 10 augustus
Deze ochtend om 04.00 uur is het windstil en
we starten de motor voor vertrek. Met ons
gaat ook de buurman en een jacht dat we in
S?dertalje en bij Kalmar hebben ontmoet. Na
uitgezwaaid te zijn door de Zeevalk gaan we
met drie schepen richting brug. Na een
oproep draait de brug zonder problemen en
gaan we richting Simrisshamn. Na enkele
uren steekt een lekkere westenwind op, die
maar steeds in kracht toeneemt. Omdat de
weersvoorspelling voor de volgende dag
slecht is proberen we Ystad te halen, maar na
de kaap te hebben gerond is het met 6 BF
hakken tegen hoge steile golven. Hier
komen we zo moeizaam tegenop dat we
tegen donker Kasaberga maar binnenlopen.
Zaterdag 11 augustus
Weer een verplichte rustdag bij veel wind en
hoge golven, maar wel zonneschijn. Tijd voor
een bezoek aan de bekende grafstenen.
Verder is er weinig te beleven. Wel is de viswinkel
prima .
Zondag 12 augustus
Ook zondag weer veel te veel wind, maar nu
met veel regen. Je wordt er moedeloos van.
We bedenken allerlei noodscenario’s als we
niet op tijd thuis kunnen komen. Ook het
Zweeds geld is op en er is geen flappentap of
bank. De havenmeester krijgt dan ook in
Nederlands geld betaald.

Maandag 13 augustus
Ook maandagochtend waait het nog hard,
maar in de loop van de ochtend wordt de
wind minder en we besluiten te vertrekken.
Weliswaar wordt het kruisen, want de richting
blijft ZW. Moeizaam gaan we westwaarts
langs de kust en na een nacht doorvaren
komen we in de morgen in dichte mist
aan bij Mön en gaan via de Bogestrom op
radar naar binnen. Gelukkig is de steile golfslag
hier weg en we vorderen redelijk op de
motor, ondanks dat de wind hier weer op
kop is. Er zijn veel waterplanten en wier in
het water, zodat we onderweg de wierpot
een keer schoon moeten maken omdat er
geen het koelwater meer uit de uitlaat komt.
Na Vordingborg zeilen we de Grote Belt op
en tegen de nacht valt de wind weer weg en
gaan weer op de motor in de nacht achter
Langeland door. Om 09.30 uur de volgende
ochtend varen we de sluis in en zijn er best
een beetje trots op dat we het met z’n
tweeën tot hier weer hebben geklaard. En
dit zonder goede stuurautomaat. De autohelm
4000 heeft weer eens de geest gegeven,
de derde keer deze vakantie. Repareren
begint routine te worden, maar niet ‘s nachts
op zee.
Woensdag 15 augustus
De tocht door het kanaal gaat voorspoedig
en tegen 19.00 uur aangekomen in
Brunsbuttelü. De winkels waren reeds dicht,
dus maar naar de snackbar. Het weerbericht
geeft voor de nabije toekomst weer niet veel
goeds aan, tegen de middag van de volgende
dag zal de wind weer krachtig Noordwest
worden. We informeren of we om 23.00 uur
weg kunnen, want dan gaat de stroom uitlopen.
Dit is voor de sluis geen probleem. En
inderdaad als we tegen elven aankondigen
te vertrekken is de sluis al gereed en knippert
het witte licht ten teken dat we kunnen invaren,
een perfecte service. Eenmaal op de Elbe
is er eerst weinig wind en we gaan op de
motor. Toch blijft het een puzzel om je weg
op de Elbe te vinden in de nacht.
Donderdag 15 augustus
Tegen de ochtend zijn we uit de Elbe en zeilen
met een ZO wind naar het westen. Bij de
Jade aangekomen krijgen we harde windvlagen
en de lucht voorspelt niet veel goeds. We
besluiten achter Wangerooge via de Blaue
Balje het wad weer op te varen. Met harde
westenwind en regenbuien vorderen we
langzaam over twee wantijen en leggen
tegen de middag in het zonnetje aan in de
haven van Spiekeroog. Toch wel weer prettig
om een midzwaardjacht te hebben, want nu
opboksen tegen harde zuidwesten op zee
lijkt ons maar niets. Op Spiekeroog is na ons
laatste bezoek twaalf jaar geleden niets veranderd,
behalve dat er aan de westkant van
het dorp een goede supermarkt is bijgekomen.
