Waterschaarste en conflict in de Nijl-regio - ProDef

Waterschaarste en conflict in de Nijl-regio 

Thesis Hogere Defensie Vorming 05 

Opdrachtgever Hoofd HDV - LKOL A.J. Schouwenaars 

Auteur(s) R. van Twuijver 

Status Definitief 

Versienummer 1.0 

Datum 18 maart 2009 

Ministerie van Defensie 

Nederlandse Defensie Academie 

Instituut Defensie Leergangen 

Hogere Defensie Vorming 05 

Bezoekadres: 

Brasserkade 227a 

Postadres: 

MPC 58 B 

Postbus 20701 

2500 ES Den Haag 

Nederland 

www.nlda.nl 

Steller: 

Ltz 1 R. van Twuijver 

Telefoon: +31 15 2844552 

Intern: (502) 4 45 52 

Mobiel: +31 6 21 82 70 58 

E-mail: r.v.twuijver@nlda.nl 

Begeleiders: 

Drs. S.W. Westmaas 

LNTKOL MARNS H.J. van der Maas MA 

Dr. M. Huisman 

Drs. A.A. Bon

Titel Waterschaarste en conflict in de Nijl-regio 





Nederlandse Defensie 

Academie 



De meningen en conclusies zoals in deze thesis aan de orde komen, zijn afkomstig van 

de HDV student auteur en vertegenwoordigen niet noodzakelijkerwijs de visie van het 

Instituut Defensie Leergangen, het ministerie van Defensie of andere Nederlandse 

overheidsorganisaties. 

De HDV student heeft tijdens de opleiding een beperkt aantal uren ter beschikking 

gekregen om de thesis te schrijven. Door de beperkte tijd in vergelijking met andere 

opleidingen in het hoger onderwijs (universiteiten en hoge scholen) is de thesis niet 

noodzakelijkerwijs een schriftelijke weergave van een uitgebreid wetenschappelijk 

onderzoek. 

Pagina 2/49










De Nijl en landen in de Nijl-regio (Burundi, Democratische Republiek Kongo, 

Rwanda, Tanzania, Oeganda, Kenia, Ethiopië, Eritrea, Soedan, Egypte). 

Bron: Africanwater.org (2009). The African Water Page. The Nile Basin Initiative. 

Geraadpleegd op 16 februari 2009 via 

http://www.africanwater.org/images/nilebasin.gif 






Managementsamenvatting 






In Afrika is de rivier de Nijl een zeer belangrijke bron van water. Deze waterbron wordt 

gedeeld door tien oeverstaten; Burundi, Democratische Republiek Kongo, Rwanda, 

Tanzania, Oeganda, Kenia, Ethiopië, Eritrea, Soedan en Egypte. Al deze landen zijn 

voor hun zoet water grotendeels afhankelijk van de Nijl. Vooral in Egypte en Kenia, 

maar ook in Ethiopië, Eritrea, Rwanda en Burundi is er op dit moment al sprake van 

een tekort aan water. Het tekort aan water neemt de komende decennia significant toe. 

Alle oeverstaten, met uitzondering van de Democratische Republiek Kongo, hebben de 

komende twee decennia te maken met een tekort aan water. 

Conflicten ontstaan door een diversiteit aan oorzaken. Een tekort aan natuurlijke 

grondstoffen zoals water is één van deze oorzaken. Peter H. Gleick en Thomas 

Homer-Dixon hebben een aantal factoren van invloed gedefinieerd waaronder water 

een rol speelt bij het ontstaan van interstatelijke gewapende conflicten. Dr. Malin 

Falkenmark heeft een maatstaf voor de ernst van watertekort gedefinieerd. Door de 

theorieën van de drie theoretici te combineren ontstaat een theoretisch kader van vijf 

factoren van invloed; er is sprake van watertekort, een land is afhankelijk van 

toestroom van water van buiten de landsgrenzen, een bovenstrooms gelegen land is in 

staat om de toevoer van water naar benedenstrooms gelegen landen te beïnvloeden, 

er is historisch gezien sprake van conflict en spanning tussen landen, en het 

benedenstrooms gelegen land is militair sterker dan het bovenstroomse land. Als al 

deze factoren zich tegelijkertijd voordoen, dan zal een benedenstrooms gelegen land 

mogelijk een gewapend conflict aangaan over water met een bovenstrooms gelegen 

land. 

Uit de analyse van de huidige situatie in en tussen de oeverstaten van de Nijl blijkt dat 

de vijf factoren zich op dit moment alleen voordoen tussen Egypte en Soedan, en 

tussen Egypte en Ethiopië. Het benedenstrooms gelegen Egypte zou in theorie op dit 

moment aanleiding hebben om een interstatelijk gewapend conflict over Nijlwater aan 

te gaan met Soedan en Ethiopië. 

De komende twee decennia krijgen meer oeverstaten van de Nijl te maken met een 

tekort aan water. In landen die op dit moment al te maken hebben met schaarste wordt 

het tekort groter. De belangrijkste oorzaak hiervan is de grote bevolkingsgroei. Naar 

verwachting zal ook de relatieve militaire krachtsverhouding tussen een aantal staten 

de komende twee decennia wijzigen. 

Uit de analyse van de toekomstige situatie in en tussen de oeverstaten van de Nijl blijkt 

dat de komende twee decennia de vijf factoren zich zullen voordoen tussen Egypte en 

Soedan, Egypte en Ethiopië en tussen Soedan en Ethiopië. Egypte zou in theorie de 

komende twee decennia aanleiding hebben om een interstatelijk gewapend conflict 

over Nijlwater aan te gaan met Soedan en Ethiopië. Soedan zou in theorie aanleiding 

hebben om een conflict over Nijlwater aan te gaan met Ethiopië. 











De centrale vraag van deze thesis is: In hoeverre ontstaan er ten gevolge van 

schaarste aan zoet water in de komende twee decennia interstatelijke gewapende 

conflicten in de Nijl-regio? 

Gebaseerd op de analyses van de huidige situatie en de toekomstige situatie in en 

tussen de oeverstaten van de Nijl, is het antwoord op deze vraag dat er ten gevolge 

van schaarste aan zoet water de komende twee decennia potentieel gewapende 

conflicten ontstaan tussen Egypte en Soedan, Egypte en Ethiopië en tussen Soedan 

en Ethiopië. 






Inhoud 

1. Inleiding 9 

1.1 Achtergrond waterschaarste 9 

1.1.1 Water in de Nijl-regio 9 

1.1.2 Water en conflict 10 

1.2 Probleemstelling, doelstelling en centrale vraag 10 

1.3 Onderzoeksopzet 12 

2. Waterschaarste en gewapend conflict – theoretisch kader 15 

2.1 Wat is waterschaarste? 15 

2.2 De rol van waterschaarste in conflict 15 

2.2.1 Waterschaarste als oorzaak voor conflict 16 

2.2.2 Specifieke rol van waterschaarste in conflict 16 

2.3 Theoretisch model voor de verdere analyse 17 

2.4 Samenvatting 19 

3. De Nijl en conflict – heden 21 

3.1 Theoretisch kader – analyse van de vijf factoren van invloed 21 

3.1.1 Factor van invloed 1 – Waterschaarste 21 

3.1.2 Factor van invloed 2 – Interstatelijke afhankelijkheid 22 

3.1.3 Factor van invloed 3 – Interstatelijke beïnvloeding 25 

3.1.4 Factor van invloed 4 – Historie van interstatelijk conflict 29 

3.1.5 Factor van invloed 5 – Militaire krachtsverhoudingen 33 

3.2 Samenvatting en subconclusie 36 

4. De Nijl en conflict – toekomst 39 

4.1 Theoretisch kader – analyse van de vijf factoren van invloed 39 

4.1.1 Factor van invloed 1 – Waterschaarste 39 

4.1.2 Factor van invloed 2 – Interstatelijke afhankelijkheid 41 

4.1.3 Factor van invloed 3 – Interstatelijke beïnvloeding 42 

4.1.4 Factor van invloed 4 – Historie van interstatelijk conflict 42 

4.1.5 Factor van invloed 5 – Militaire krachtsverhoudingen 42 

4.2 Samenvatting en subconclusie 45 

5. Samenvatting en conclusie 47 

5.1 Samenvatting 47 

5.1.1 Huidige situatie 47 

5.1.2 Toekomstige situatie 48 

5.2 Conclusie 48 











Literatuurlijst 50 

Bijlage 1 Afkortingen 54 

Bijlage 2 De Nijl – een algemeen overzicht 55 

Bijlage 3 Selectie van relevante FAO AQUASTAT-terminologie 59 

Bijlage 4 Burundi – detailkaart waterbronnen 61 

Bijlage 5 Democratische Republiek Kongo – detailkaart waterbronnen62 

Bijlage 6 Egypte – detailkaart waterbronnen 63 

Bijlage 7 Eritrea – detailkaart waterbronnen 64 

Bijlage 8 Ethiopië – detailkaart waterbronnen 65 

Bijlage 9 Kenia – detailkaart waterbronnen 66 

Bijlage 10 Oeganda – detailkaart waterbronnen 67 

Bijlage 11 Rwanda – detailkaart waterbronnen 68 

Bijlage 12 Soedan – detailkaart waterbronnen 69 

Bijlage 13 Tanzania – detailkaart waterbronnen 70 

Bijlage 14 World Bank statistieken 71 

















1. Inleiding 





1.1 Achtergrond waterschaarste 1 






De beschikbaarheid van zoet water is essentieel. Zoet water is onder andere benodigd 

om de menselijke gezondheid te beschermen, voedsel te produceren, gezonde 

ecosystemen in stand te houden, sociaal economische ontwikkeling op gang te houden 

en om diensten zoals hydro-elektriciteit te produceren. De vraag naar zoet water neemt 

toe. De belangrijkste oorzaak hiervoor is de groei van de wereldbevolking. Daarnaast 

neemt de behoefte aan water toe door onder andere wereldwijde economische 

ontwikkeling. Tegelijkertijd neemt de beschikbaarheid van water in diverse regio’s af, 

onder andere door de combinatie van een verminderde neerslag en een grotere 

verdamping ten gevolge van klimaatverandering. 2 

1.1.1 Water in de Nijl-regio 

De organisatie United Nations Water (UN-Water) geeft in haar rapport over 

waterschaarste 3 aan dat zij verwacht dat het aantal regio’s waar schaarste aan zoet 

water heerst toe zal nemen. Naar verwachting zullen in 2025 maar liefst 1800 miljoen 

mensen leven in gebieden waar er sprake is van waterschaarste. In meerdere regio’s is 

er op dit moment al sprake van acute waterschaarste, zoals in delen van Afrika. De 

organisatie United Nations Environment Programme (UNEP) geeft aan dat er in 

veertien landen in Noord, West en Zuid Afrika al sprake is van waterschaarste. UNEP 

verwacht dat daar de komende decennia nog eens elf landen aan toegevoegd worden. 

Vele landen zijn daarnaast afhankelijk van de toestroom van water van buiten hun 

nationale grenzen 4 . Deze combinatie leidt mogelijkerwijs tot conflicten tussen deze 

landen. 

In Afrika is de rivier de Nijl een zeer belangrijke bron van water. Deze waterbron wordt 

gedeeld door maar liefst tien landen; Burundi, Democratische Republiek Kongo, 

Rwanda, Tanzania, Oeganda, Kenia, Ethiopië, Eritrea, Soedan en Egypte. Al deze 

landen zijn voor hun zoet water grotendeels afhankelijk van de Nijl. In de meeste van 

deze landen is er sprake van een grote bevolkingsgroei. Hierdoor neemt de behoefte 

aan water toe, onder andere vanwege de stijgende behoefte aan water voor de 

1 

Als er in de literatuur en in rapporten gesproken wordt over waterschaarste, dan 

wordt hiermee schaarste aan zoet water bedoeld. In deze thesis wordt met de term 

waterschaarste eveneens schaarste aan zoet water bedoeld. 

2 

United Nations Water (2006). Water. A shared responsibility. World Water 

Development Report 2. New York. 

3 

United Nations Water (2006). Coping with water scarcity. New York. 

4 

United Nations Environment Programme (2008). Activities of the Regional Office for 

Africa (ROA). Geraadpleegd 6 november 2008 via 

http://www.unep.org/themes/Freshwater/Regions/index.asp?case=roa. 











productie van voedsel. De behoefte aan water stijgt ook vanwege de economische 

groei die de landen doormaken. De druk op de waterbronnen van de Nijl neemt dus 

toe. De beschikbare hoeveelheid Nijlwater fluctueert jaarlijks en is onvoorspelbaar 5 . 

Sommige oeverstaten hebben op dit moment al te kampen met waterschaarste. Deze 

situatie kan leiden tot regionale instabiliteit en conflicten tussen de landen die het water 

van de Nijl moeten delen. 

1.1.2 Water en conflict 

Waterschaarste kan een rol spelen bij het ontstaan van conflicten. 

