GRATIS - De Filmkrant

de Filmkrant
#352 MAART 2013 12
Nanouk Leopold over Boven is het stil
vader, zoon en
verzoeninG
Nanouk Leopold werd al schrijvende
verliefd op Boven is het stil van Gerbrand
Bakker, en leverde een ingehouden
en zinderende film af, met een
happy end bovendien. Vader, zoon en
verzoening. dooR dANA liNsseN
Indiewire vergeleek de film met Stellet licht van Carlos
Reygadas en gaf hem een A–. De Franse krant Libération
vergeleek de ingehouden expressie en emotionaliteit
van de film met die van de Japanse cinema. En vakblad
Variety noemde de film ‘subtly powerful’ en een ‘superbly
acted character-study’. Boven is het stil, de film die
Nanouk Leopold maakte naar de gelijknamige roman
van Gerbrand Bakker, opende het Panorama Special in
Berlijn en is deze maand bij wijze van speciale voorpremière
te zien tijdens het Nederlands, Vlaams & Fries
Filmfestival waarmee Filmhuis Leeuwarden z’n heropening
viert. Vanaf volgende maand draait de film over
een vader, een zoon, een melkrijder, een boerenknecht
en de verzoening van de hoofdpersoon met zichzelf in
de reguliere filmtheaters en bioscopen. We spraken
Nanouk Leopold een ruime week na de Berlinale op een
zondagochtend in Rotterdam.
Boven is het stil is je eerste boekverfilming. Hoe kwam
dat boek bij jou terecht? “Bij toeval. Het was een opdracht.
Producenten Stienette Bosklopper en Els Vandevorst
waren al een tijd bezig met het boek en toen
vroeg Stienette: ‘Kun jij dat niet even schrijven’, zoals ze
dat zo lekker kordaat kan zeggen. Ik had nog nooit een
boek bewerkt, en nog nooit een scenario geschreven dat
niet in eerste instantie voor mezelf bedoeld is, dus het
leek me wel leuk om te proberen. Ik wilde wel de mogelijkheid
hebben om het zelf te gaan maken als ik er halverwege
verliefd op zou worden. Maar niemand dacht
toen dat ik het zou gaan doen.”
Wat is het verschil tussen het schrijven van een scenario
voor jezelf en voor iemand anders? “Ik zie mezelf
niet in eerste instantie als een scenarioschrijver. Ik
schrijf omdat het moet. Omdat ik een film wil maken.
Maar ik zie tijdens het schrijven al allerlei beelden en
manieren van acteren voor me. Dus ik weet precies wat
ik met een scenario bedoel. En meestal worden mijn
films ook wel precies zo als ik ze voor me heb gezien. Iemand
anders kan bij het lezen van een scenario heel andere
beelden en fantasieën hebben. Maar al heel snel
tijdens het schrijven ontstond het gevoel dat ik de film
ook daadwerkelijk wilde maken.”
Weet je nog op welk moment, of bij welke scène dat gebeurde?
“Er zat relatief veel tijd tussen het lezen van het
boek en het schrijven van het scenario, omdat ik het
aanvankelijk niet goed durfde. Ik was bang dat ik het
zou verminken. Zo voelde dat echt. Je moet er dingen
uithalen. Een boek duurt… ik ben niet zo’n snelle lezer,
dus dat duurt misschien een week. Een film duurt anderhalf
uur. Dus wat kun je erin kwijt?
“Ik vond het boek heel erg mooi en vroeg me af of ik
het niet kapot zou maken. En of het misschien iets zou
worden wat ik heel erg mooi zou vinden, maar iemand
anders die het boek zou kennen niet. Mag dat? Wat de
doorslag gaf, was uiteindelijk de gedachte dat als dat
niet zou mogen, dat ze het dan ook maar niet aan me
zouden moeten vragen.
“Om het goed te kunnen doen, moet je heel brutaal
zijn. Dan moet je een personage dat alleen maar aan het
einde van het boek voorkomt, of in de flashbacks zit op
een andere manier in het verhaal verwerken. Ik wilde de
flashbacks niet gebruiken. En omdat je andermans werk
aan het analyseren bent, ontdek je ontwikkelingslijnen
in het heden waar je die voorgeschiedenis aan vast kunt
haken. Zo heb ik het verhaal van de knecht uit het verleden
in het heden geplaatst. En de relatie tussen Helmer
en de melkrijder vergroot. Ik voelde de hele tijd dat er
iets was tussen die twee. In het boek is wel beschreven
hoe hij naar hem kijkt, en hoe zijn benen strak in zijn
broek zitten als hij soepeltjes in zijn truck springt, hoe
hij daar ontroerd naar kijkt, en dat is dan heel grappig
beschreven.”
Iets wat in een boek beschreven en benoemd is, vertaalt
zich in film neem ik aan ook in de blik van de camera.
Je hoeft een acteur niet geil naar de benen van de
melkman te laten kijken, om te zien dat het een leuke
melkman is. “Sterker nog. In het boek kijkt hij met enige
afstand naar zichzelf, terwijl hij naar die jongen kijkt.
Er zat een bepaalde laag in het personage waarin hij
zichzelf ook de hele tijd beschouwd. En daar hele geestige
reflecties op heeft. Dat is iets wat mij heel erg aanspreekt.
Het kijken naar jezelf terwijl je kijkt. Dat bewustzijn
daarvan. Dat je je eigenlijk niet kunt laten
gaan, omdat je de hele tijd ziet wat je doet. Dat is iets
wat ik kan vertalen naar de manier waarop ik het film.”
Ik denk dat heel Nederland het boek heeft gelezen, behalve
ik. Maar nog even voor de mensen die het boek
wel hebben gelezen: wat heb je veranderd? “Het boek
valt in twee delen uiteen. Er is een backstory die beschrijft
hoe de verhouding tussen Helmer en zijn vader
zo gegroeid is, een verhouding die best slecht is. En er
komt een jonge jongen op de boerderij die als een katalysator
werkt op Helmers gevoelens waardoor hij aan
het einde van het boek openstaat voor de liefde van zijn
leven, en om zichzelf te worden. Dat heb ik allemaal
vertaald naar het heden. En ik heb er een actievere verhaallijn
voor de melkrijder aan toegevoegd, zodat het
meer gaat over het proces waar Helmer in zit.”
lees veRdeR op filmkrant.nl
Boven is het stil is Te zieN op heT NedeRlANds,
fRies & vlAAMs filMfesTivAl vAN 22 T/M
27 MAART iN leeuwARdeN | zie vooR MeeR iNfoR-
MATie filmhuisleeuwarden.nl | lees iN de
filMkRANT vAN volgeNde MAANd ook de ReceNsie,
vooRAfgAANd AAN de ReleAse vAN de filM
op 25 ApRil