Overigens zij alle winkels tussen 12.00
uur en 15.00 uur gesloten. Voor ons stijgt nu
toch wel de spanning of we wel op tijd thuis
zullen komen. We hebben nog drie dagen
om in Den Helder te komen!
Vrijdag 17 augustus
Vrijdagochtend begint goed met oostenwind
en we zeilen comfortabel naar
Norderney. Tegen de avond vertrekken
we weer met de stroom mee richting
Nederland. De eerste uren hebben we nagenoeg
geen wind maar na enkele uren komt
een lekker windje uit het zuiden opzetten
zodat de motor uit kan. Midden in de nacht
moeten we boven Schiermonnikoog nog uitwijken
voor booractiviteiten en het wachtschip
vertelt ons in een meest vreselijk steenkolenengels
hoe we moeten uitwijken. Op
de marifoon horen we ze nog meerdere
malen jachten oproepen, die moeten uitwijken,
maar de meeste jachten antwoorden
niet op kanaal 16, zodat er iedere keer weer
een lichtelijke paniek ontstaat.
Zaterdag 18 augustus
We kunnen terugzien op een prima vakantie
maar met wel een spannende race tegen de
klok als terugreis. Bij het ochtendgloren zijn
we deze zaterdag vroeg boven Ameland en
betrekt de lucht weer. Opnieuw wordt
onweer voorspeld en als we ook nog tot de
conclusie komen dat we, als we het wad
weer opgaan, overal ongeveer stroom mee
hebben tot Den Helder, gaan we weer onder
Terschelling door en hebben een prachtige
tocht over het wad. Om 20.00 uur leggen we
aan in de thuishaven. Met nog een dag over
zijn we apetrots het toch weer te hebben
geklaard. ’s Nachts in de thuishaven werd het
weer noodweer en zondag weer harde ZW.
Maar nu lagen we lekker zonder zorgen in
de eigen box.
39

Anneke van der Velde en Tjerk Koops
RETOUR CANARISCHE EILANDEN MET
DE SELENE
Oktober 2000 Delfzijl - Canarische Eilanden
Wat doen we brengen we de boot alsnog
naar het zonnige zuiden of toch maar winterberging
in Delfzijl. Het was wel laat in het
jaar geworden om nog weg te gaan. De
CAM race naar Noorwegen vakantie er aan
vastgeknoopt weer terug in Delfzijl er
waren er nog wat dingen die aan de boot
moesten gebeuren. Dan was er nog werk.
Onze plannen dreigden wel erg laat uitgevoerd
te worden. Inmiddels was het oktober
geworden. Toch maar weggevaren uit
Delfzijl richting zonnig zuiden. Op een winderige
donkere oktobermorgen richting
Vlieland daarna binnendoor via het
IJsselmeer naar IJmuiden daarna Oostende
om diesel te tanken en door richting zuiden.
Op 7 oktober lagen we in Guernsey.
Regen en harde wind uit de verkeerde hoek.
Na vijf dagen eindelijk wind in de goede
richting om naar Brest te varen om vanuit
daar de Golf van Biskaje over te steken richting
La Coruna. In Brest geproviandeerd,
water getankt en met het weerbericht voor
de komende vier dagen die ons beloofde
NNW wind 3 tot 6 zijn we vertrokken.
Op 17 oktober 2000 kwamen we aan in La
Coruna. Helaas moesten we weer terug naar
Nederland om te werken en lieten daarom
de boot voor vier weken achter bij Club
Nautico vlakbij het centrum van La Coruna.
Bij het reisbureau van het grote warenhuis
El Corte Ingles boekten we een retour. Het
meisje van het reisbureau deed goed haar
best om voor ons de meest voordelige vlucht
te vinden.
