definitieve geschilbeslechting door de bestuursrechter - WODC

def geschilbeslechting.book Page 8 Monday, January 22, 2007 12:07 PM
sel van vernietigen en opnieuw voorzien is er rekening mee gehouden dat het
bestuursorgaan vaak zelf nog keuzes moet maken voordat het een nieuw besluit
neemt. Dat kunnen beleidskeuzes zijn of keuzes over het te onderzoeken feitensubstraat.
Omdat de rechter deze bestuurlijke keuzevrijheid respecteert, geeft hij
het geschil met de vernietiging opnieuw in handen van het bestuursorgaan.
Het geschil kan de rechterlijke uitspraak dus overleven. De omvang van het
geschil na de vernietiging wordt ten dele bepaald door de inhoud van de rechterlijke
uitspraak. Maar men kan niet eenvoudig stellen dat het geschil na de vernietiging
beter kan worden beëindigd naarmate de rechter vollediger is geweest in
zijn beoordeling van het oude besluit. Want het nieuwe besluit kan aanleiding
geven tot nieuwe twistpunten die niet samenvallen met de twistpunten waarover
de rechter oordeelde toen hij het oude besluit toetste. 2 Een keuze die het bestuursorgaan
na de vernietiging maakt bij het voorbereiden of het nemen van het
nieuwe besluit, roept gemakkelijk rechtsvragen op waar de rechter zich nog niet
over heeft uitgelaten. Dat komt natuurlijk in de eerste plaats doordat die keuze na
de rechterlijke uitspraak pas wordt gemaakt, zodat de rechter zich nog niet heeft
uitgelaten over de vraag of die keuze de rechtmatigheidstoetsing kan doorstaan.
Bovendien is er sinds het nemen van het oude besluit tijd verstreken (bijvoorbeeld
een jaar), waarin de feitelijke omstandigheden kunnen zijn gewijzigd, het geldend
recht kan zijn veranderd of het beleid van het bestuur kan zijn gewijzigd. En wat
nog wel eens over het hoofd wordt gezien: de interpretatie van de rechterlijke uitspraak
zelf kan ook onderwerp van geschil zijn. Heeft de rechter bijvoorbeeld de
motivering van een besluit afgekeurd, dan zullen de rechterlijke overwegingen die
op het motiveringsgebrek betrekking hebben onder de loep worden genomen
door partijen. Iedere partij probeert de uitspraak in haar voordeel te interpreteren
en zo wordt de rechterlijke uitspraak zelf object van het geschil.
Probeert men in deze complexe wisselwerking tussen bestuurlijke besluitvorming
en rechterlijke toetsing een bruikbare invulling te geven aan het begrip
definitieve geschilbeslechting, dan moet men twee geschillen onderscheiden: het
geschil over het oude besluit en, in geval van vernietiging, het geschil over de
vraag welk nieuwe besluit daarvoor in de plaats zal komen. In dit onderzoek worden
beide geschillen beschouwd als object van het geschil. Het gaat partijen
immers niet alleen om de vraag of het oude besluit rechtmatig was, maar ook om
de vraag welk besluit daarvoor in de plaats komt in geval van vernietiging. Daar
komt nog een juridisch argument bij. Uit de jurisprudentie van het Europese Hof
voor de Rechten van de Mens (EHRM) wordt afgeleid dat de hervatte besluitvorming
na een vernietiging moet worden betrokken bij de bepaling van de ‘redelijke
termijn’ waarbinnen een zaak moet worden behandeld (zie paragraaf 4.11).
In deze paragraaf ging het over uitspraken strekkende tot ongegrondverklaring of
gegrondverklaring van het beroep. Daarnaast kent het bestuursprocesrecht ook
de dicta niet-ontvankelijkheid van het beroep en onbevoegdheid van de rechter
(art. 8:70 Awb). In hoeverre wordt het geschil beslecht door een uitspraak met
zo’n dictum?
2. Schueler 1994.
8