Digitale versie - Vereniging Oud Valkenburg

worden. Daarna zou er geen zinnig onderzoek meer mogelijk zijn. Graag
hadden ze het aan de toekomst overgelaten, dan immers zouden er betere
instrumenten zijn, meer mogelijkheden. Maar het was nu of nooit! Bekwame
mensen waren er genoeg, dat wel. Velen liepen werkloos. In het
steenrijke Nederland was geld het probleem. Wie zal dat betalen? En zie
daar, een nooit tevoren getoonde samenwerking kwam op gang, alle
mogelijke financiële bronnen werden aangeboord. Een stichting werd in
het leven geroepen: Onderzoek Romeinse bewoning Valkenburg ZH. In
1985 kon gestart worden. Een verplaatsbaar kantoor, een computercentrum
en een werkplaats werden op een stukje land aan de Torenvlietslaan
neergezet. Het te onderzoeken terrein werd omgeploegd en enige tijd met
rust gelaten. De regen kon haar werk doen. Aan de oppervlakte gekomen
scherfjes, botjes en dergelijke, spoelden schoon en werden zichtbaar.
Daarna werd het geheel afgezocht. Niet zo maar op goed geluk maar
systematisch. Het veld werd in een aantal evengrote vakken verdeeld en
genummerd. Per vak kreeg een gelijk aantal personen evenveel tijd het
materiaal te verzamelen en in genummerde plastic zakjes te doen. Aan de
hand daarvan kon het terrein in kaart worden gebracht en bepaald worden
waar, met de meeste kans op slagen, begonnen moest worden. De opgravingen
vonden plaats van 1985 tot 1988 en werden uitgevoerd door de
Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek, onder leiding van
de archeologen Epko J. Bult en Daan P. Hallewas. Het tracé van de autoweg
op het Marktveld en de Woerd werd onderzocht. Het resulteerde in
de blootlegging van een Romeinse grafveld, militaire en burgerlijke
bouwwerken en een aantal weg- en waterbouwkundige werken. Bovendien
werd de prehistorische aanwezigheid van mensen vastgesteld en
middeleeuwse bewoning, waaronder een landhuis met grachten.
Het is juni 1985. Ten oosten van de Achterweg zijn een vijftal jonge mensen
bezig in een werkput. Ieder op zijn eigen wijze, op zijn eigen plek. Op
de ene plaats wordt in de kleffe klei een diepe kuil gegraven, met scherp
afgebakende loodrechte wanden waarin zich de sporen van het verleden
aftekenen. Wie kan ze lezen? Een Orion-vliegtuig van de marine, laag in
de landing, ronkt voorbij. Niemand kijkt op. Uit een andere diepe afgraving
wordt een stronk gerooid. Het totaal vergane restant van dat wat
meer dan duizend jaar geleden een boom was wordt rigoureus in plakjes
gestoken en opzij gelegd. Bij het afval? Op een derde werkplek wordt de
kleilaag met de bats nauwkeurig afgeschuimd, in dunne plakjes. Welke
geheimen zullen zich prijsgeven? Eén der medewerkers zoekt de bodem af
met een elektronische detector. Af en toe piept het apparaat. Zo te zien
vals alarm. Per vindplaats worden de gevonden voorwerpen in plastic
bakjes gedeponeerd, voorzien van een genummerde label. Onze plaatsgenoot
Hendrik de Vries bedient zijn als nieuwe hydraulische graafmachine,
schraapt uiterst precies een laagje van de kleilaag en deponeert dat op
een hoop. In het midden zijn twee haaks naast elkaar gelegen balken
blootgelegd. Een door mensenhanden aangelegde fundering, dat ziet een
leek. Ik probeer me er een voorstelling van te maken. Natuurlijk. dacht ik,
daar zat eens een Valkenburger in de schaduw van die dikke boom. Op
een droog plekje. Met behulp van aarde en balken opgehoogd. Veilig
voor de zoveelste overstroming van de Rijn!
Sinds haar ontstaan heeft de Rijn van alles en nog wat meegevoerd op
haar weg naar de zee. Als de rivier buiten haar oevers trad bleef daarvan
een gedeelte achter. Zo ontstond in de loop van miljoenen jaren een kleilaag,
vruchtbare grond waarvan de waarde nauwelijks te schatten is. De
Romeinen kwamen, bouwden hun versterkingen langs de rivier en zorgden
voor goede wegen. De heerweg liep langs de Rijn, van de Woerd over
het Marktveld, dwars door het castellum en verder. Het wegdek was
gefundeerd op een mat van liggende stammetjes. Tegen wegspoelen versterkt
met aan weerszijden ingeheide palen. Verhard met schelpen van het
strand. Naast de weg werden de doden begraven. Wie niet ten prooi viel
aan het wild gedierte of het water vond in de “katteklei” een laatste
rustplaats. Zo werd het bijna tweeduizend jarige stoffelijke overschot
aangetroffen van een man, een vrouw en een kind. Op aandoenlijke wijze
in de dood verenigd. Onberoerd gebleven onder de ploeg van Gert Jan
Varkevisser, die daar jaar in jaar uit de grond bewerkte. Zoals zijn vader
voor hem. Wisten zij veel!
Velen vragen zich af het hoe en wanneer van deze ter aarde bestelling.
Een jong gezin, in één keer gestorven? Welke ziekte had hier toegesla
Deel 1. In en om het Romeinse castellum 18