Conflictanalysemodellen van onder andere de Europese Unie, de Wereldbank en de 

Verenigde Naties geven aan dat schaarste aan grondstoffen (waaronder water) een 

van de oorzaken is van het potentieel ontstaan van conflicten. Een aantal 

waterdeskundigen (o.a. Peter H. Gleick, Thomas H. Homer-Dixon en Malin F. 

Falkenmark) heeft de specifieke rol van waterschaarste en het ontstaan van conflicten 

verder aangetoond en geanalyseerd. 

VN secretaris-generaal Ban Ki-Moon geeft in een artikel in de Washington Post aan dat 

de huidige crisis in Darfur mede het gevolg is van waterschaarste 6 . Daarnaast gaf Ban 

Ki-Moon tijdens het afgelopen World Economic Forum 7 aan dat de primaire focus van 

de VN niet de (toen) aanstaande wereldwijde economische recessie is, maar de 

groeiende crisis ten gevolge van schaarste aan water. De groeiende waterschaarste 

heeft volgens Ban Ki-Moon een negatieve invloed op het behalen van de VN- 

Millenniumdoelstellingen. En dat terwijl het doel juist is om het aantal mensen dat geen 

of onvoldoende toegang heeft tot veilig drinkwater in 2015 te halveren. Volgens Ban Ki- 

Moon is het essentieel dat deze Millenniumdoelstelling gehaald wordt, om conflicten 

die mede het gevolg zijn van waterschaarste te voorkomen. 

1.2 Probleemstelling, doelstelling en centrale vraag 

De Verenigde Naties, de Europese Unie en ook Nederland hechten in algemene zin 

grote waarde aan sociaal-economische ontwikkeling op het Afrikaanse continent, en 

dus ook aan sociaal-economische ontwikkeling in de landen van de Nijl-regio. 

Instabiliteit, spanning en conflict zijn verstorende en stagnerende factoren voor deze 

sociaal-economische ontwikkeling. Schaarste aan water ondermijnt mogelijkerwijs de 

stabiliteit, en kan leiden tot instabiliteit en conflicten in de Nijl-regio. 8 

5 United Nations Environment Programme/ Division of Early Warning and Assessment/ 

Global Resource Information Database (2000). Water Sharing in the Nile River Valley. 

Geneve. 

6 Ban Ki-Moon (16 juni 2007). A Climate Culprit in Darfur. Washington Post. 

7 Ban Ki-Moon (2008). World Economic Forum Annual Report 2007-2008. Geneve. 

8 Zowel diverse waterdeskundigen (o.a. Gleick, Homer-Dixon, Falkenmark) als diverse 

internationale instituten (o.a. United Nations Water) geven aan dat er een relatie 

bestaat tussen waterschaarste en het potentieel ontstaan van conflicten. 











Onderzoek naar de rol van waterschaarste in instabiliteit en conflicten in de Nijl-regio is 

relevant. Instabiliteit en conflicten in de Nijl-regio kunnen immers zoals aangegeven 

een negatieve invloed hebben op sociaal-economische ontwikkeling. Instabiliteit en 

conflict hebben bovendien mogelijk een negatieve invloed op de resultaten van het 

Nederlandse (en het Europese) Afrika-beleid. Regionale instabiliteit en conflicten in de 

Nijl-regio ten gevolge van schaarste aan primaire levensbehoeften zoals water, kunnen 

ultimo ook leiden tot een beroep op en inzet van de Nederlandse krijgsmacht. 9 

Dit onderzoek geeft inzicht in de rol die waterschaarste speelt in conflicten in de Nijlregio, 

en in hoeverre schaarste aan water in de Nijl-regio de komende twee decennia 

mede kan leiden tot gewapende conflicten tussen de landen die afhankelijk zijn van 

water afkomstig uit het Nijlsysteem. 

Centrale vraag: 

In hoeverre ontstaan er ten gevolge van schaarste aan zoet water in de komende twee 

decennia interstatelijke gewapende conflicten in de Nijl-regio? 

Met het verkregen inzicht kan op nationaal en internationaal niveau geanticipeerd 

worden op deze waterschaarste en het mogelijkerwijs ontstaan van instabiliteit en 

conflicten, met als doel potentiële regionale instabiliteit en conflicten ten gevolge van 

waterschaarste te voorkomen. 

Het onderzoek richt zich op de rol van waterschaarste in conflict in de Nijl-regio, niet op 

de rol van waterschaarste in conflict in de overige delen van Afrika. 

Studies en rapporten over de Nijl en de Nijl-regio hebben voornamelijk betrekking op 

de dynamiek tussen de tien oeverstaten van de Nijl. Waterschaarste speelt 

ontegenzeggelijk ook een rol in de intrastatelijke en mogelijk transnationale dynamiek 

tussen bijvoorbeeld stammen en andere groeperingen. Deze thesis richt zich alleen op 

de dynamiek tussen deze staten en op interstatelijke conflicten. 

Het onderzoek richt zich op potentieel conflict voor zover het betrekking heeft op de 

toevoer en beschikbaarheid van water uit de Nijl, en niet op mogelijk antagonisme 

betreffende water uit transnationale rivieren of meren die geen onderdeel uitmaken van 

het Nijlsysteem. 

Conflictanalysetheorie 10 11 richt zich over het algemeen primair op gewapende 

conflicten, en niet op ongewapende conflicten. Deze thesis beschouwt eveneens alleen 

het gewapende conflict. 

Deze thesis richt zich alleen op de rol van water in conflict, en de factoren die direct 

van invloed zijn op de rol van water in conflict. Overige factoren die mogelijk van 

invloed zijn op het ontstaan van gewapende conflicten tussen landen (e.g. religie, 

9 

Projectgroep Verkenningen (2008). Projectplan Verkenningen – Houvast voor de 

krijgsmacht van 2020 (v. 1.0.0 definitief). Den Haag. 

10 

World Bank (2005). Conflict Analysis Framework (CAF). Washington. 

11 

United Nations Development Group (2004). Framework for Conflict Analysis. New 

York. 











politiek, cultuur, etniciteit, historische- en postkoloniale grensafbakeningen, et cetera) 

worden niet in beschouwing genomen. 

De thesis omvat een tijdshorizon van de komende twee decennia tot 2030. Dit is 

parallel aan de tijdshorizon die wordt beschouwd in het interdepartementale project 

Verkenningen 12 . Deze tijdshorizon is tevens een periode waarbinnen, met enige mate 

van zekerheid, een uitspraak kan worden gedaan over ontwikkelingen en 

omstandigheden die van invloed kunnen zijn op het ontstaan van conflicten. 

1.3 Onderzoeksopzet 

Om de centrale vraag te beantwoorden worden drie deelvragen beantwoord. 

Eerste deelvraag: 

Welke factoren zijn in theorie van invloed op de rol van water bij het ontstaan van 

interstatelijk gewapend conflict? 

Ik beantwoord de eerste deelvraag in hoofdstuk twee, aan de hand van studies en 

theorie afkomstig van onderzoekers en wetenschappers op het gebied van 

waterschaarste en conflict. 13 Ik formuleer hiervoor het theoretisch kader waarin ik 

aangeef welke factoren van invloed zijn op de rol van waterschaarste in het ontstaan 

van interstatelijk gewapend conflict. Dit resulteert in een overzicht van factoren van 

invloed waaronder waterschaarste een rol speelt in het ontstaan van interstatelijke 

gewapende conflicten. 

Tweede deelvraag: 

In hoeverre speelt schaarste aan Nijlwater op dit moment een rol bij (het mogelijk 

ontstaan van) interstatelijk gewapend conflict tussen de oeverstaten van de Nijl? 

In hoofdstuk drie beantwoord ik de tweede deelvraag. Ik toets de huidige 

omstandigheden aan de in hoofdstuk twee geformuleerde factoren van invloed en 

analyseer aan de hand van literatuuronderzoek en rapporten 14 in hoeverre de factoren 

van invloed aanwezig zijn in en tussen de oeverstaten van de Nijl. 

Derde deelvraag: 

In hoeverre speelt schaarste aan Nijlwater de komende twee decennia een rol bij (het 

mogelijk ontstaan van) interstatelijk gewapend conflict tussen de oeverstaten van de 

Nijl? 

Ik beantwoord deze deelvraag in hoofdstuk vier, aan de hand van literatuuronderzoek 

en de analyse van rapporten. Ik analyseer toekomstige ontwikkelingen en 

12 



13 

Onder andere Peter H. Gleick, Thomas F. Homer-Dixon en Malin Falkenmark. 

14 

Waaronder die van de UN Food and Agriculture Organisation (FAO), het CIA World 

Fact Book en Jane’s Sentinel Country Risk Assessments. 











omstandigheden en toets deze aan de in hoofdstuk twee geformuleerde factoren van 

invloed. 

In hoofdstuk vijf sluit ik af met een samenvatting en conclusie. 





















2. Waterschaarste en gewapend conflict – theoretisch kader 

In dit hoofdstuk geef ik allereerst aan wanneer er sprake is van waterschaarste. Hierna 

beantwoord ik de tweede deelvraag, door aan te geven welke rol waterschaarste in 

theorie speelt bij het ontstaan van interstatelijke gewapende conflicten. Dit resulteert in 

een theoretisch kader van vijf factoren van invloed. 

2.1 Wat is waterschaarste? 

Watertekort wordt gedefinieerd als de situatie waarin de beschikbare hoeveelheid zoet 

water niet kan voorzien in de vraag naar water. Er is sprake van een tekort aan water 

als er op jaarbasis minder dan 1700 m3 zoet water per persoon beschikbaar is. Deze 

grens is gebaseerd op de veelvuldig in literatuur en rapporten gebruikte index van Dr. 

Malin Falkenmark van het Stockholm International Water Institute (SIWI) 15 . Falkenmark 

geeft aan dat landen die op jaarbasis meer dan 1700 m3 water per capita beschikbaar 

hebben geen tekort aan water ondervinden. Als er op jaarbasis per capita tussen de 

duizend en zeventienhonderd m3 water beschikbaar is, dan ondervindt het land 

zogenaamde waterstress. Als er op jaarbasis per capita minder dan duizend m3 water 

beschikbaar is, is er sprake van waterschaarste. Als er op jaarbasis minder dan 

vijfhonderd m3 water per capita beschikbaar is, dan is er sprake van zogenaamde 

absolute waterschaarste. 16 

Geen tekort > 1700 m3 water per capita per jaar 

Waterstress 1000 – 1700 m3 water per capita per jaar 

Waterschaarste 500 – 1000 m3 water per capita per jaar 

Absolute waterschaarste < 500 m3 water per capita per jaar 

Tabel 1. Falkenmark Index voor watertekort 

2.2 De rol van waterschaarste in conflict 

In deze paragraaf analyseer ik aan de hand van conflictanalyse modellen welke positie 

water als natuurlijke bron inneemt in het geheel van oorzaken dat kan leiden tot 

gewapende conflicten. Hierna analyseer ik welke rol waterschaarste speelt in het 

ontstaan van interstatelijk gewapend conflict. Hiertoe geef ik aan welke factoren van 

invloed zijn op de rol van waterschaarste in gewapend conflict, en onder welke 

omstandigheden waterschaarste potentieel leidt tot interstatelijke gewapende 

15 Deze zogenaamde Falkenmark index wordt onder andere door de Verenigde Naties 

(United Nations Water) en andere instituten zoals het Pacific Institute van Peter Gleick 

gebruikt. 

16 Als in deze thesis de term waterschaarste wordt gebruikt zonder te refereren aan de 

Falkenmark Index, dan wordt hier waterschaarste in de zin van watertekort mee 

bedoeld (i.e. waterstress, waterschaarste of absolute waterschaarste). 











conflicten. Dit doe ik aan de hand van de in literatuur en rapporten veel toegepaste 

factoren van Malin Falkenmark, Peter H. Gleick en Thomas F. Homer-Dixon. 

2.2.1 Waterschaarste als oorzaak voor conflict 

Uit de analyse van conflictanalysemodellen 17 18 19 20 blijkt dat gewapende conflicten 

kunnen ontstaan door een diversiteit aan oorzaken. Natuurlijke grondstoffen zoals 

water, en dan in het bijzonder het gebrek daaraan, is één van deze factoren. 

Waterschaarste heeft diverse malen geleid tot interstatelijke gewapende conflicten. 21 

Dr. Peter H. Gleick heeft een uitgebreid historisch overzicht gepubliceerd hieromtrent. 22 

2.2.2 Specifieke rol van waterschaarste in conflict 

Onder welke factoren van invloed speelt water een rol bij het ontstaan van conflicten? 