Voor ƒ 450,- per persoon hadden we een
retour van Santiago di Compostella naar
40
Madrid daar overstappen op een toestel
naar Frankfurt en dan via de KLM naar
Amsterdam. We waren de hele dag onder
de pannen. Vanaf ‘s morgens 8 uur tot ‘s
nachts 1 uur, toen waren we thuis in
Gasselte.
Half november zijn we teruggevlogen naar
La Coruna en met lekker zonnig weer en de
Portugese Noord in de zeilen konden we
een paar dagen later in het Zuid Portugese
Lagos afmeren. Van Lagos naar Graciosa, het
kleine eiland ten noorden van Lanzarote, is
530 mijl. Dit zeilden we met prachtig weer in
vier dagen. Totaal bijna 1.800 mijl vanaf
Delfzijl gezeild.
Kerst hebben we doorgebracht in Santa
Cruz op Tenerife en Oud en Nieuw op het
kleine eiland La Gomera. 16 januari 2001
zijn we weer naar huis gevlogen om pas in
april weer terug te keren. Totaal hebben we
1.970 zeemijlen gevaren.
April 2001 Canarische Eilanden (Las
Palmas) - Delfzijl
Op woensdag 11 april zijn we vanaf Eelde
teruggevlogen naar Las Palmas op Gran
Canaria waar onze Selene op ons wachtte.
De Spaanse jachthavens zijn goed beveiligd
en het is dan ook geen probleem een boot
langere tijd achter te laten. Wij hadden in
februari op de bootshow in Dusseldorf een
windvaan besteld. Een Windpilot Pacific
Plus, die regelrecht naar de marina in Las
Palmas gestuurd zou worden. Volgens de
brochure zou de windvaan door twee handige
mensen in twee uur te monteren zijn.
We waren benieuwd... eerst maar naar de
Shipstore die voor de inklaring op het vliegveld
zou zorgen. Auto gehuurd en naar het
vliegveld gereden daar hoorden we dat het
bureau dat voor de inklaringspapieren zorgde
gesloten was want het was een feestdag

en de volgende dag was ook een vrije dag.
We vonden het al zo rustig op de weg.
Feestdag? Op de kalender was ons niets
bekend behalve dat het vrijdag Hemelvaart
en zondag en maandag Pasen was. We hadden
gehoopt donderdag de windvaan in te
klaren en de dag erop de windvaan te monteren.
Maar nee donderdag was Vaderdag!
En dit was evenals Moederdag een vrije dag!
Pas na Pasen konden we onze windvaan
ophalen. Gelukkig was de papierwinkel snel
afgewikkeld en hadden we dinsdag na wel
veertien handtekeningen gezet te hebben
en zeven loketten afgelopen te zijn op het
vliegveld ons pakket dat gelukkig in de kleine
huurauto paste. Nu nog twee rechterhanden
en goed gereedschap om door de
spiegel heen te boren en de windvaan kon
erop. Gelukkig bood de Marina uitkomst
daar werden voor ons twee handige jongens
geregeld en inderdaad binnen drie uur
zat de windvaan erop.
Vanuit Las Palmas wilden we Madeira aan
doen een tocht van ruim 400 mijl. Een prachtige
tocht echt bluewatersailing zon, zee en
wind uit de goede richting. We hebben
geen dolfijnen gezien maar wel een aantal
schildpadden drijvend en zonnend. In
Funchal, de hoofdplaats van Madeira, zijn
we twee dagen geweest. Een leuk eiland
met veel groen en veel bloemen. Vanuit
Madeira besloten we, gezien de windrichting
en verdere weersverwachting, naar de
Azoren te zeilen daar het meest oostelijke
eiland aan te doen Puerto Delgado op het
eiland San Miguael.
Het zeilen rond de eilanden Lanzarote,
Fuerta Ventura, Gran Canaria, Tenerife,
Hierro, La Palma en Gomera is prachtig. Veel
zon temperatuur (in de winter) van 20 tot 25
graden Turqoise blauw helder water.
Maar het is oppassen geblazen wat betreft
valwinden en rare wind acceleraties die
rondom de eilanden soms windsnelheden
geven van 25 tot 50 knopen. Dicht langs de
eilanden zeilen is daarom niet aan te raden
maar enige mijlen afstand nemen. Wij zeilden
dan ook met een kleine fok en vaak bet
grootzeil half uitgerold.
