v. Vader op Zoon - Zuivelhistorie Nederland

minder zwaar werd als de melk naar de fabriek ging. Het was werkelijk
geen overdreven luxe dat voor de vrouwen het sloven en slaven
op de boerderij wat getemperd werd.
Waar dan ook eenmaal de gelegenheid geopend werd om de
melk naar een zuivelfabriek te zenden, gingen in betrekkelijk weinig
jaren practisch gesproken alle boeren daartoe over. Alleen in de
streken waar, zoals gezegd, door de bereiding van kaas van bijzondere
kwaliteit een extra hoge opbrengst voor de melk kon worden
gemaakt, handhaafde zich het zelfkazen tot op deze dag, - al wordt
de boerenkaasproductie elk jaar minder.
Doch toen de melk eenmaal naar de fabriek ging, kwam een
tweede punt naar voren en dat was de kwestie van de melkprijs. In
de eerste tijd van de zuivelindustrie waren er veel meer particuliere
ondernemingen dan coöperatieve. Handkrachtfabriekjes werden bij
tientallen opgericht en aanvankelijk werd de melk eenvoudig per liter
betaald. Of men vette melk afleverde of magere, dat deed er niet
toe, melk was melk en ieder kreeg dezelfde prijs. Men besefte trouwens
nog niet welk een grote schommelingen er in het vetgehalte
optraden en hoeveel verschil dat maakt voor de werkelijke waarde
van de melk. De veehouders namen dan ook, zij het in later tijd
vaak noodgedwongen, genoegen met die toestand, zolang zij hun
melk aan particuliere ondernemers verkochten. Maar zodra zij gezamenlijk
fabrieken stichtten, moest een grondslag worden gevonden
om ieder der deelgenoten de hem toekomende prijs uit te betalen.
Het middel daartoe werd geleverd door een tweede technische
vooruitgang: het systeem van Gerber om het vetgehalte van de
melk snel en nauwkeurig te bepalen.
Daarmee was de mogelijkheid geschapen om ieder het zijne
te geven, en hiermee werd tegelijkertijd de basis gelegd voor een gezonde
coöperatieve melkverwerking.
Hier hadden we een basis voor de rechtvaardige prijs, een begrip
dat sindsdien steeds meer de gedachten in de landbouw is gaan beheersen.
We zullen zien, dat dit punt één van de grote richting en
kracht gevende principes in de ontwikkeling van de coöperatie is
geworden.
Al worstelde men zo omstreeks 1900 met de oplossing van
deze en dergelijke vraagstukken, het dorp lag destijds nog steeds
min of meer dromerig in zijn boomgroepjes en bleef schijn baar
heruitgave zuivelhistorienederland.nl
41