Peter H. Gleick 23 identificeert vier factoren die van invloed zijn op de rol die 

waterschaarste speelt in conflict. De eerste factor gaat over de mate waarin er sprake 

is van waterschaarste; als er sprake is van waterschaarste dan is dit mogelijk een 

reden voor conflict. De tweede factor heeft betrekking op de mate waarin het water 

gedeeld wordt tussen meerdere landen of regio’s; als de waterbron gedeeld wordt 

tussen landen, dan kan hier mogelijk een conflict over ontstaan. De derde factor 

beschouwt de relatieve militaire krachtsverhouding tussen de landen die het water 

delen; als het ene land militair superieur is aan het andere land, dan zal het eerder 

bereid zijn om een conflict aan te gaan. De vierde factor gaat in op de mate waarin er 

alternatieve waterbronnen beschikbaar zijn; als er niet voldoende alternatieve 

waterbronnen beschikbaar, dan zal er mogelijk reden zijn om een conflict over water 

aan te gaan. 

17 


18 


York. 

19 

European Commission (2002). European Commission Checklist for Root Causes of 

Conflict. Geraadpleegd op 10 december 2008 via 

http://ec.europa.eu/external_relations/cfsp/cpcm/cp/list.htm. 

20 

Conflictsensitivity.org (2008). Conflict Analysis. Geraadpleegd op 10 december 2008 

via http://conflictsensitivity.org/?q=node/26 

21 

In de tweede helft van de vorige eeuw heeft water veertien keer geleid tot 

interstatelijke gewapende conflicten. Het heeft vier keer geleid tot militaire manoeuvres 

die uiteindelijk niet zijn uitgemond in daadwerkelijk gewapende interactie. 

22 

Gleick, P.H. (2006). The World’s Water 2006-2007. The Biennial Report on 

Freshwater Resources. Water Conflict Chronology. Washington: Island Press. 

23 

Gleick, P.H. (1998). The World’s Water 1998-1999: Biennial Report on Freshwater 

Resources. Washington: Island Press, en Gleick, P.H. (1993). Water and conflict: 

Fresh water resources and international security. International Security, 1993 (vol. 18), 

pp. 79-112. 











Ook Thomas Homer-Dixon 24 geeft aan dat gewapende conflicten tussen staten over 

water alleen kunnen voorkomen indien vier factoren van invloed gelijktijdig optreden. 

De eerste factor betreft de mate waarin het benedenstroomse land afhankelijk is van 

de watertoevoer via bovenstroomse landen; hoe hoger de mate van afhankelijkheid, 

hoe groter de kans is dat het benedenstroomse land bereid is een conflict hiervoor aan 

te gaan. De tweede factor gaat over de mate waarin het bovenstroomse land in staat is 

om de toevoer van water naar het benedenstroomse land te beïnvloeden; als het 

bovenstroomse land hiertoe niet in staat is, dan zal dit niet een bedreiging vormen voor 

het benedenstroomse land. De derde factor beschouwt de mate waarin er sprake is 

geweest van spanning of conflict tussen de landen die de waterbron delen; als er 

historisch gezien al spanningen of conflicten zijn geweest, dan is de kans groter dat 

beide landen wederom het conflict zullen aangaan. De vierde en laatste factor gaat in 

op de relatieve militaire macht tussen beide landen; als het benedenstroomse land 

militair superieur is aan het bovenstroomse land, dan zal het eerder geneigd zijn om 

het conflict aan te gaan. 

2.3 Theoretisch model voor de verdere analyse 

Er zijn overeenkomsten en verschillen tussen de opsommingen van Gleick en Homer- 

Dixon. Gleick beschouwt de mate waarin er sprake is van waterschaarste, en de mate 

waarin alternatieve waterbronnen beschikbaar zijn. Malin Falkenmark geeft met zijn 

index een verdere specificatie van de mate waarin er sprake is van waterschaarste. 

Homer-Dixon neemt de mate van waterschaarste en de mogelijke alternatieven niet 

mee in zijn analyse. Gleick en Homer-Dixon nemen beiden de mate waarin 

waterbronnen gedeeld worden tussen landen mee in hun beschouwingen. Beiden 

beschouwen ook de relatieve militaire krachtsverhoudingen tussen de landen die het 

water delen. Homer-Dixon neemt ook de historie van antagonisme tussen deze landen 

mee. Gleick laat dit element buiten beschouwing. Homer-Dixon ten slotte noemt in zijn 

model ook de mate waarin het bovenstroomse land in staat is om de toevoer van water 

naar het benedenstroomse land te beïnvloeden als bepalende factor. Gleick gaat 

hieraan voorbij. 

De analysekaders van Gleick en Homer-Dixon en de index van Falkenmark vullen 

elkaar aan. Ik maak voor de verdere analyse gebruik van de samengevoegde 

elementen van alle drie. Dit resulteert in een opsomming van vijf factoren van invloed 

op de rol van waterschaarste bij het ontstaan van interstatelijk gewapend conflict. 

Met dit kader kan een ik een uitspraak doen over in hoeverre waterschaarste een rol 

zal spelen bij mogelijke toekomstige interstatelijke gewapende conflicten tussen 

oeverstaten van de Nijl. 

24 Homer-Dixon, T. F. (1999). Environment, Scarcity, and Violence. Oxford: Princeton 

University Press. 











De samengevoegde en nader gespecificeerde factoren van invloed zijn: 

⎯ Er is sprake van waterschaarste. De mate van waterschaarste wordt gemeten aan 

de hand van de index van Dr. Malin Falkenmark. 

⎯ Geen watertekort bij meer dan 1700 m3 water per capita per jaar; 

⎯ Waterstress bij 1000-1700 m3 water per capita per jaar; 

⎯ Waterschaarste bij 500-1000 m3 water per capita per jaar; 

⎯ Absolute waterschaarste bij minder dan 500 m3 water per capita per jaar. 

⎯ Het benedenstroomse land is afhankelijk van de watertoevoer via bovenstroomse 


⎯ Het bovenstroomse land kan de watertoevoer naar het benedenstroomse land 

beïnvloeden. 

⎯ Er is sprake (geweest) van spanning of conflict tussen de landen die de waterbron 

delen. 

⎯ Het benedenstroomse land is militair sterker dan het bovenstroomse land. 

Als een land te maken heeft met waterstress, waterschaarste of absolute 

waterschaarste dan kan dit in theorie een factor van invloed zijn op het ontstaan van 

een interstatelijk conflict over water. 

Als een land sterk of matig afhankelijk is van de toevoer van water uit een 

bovenstrooms land, dan kan dit in theorie eveneens een factor van invloed zijn op het 

ontstaan van een conflict tussen beide landen. Als het benedenstroomse land 

nauwelijks of in het geheel niet afhankelijk is van de toevoer van water uit een ander 

land, dan zal water geen rol spelen bij het ontstaan van een conflict tussen beide 


Als een bovenstrooms land sterke of matige invloed kan uitoefenen op de toevoer van 

water naar een benedenstrooms land, dan kunnen de gevolgen hiervan voor een 

benedenstrooms land ook aanzienlijk zijn. Dit kan in theorie dan een factor van invloed 

zijn op het ontstaan van een conflict tussen beide landen. Als een land in kleine mate 

of in het geheel niet in staat is om de toevoer van water naar een ander land te 

beïnvloeden, dan zal water geen rol spelen bij het ontstaan van een conflict tussen 

beide landen. 

Als landen in het verleden al vaker met elkaar in conflict zijn geraakt, dan zullen zij 

eerder geneigd zijn om wederom een conflict aan te gaan. Als dit niet het geval is, dan 

zullen landen geen conflict met elkaar aangaan over water. 

Als een benedenstrooms land militair sterker is dan het bovenstroomse land, dan zal 

dit in theorie een factor van invloed kunnen zijn op het ontstaan van een gewapend 

conflict over water tussen beide landen. Als een benedenstrooms land militair zwakker 

is dan een bovenstrooms land, dan zal het in theorie geen factor van invloed zijn op het 

ontstaan van een gewapend conflict over water tussen beide landen. 

Een benedenstrooms gelegen land zal mogelijk een gewapend conflict over water 

aangaan met een bovenstrooms gelegen land als al deze factoren zich tegelijkertijd 

voordoen. 






2.4 Samenvatting 






Er is sprake van waterschaarste als de beschikbare hoeveelheid zoet water niet kan 

voorzien in de vraag naar water. Er is sprake van waterschaarste als er op jaarbasis 

minder dan 1700 m3 zoet water per persoon beschikbaar is. Dr. Malin Falkenmark 

heeft een index ontwikkeld die de ernst van de waterschaarste verder specificeert. 

Conflictanalysemodellen geven aan dat waterschaarste een rol kan spelen bij het 

ontstaan van gewapende conflicten. Waterdeskundigen (waaronder Gleick en Homer- 

Dixon) hebben de specifieke rol van waterschaarste bij het ontstaan van gewapende 

interstatelijke conflicten verder geanalyseerd en uitgewerkt. Door de analyses van 

Gleick, Homer-Dixon en Falkenmark samen te voegen ontstaat er een theoretisch 

kader van vijf factoren van invloed; er is sprake van waterschaarste, een land is 

afhankelijk van toestroom van water van buiten de landsgrenzen, een bovenstrooms 

gelegen land is in staat om de toevoer van water naar benedenstrooms gelegen landen 

te beïnvloeden, er is historisch gezien sprake van conflict en spanning tussen landen, 

en het benedenstrooms gelegen land is militair sterker dan het bovenstroomse land. 

Als al deze factoren zich tegelijkertijd voordoen zal een benedenstrooms gelegen land 

mogelijk een gewapend conflict aangaan over water met een bovenstrooms gelegen 

land. 
















3. De Nijl en conflict – heden 






Dit hoofdstuk geeft antwoord op de tweede deelvraag; in hoeverre schaarste aan 

Nijlwater op dit moment een rol speelt bij (het mogelijk ontstaan van) interstatelijk 

gewapend conflict tussen de oeverstaten van de Nijl. Ik analyseer of en in hoeverre de 

vijf factoren die van invloed zijn op de rol van waterschaarste in het ontstaan van 

conflict op dit moment aanwezig zijn in de Nijl-regio. Het hoofdstuk sluit af met een 

samenvatting en conclusie. 

Bijlage 2 geeft een algemeen overzicht van de Nijl en de Nijl-regio. Dit geeft inzicht in 

het belang van de rivier, het fysieke verloop en de huidige verdeling van het water 

tussen de oeverstaten. 

3.1 Theoretisch kader – analyse van de vijf factoren van invloed 

Ik analyseer in deze paragraaf of en in hoeverre elk van de vijf factoren van invloed 

aanwezig is in of tussen de oeverstaten van de Nijl. 

3.1.1 Factor van invloed 1 – Waterschaarste 

In hoeverre is er op dit moment sprake van waterschaarste in de Nijl-regio? 25 Voor elk 

van de tien landen van de Nijl-regio zijn de bevolkingsaantallen (uit 2006) en de totale 

hoeveelheid beschikbaar hernieuwbaar zoet water 26 (gemiddeld gemeten over de 

periode 2003 tot 2007) in kaart gebracht. De gemiddelde hoeveelheid water per hoofd 

van de bevolking wordt berekend door de hoeveelheid beschikbaar water te delen door 

het bevolkingscijfer. Tabel 2 27 geeft het resultaat weer. 

Volgens de Falkenmark-index is er in de Democratische Republiek Kongo, Oeganda, 

Tanzania en Soedan geen sprake van een tekort aan water (groen gekleurd – meer 

dan 1700 m3 per capita per jaar beschikbaar). In Burundi, Eritrea, Ethiopië en Rwanda 

25 Ik doe dit aan de hand van data afkomstig van de United Nations Food and 

Agriculture Organisation (FAO). De FAO AQUASTAT-database gegevens worden in 

diverse onderzoeken en rapporten gebruikt als bron (onder andere in die van de VN). 

De database wordt samengesteld in samenwerking met het World Resources Institute, 

het Pacific Institute, het St. Petersburg State Hydrological Institute (I. Shiklomanov), de 

University of New Hampshire en diverse andere instituten. 

26 Dit is de optelsom van de in het land zelf gegenereerde waterhoeveelheid en de 

waterhoeveelheid die afkomstig is van bovenstroomse landen en interstatelijk gedeelde 

rivieren en meren. Hierin is rekening gehouden met afspraken die gemaakt zijn in 

internationale verdragen over de verdeling van water. Zie Bijlage 3 voor uitleg. 

27 United Nations Food and Agriculture Organisation (2009). AQUASTAT-database. 

Geraadpleegd op 6 januari 2009 via 

http://www.fao.org/nr/water/aquastat/data/query/index.html. 











is er sprake van waterstress (oranje gekleurd – tussen de 1000-1700 m3 water per 

capita per jaar). In Egypte en Kenia is er sprake van waterschaarste (rood gekleurd – 

tussen de 500-1000 m3 water per capita per jaar). 

