definitieve geschilbeslechting door de bestuursrechter - WODC

def geschilbeslechting.book Page 24 Monday, January 22, 2007 12:07 PM
geschilbeslechting? Deze vraag staat centraal in paragraaf 3.3. In paragraaf 3.4
wordt een samenvatting van dit hoofdstuk gegeven en worden enkele conclusies
getrokken die voor de hierna volgende hoofdstukken van belang zijn.
3.2 Geschilbeslechting als taak van het bestuur?
3.2.1 Inleiding
Gedurende het grootste deel van de twintigste eeuw heeft in Nederland de
gedachte geheerst dat de beslechting van geschillen over het openbaar bestuur
een taak was van de administratie zelf. Veel invloed had de visie waarin het
bestuur in staat werd geacht zijn eigen problemen op te lossen zonder rechterlijke
bemoeienis.
De discussie over het al dan niet invoeren van algemene bestuursrechtspraak
vangt aan op 17 februari 1905 met de indiening van drie wetsontwerpen tot ‘regeling
der administratieve rechtspraak’ door de toenmalige Minister van Justitie,
Loeff. Het lag in zijn bedoeling algemene bestuursrechtspraak voor geschillen
tussen de administratie en burgers in het leven te roepen. Maar een richtingenstrijd
was het gevolg, en het heeft nog geduurd tot 1976, toen er met de Wet Arob
zoiets als een algemeen bevoegde bestuursrechter kwam en tot 1994, toen de
Awb iets bracht wat echt op de ontwerpen van Loeff begon te lijken.
Bekend is de felle aanval die A.A.H. Struycken, hoogleraar aan de Gemeentelijke
Universiteit van Amsterdam, op deze ontwerpen uitoefende in zijn in 1910 gepubliceerde
brochure Administratie of rechter, beschouwingen over de moderne rechtstaatsgedachte
naar aanleiding van de aanhangige ontwerpen tot regeling der administratieve
rechtspraak. Zijn betoog sabelde het idee van algemene bestuursrechtspraak
neer met een pleidooi voor geschilbeslechting binnen het openbaar
bestuur zelf, en heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan de lange bloeitijd van
het administratieve beroep in Nederland. In de twintigste eeuw stond op veel
deelgebieden van het bestuursrecht deze voorziening open in de plaats van
beroep op de rechter. Vaak werd in hoogste instantie beslist door de Kroon.
Het betoog van Struycken staat in de bestuursrechtelijke overlevering symbool
voor de traditie die zich tegen rechterlijke geschilbeslechting verzette. Enkele van
zijn opvattingen worden daarom hieronder gebruikt in een korte schets van die
traditie. De geschiedenis van de bestuursrechtelijke geschilbeslechting wordt hier
niet uitvoerig beschreven, omdat daarover voortreffelijke literatuur voorhanden
is, onder andere van Van der Hoeven, Schreuder-Vlasblom en Donner. 14 Wel
worden enkele aspecten van deze geschiedenis besproken die van grote betekenis
zijn voor een goed begrip van de problemen die de bestuursrechtelijke geschilbeslechting,
zoals die onder de Awb gestalte heeft gekregen, heeft geërfd van het
verleden.
14. Van der Hoeven 1991; Schreuder-Vlasblom 1987; Donner 1987.
24