Hout werkt, houtgebruik in molens - Open Monumentendag ...

6
Bescherming en duurzaamheid
Hoe kan het hout op een eenvoudige wijze beter worden
beschermd? Hoe werd hout van oudsher beschermd?
Houtbescherming is van alle tijden: schimmels, zwammen en houtborende
insecten lusten dit organisch bouwmateriaal rauw. Zeker
het kopse hout stilt de meeste honger. Door te verluchten, het contact
met het vochtige metselwerk te vermijden, het afschuinen aan
de bovenzijde, het plaatsen van druiplijstjes, het aanbrengen van
een geventileerde verloren beplanking, … blijft het hout droog en
verkleint het risico op aantasting aanzienlijk.
Buitentoepassingen in hout werden soms op een heel eenvoudige,
maar toch afdoende wijze beschermd. Zo vinden we op een
groot aantal watermolensites in de onmiddellijke nabijheid van het
waterwiel knotbomen, vaak knotlinden terug. Dankzij hun dichte
kruin werd het rad beschermd tegen te grote schommelingen van
temperatuur en vochtigheid. Zonder de bescherming door een kruin
dreigde het hout scheluw trekken of dreigde er een onevenwicht te
ontstaan in het waterwiel waardoor de omwentelingen niet langer
gelijkmatig verliepen. Twee euvels die de bedrijfszekerheid en de
kwaliteit van het maalproduct onderuit haalden.
Ook constant nat houden vormt een goede wijze van conservering.
Denk bijvoorbeeld aan houten funderingspalen of scheepswrakken.
Foto boven: intrekken van het houten wiekenkruis van de
Schietsjampettermolen, Wannegem – Lede
Foto rechts boven: het vervaardigen van wieken,
Schietsjampettermolen, Wannegem – Lede
Foto rechts onder: houten molenrad voor een
watermolen te Hoogstraten
Zolang ze onder de waterlijn blijven (anaërobe milieu), blijven ze
langer geconserveerd. De slechtst denkbare bescherming is het aanbrengen
van een zeil, roofing, … in rechtstreeks contact met het hout.
Hierdoor wordt het hout verstikt en ontwikkelt de vraatzucht van
schimmels en zwammen zich pijlsnel.
Specifieke toepassingsgebieden:
een molengevlucht, een waterwiel, een scheprad, …
Recent werden twee nieuwe houten gevluchten gemaakt. De lengte
ervan bedraagt ongeveer 25m. Gelet op de lengte en de krachten die
inwerken op een gevlucht bij het draaien en het afremmen, is dit
een extreem belast toepassingsgebied voor hout.
Uit Nederlands archiefonderzoek is gebleken dat een houten
gevlucht of een deel daarvan gemiddeld om de acht jaar vervangen
diende te worden. Op het ogenblik dat om den brode werd gemalen
werd de bedrijfsonzekerheid van het gevlucht ondervangen doordat
de molenaar of de molenbouwer steeds over een reserve beschikte.
Deze zeer korte levensduur geeft aan dat hout als constructiemateriaal
ook een aantal beperkingen kent en verklaart de veelvuldige
vervanging ervan door metaal. Om de duurzaamheid en de bedrijfszekerheid
van de toepassing te verhogen werd voor de ‘Schietsjampettermolen’
van Wannegem-Lede het gevlucht in bilinga uitgevoerd
en bijkomend versterkt met wapeningsstaven.