Bevolkingscijfer 

in 2006 

(x 1000 personen) 

Totale hoeveelheid 

hernieuwbaar water jaarlijks 

gemiddeld over 2003-2007 

(x miljard m3) 

Gemiddelde hoeveelheid 

water per jaar per hoofd van 

de bevolking 

(x m3) 

Egypte 74 166 57.3 773 

Soedan 37 707 64.5 1 711 

Ethiopië 81 021 122 1 506 

Eritrea 4 692 6.30 1 343 

Oeganda 29 899 66.0 2 207 

Kenia 36 553 30.7 840 

DRK 60 644 1 283 21 156 

Tanzania 39 459 96.3 2 440 

Rwanda 9 464 9.50 1 004 

Burundi 8 173 12.5 1 534 

Tabel 2. Over de periode 2003-2007 gemiddelde jaarlijks beschikbare totale 

hoeveelheid water, en gemiddeld jaarlijks beschikbare hoeveelheid water per 

capita (afgemeten tegen de bevolkingscijfers van 2006) 

3.1.2 Factor van invloed 2 – Interstatelijke afhankelijkheid 

In welke mate zijn de oeverstaten afhankelijk van toevoer van Nijlwater van buiten de 

eigen landsgrenzen. Tabel 3 28 toont de mate van afhankelijkheid per land. Het 

percentage geeft aan welk deel van de totale hoeveelheid hernieuwbaar water 

afkomstig is van buiten de eigen landsgrenzen. De gegevens zijn gemeten 

gemiddelden over de jaren 2003-2007. Rood geeft aan dat het land in sterke tot zeer 

sterke mate afhankelijk is van toevoer van water van buiten de landsgrenzen (voor 

meer dan 50 procent). Oranje geeft aan dat de afhankelijkheid matig is (tussen de 25 

en 50 procent). Groen geeft aan dat het land in kleine mate (minder dan 25 procent) tot 

in het geheel niet afhankelijk is van watertoevoer van buiten de landsgrenzen. 

Egypte en Soedan zijn in zeer sterke mate afhankelijk van watertoevoer van buiten de 

eigen landsgrenzen (voor meer dan 75 procent). Soedan 29 is afhankelijk van toestroom 

van water via de Witte Nijl vanuit Oeganda en van water via de Blauwe Nijl, de 

Sobatrivier en de Atbararivier vanuit Ethiopië. Egypte 30 is bijna volledig afhankelijk van 

de Nijl voor de watertoevoer. De bovenstrooms gelegen landen die in belangrijke mate 




29 Bijlage 12 bevat details over waterbronnen in Soedan. 

30 Bijlage 6 bevat details over waterbronnen in Egypte. 











invloed kunnen uitoefenen op de watertoevoer van de Nijl naar Egypte, zijn Soedan en 

Ethiopië. 

Mate van afhankelijkheid jaarlijks 

gemiddeld over 2003-2007 

(in procent) 

Egypte 96,9 

Soedan 76,9 

Ethiopië 0 

Eritrea 55,6 

Oeganda 40,9 

Kenia 32,6 

DRK 29,9 

Tanzania 12,7 

Rwanda 0 

Burundi 19,8 

Tabel 3. De mate waarin de oeverstaten van de Nijl afhankelijk zijn van 

watertoevoer van buiten de eigen landsgrenzen 

Eritrea is in sterke mate afhankelijk van het water uit de Setitrivier; deze rivier vormt de 

grens met Ethiopië. 31 Het feit dat zowel Ethiopië als Eritrea aanspraak kunnen maken 

op het water uit deze grensrivier zorgt er voor dat Eritrea een relatief hoge mate van 

afhankelijkheid heeft. 32 

Oeganda is voor iets meer dan veertig procent afhankelijk van watertoevoer van buiten 

de landsgrenzen, uit meren die onderdeel uitmaken van het Nijlsysteem. Oeganda 

deelt het water uit het Victoriameer met Kenia en Tanzania. De toestroom van water uit 

33 34 

het Edwardmeer en het Albertmeer loopt via de Democratische Republiek Kongo. 

Kenia is voor ongeveer een derde van de watertoevoer afhankelijk van de toestroom uit 

rivieren van buurlanden. Het Victoriameer, de enige bron in Kenia die onderdeel 

uitmaakt van het Nijlsysteem, levert slechts een gering deel van de totale watertoevoer 

in Kenia; 8 procent van het land maakt gebruik van water uit het Victoriameer. 35 

Hoewel Kenia dus voor de toestroom van water in enige mate afhankelijk is van andere 

31 

FAO (2008). AQUASTAT country profile Eritrea. Geraadpleegd op 7 januari 2009 via 

http://www.fao.org/nr/water/aquastat/countries/eritrea/index.stm. 

32 

Bijlage 7 bevat details over waterbronnen in Eritrea. 

33 

FAO (2008). AQUASTAT country profile Uganda. Geraadpleegd op 7 januari 2009 

via http://www.fao.org/nr/water/aquastat/countries/uganda/index.stm. 

34 

Bijlage 10 bevat details over waterbronnen in Oeganda. 

35 

FAO (2008). AQUASTAT country profile Kenya. Geraadpleegd op 7 januari 2009 via 

http://www.fao.org/nr/water/aquastat/countries/kenya/index.stm. 











landen, speelt de toevoer van water uit het Victoriameer hier slechts een geringe rol 

in. 36 

De Democratische Republiek Kongo is voor bijna 30 procent afhankelijk van 

watertoevoer van buiten de landsgrenzen. Het land beschikt echter over een zeer 

uitgebreid rivierenstelsel dat ruimschoots kan voorzien in de waterbehoefte. De 

Democratische Republiek Kongo grenst aan het Edwardmeer en het Albertmeer, die 

onderdeel uitmaken van het Nijlsysteem. De meren worden gedeeld met Oeganda. Het 

feit dat de afhankelijkheid toch nog bijna dertig procent is, heeft met dit laatste te 

maken; van de totale hoeveelheid hernieuwbaar water is een deel afkomstig uit het 

Edwardmeer en Albertmeer. 37 

Burundi is voor een klein deel afhankelijkheid van water vanuit het Nijlsysteem (voor 

bijna 20 procent). 38 39 Het water dat van buiten de landsgrenzen naar Burundi stroomt, 

is primair afkomstig uit het Tanganyikameer (dat het land deelt met Tanzania), en uit 

een kleine rivier vanuit Rwanda. Beide maken geen deel uit van het Nijlsysteem. 

Tanzania is slechts voor een klein deel afhankelijk van buitenlandse waterbronnen 

(voor ongeveer 10 procent). 40 Dit deel betrekt zij primair uit de Ruvumarivier, die 

uitkomt in de Indische Oceaan en geen deel uitmaakt van het Nijlsysteem 41 , en vanuit 

het Victoriameer. 

Ethiopië is volgens de tabel in het geheel niet afhankelijk van toestroom van water van 

buiten de landsgrenzen. De meeste rivieren in Ethiopië hebben hun oorsprong in het 

land zelf. De rivieren die in belangrijke mate water toevoeren naar de Nijl (e.g. de 

Blauwe Nijl en Atbararivier) voorzien een derde van het land van water. 42 Volgens het 

Nijlverdrag uit 1959 mag Ethiopië echter geen grootschalige projecten uitvoeren die de 

afgesproken watertoevoer van de Nijl aan Soedan en Egypte ondermijnen. In die zin is 

Ethiopië dus wel afhankelijk van Soedan en Egypte, als het land het gebruik van water 

uit de genoemde rivieren verder zou willen uitbreiden. 43 

36 

Bijlage 9 bevat details over waterbronnen in Kenia. 

37 

FAO (2008). AQUASTAT country profile DRC. Geraadpleegd op 7 januari 2009 via 

http://www.fao.org/nr/water/aquastat/countries/congo_dem_r/indexfra.stm. 

38 

FAO (2008). AQUASTAT country profile Burundi. Geraadpleegd op 7 januari 2009 

via http://www.fao.org/nr/water/aquastat/countries/burundi/indexfra.stm. 

39 

Bijlage 4 bevat details over waterbronnen in Burundi. 

40 

FAO (2008). AQUASTAT country profile Tanzania. Geraadpleegd op 7 januari 2009 

http://www.fao.org/nr/water/aquastat/countries/tanzania/index.stm. 

41 

Bijlage 13 bevat details over waterbronnen in Tanzania. 

42 

FAO (2008). AQUASTAT country profile Ethiopia. Geraadpleegd op 7 januari 2009 

via http://www.fao.org/nr/water/aquastat/countries/ethiopia/index.stm. 

43 Bijlage 8 bevat details over waterbronnen in Ethiopië. 











Rwanda is in het geheel niet afhankelijk van buitenlandse waterbronnen. Het land moet 

volledig voorzien in haar waterbehoefte door gebruik te maken van binnenlandse 

bronnen, en heeft niet de beschikking over waterbronnen van buiten haar 

44 45 

landsgrenzen. 

3.1.2.1 Samenvatting 

Egypte en Soedan zijn in zeer sterke en Eritrea in sterke mate afhankelijk van 

watertoevoer van buiten de landsgrenzen. Oeganda, Kenia en de Democratische 

Republiek Kongo zijn matig afhankelijk van watertoevoer van buiten de eigen 

landsgrenzen. Burundi, Tanzania, Ethiopië en Rwanda zijn in kleine mate tot in het 

geheel niet afhankelijk van watertoevoer van buiten de landsgrenzen. 

3.1.3 Factor van invloed 3 – Interstatelijke beïnvloeding 

In hoeverre zijn de landen uit de Nijl-regio in staat om de toevoer van Nijlwater naar 

benedenstrooms gelegen landen te beïnvloeden? Hiertoe moet een land voldoen aan 

twee voorwaarden. Allereerst moet het land bovenstrooms liggen van een of meerdere 

benedenstrooms gelegen landen. In de tweede plaats moet er een significante 

hoeveelheid Nijlwater door dit land stromen, of moet het land een significante bijdrage 

kunnen leveren aan het Nijlsysteem (bijvoorbeeld door watertoevoer uit meren). Het 

land moet namelijk in staat zijn om de doorstroom naar de benedenstrooms gelegen 

landen zodanig te beïnvloeden, dat dit daadwerkelijk significante gevolgen kan hebben 

voor de beschikbare waterhoeveelheid in die landen. Het moet dus bijvoorbeeld 

kunnen leiden tot een tekort aan water, of een verergering van het al bestaande tekort 

aan water. 

Het is mogelijk om naast de bovenstaande twee voorwaarden nog andere voorwaarden 

te bedenken die minder absoluut meetbaar zijn. Dit betreft bijvoorbeeld de politieke wil 

van het heersende gezag in het bovenstroomse land om de doorstroom ten nadele van 

het benedenstrooms gelegen land te beïnvloeden. Ook moet het land beschikken over 

voldoende techniek, kennis en financiële middelen om grootschalige infrastructurele 

projecten te kunnen realiseren. Deze kunnen echter ook geïmporteerd of ondersteund 

worden van buiten de landsgrenzen. 

Ik richt me echter primair op de twee eerstgenoemde voorwaarden. 46 

44 

FAO (2008). AQUASTAT country profile Rwanda. Geraadpleegd op 7 januari 2009 

via http://www.fao.org/nr/water/aquastat/countries/rwanda/indexfra.stm. 

45 

Zie Bijlage 11 voor details over waterbronnen in Rwanda. 

46 

Ik voer geen exacte berekeningen uit die resulteren in exacte en absolute getallen of 

percentages. De exacte gegevens van de rivieren en meren die onderdeel uitmaken 

van het Nijlsysteem ontbreken hiervoor. 











3.1.3.1 Analyse van interstatelijke beïnvloeding 

Egypte is het meest benedenstrooms gelegen land, en is niet in staat om de toestroom 

van water naar lager gelegen landen te beïnvloeden. 

Soedan is in theorie in staat om de toevoer van Nijlwater naar het benedenstrooms 

gelegen Egypte in sterke mate te beïnvloeden. Soedan ligt bovenstrooms van Egypte. 

Bijna 65 procent van de Nijl ligt in Soedan. 47 Al het Nijlwater dat Egypte bereikt stroomt 

door Soedan. 

Ethiopië is in theorie in staat om de toevoer van Nijlwater naar het benedenstrooms 

gelegen Soedan, Egypte en Eritrea in sterke mate te beïnvloeden. Ethiopië ligt 

bovenstrooms van Soedan en Egypte. De belangrijkste bronnen voor de Nijl, de 

Blauwe Nijl en de Atbararivier, hebben hun oorsprong in Ethiopië. Samen leveren zij 

ongeveer 85 procent van al het water in de Nijl. De Blauwe Nijl is goed voor het 

merendeel hiervan; ruim 50 miljard kubieke meter water per jaar. De grensrivier met 

Eritrea, de Setitrivier, is samen met de Atbararivier goed voor bijna 8 miljard kubieke 

meter water per jaar. 48 

De Setitrivier is de enige rivier die het hele jaar door water genereert, en is dus voor 

Eritrea een belangrijke bron van water. Ethiopië is in theorie in staat om de toevoer van 

water in de Setitrivier in sterke mate te beïnvloeden, ten nadele van Eritrea. 

Eritrea is in theorie in staat om matige invloed uit te oefenen op de toestroom van water 

naar het benedenstrooms gelegen Soedan, Egypte en Ethiopië. Eritrea ligt 

bovenstrooms van Soedan en Egypte. De Setitrivier vormt de grens met Ethiopië. 