September 2001 Delfzijl - Canarische
Eilanden
Na de 24 uurs Race eind Augustus op het
Ysselmeer zijn we op 4 september j.l. met
een NNW wind varierend van windkracht 5
tot 8 in één keer naar Concarneau (niet ver
van Brest) gezeild waar we 12 september
aankwamen. We hadden afgesproken met
vrienden die daar met eigen boot de hele
zomer in Bretagne hebben rondgezeild. Na
een paar gezellige dagen, Concarneau is de
moeite waard aan te doen, hebben we
geproviandeerd voor de reis terug naar de
Canaries. Zon wind uit de goede richting en
met een heerlijke temperatuur zeilden we
met stops in La Caruna, Bayona, Leixoes en
Cascais naar Lagos.
Vertrokken op 2 oktober naar Lanzarote.
Het eilandje Graciosa behorend bij
Lanzarote is het eerste eiland vanuit het
noorden om aan te lopen. De eerste twee
dagen goed weer daarna achtien uur hakken
tegen de wind in en met onweersbuien
niet leuk. Onweer op open water geeft geen
lekker gevoel. We probeerden zoveel mogelijk
de buien die prachtig zichtbaar zijn op
de radar te ontwijken. Veel dolfijnen om de
boot gehad en afgemeerd in La Graciosa na
619 mijl vanuit Lagos. Totaal aantal mijlen
vanaf IJmuiden 2.239
We brengen Kerst in Santa Cruz op Tenerife
door en Oud en Nieuw in La Gomera. Laten
daarna de boot veilig achter in de Marina
van club Vadadero in Las Palmas om in april
2002 weer terug te komen voor de terugreis
naar Delfzijl. Om op tijd te zijn voor de
Pinksterfeesten, BorkumRace en in juni de
CAM Race naar Noorwegen te zeilen.
41

VARIA
WAARDE PRIVÉ JACHT NIET VAN
BELANG VOOR BELASTINGAANGIFTE
In De Spiegel der Zeilvaart decembernummer
heeft een artikel gestaan over schepen
en de nieuwe belastingzaken. Hierin wordt
vermeld dat de waarde van uw jacht minus
eventuele schulden gaat meetellen in box
3. Bij navraag bij de belastingtelefoon
blijkt dit bericht onjuist te zijn: een plezierjacht
voor eigen gebruik valt niet in box 3
en er hoeft dus geen 1,2% belasting over
42
Jaap Molenaar
J.R. Borchers
BOOT IN HET WATER LATEN OVER-
WINTEREN
Geachte redactie,
Hier een tip, die misschien de moeite waard
is om in Toerzeilen geplaatst te worden:
Voor het vorstvrij houden van de kogelkranen
door de scheepshuid houd ik de volgende
procedure aan: Eerst sluit ik de kra-
BOEKEN
Vincent Titulaar
Installatiehandleiding vacuümtoiletten,
vuilwatersystemen en toebehoren
110 pagina’s, door de Firma Auerhaan B.V.
te Lelystad.
Vrijwel elk nieuw jacht wordt tegenwoordig
afgeleverd met een vuilwatersysteem.
Zoals in de VS al langer het geval is, zal in
de toekomst waarschijnlijk ook in Europa
een lozingsverbod van toiletafval op oppervlaktewater
gaan gelden. Inmiddels zijn
reeds 250 jachthavens in Nederland uitgerust
met de benodigde vuilwater-inzamelstations.
In het installatiehandboek worden zeer
gedetailleerd de diverse onderdelen van
een vacuüm-vuilwatersysteem beschreven,
onder andere toiletten, tanks, pompen en
leidingen, controlesystemen en meters.
de waarde te worden voldaan. Bij ander
gebruik valt het schip wel in box 3 en
betaalt u 30% IB over 4% van het fictief
rendement.
Verhuur van uw jacht levert geen inkomsten
in box 1 op en dus geen bijtelling voor
de IB. De huurinkomsten kunt u in eigen
zak stoppen en de onkosten voor verhuur
zijn niet aftrekbaar. In het januarinummer
van de Spiegel is inmiddels een rectificatie
geplaatst.
nen, dan pomp ik alle water uit de slangen
met behulp van een vacuumpomp.
