Digitale versie - Vereniging Oud Valkenburg

Engelse oorlog verzeild geraakt en Michiel de Ruyter verwikkeld in een
zeeslag in het Kanaal. In Valkenburg was Jan van Caardecamp benoemd
tot secretaris. Hij was het, die de eerste zaak in het boek schreef. Een
onverkwikkelijke geschiedenis. De vorige secretaris, wijlen Cornelis van
der Coop, had een viertal documenten nagelaten. Keurig netjes verzegeld
en getekend. Drie schuldbrieven, hypotheken, opgemaakt in de jaren 1647
en 1648. Het vierde geschrift betrof een obligatie. Al deze papieren stonden
op naam van Mees Jansz van Egmond en Willem Cornelisz Borsboom.
De beide heren waren op dat moment burgemeester van het dorp.
Gelukkig voor hen was gebleken dat zowel de handtekeningen als de
zegels vals waren! En mitsdien waren de vorderingen van nul en generlei
waarde. Een meevaller voor beide burgemeesters! Een eerlijk mannetje,
die Jan van Caardecamp, zou je zo denken! Hij werd dan ook kort na deze
gebeurtenissen aangesteld tot baljuw. Maar oordeel niet te snel.
Daniël den Dieu, medisch dokter te Leiden en 37 jaar oud, was op zijn
paard naar Valkenburg gereden. Dat was halverwege de maand november
1655. Niet om daar patiënten te bezoeken, hij wilde geld zien. De baljuw
was niet thuis en na veel vragen kwam hij bij de toenmalige bode Jan
Daniëls van Alphen terecht. Annetje Willems, de vrouw van de bode, wist
zich dat later nog goed te herinneren. De dokter vroeg aan de bode waar
Cornelis Jans Elstuyn woonde, één van de ambachtsbewaarders (schepenen)
van het dorp. De bode wees hem het huis, binnen gezichtsbereik. Bij
de ingang van die woning werd Marretje Meinderts aangesproken, de
dienstmaagd van Elstuyn: "Weet gij waar Elstuyn woont?" Marretje
hoefde niet na te denken, "Ja". Ietwat kortaf. De dokter, vanaf zijn hoge
paard, boog zich naar haar over: "Is hij thuis?" Marretje bleef iemand van
weinig woorden: "Neen". De arts vroeg verder: "Waar woont Claes Jans?"
Er ging de diensimaagd een licht op: "Die is niet thuis. Zoekt ge naar de
ambachtsbewaarders?" Ze wees hem het huis van Jacob Jacobs van der
Marck. Het hoge personage voor haar bleef geduldig: "Die moet ik niet
hebben maar Claes Jans Boon en Cornelis Jans Elstuyn! Kan je me wijzen
waar Claes Jans Boon woont?" Marretje liep voor de ruiter uit en bracht
hem tot de voordeur van diens huis. Op haar kloppen deed de vrouw des
huizes, Fijtje Willems, de bovendeur open en keek op naar de nog immer
te paard zittende persoon. "Een heemraadsbode!" dacht ze en vroeg "Moet
je geld hebben?" De dokter, die geen gedachten kon lezen, knikte van ja.
Hij noemde het bedrag waarvoor haar man en Elstuyn zich garant gesteld
hadden, als borgen, ten behoeve van het dorp. Fijtje begreep er niets van.
"Mijn man? Die is niet thuis maar naar Leiden!" Hetgeen de dokter reeds
van Marretje vernomen had zodat hij moeilijk teleurgesteld kon reageren.
"Dan moet ik Cornelis Jans Elstuyn hebben". Fijtje wist raad en stuurde
haar zoon naar het land waar ze Cornelis bezig wist. De dokter, nog
steeds op zijn hoge zitplaats, raakte intussen met haar in gesprek. Hij
vertelde dat de baljuw, haar man en Cornelis Elstuyn een bedrag van
tweeduizend gulden hadden geleend. Voor het dorp. Met de belofte vandaag
de hoofdsom en de resterende rente uit te betalen. "Hier is de brief
daar ik uws mans hand in hebbe! Ik zelf heb het geld toegeteld!" Fijtje
keek hem verbijsterd aan, tweeduizend gulden? "Ik geloof niet dat mijn
man en Elstuyn dat gedaan hebben!" Inmiddels was de gezochte gearriveerd.
"Is dat Cornelis Jans Elstuyn?" De stem van de dokter klonk verwonderd
en Fijtje zag hem verbleken toen ze bevestigend knikte. Zonder
dat ze begreep wat hem zo van streek maakte. Met een wanhopig gezicht
richtte de dokter zich tot Cornelis: "Ik kom om de tweeduizend gulden die
ik heb aangeteld! In de herberg daar het wapen van Valkenburg uithangt!"
Cornelis, nog bezweet van het werk, keek hem ongelovig aan en schudde
langzaam het hoofd. Woedend richtte de dokter zich opnieuw tot de landman:
"Ik heb nochtans een schrift waar uw naam en de naam van Claes
Boon in zijn! De (verval)dag is nu om, ik moet het geld hebben!" Cornelis
haalde zijn schouders op: "Ik wete daar gans niet van. Ja, niet meer als het
paard daar gij op zit!" De dokter hield aan: "Weet ge waar Caardecamp te
Leiden zijn huis of plaats heeft?" Cornelis schudde nogmaals het hoofd.
De geneesheer mompelde verbeten woorden, op een toon die niet veel
goeds voorspelde: "Conde ik hem krijgen, ik zoude hem Caardecamp bij
de kop doen vatten!" Hij gaf zijn paard de sporen en vertrok richting
Leiden.
Bezorgd keken de Valkenburgers hem na.
Cornelis van Scherpenbrand, notaris en procureur te Leiden, ontving nog
dezelfde dag dokter Daniël de Dieu in zijn huis, die hem vertelde wat hem
overkomen was, Kort daarna vertrokken beide mannen naar Valkenburg.
Deel 2. Bestuur en Bestuurders. 34