Vanuit Eritrea stroomt de Setitrivier naar Soedan en komt ze samen met de 

Atbararivier. Er zijn geen gegevens beschikbaar over de hoeveelheid water die door de 

Setitrivier gegenereerd wordt. 49 50 De rivier is echter één van de bronnen van de 

Atbararivier. 

Oeganda is matig in staat om invloed uit te oefenen op de toestroom van water naar 

Soedan en Egypte. Oeganda ligt bovenstrooms van Soedan en Egypte. In Oeganda 

stroomt Nijlwater vanuit het Victoriameer via de Owenwatervallen naar het Albertmeer. 

Hierna vervolgt het water als Albertnijl zijn weg naar Soedan en vormt daar de Witte 

Nijl. Vanuit Oeganda stromen nog een paar rivieren naar Soedan, om daar samen met 

47 

Zowel de Witte Nijl, de Blauwe Nijl als de Atbararivier lopen door Soedan. Deze drie 

rivieren zijn de belangrijkste bronnen, en komen samen in Soedan alvorens de Nijl 

doorstroomt naar Egypte. 

48 

FAO (2008). AQUASTAT country profile Ethiopia. Geraadpleegd op 7 januari 2009 

via http://www.fao.org/nr/water/aquastat/countries/ethiopia/index.stm. 

49 

FAO (2008). AQUASTAT country profile Eritrea. Geraadpleegd op 7 januari 2009 via 

http://www.fao.org/nr/water/aquastat/countries/eritrea/index.stm. 

50 

Nile Basin Initiative (2009). Nile Basin Countries. Geraadpleegd op 7 januari 2009 via 

http://www.nilebasin.org/index.php?option=com_content&task=view&id=22&Itemid=114 











het water uit de Albertnijl de Witte Nijl te vormen. 51 52 De meren en rivieren in Oeganda 

dragen in relatief geringe mate bij aan de totale watertoevoer van de Nijl. 53 

Oeganda is in kleine mate in staat om de toevoer van water uit het Victoriameer naar 

Kenia en Tanzania te beïnvloeden. Oeganda gebruikt het water uit het Victoriameer 

ondermeer voor de opwekking van elektriciteit via de dammen en hydroelektriciteitcentrales 

bij de Owenwatervallen in Jinja. Hiermee is het land ook in staat 

om de watervoorziening in het Victoriameer te beïnvloeden. Van de totale afname van 

water uit het Victoriameer is de uitstroom via de Owenwatervallen overigens beperkt 

van betekenis. Het meeste water verdampt; ongeveer 75 procent. 54 Als Oeganda het 

waterpeil in het Victoriameer beïnvloedt dan kan dit ook slechts kleine negatieve 

gevolgen hebben voor Kenia en Tanzania. 

Kenia en Tanzania kunnen in kleine mate invloed uitoefenen op de watertoevoer naar 

Soedan, Egypte en Oeganda. Kenia en Tanzania liggen aan het Victoriameer, en zijn 

in theorie in staat om de waterhoeveelheid uit het Victoriameer te beïnvloeden. 

Enerzijds ten koste van elkaar en ten koste van Oeganda. De invloed hiervan op de 

totale hoeveelheid water in het Victoriameer is echter klein. Anderzijds ten koste van 

het lager gelegen Soedan en Egypte. Het Victoriameer draagt echter in geringe mate 

bij aan de watertoevoer aan de Nijl. De negatieve gevolgen hiervan zullen klein zijn. 

Ook de totale samengevoegde stromen uit het Victoriameer en het Albertmeer dragen 

slechts in relatief kleine mate bij aan de totale watertoevoer van de Nijl. 55 

De theoretische invloed die de Democratische Republiek Kongo kan uitoefenen op de 

watertoevoer naar Oeganda, Soedan en Egypte is klein. Het land ligt aan het 

Edwardmeer en het Albertmeer. Via de Semlikirivier, die deels de grens met Oeganda 

vormt, stroomt het water vanuit het Edwardmeer naar het Albertmeer. Hierna vervolgt 

het water haar weg richting Soedan en Egypte. 56 De Democratische Republiek Kongo 

is theoretisch in staat om de watertoevoer naar en de watervoorziening van het 

Albertmeer te beïnvloeden, bijvoorbeeld door grootschalige projecten te initiëren in de 

Semlikirivier of aan het Edwardmeer en Albertmeer. De totale samengevoegde 

stromen uit het Victoriameer en het Albertmeer dragen echter slechts in relatief geringe 

mate bij aan de totale watertoevoer van de Nijl. 

51 

Bijlage 10 bevat een detailkaart. 

52 

East African Community – Lake Victoria Basin Commission (2006). Special Report 

on the Declining Water Levels of Lake Victoria. Arusha: EAC Secretariat. 

53 



54 

East African Community – Lake Victoria Basin Commission (2006). Special Report 

on the Declining Water Levels of Lake Victoria. Arusha: EAC Secretariat. 

55 



56 

Bijlage 5 bevat details over waterbronnen in de Democratische Republiek Kongo. 











Rwanda en Burundi kunnen slechts in zeer kleine mate invloed uitoefenen op de 

watertoevoer naar benedenstrooms gelegen landen. Rwanda en Burundi zijn de twee 

meest bovenstrooms gelegen landen van het Nijlsysteem. De landen dragen bij aan 

het Nijlsysteem via rivieren die uitkomen in het Victoriameer, het Edwardmeer en het 

Albertmeer. De rivieren dragen echter in geringe mate bij aan de watervoorziening in 

deze meren. Het gezamenlijke rivierenstelsel dat uitkomt in het Victoriameer is 

bijvoorbeeld slechts voor 20 procent verantwoordelijk voor de totale watertoevoer aan 

het meer. Verreweg het meeste water in het meer, ongeveer 80 procent, is afkomstig 

van regenval. 57 


Tabel 4 geeft de mate van interstatelijke beïnvloeding van de toevoer van Nijlwater 

weer. In de verticale kolom zijn de bovenstrooms gelegen landen opgenomen. In de 

horizontale kolom zijn de benedenstrooms gelegen landen opgenomen. De letters ‘S’, 

‘M’ of ‘K’ in de tabel geven de mate weer waarin het bovenstroomse land de toevoer 

kan beïnvloeden (S=sterk, M=matig, K=klein). 58 Daar waar een ‘-‘ staat in de tabel 

betreft het een land dat niet bovenstrooms ligt, of dat de toestroom niet kan 

beïnvloeden. 

Bovenstrooms gelegen landen 

Benedenstrooms gelegen landen 

Egy Soe Eth Eri Oeg Ken DRK Tan Rwa Bur 

Egypte - - - - - - - - - - 

Soedan S - - - - - - - - - 

Ethiopië S S - S - - - - - - 

Eritrea M M M - - - - - - - 

Oeganda M M - - - K - K - - 

Kenia K K - - K - - K - - 

DRK K K - - K - - - - - 

Tanzania K K - - K K - - - - 

Rwanda K K - - K K K K - - 

Burundi K K - - K K K K K - 

Tabel 4. Interstatelijke beïnvloeding van toevoer van Nijlwater 

Soedan en Ethiopië zijn in sterke mate in staat om de toevoer van Nijlwater naar 

benedenstrooms gelegen landen te beïnvloeden. Eritrea en Oeganda kunnen matige 

invloed uitoefenen op de toestroom van Nijlwater naar benedenstroomse landen. De 

57 

UNESCO (2006). UNESCO Water Portal Weekly Update No. 169: Lake Victoria. 


http://www.unesco.org/water/news/newsletter/169.shtml#know 

58 

Voorbeelden: Egypte ligt benedenstrooms van Soedan. Soedan kan de toestroom 

naar Egypte in sterke mate beïnvloeden. Eritrea ligt benedenstrooms van Ethiopië. 

Ethiopië kan de toestroom naar Eritrea sterk beïnvloeden. 











overige oeverstaten in het Grote Meren Gebied zijn alle in kleine mate in staat om 

invloed uit te oefenen op de toevoer van Nijlwater naar andere landen. 

3.1.4 Factor van invloed 4 – Historie van interstatelijk conflict 

In deze paragraaf analyseer ik over de laatste twee decennia de historie van 

antagonisme tussen de landen. 59 60 61 De analyse voer ik alleen uit voor de landen die 

de toevoer van Nijlwater naar andere oeverstaten kunnen beïnvloeden. 62 Alleen in dat 

geval zullen de landen in theorie immers aanleiding kunnen hebben om een conflict 

over Nijlwater aan te gaan, en kan de historie van interstatelijk conflict een factor van 

invloed zijn. 

De mate waarin er sprake is geweest van spanning of conflict wordt uitgedrukt in sterk, 

matig of klein. Een sterke mate wordt toegekend als sprake is geweest van gewapend 

interstatelijk conflict. Matig wordt toegekend als er geen sprake is geweest van 

gewapend conflict, maar wel van disputen of spanning. Bovendien is er tot op de dag 

van vandaag nog sprake van spanning of een dispuut. De mate klein wordt toegekend 

als er geen sprake is geweest van gewapend conflict, maar wel eventueel van disputen 

of spanningen. De interstatelijke relatie is op de dag van vandaag echter stabiel en 

vriendschappelijk. 

3.1.4.1 Egypte 

Egypte heeft een sterke historie van spanning en conflict met Soedan. In 1995 kwam 

de relatie tussen beide landen tot een dieptepunt. 63 Dit leidde tot gevechten in de 

grensregio. Sinds 2000 is de relatie verbeterd, en zijn de diplomatieke banden 

aangetrokken. Egypte is wel ferm tegenstander van alle activiteiten of constructies in 

Soedan die mogelijk leiden tot minder Nijlwater. Tot nieuwe gewapende conflicten heeft 

het niet meer geleid. 

Egypte heeft een matige historie van spanning en conflict met Ethiopië. Er is sprake 

van een voortslepend dispuut over het gebruik van Nijlwater, en de plannen van 

Ethiopië om dammen in de Blauwe Nijl te bouwen. 

Er is geen sprake geweest van noemenswaardig conflict of spanning tussen Egypte en 

de overige oeverstaten. 

59 

Jane’s (2008). Jane’s Sentinel Country Risk Assessments. Central Africa. Issue 

twenty-two-2008. Coulsdon: Hobbs the Printers. 

60 

Jane’s (2008). Jane’s Sentinel Country Risk Assessments. North Africa. Issue 


61 

CIA (2008). CIA – The World Factbook. Geraadpleegd op 13 januari 2009 via 

https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook. 

62 

Zie Tabel 4. 

63 

Egypte beschuldigde Soedan van betrokkenheid bij de mislukte aanslag op de 

Egyptische president Hosni Mubarak. 











3.1.4.2 Soedan 

Soedan heeft een matige historie van spanning met Ethiopië en Kenia. De relatie 

tussen Soedan en Ethiopië was begin jaren negentig van de vorige eeuw gespannen. 

De landen beschuldigden elkaar van het steunen van elkaars oppositiegroeperingen. 

Sinds het begin van de eenentwintigste eeuw is de relatie verbeterd, ondanks een 

voortdurend grensdispuut. Ook heeft Ethiopië een voortslepend dispuut met Soedan 

over het gebruik van Nijlwater, en de plannen van Ethiopië om dammen in de Blauwe 

Nijl te bouwen. Het heeft echter niet geleid tot een gewapend treffen tussen de 

landen. 64 

Soedan en Kenia hebben een dispuut over de grens tussen beide landen. 65 De grens 

tussen Kenia en Soedan is sterk gemilitariseerd. De relatie tussen Soedan en Kenia is 

verbeterd sinds de jaren negentig. 

Er is historisch gezien sprake geweest van enige spanning tussen Soedan en Eritrea, 

en tussen Soedan en Oeganda. 

Soedan en Eritrea leefden van half tot eind jaren negentig van de vorige eeuw op 

gespannen voet met elkaar. In 1994 werden de diplomatieke relaties verbroken; beide 

landen beschuldigden elkaar van het steunen van elkaars oppositiegroeperingen. 

Sinds 2000 is de relatie echter verbeterd, en zijn de diplomatieke banden hersteld. 

De relatie tussen Soedan en Oeganda was geruime tijd gespannen. De landen 

beschuldigden elkaar van het steunen van elkaars oppositiegroeperingen. 66 Sinds 2005 

is de relatie echter verbeterd. 67 Er is geen sprake geweest van verder noemenswaardig 

antagonisme tussen de landen. 

Er is geen sprake geweest van noemenswaardig conflict of spanning tussen Soedan 

en de overige landen in het Grote Meren Gebied. 

