definitieve geschilbeslechting door de bestuursrechter - WODC

def geschilbeslechting.book Page 20 Monday, January 22, 2007 12:07 PM
Hoewel het belang van nader onderzoek naar schikkingen in het bestuursrecht
wordt erkend, is de figuur van de schikking niet in dit evaluatieonderzoek betrokken.
De redenen daarvoor zijn, dat schikkingen in de praktijk tot op heden nauwelijks
een plaats hebben veroverd in het bestuursproces en dat bij de verklaring
daarvoor zeer uiteenlopende factoren een rol spelen. Daarom zou een intensief
en (binnen dit bestek: te) tijdrovend onderzoek naar de problemen en mogelijkheden
van de schikking noodzakelijk zijn, voordat deze figuur in de bredere context
van de definitieve geschilbelechting zou kunnen worden geplaatst.
Hoger beroep
Het hoger beroep heeft een grote invloed op de geschilbeslechting, wanneer men
de procedures bekijkt vanuit het perspectief van de partijen. Als de rechtbank het
geschil beslecht, kan dat door hoger beroep weer ongedaan worden gemaakt.
In het kwantitatieve onderzoek is deze invloed van het hoger beroep buiten
beschouwing gelaten. Als de rechtbank zelf in de zaak heeft voorzien, is dat meegeteld
als een geval van definitieve geschilbeslechting, ongeacht of er hoger
beroep tegen is ingesteld of niet. Hetzelfde geldt voor de andere vormen van definitieve
geschilbeslechting (rechtsgevolgen in stand laten, ongegrondverklaring,
niet-ontvankelijkverklaring, onbevoegdverklaring).
Voor deze beperking waren twee redenen. De eerste reden is dat uit de uitspraken
van de rechtbanken die in het kwantitatieve deel van het onderzoek zijn
gebruikt, niet is af te leiden of er hoger beroep is ingesteld. De tweede reden is
dat er in deze wetsevaluatie voor is gekozen rechtspraak in twee instanties als
gegeven te beschouwen. Dit impliceert dat het gebruik van instrumenten om
geschillen te beslechten in hoger beroep weer ongedaan kan worden gemaakt.
Het is zeker dat in veel gevallen de definitieve beslechting van het geschil wordt
uitgesteld door hoger beroep, of zelfs geheel ongedaan wordt gemaakt. Maar dat
is alleen te veranderen door het hoger beroep af te schaffen of te beperken. De
beantwoording van de vraag in hoeverre daar redenen voor zijn, zou een afzonderlijk
onderzoek vergen.
Uiteraard zijn in het kwantitatieve onderzoek en bij de codering van uitspraken
de gevallen waarin de appelrechter zelf in de zaak voorziet of de rechtsgevolgen in
stand laat, gewoon als zodanig meegenomen, ongeacht of de rechtbank al
gebruik had gemaakt van een bevoegdheid tot definitieve geschilbeslechting.
Voorlopige voorzieningen
De voorzieningenrechter treft in de praktijk veel voorlopige voorzieningen als
bedoeld in artikel 8:81 Awb en daarmee levert hij ook een belangrijke bijdrage
aan de beslechting van geschillen. In het systeem van de Awb is de voorlopige
voorziening niet gericht op definitieve beslechting van het geschil. Dat laat onverlet
dat een uitspraak, inhoudende een voorlopige voorziening, wel dat feitelijke
gevolg kan hebben. De praktijk leert dat de interventie van een voorzieningenrechter,
die vaak oordeelt in een relatief vroeg stadium van het geschil, kan helpen
bij het vinden van een oplossing. Denk bijvoorbeeld aan gevallen waarin de
voorzieningenrechter uitspraak doet in de fase waarin het bestuursorgaan zelf
nog niet heeft beslist op een aanhangig bezwaarschrift. De voorzieningenrechter
20