Vervolgens vul ik de slangen met een
mengsel van antivries tot boven aan toe.
Even de kraan open en direct weer sluiten.
Het antivriesmengselniveau is dan wat
gezakt en dus is de kogelkraan gevuld. In
het voorjaar pomp ik het antivriesmengsel
er weer uit. Dit geeft een minimale milieubelasting.
Naast uitvoerige installatie-instructies
wordt ook veel aandacht gegeven aan ontwerp
en systeemopzet, het voorkomen van
installatiefouten, en aan onderhoud en
probleemoplossing. Met uitgebreide tekeningen,
schema‘s en specificaties. Hoewel
het handboek natuurlijk maar één bepaald
systeem beschrijft, is het een uitgebreide
en nuttige bron van informatie voor de
schipper die zich wil oriënteren op in- of
ombouw van een vuilwatersysteem.
Op www.vuilwatertank.nl is ook meer info
te vinden, onder andere over vuilwatertanks
en inzamelstations in Nederland.

Jaap Molenaar
VAARWIJZER WADDENZEE
Den Helder tot Sylt, Jan Heuff, 4e herziene
druk (2001), Hollandia BV –Haarlem, ISBN
90 6410 339 9
De vaarwijzer is bedoeld voor de beginnende
en gevorderde watersporter die de wadden
wil bevaren. Het boek is informatief en
overzichtelijk van opzet. Uit de 25 jaar
geleden verschenen eerste druk blijkt dat
er, onder andere door de beschermingswetten
voor de Waddenzee, helaas gebieden
afgesloten zijn voor de pleziervaarder.
En tevens dat er vaarroutes verdwenen zijn
en andere ontstonden. In deze vierde druk
gaat Jan Heuff nu ook overzichtelijk in op
de Duitse- en Deense wadden, een welkome
uitbreiding. Niet allen de vaarroutes
naar, van en tussen de waddeneilanden, al
dan niet over wantijen, en de havens worden
beschreven, ook de kustzones en zeegaten
komen aan bod. Alle havenbeschrijvingen
zijn voorzien van een voorzieningen
staatje, de Nederlandse havens van
overzichtelijke kleurenfoto’s; de Duitse van
duidelijke havenkaartjes. Helaas ontbreken
die voor de Deense waddenhavens. Voor
de Nederlandse havens worden enige getij-
maandblad voor zeilers
gegevens en marifoonkanalen vermeld,
voor de Duitse en Deense echter niet.
Beknopt wordt aandacht besteed aan de
‘binnendoorroutes’, met staande of gestreken
mast, en opgave van dieptebeperkingen
en doorvaarthoogtes. Voor uitgebreidere
informatie wordt verwezen naar:
Vaarwegen van Nederland naar de Oostzee,
door Foeke Roukema.
Kaartfragmenten met gegevens over
betonde vaarwegen ontbreken bewust;
hiermede wordt voorkomen dat er jaarlijks
een herdruk moet verschijnen. Gebruik
nieuwe (bijgewerkte) kaarten. In bepaalde
hoofdstukken wordt ingegaan op het profiel
van de wadden, de getijdenwerking
met de gevolgen ervan, flora, fauna en de
wettelijke bescherming ervan met de
beperkingen voor de wadvaarder. Verder
worden scheepstypen met hun diepgang,
en varen in de praktijk behandeld met
behulp van stroomkaarten en getijtafels.
Ook wordt het, al dan niet vrijwillig, droogvallen
besproken. Kortom: de Vaarwijzer is
een dankbare vraagbaak voor alle wadvaarders.
Uitgeverij: Stam Yachting BV, De Ruyterkade 143, 1011 AC Amsterdam,
tel. 020-626 40 85, fax 020-620 95 59.
Correspondentie: Postbus 2266, 1000 CG Amsterdam.