3.1.4.3 Ethiopië en Eritrea 

Eritrea en Ethiopië hebben een sterke historie van spanning en conflict. De landen zijn 

van begin jaren zestig tot begin jaren negentig van de vorige eeuw in conflict geweest 

met elkaar. Het conflict eindigde in 1991, en in 1993 werd Eritrea formeel onafhankelijk 

van Ethiopië. Eind jaren negentig voerden de landen een grensoorlog. Ondanks de 

aanwezigheid van een VN-vredesmacht is het grensdispuut nog steeds niet opgelost. 

64 Gleick, P.H. (2006). The World’s Water 2006-2007. The Biennial Report on 

Freshwater Resources. Water Conflict Chronology. Washington: Island Press. 

65 In een potentieel olierijk gebied; de Elemi Triangle. 

66 Soedan steunde de Lords Resistance Army (LRA); een rebellengroep die zich keert 

tegen het regime in Oeganda. Soedan beschuldigde Oeganda omgekeerd van het 

geven van steun aan de Sudan’s Peoples Liberation Army (SPLA); een groepering die 

de scheiding tussen Noord en Zuid Soedan nastreeft. 

67 Nadat de SPLA in 2005 een alomvattende vredesovereenkomst tekende met de 

Soedanese regering. 











3.1.4.4 Oeganda 

Oeganda heeft een sterke historie van spanning en conflict met de Democratische 

Republiek Kongo en Rwanda. 

De relatie tussen Oeganda en de Democratische Republiek Kongo is complex en 

gespannen. In 1997 steunde Oeganda de rebellen die het regiem van de toenmalige 

president Mobutu omverwierpen. Oeganda steunde eveneens een opstand tegen het 

nieuwe regiem. In 2003 verlieten de laatste Oegandese troepen de Democratische 

Republiek Kongo, maar de relatie tussen de Democratische Republiek Kongo en 

Oeganda blijft gespannen. 68 

Oeganda en Rwanda stonden in het begin en halverwege de jaren negentig van de 

vorige eeuw nog zij aan zij bij acties tegen de anti-Tutsi-groeperingen en bij het 

omverwerpen van het regime van Mobutu. Daarna verslechterde de relatie 69 ; in 1999 

en 2000 zijn er gevechten geweest tussen Oegandese en Rwandese troepen, en in 

2001 werd de relatie tussen beiden landen formeel verbroken. De relatie blijft tot op 

heden instabiel. 

Oeganda heeft een matige historie van spanning en conflict met Kenia en Tanzania. 

Oeganda heeft een aantal disputen met Kenia die tot op heden nog steeds niet 

opgelost zijn. 70 

Oeganda en Tanzania hebben een dispuut over een stuk grens van driehonderd meter 

tussen beide landen. Ook is er een dispuut over het water en de visrechten in het 

Victoriameer. Dit heeft echter niet geleid tot grote spanning of noemenswaardig 

antagonisme. 

Oeganda heeft geen noemenswaardige historie van spanning of conflict met Burundi. 

3.1.4.5 Kenia 

Kenia heeft een matige historie van spanning en conflict met Oeganda (zie de vorige 

paragraaf) en Tanzania. 

Kenia en Tanzania hebben met enige regelmaat een dispuut over het water en de 

visrechten in het Victoriameer. 

Kenia heeft geen noemenswaardige historie van spanning of conflict met de overige 

landen in het Grote Meren Gebied. 

68 

Ondermeer vanwege de vermeende steun van de Democratische Republiek Kongo 

aan rebellengroeperingen, natuurlijke rijkdommen en grensconflicten. 

69 

Ondermeer over een verschil van inzicht over te steunen rebellengroeperingen en 

natuurlijke rijkdommen. 

70 

Ondermeer vanwege visquota in het Victoriameer. Oeganda beschuldigt Kenia ook 

van het huisvesten van Rwandese genocideplegers. Daarnaast wil Oeganda dat Kenia 

actief meehelpt aan het ontwapenen van een gewapende Oegandese 

rebellengroepering. 











3.1.4.6 De Democratische Republiek Kongo 

De Democratische Republiek Kongo heeft een sterke historie van spanning en conflict 

met Rwanda en Burundi. 

De relatie tussen de Democratische Republiek Kongo en Rwanda is complex en 

gespannen. In 1997 steunde ook Rwanda de rebellen die het regiem van de 

toenmalige president Mobutu omverwierpen. Rwanda steunde ook de opstand tegen 

het nieuwe regiem. In 2002 verlieten de Rwandese troepen uiteindelijk het land, maar 

het land ondervindt nog steeds dreiging van Hutu-rebellengroeperingen vanuit de 

Democratische Republiek Kongo. 

De Democratische Republiek Kongo en Burundi leefden meerdere malen op 

gespannen voet. 71 Militaire troepen van Burundi zijn aanwezig geweest in de 

Democratische Republiek Kongo tussen eind jaren negentig van de vorige eeuw tot 

ongeveer halverwege het jaar 2002. 

3.1.4.7 Tanzania 

Tanzania heeft een sterke historie van spanning en conflict met Burundi. 

De relatie tussen beide landen is gespannen, ondermeer vanwege de enorme 

vluchtelingenstromen vanuit Burundi naar Tanzania. Burundi beschuldigt Tanzania van 

het leveren van steun aan rebellengroeperingen die vanuit Tanzania in Burundi 

opereren. Dit leidde een aantal maal tot kleinschalige vuurgevechten en 

bombardementen. In 2001 stond Tanzania op het punt om een militaire interventie uit 

te voeren in Burundi, maar dit is uiteindelijk niet doorgegaan. 

Tanzania heeft een matige historie van spanning en conflict met Oeganda (zie 

paragraaf 3.1.4.4) en Kenia (zie paragraaf 3.1.4.5). 

Tanzania en Rwanda hebben geen noemenswaardige conflicten gehad met elkaar. 

3.1.4.8 Rwanda 

Rwanda heeft een sterke historie van spanning en conflict met Burundi. 

De relatie tussen beide landen was sinds het uitbreken van het etnische geweld tussen 

Hutu’s en Tutsi’s in begin jaren negentig gespannen. 72 Ook is er verschil van inzicht 

over de controle op de natuurlijke rijkdommen uit het grensgebied met de 

Democratische Republiek Kongo. Daarnaast hebben Burundi en Rwanda nog een 

dispuut over delen van een interstatelijke grens. 73 Er is geen sprake geweest van 

grootschalig militair treffen tussen Burundi en Rwanda. 

71 

Ondermeer vanwege de steun die Burundi leverde aan gewapende rebellen in de 

Democratische Republiek Kongo. 

72 

De Rwandese regering beschouwde de pro-Hutu regering in Burundi als een 

bedreiging. 

73 

De grens die gevormd wordt door Akanyaru/Kanyaru en de Kagera/Nyabarongo 

rivier. 












Tabel 5 geeft aan in welke mate er sprake is geweest van spanning of conflict tussen 

de landen die wederzijds afhankelijk zijn van de toevoer van Nijlwater. De letter ‘S’, ‘M’ 

of ‘K’ geeft de mate weer waarin er historisch gezien sprake is geweest van spanning 

en conflict (S=sterk / rood, M=matig / oranje, K=klein / groen). Daar waar een ‘-‘ staat in 

de tabel betreft het een land dat niet bovenstrooms ligt, dat de toestroom niet kan 

beïnvloeden, of indien er geen historie van spanning en conflict is tussen de landen. 


Egypte en Soedan, Ethiopië en Eritrea, Oeganda en de Democratische Republiek 

Kongo, Oeganda en Rwanda, de Democratische Republiek Kongo en Burundi, 

Tanzania en Burundi en Rwanda en Burundi hebben een sterke historie van 

interstatelijke spanning of conflict. 

Egypte en Ethiopië, Soedan en Ethiopië, Soedan en Kenia, Oeganda en Kenia, 

Oeganda en Tanzania en Kenia en Tanzania hebben een matige historie van 

interstatelijke spanning of conflict. 

Tussen de overige landen is er in kleine mate of in het geheel niet sprake van een 

historie van interstatelijke spanning of conflict. 



Egypte - - - - - - - - - - 

Soedan S - - - - - - - - - 

Ethiopië M M - S - - - - - - 

Eritrea - K S - - - - - - - 

Oeganda - K - - - M - M - - 

Kenia - M - - M - - M - - 

DRK - - - - S - - - - - 

Tanzania - - - - M M - - - - 

Rwanda - - - - S - S - - - 

Burundi - - - - - - S S S - 

Tabel 5. Historie van interstatelijke spanning en conflict 

3.1.5 Factor van invloed 5 – Militaire krachtsverhoudingen 

In deze paragraaf analyseer ik de laatste factor van invloed; de relatieve militaire 

krachtsverhoudingen tussen de landen. Ik doe dit alleen voor landen die de toevoer 

van Nijlwater naar een andere oeverstaat (al dan niet wederzijds) kunnen beïnvloeden, 

en indien deze landen bovendien historisch gezien conflicten hebben gehad. Alleen in 

dat geval kunnen de militaire krachtsverhoudingen in theorie immers ook nog een rol 

spelen bij het mogelijk ontstaan van gewapende conflicten tussen de landen. 











Ik analyseer de krachtsverhoudingen primair op basis van de omvang van het 

krijgsmachtpersoneel (zie Tabel 6), aangevuld met algemene informatie over 

capaciteiten en gereedheid. 74 75 Geografische omstandigheden spelen ook een rol bij 

de mate waarin een krijgsmacht in staat is om haar eenheden daadwerkelijk effectief in 

te zetten. Ik voer in het kader van deze thesis echter geen militaire terreinanalyse uit. 

Omvang krijgsmacht (personele sterkte) 

Egypte 440.000 

Soedan 94.300 

Ethiopië 152.000 

Eritrea 200.000 

Oeganda 49.000 

Kenia 24.000 

DRK 91.000 

Tanzania 27.000 

Rwanda 55.000 

Burundi 50.000 

Tabel 6. Personele sterkte krijgsmachten oeverstaten van de Nijl 

Tabel 6 toont aan dat Egypte militair superieur is in de Nijl-regio. Het land krijgt 

bovendien substantiële militaire hulp van de Verenigde Staten. Hiermee is Egypte in 

staat om een grote, moderne en relatief goed getrainde krijgsmacht in stand te houden. 

Soedan is militair zwakker dan Ethiopië en Eritrea. Soedan heeft een kleinere 

krijgsmacht dan Ethiopië en Eritrea. Rusland en China leveren Soedan in ruil voor 

grondstoffen sinds het begin van deze eeuw wel van nieuw materieel. Het materieel 

verkeert veelal in slechte staat en is weinig inter-operabel. 

Soedan is militair sterker dan Oeganda en Kenia. Soedan heeft een aanzienlijk grotere 

krijgsmacht dan het bovenstrooms gelegen Kenia en Oeganda, en ontvangt bovendien 

materieel van Rusland, China en de Oekraïne. 

Ethiopië is militair sterker dan Eritrea. Eritrea heeft wel een grotere krijgsmacht dan 

Ethiopië. Het land investeerde tijdens de oorlog met Ethiopië bovendien grootschalig in 

geavanceerd materieel, en doet dit tot op de dag van vandaag nog steeds. 76 Eritrea 

heeft daarnaast aangetoond dat het in staat is om snel aanvullend 

74 



75 



76 

Voornamelijk in geavanceerd materieel dat geleverd wordt door Rusland en de 

Oekraïne. 











krijgsmachtpersoneel te mobiliseren. 77 Ethiopië heeft echter, meer nog dan Eritrea, 

grootschalig geïnvesteerd in onder andere nieuwe tanks, straaljagers en helikopters. 

Het land ontvangt bovendien aanzienlijke militaire steun van de Verenigde Staten. 

Daarnaast heeft het land bewezen, net als Eritrea, in staat te zijn om op korte termijn 

een enorm aantal nieuwe militairen te mobiliseren. Ethiopië heeft vele malen meer 

inwoners dan Eritrea. 78 Het land is dus in theorie in staat om veel meer militairen te 

mobiliseren, en om hiermee ook in personele omvang militair overwicht boven Eritrea 

te verkrijgen. 

Oeganda is militair sterker dan Kenia, de Democratische Republiek Kongo, Tanzania 

en Rwanda. 

De krijgsmacht van Oeganda is bijna twee keer zo groot als die van Kenia. Kenia heeft 

in personele omvang zelfs de kleinste militaire macht in het Grote Meren Gebied. 

Oeganda beschikt bovendien over een aanzienlijk aantal reservisten en mobilisabele 

milities. Daarnaast is het personeel erg ervaren. 

De Democratische Republiek Kongo heeft in personele omvang de grootste 

krijgsmacht in het Grote Meren Gebied. Het land is in 2003 begonnen haar krijgsmacht 

te herstructureren, en krijgt training en ondersteuning van een aantal Europese 

landen. 79 De Democratische Republiek Kongo beschikt echter over zeer beperkte 

middelen, en de gereedheid van het personeel is laag. Oeganda is echter in staat om 

veel personeel te mobiliseren, en heeft een goed getrainde en ervaren krijgsmacht. 

