definitieve geschilbeslechting door de bestuursrechter - WODC

def geschilbeslechting.book Page 26 Monday, January 22, 2007 12:07 PM
om juist beroep op een onafhankelijke rechter open te stellen. Daar waar rechten
van individuele burgers of minderheden worden geschonden met een beroep op
de wil van de meerderheid, mag de meerderheid niet het laatste woord hebben.
Struycken ontkende dat de macht van de meerderheid de belangen van minderheden
of individuen op onaanvaardbare wijze zou schaden. Volgens hem was het
een misvatting om te menen dat het bestuur de in een zaak betrokken belangen
uitsluitend vanuit het standpunt van het gemeenschapsbelang zou beoordelen.
Het bestuur is, net als de rechter, tot een behoorlijke waardering van algemeen en
individueel belang geroepen. 18 Die stellingname overtuigt niet. Als de meerderheid
een individu of een minderheid wegdrukt, moeten die voor hun bescherming
niet zijn aangewezen op de representanten van diezelfde meerderheid.
Tegenwoordig komt men de formulering dat ‘het bestuur het volk representeert’
niet veel meer tegen. Maar min of meer verwant daaraan is de nog altijd gangbare
formulering dat het bestuur het algemeen belang behartigt en beslist en handelt
in het belang van de gemeenschap. Ook nu nog wordt deze bestuurlijke taak
genoemd als het belangrijkste argument voor beperking van de rechterlijke
bemoeienis met de bestuurlijke besluitvorming.
Het stelsel van vernietigen en opnieuw voorzien, zoals wij dat onder de Awb ook
nog kennen, is in belangrijke mate terug te voeren op deze taakverdeling tussen
rechter en bestuur. Dit is onlangs nog treffend verwoord door Schreuder-Vlasblom
in haar handboek over het bestuursprocesrecht. De rechter kan volgens haar
‘fatale gebreken onderkennen, maar zelden een vervangend besluit nemen. Dat
immers moet de uitkomst zijn van een hernieuwde, volledige afweging en beoordeling
(…).’ 19 Het gaat in het bestuursprocesrecht immers niet om een geschil tussen
twee partijen die voor hun individuele belangen opkomen: ‘Het bestuur staat
steeds voor meer, vaak vele, belangen die in rechte niet genegeerd kunnen worden,
enkel omdat ze daar slechts verwoord en behartigd kunnen worden door het
bestuur. Bovendien kan dit belangencomplex niet als monoliet (“het belang van
het bestuur”) worden voorgesteld zonder de kern van het materiële bestuursrecht
geweld aan te doen.’ 20 Aldus Schreuder-Vlasblom en zij verwoordt daarmee een
breed gedragen visie op de relatie tussen bestuur en rechter. Het oordeel van de
rechter wordt begrensd door wat de indiener van het beroepschrift naar voren
brengt in de procedure. Het blikveld van het bestuur is ruimer, omdat het niet
alleen de belangen en rechten van de in de procedure betrokken burger moet
afwegen, maar ook vele andere (zowel collectieve als individuele) belangen. Het
bestuur moet dus over meer facetten van de zaak oordelen dan de rechter en het
moet bovendien de zaak plaatsen in het bredere perspectief van een stelselmatig
en doelmatig overheidsbeleid. Hierin wordt een reden gezien om de uitspraakbevoegdheden
van de rechter te beperken. De rechter kan gebreken in een bestuurlijk
besluit constateren en het besluit vernietigen, maar hij kan slechts zelden een
vervangend besluit nemen. Dat vervangende besluit moet immers berusten op
een brede bestuurlijke afweging van algemene en individuele belangen.
18. Struycken 1910, p. 34-35.
19. Schreuder-Vlasblom 2006, p. 9.
20. Schreuder-Vlasblom 2006, p. 9.
26