Prof. Dr. Hans Reinders

pelijke discipline die hierin is gespecialiseerd, heet culturele antropologie. Er gaat een
heel nieuw veld van mogelijkheden open als men bereid is ‘meetbaarheid’ los te laten
en daarvoor ‘waarneembaarheid’ in de plaats te zetten.
De wetenschap van cultureel antropologen wordt verkregen vanuit de methode
van participerende observatie. In de sociale wetenschappen nemen de bouwers van
meetinstrumenten het perspectief in van de buitenstaander. Cultureel antropologen
doen dat niet. Die nemen het perspectief in van de deelnemer. Dat doen ze omdat ze
proberen een ervaringswereld te beschrijven. Ze proberen die ervaringswereld ‘van
binnenuit’ te objectiveren. Om te demonstreren waartoe deze methode kan leiden, een
voorbeeld. Het tafereel speelt zich af in een woongroep, ongeveer een halfuur voor het
avondeten.
Een van de begeleidsters, Vera, wil met een van de bewoners vlak voor
het avondeten gaan ‘lopen’. Zij kondigt dit op deze manier tegenover
haar collega aan, bij wijze van taakverdeling in het laatste kwartier
voordat het eten op tafel komt. Een collega is in de keuken samen met
een paar bewoners bezig met het avondeten, een tweede collega is van
plan iemand te begeleiden naar de douche, en Vera vertelt haar dat ze
met Anneke wil gaan lopen.
Ik weet dan inmiddels wat daar zoal mee wordt beoogd: strekking van
de spieren – noodzakelijk voor iemand die de hele dag in haar rolstoel
doorbrengt – en het op gang brengen van de bloedsomloop, want haar
handen en voeten zijn, zoals zo vaak, spierwit en ijskoud. Ik herinner me
op datzelfde moment een uitspraak van een collega van Vera, die over de
ijskoude handen en voeten van Anneke opmerkte: “In een koud lichaam
kan Anneke niet wonen”: een beeldende verwijzing naar het lichaam als
instrument van de ziel.
Anneke zit als een standbeeld in haar rolstoel; onbeweeglijk, met een
starre starende blik die haar gezicht een doodse uitdrukking geeft.
Anneke moet als het ware tot leven worden gewekt. Vera loopt naar
Anneke toe, hurkt naast haar, zodat ze op ooghoogte zit en zegt:
“We gaan even lopen.” Vervolgens maakt ze aanstalten om haar uit
de rolstoel te helpen opstaan. Ze zet haar eigen lichaam schrap ter
ondersteuning en pakt de onderarm van Anneke vast in een uitnodigend
gebaar, terwijl ze nog eens herhaalt: “Sta maar op, we gaan even lopen.”
Anneke kijkt verstoord op, kan amper in beweging komen, lijkt niet
te willen staan en al helemaal niet te lopen; ze werkt kortom niet erg
mee. Vera begeleidt het opstaan vriendelijk en opgewekt en nadat
109