Tanzania is in militair opzicht een kleine speler. Bovendien is de gereedheid van de 

krijgsmacht laag, en is het materiaal (veelal van Chinese en Russische makelij) in zeer 

slechte staat. 

Er zijn in personele omvang geen grote verschillen tussen Rwanda en Oeganda. De 

krijgsmacht van Oeganda kan echter veel personeel mobiliseren, is relatief goed 

getraind en ervaren, en kan uitgroeien tot de sterkere van de twee. 

Kenia is militair sterker dan Tanzania. Beide landen hebben een kleine krijgsmacht. De 

gereedheid van de krijgsmacht van Tanzania is echter laag en het materieel bevindt 

zich in slechte staat. De krijgsmacht van Kenia is wel redelijk goed getraind en 

uitgerust. 80 

De Democratische Republiek Kongo is militair sterker dan Rwanda en Burundi. 

De Rwandese krijgsmacht is een aanzienlijk stuk kleiner dan die van de Democratische 

Republiek Kongo. 

77 

Tijdens de oorlog met Ethiopië groeide de krijgsmacht snel van 50.000 naar 

ongeveer 300.000 militairen. 

78 

Ook Ethiopië mobiliseerde tijdens de oorlog met Eritrea in enkele maanden ongeveer 

250 duizend burgers. 

79 I.e. uit het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en België. 

80 Voornamelijk door de militaire steun die de VS geleverd heeft. 











De Burundese krijgsmacht is ten opzichte van die van de Democratische Republiek 

Kongo bijna de helft kleiner. De Burundese krijgsmacht ondergaat sinds 2004 een 

grote reorganisatie. Er is geen informatie beschikbaar over de gereedheid. 

Tanzania is militair zwakker dan Oeganda en Kenia (zie hierboven). Het land is ook 

militair zwakker dan Burundi. 

De krijgsmacht van Tanzania is bijna de helft kleiner dan die van Burundi, en bevindt 

zich bovendien in een zeer slechte staat. 

Rwanda is militair sterker dan Burundi. De krijgsmachten van Rwanda en Burundi zijn 

in personele omvang nagenoeg gelijk aan elkaar. Die van Rwanda is echter naar 

regionale standaarden relatief goed getraind. 


Tabel 7 toont op basis van bovenstaande analyse de onderlinge militaire 

krachtsverhoudingen. Een ‘S’ geeft aan dat het benedenstroomse land militair gezien 

sterker is dan het bovenstrooms gelegen land (rood gekleurd). 81 Een ‘Z’ geeft aan dat 

een benedenstrooms gelegen land militair zwakker is dan het bovenstrooms gelegen 

land (groen gekleurd). 




Egypte - - - - - - - - - - 

Soedan S - - - - - - - - - 

Ethiopië S Z - Z - - - - - - 

Eritrea - Z S - - - - - - - 

Oeganda - S - - - Z - Z - - 

Kenia - S - - S - - Z - - 

DRK - - - - S - - - - - 

Tanzania - - - - S S - - - - 

Rwanda - - - - S - S - - - 

Burundi - - - - - - S Z S - 

Tabel 7. Huidige relatieve militaire krachtsverhoudingen 

3.2 Samenvatting en subconclusie 

In deze paragraaf breng ik de analyse van de factoren van invloed samen, en geef ik 

aan tussen welke staten alle vijf factoren van invloed terug zijn te vinden. Alleen tussen 

81 Voorbeeld 1: Egypte ligt benedenstrooms van Soedan en Ethiopië, en is militair 

sterker. Dit zou in theorie een factor van invloed kunnen zijn voor Egypte om een 

conflict met deze landen aan te gaan over Nijlwater. 











deze staten zou water, volgens het theoretisch kader dat in hoofdstuk 2 is vastgesteld, 

een rol kunnen spelen in het ontstaan van interstatelijke gewapende conflicten. 

Hiermee beantwoord ik de tweede deelvraag; in hoeverre speelt schaarste aan 

Nijlwater op dit moment een rol bij (het mogelijk ontstaan van) interstatelijk gewapend 

conflict tussen de oeverstaten van de Nijl? 

In Egypte en Kenia is er sprake van waterschaarste. In Eritrea, Ethiopië, Rwanda en 

Burundi is er sprake van waterstress. Water kan bij deze landen een factor van invloed 

zijn voor het aangaan van een interstatelijk gewapend conflict. 

Van de landen met waterschaarste of waterstress zijn Egypte en Eritrea in zeer sterke 

tot sterke mate afhankelijk van de watertoevoer van buiten de landsgrenzen. Kenia is in 

enige mate (matig) afhankelijk. Ethiopië, Rwanda en Burundi zijn nauwelijks tot in het 

geheel niet afhankelijk van watertoevoer van buiten de landsgrenzen. Nijlwater kan bij 

Egypte, Kenia en Eritrea dus nog een factor van invloed zijn voor het aangaan van een 

interstatelijk gewapend conflict. Dit is niet meer het geval bij Ethiopië, Rwanda en 

Burundi. 

Welke landen kunnen in welke mate de toevoer van Nijlwater naar Egypte, Eritrea, 

Kenia en Burundi beïnvloeden? 

Soedan en Ethiopië kunnen de toevoer van Nijlwater naar Egypte in sterke mate 

beïnvloeden. Eritrea en Oeganda kunnen dat in mindere mate (matig). De overige 

oeverstaten kunnen dat in kleine mate. Dit zou voor Egypte in theorie een factor van 

invloed zijn om een conflict met Soedan en Ethiopië aan te gaan over Nijlwater. Dat 

geldt ook voor een conflict met Eritrea en Oeganda, zij het in mindere mate. Dit geldt 

niet meer voor een conflict met de overige oeverstaten. 

Ethiopië kan de toevoer van Nijlwater aan Eritrea in sterke mate beïnvloeden. Dit zou in 

theorie een factor van invloed zijn voor Eritrea om een conflict aan te gaan met 

Ethiopië over Nijlwater. 

Oeganda en Tanzania kunnen in kleine mate de toevoer van Nijlwater aan Kenia 

beïnvloeden. Dit zou in theorie niet tot nauwelijks een factor van invloed zijn voor Kenia 

om een conflict aan te gaan met Oeganda en Tanzania over Nijlwater. 

Burundi is het meest bovenstrooms gelegen land. Geen van de oeverstaten kan de 

toevoer van Nijlwater naar dit land beïnvloeden. 

Egypte en Soedan hebben een sterke historie van spanning en conflict. Dit geldt in 

mindere mate (matig) voor Egypte met Ethiopië. Egypte heeft geen noemenswaardige 

conflicthistorie met Eritrea en Oeganda. Dit zou in theorie een factor van invloed zijn 

voor Egypte om een conflict aan te gaan met Soedan, en in mindere mate met 

Ethiopië. Dit zal voor Egypte geen factor van invloed zijn om een conflict aan te gaan 

over Nijlwater met Eritrea en Oeganda. 

Eritrea heeft in sterke mate een historie van spanning en conflict met Ethiopië. Dit zou 

in theorie een factor van invloed zijn voor Eritrea om een conflict met Ethiopië aan te 

gaan over Nijlwater. 











Egypte is militair superieur aan Soedan en Ethiopië. Dit zou in theorie een factor van 

invloed zijn voor Egypte om een conflict over Nijlwater met deze landen aan te gaan. 

Eritrea is echter militair relatief zwakker dan Ethiopië. Dit zal voor Eritrea dan ook geen 

factor van invloed zijn om een conflict over Nijlwater met Ethiopië aan te gaan. 

Figuur 1 geeft bovenstaande analyse schematisch weer. 

Factor van invloed 1 – Waterschaarste 

Waterschaarste: Egypte, Kenia 

Waterstress: Ethiopië, Eritrea, Rwanda, Burundi 

Factor van invloed 2 – Interstatelijke afhankelijkheid 

Sterk: Egypte, Eritrea 

Matig: Kenia 

Factor van invloed 3 – Interstatelijke beïnvloeding 

Toevoer naar Egypte: Soedan, Ethiopië (sterk) / Eritrea, Oeganda (matig) 

Toevoer naar Kenia: - 

Toevoer naar Eritrea: Ethiopië (sterk) 

Toevoer naar Burundi: - 

Welke van deze landen zijn 

sterk tot matig afhankelijk van 

de toevoer van Nijlwater van 

buiten de landsgrenzen? 

Welke bovenstrooms gelegen 

landen kunnen de toevoer van 

Nijlwater naar deze landen 

sterk tot matig beïnvloeden? 

Factor van invloed 4 – Historie van interstatlijk conflict 

Egypte en Soedan (sterk), Egypte en Ethiopië (matig) 

Eritrea en Ethiopië (sterk) 

Welke van deze landen 

hebben onderling een sterke 

of matige historie van conflict? 

Factor van invloed 5 – Militaire krachtsverhoudingen 

Egypte sterker dan Soedan, Egypte sterker dan Ethiopië 

Eritrea zwakker dan Ethiopië 

Conclusie – Mogelijk conflict over Nijlwater 

Egypte met Soedan 

Egypte met Ethiopië 

Wat zijn de militaire 

krachtsverhoudingen tussen deze 

landen? 

Welk benedenstrooms gelegen 

land zal in theorie bereid zijn om 

een conflict met bovenstrooms 

gelegen land aan te gaan over 

Nijlwater? 

Figuur 1. Stroomschema van de analyse van vijf factoren van invloed 

Alleen tussen Egypte en Soedan en tussen Egypte en Ethiopië zijn alle vijf factoren van 

invloed aanwezig. Egypte zal dan ook in theorie mogelijk een interstatelijk gewapend 

conflict over Nijlwater aangaan met Soedan en Ethiopië. 






4. De Nijl en conflict – toekomst 






Dit hoofdstuk geeft een antwoord op de derde deelvraag; in hoeverre speelt schaarste 

aan Nijlwater de komende twee decennia een rol bij (het mogelijk ontstaan van) 

interstatelijke gewapende conflicten tussen de oeverstaten van de Nijl? 

Om deze vraag te beantwoorden analyseer ik, analoog aan de analyse van de huidige 

situatie in het vorige hoofdstuk, of en in hoeverre de vijf factoren uit het theoretisch 

model de komende twee decennia aanwezig zijn in en tussen de oeverstaten van de 

Nijl. 

4.1 Theoretisch kader – analyse van de vijf factoren van invloed 

Ik analyseer eerst in hoeverre er de komende twee decennia sprake zal zijn van 

waterschaarste. Hierna volgen analyses van de mate van afhankelijkheid van toevoer 

van water van buiten de landsgrenzen, en van de mate waarin een land in staat is om 

de toevoer van Nijlwater naar benedenstrooms gelegen landen te beïnvloeden. De 

vierde factor is de mate waarin er historisch gezien sprake is geweest van spanning of 

conflict. De laatste factor is de relatieve militaire krachtsverhouding. 

4.1.1 Factor van invloed 1 – Waterschaarste 

Naar verwachting neemt de schaarste aan water de komende decennia toe. De 

belangrijkste oorzaak hiervan is bevolkingsgroei. De beschikbare hoeveelheid water 

kan ook veranderen als gevolg van klimaatverandering. De invloed die 

klimaatverandering heeft is echter onduidelijk en onzeker. Naar verwachting leidt 

klimaatverandering wel tot grotere variëteit tussen periodes van grote droogte en 

veelvuldige neerslag. 82 Het is echter niet mogelijk om exacte kwantitatieve 

voorspellingen te doen over de beschikbare hoeveelheid water. 

Tabel 8 toont echter aan dat sinds 1988 de beschikbare hoeveelheid hernieuwbaar 

water, gemiddeld gemeten over periodes van vijf jaar, niet is gewijzigd. 83 Op basis van 

deze gegevens is de stelling gerechtvaardigd dat er de komende twee decennia, 

gemiddeld genomen, ook geen sprake zal zijn van zeer grote wijzigingen. 

Naar verwachting zullen er de komende decennia wel grote wijzigingen zijn in de 

belangrijkste oorzaak voor toenemende waterschaarste; de omvang van de 

82 

United Nations Water (2007). World water day 2007. Coping with water scarcity. 

Challenge of the twenty-first century. New York. 