E-mail: info@zeilen.com
43

INFORMATIE VOOR AUTEURS
*Kopij
Leden van de NVvT worden van harte uitgenodigd hun ervaringen en bevindingen alsmede
deskundige bijdragen op nautisch/technisch gebied op schrift te stellen en naar de
redactie van TZ te sturen. Gaarne inzenden naar het redactiesecretariaat, bij voorkeur op
diskette (Word of WP) en met (veiligheidshalve) een hardcopy bijgevoegd.
Zorg bij een artikel van enige omvang voor een duidelijke indeling in hoofdstukken met
korte subtitels. E-mail aanlevering desgewenst via f.vansteenwijk@hccnet.nl. Mocht aanlevering
via Word/WP/E-mail op bezwaren stuiten dan getypt insturen met goed contrast en
zonder lijnen op het papier (t.b.v. scan). Handgeschreven teksten kunnen alleen worden
verwerkt als ze ruim voor de sluitingsdatum (zie hierna) worden ingeleverd en de leesbaarheid
geen problemen oplevert.
De redactie behoudt zich het recht voor artikelen in te korten en zo nodig
grammatica/spelling te corrigeren.
*Illustraties
Lever illustraties (grafieken, tabellen, tekeningen) aan op aparte bladen (geen kopieën) en
vermeld op de achterzijde de plaatsing in de tekst met een letter of cijfer. Vermeld dit in de
marge van de tekst op de juiste plaats. Lever foto’s afgedrukt op glanzend papier, met
goed contrast en eveneens gemerkt aan de achterzijde etc. Zet de onder-/bijschriften op
een apart vel.
N.B. Ingezonden materiaal wordt met alle zorg omringd, maar geen verantwoordelijkheid
wordt geaccepteerd voor beschadiging of vermissing.
*Eenheden
Gebruik indien van toepassing genormaliseerde grootheden, eenheden (SI) en symbolen.
*Vermeld op alle kopij (1e of laatste pagina)
Altijd volledige naam, adres, woonplaats, postcode en telefoonnummer van de auteur.
*Advertenties
Voor leden van de vereniging worden advertenties kosteloos geplaatst, mits zij geen commercieel
karakter hebben en er ruimte voor beschikbaar is. Inzenden naar redactiesecretariaat.
*Contacten met redactie
De redactie wordt gevormd door leden van de vereniging. Zij verrichten hun redactionele activiteiten
onbezoldigd, belangeloos en in hun vrije tijd. Als u telefonisch contact zoekt met
redactieleden wordt u vriendelijk doch dringend verzocht dit in de vroege avonduren te doen
en alleen over zaken die niet via de normale weg schriftelijk afgehandeld kunnen worden.
*Copyright
Overname van publicaties uit Toerzeilen is alleen mogelijk met voorafgaande toestemming
van de redactie. Auteurs die ingezonden kopij ook in andere publicaties willen plaatsen
dienen dit vooraf aan de redactie kenbaar te maken. Auteurs die bezwaar hebben tegen
opname van hun artikel op de TZ-Internetsite van de NVvT dienen dit vooraf kenbaar te
maken.
*Publicatiedata/productieplanning
TZ verschijnt in de laatste week van de even maanden. Kopij voor het aprilnummer
2002 (TZ179) dient uiterlijk 20 maart 2002 bij het redactiesecretariaat te zijn. Alleen
zeer urgente kopij van beperkte omvang kan nog tot twee weken voor de verschijningsdatum
worden opgenomen. Hiervoor dient men contact op te nemen met de
hoofdredacteur (email: ppenaf@wxs.nl).
55

ATTENTIE
- Contributies dienen te zijn voldaan vóór
15 februari van het verenigingsjaar
(Huishoudelijk Reglement Art. 10).
- Nieuwe leden worden geacht de contributie
door middel van de acceptgirokaart
binnen 30 dagen na de factuurdatum
te voldoen.
- Statutair loopt het verenigingsjaar van 1
januari tot en met 31 december (art. 8.1.).
- Opzegging van het lidmaatschap van de
vereniging kan volgens de statuten (art
6.1b) slechts door schriftelijke opzegging
vóór 1 december van het lopende
verenigingsjaar.
- Reguliere opzegging bij de
Ledenadministratie wordt schriftelijk
bevestigd.
56