v. Vader op Zoon - Zuivelhistorie Nederland

Het punt, dat hierbij de meeste zorg vergt, is de garantie dat
de zeggenschap van de boer niet in de verdrukking komt. Bij de
zuivelcoöperatie heeft sinds de oorsprong het principe als richtsnoer
gegolden, dat indertijd door de Friese pionier Riemer Veeman
zo kernachtig is geformuleerd: „De boer moat sels de leye ha".
Welke wijzigingen ook optreden, welke vorm de organisatie of de
industrie ook aanneemt, aan deze grondstelling kan en mag niet getornd
worden. Het gaat bij de boerenorganisaties geheel anders dan
bij de emancipering van de arbeiders; deze laatsten vechten om medezeggenschap
in de bedrijven te verkrijgen, terwijl de boeren de
volledige zeggenschap van meet af aan bezaten uit hoofde van het
feit dat zij zelf de stichters der bedrijven waren. Hier gaat het er om
die zeggenschap te beschermen tegen het gevaar dat verstarring en
verwijdering het gevolg zouden kunnen zijn van het steeds groter
worden der zuivelcoöperaties. De emancipering van de boer is ten
nauwste samengegroeid met de bloei der agrarische coöperaties.
Bloei eist groei en dus zowel vergroting als rationalisatie der coöperatieve
onderneming. Maar daarbij moet het dienende karakter van
de coöperatie onverkort gehandhaafd blijven.
In iedere provincie zoekt men naar de wijze, waarop aan beide
voorwaarden kan worden voldaan. En in iedere bond zal het
antwoord op een eigen wijze gegeven worden. In het Zuiden heeft
men dit antwoord dus reeds gevonden, al is de nieuwe opbouw nog
niet voltooid, al zijn de kring-coöperaties nog niet geconsolideerd
en al is zeker niet de bedrijfsrationalisatie zo ver voortgeschreden
als waarschijnlijk gewenst en nodig zal blijken.
In Friesland heeft men hetzelfde vraagstuk op andere wijze
benaderd. Daar heeft men niet besloten tot het vormen van een gemeenschappelijke
coöperatieve vereniging uit de bestaande fabrieken,
maar heeft men de statuten van de bond in dien zin gewijzigd,
dat bij een meerderheid van 80% der stemmen bepaalde
maatregelen bindend kunnen worden opgelegd aan alle leden van
de bond. Dit is de statutenwijziging geweest van 1948, waarbij de
mogelijkheid van het nemen van „bindende besluiten" werd geopend.
Reeds een half jaar later werd bindend voorgeschreven, dat
alle Friese fabrieken de uitbetaling van de melk zullen doen geschieden
volgens hetzelfde systeem en dat daarbij betaald zal worden
naar kwaliteit.
Aan deze bindende besluiten zijn echter belangrijke beperkingen
gesteld. Zij zullen n.l. nooit betrekking kunnen hebben
op het opheffen of stilleggen van bedrijven en zij zullen evenmin de
heruitgave zuivelhistorienederland.nl
131