83 

United Nations Food and Agriculture Organisation (2009). AQUASTAT-database. 













wereldbevolking. Tabel 9 toont de voorspelde bevolkingsgroei in de oeverstaten van de 

Nijl in de periode van 2010 tot 2030. 84 

1988-1992 1993-1997 1998-2002 2003-2007 

Egypte 57.3 57.3 57.3 57.3 

Soedan 64.5 64.5 64.5 64.5 

Ethiopië Geen data 122 122 122 

Eritrea Geen data 6.30 6.30 6.30 

Oeganda 66.0 66.0 66.0 66.0 

Kenia 30.7 30.7 30.7 30.7 

DRK 1 283 1 283 1 283 1 283 

Tanzania 96.3 96.3 96.3 96.3 

Rwanda 9.50 9.50 9.50 9.50 

Burundi 12.5 12.5 12.5 12.5 

Tabel 8. Gemiddelde hoeveelheid hernieuwbaar water (x miljard m3) 

2010 2015 2020 2025 2030 

Egypte 79.537 86.219 92.578 98.513 104.070 

Soedan 41.230 45.613 50.027 54.267 58.446 

Ethiopië 89.566 100.967 112.896 124.996 137.052 

Eritrea 5.323 6.165 6.937 7.684 8.433 

Oeganda 34.040 39.966 46.749 54.011 61.548 

Kenia 40.645 46.167 51.691 57.176 62.762 

DRK 69.010 80.569 93.375 107.481 122.734 

Tanzania 43.542 48.999 54.479 59.989 65.516 

Rwanda 10.601 12.147 13.731 15.220 16.646 

Burundi 9.553 11.223 13.062 15.040 17.232 

Tabel 9. Omvang bevolking oeverstaten Nijl (x 1000) 

Uitgaande van een gemiddeld gelijkblijvende hoeveelheid beschikbaar hernieuwbaar 

water, en uitgaande van de voorspelde bevolkingscijfers, is het mogelijk om de 

gemiddelde hoeveelheid water per jaar per hoofd van de bevolking over de periode 

2010 tot 2030 te berekenen. Tabel 10 toont deze berekening (hoeveelheid water 

gedeeld door bevolkingscijfer). 

De beschikbare hoeveelheid water per hoofd van de bevolking zal in alle oeverstaten 

van de Nijl afnemen. In landen die op dit moment al te maken hebben met 

waterschaarste (rood gekleurd – minder dan 1000 m3 water per capita per jaar; Egypte 

en Kenia) neemt de waterschaarste toe. Ethiopië, Eritrea, Rwanda en Burundi, waar op 

dit moment sprake is van waterstress (oranje gekleurd – tussen de 1000-1700 m3 

water per capita per jaar), krijgen tussen 2020 en 2030 te maken met daadwerkelijke 

waterschaarste. In Soedan, Oeganda en Tanzania is er op dit moment geen sprake 

84 United Nations Department of Economic and Social Affairs – Population Division 

(2009). The 2007 Revision Population Database. Geraadpleegd op 17 februari 2009 

via http://esa.un.org/unup/index.asp. 











van een tekort aan water (groen gekleurd – meer dan 1700 m3 water per capita per 

jaar). Deze landen krijgen echter tussen 2020 en 2030 te maken met waterstress. 

Alleen de Democratische Republiek Kongo blijft beschikken over ruim voldoende water. 

2006 2010 2020 2030 

Egypte 773 720 619 551 

Soedan 1 711 1564 1289 1104 

Ethiopië 1 506 1362 1081 890 

Eritrea 1 343 1184 908 747 

Oeganda 2 207 1939 1412 1072 

Kenia 840 755 594 489 

DRK 21 156 18592 13740 10454 

Tanzania 2 440 2212 1768 1470 

Rwanda 1 004 896 692 571 

Burundi 1 534 1308 957 725 

Tabel 10. Gemiddelde hoeveelheid water in m3 per capita 

4.1.2 Factor van invloed 2 – Interstatelijke afhankelijkheid 

De mate waarin de oeverstaten van de Nijl afhankelijk zijn van toevoer van Nijlwater 

van buiten de landsgrenzen is een vast gegeven. De loop van het Nijlsysteem van het 

ene land naar het andere land wijzigt niet. De interstatelijke afhankelijkheid is in de loop 

der jaren dan ook ongewijzigd gebleven. Tabel 11 toont de interstatelijke 

afhankelijkheid per oeverstaat sinds 1988. 85 In de laatste kolom zijn de gegevens tot 

aan 2030 geëxtrapoleerd. 

1988-1992 1993-1997 1998-2002 2003-2007 2007-2030 

Egypte 96,9 96,9 96,9 96,9 96,9 

Soedan 76,9 76,9 76,9 76,9 76,9 

Ethiopië - 0 0 0 0 

Eritrea - 55,6 55,6 55,6 55,6 

Oeganda 40,9 40,9 40,9 40,9 40,9 

Kenia 32,6 32,6 32,6 32,6 32,6 

DRK 29,9 29,9 29,9 29,9 29,9 

Tanzania 12,7 12,7 12,7 12,7 12,7 

Rwanda 0 0 0 0 0 

Burundi 19,8 19,8 19,8 19,8 19,8 

Tabel 11. Mate waarin de oeverstaten afhankelijk zijn van water toevoer van 

buiten de landsgrenzen 














Egypte, Soedan en Eritrea zijn ook de komende twee decennia in sterke mate (rood – 

meer dan 50 procent) afhankelijk van watertoevoer van buiten de landsgrenzen. 

Oeganda, Kenia en de Democratische Republiek Kongo zijn de komende twee 

decennia matig (oranje – tussen de 25 en 50 procent) afhankelijk van watertoevoer van 

buiten de landsgrenzen. Ethiopië, Tanzania, Rwanda en Burundi zijn in kleine mate tot 

in het geheel niet (groen – minder dan 25 procent) afhankelijk van watertoevoer van 

buiten de landsgrenzen. 

4.1.3 Factor van invloed 3 – Interstatelijke beïnvloeding 

De mate waarin een bovenstrooms land invloed kan uitoefenen op de doorstroom van 

water naar benedenstrooms gelegen landen zal de komende twee decennia niet 

wijzigen. Dit wordt immers primair bepaald door geografische omstandigheden, die niet 

tot nauwelijks wijzigen in de tijd. Tabel 4 in paragraaf 3.1.3 in het vorige hoofdstuk geeft 

aan in welke mate de oeverstaten in staat zijn om invloed uit te oefenen op de 

watertoevoer. Deze gegevens zijn ook de komende twee decennia van toepassing. 

4.1.4 Factor van invloed 4 – Historie van interstatelijk conflict 

De historie van interstatelijk conflict is geanalyseerd in het vorige hoofdstuk, en is 

weergegeven in Tabel 5 in paragraaf 3.1.4 in het vorige hoofdstuk. Het is moeilijk te 

voorspellen hoe deze factor zich in de komende twee decennia gaat ontwikkelen. Het 

is echter aannemelijk dat de analyse over de interstatelijke relaties van de afgelopen 

decennia ook relevant is voor de komende decennia. Voor de analyse van deze factor 

van invloed in de komende twee decennia wordt daarom uitgegaan van de analyse van 

dezelfde factor van invloed uit het vorige hoofdstuk. 

4.1.5 Factor van invloed 5 – Militaire krachtsverhoudingen 

86 87 88 

Het is moeilijk te voorspellen hoe de militaire krachtsverhoudingen tussen de 

oeverstaten van de Nijl zich de komende twee decennia gaan ontwikkelen. Het is 

echter wel mogelijk om op basis van drie criteria redelijkerwijs een inschatting te maken 

van de toekomstige relatieve militaire krachtsverhoudingen. De huidige militaire 

krachtsverhoudingen zijn in de eerste plaats het uitgangspunt. 89 In de tweede plaats 

geeft het Bruto Nationaal Product (BNP) inzicht in de toekomstige 

ontwikkelingsmogelijkheden van de krijgsmachten. Het BNP geeft immers een goede 

indicatie van de financiële mogelijkheden die landen hebben om te investeren in hun 

86 



87 



88 

World Bank (2009). Quick Query selected from World Development Indicators. 

Geraadpleegd op 17 februari 2009 via http://go.worldbank.org/SI5SSGAVZ0. 

89 De huidige militaire krachtsverhoudingen zijn geanalyseerd in paragraaf 3.1.5. 











krijgsmacht. Deze financiële mogelijkheden om te investeren zijn in sterke mate 

bepalend voor de toekomstige ontwikkeling en sterkte van een krijgsmacht. Bijlage 14 

bevat een overzicht van BNP en groeipercentages. In de derde plaats geeft de mate 

waarin een land militaire steun ontvangt vanuit het buitenland inzicht in de mogelijke 

ontwikkeling van haar krijgsmacht. Buitenlandse militaire steun kan immers een 

belangrijke invloed hebben op de militaire capaciteiten van een krijgsmacht. 

Ik analyseer in deze paragraaf de toekomstige militaire krachtsverhoudingen, primair 

op basis van de eerste twee criteria. Ik neem de steun die een land ontvangt uit het 

buitenland (het derde criterium) mee voor zover dat op dit moment aan de orde is en 

voor zover daar informatie over beschikbaar is (zie ook de analyse in paragraaf 3.1.5). 

Egypte blijft de komende twee decennia militair superieur. Het land is op dit moment al 

veruit het sterkste in militair opzicht. Egypte ontvangt bovendien substantiële militaire 

steun van de VS, heeft van alle landen veruit het grootste BNP, en heeft veruit het 

grootste defensiebudget. 

Soedan zal naar verwachting de komende twee decennia militair sterker dan Eritrea en 

Ethiopië worden. Soedan is op dit moment nog militair zwakker dan Ethiopië en Eritrea. 

Het land ontvangt echter in ruil voor grondstoffen aanzienlijke militaire steun uit 

Rusland en China. Het BNP van Soedan is bovendien vele malen groter dan dat van 

Eritrea, en bijna drie keer zo groot als dat van Ethiopië. Dit komt ook tot uiting in het 

defensiebudget; Soedan besteedt op dit moment ruim drie keer zo veel aan defensie 

als Eritrea, en nagenoeg hetzelfde als Ethiopië. Als Soedan de komende twee 

decennia in staat is om een stabiele situatie te creëren in het land, dan kan de 

(weder)opbouw en economische vooruitgang opbloeien. In deze situatie zal Soedan in 

staat zijn om haar krijgsmacht aanzienlijk te versterken, zeker ook in combinatie met de 

militaire steun uit het buitenland. 

Soedan blijft militair sterker dan Oeganda en Kenia. Het land is momenteel in militair 

opzicht al sterker, en zal gezien haar grote groeipotentieel de komende decennia 

alleen nog maar sterker worden. 

Ethiopië blijft de komende twee decennia militair sterker dan Eritrea. Het BNP van 

Ethiopië is vele malen groter dan dat van Eritrea (in 2007 ongeveer 16 keer zo groot). 

Hierdoor is het land veel meer dan Eritrea in staat om te investeren in haar krijgsmacht. 

Ethiopië ontvangt bovendien aanzienlijke militaire steun van de VS. 90 

Oeganda zal potentieel militair zwakker worden dan Kenia. Het BNP van Kenia is meer 

dan twee keer zo groot als dat van Oeganda. Daarnaast ontvangt Kenia militaire steun 

van de VS. 91 

90 



91 













Oeganda blijft militair sterker dan de Democratische Republiek Kongo en Rwanda. Het 

BNP van Oeganda is aanzienlijk hoger dan dat van de zwakkere landen. Het 

groeipotentieel is in deze zwakkere landen hierdoor relatief kleiner. 

Oeganda zal potentieel militair zwakker worden dan Tanzania. Tanzania heeft een 

aanzienlijk hoger BNP (sinds 2000 bijna twee keer zo groot), en heeft hierdoor een 

hoger groeipotentieel. Hiertoe is het land naar verwachting in staat om de komende 

twee decennia, meer dan Oeganda, haar krijgsmacht te versterken en te 

moderniseren. 

Kenia blijft militair sterker Tanzania. Tanzania land heeft verreweg het laagste BNP, 

waardoor haar groeipotentieel ook kleiner is. 

De Democratische Republiek Kongo zal militair sterker blijven dan Rwanda en Burundi. 

Het BNP van de Democratische Republiek Kongo is aanzienlijk hoger dan dat van de 

zwakkere landen. Het groeipotentieel is in deze zwakkere landen hierdoor relatief 

kleiner. 

Tanzania heeft de potentie om militair sterker te worden dan Burundi. Het BNP van 

Tanzania is vele malen groter dan dat van Burundi (in 2007 ruim 16 keer zo groot), 

waardoor het land een relatief groter groeipotentieel heeft. 

Rwanda blijft militair sterker dan Burundi. Het BNP van Rwanda is meer dan drie keer 

zo groot als dat van Burundi, waardoor het land een relatief groter groeipotentieel 

heeft. 


Tabel 12 toont op basis van bovenstaande analyse de onderlinge militaire 

krachtsverhoudingen. Een ‘S’ geeft aan dat het benedenstroomse land militair gezien 

sterker is dan het bovenstrooms gelegen land (rood gekleurd). Een ‘Z’ geeft aan dat 

een benedenstrooms gelegen land militair zwakker is dan het bovenstrooms gelegen 

land (groen gekleurd). 




Egypte - - - - - - - - - - 

Soedan S - - - - - - - - - 

Ethiopië S S - Z - - - - - - 

Eritrea - S S - - - - - - - 

Oeganda - S - - - S - S - - 

Kenia - S - - Z - - Z - - 

DRK - - - - S - - - - - 

Tanzania - - - - Z S - - - - 

Rwanda - - - - S - S - - - 

Burundi - - - - - - S S S - 

Tabel 12. Toekomstige relatieve militaire krachtsverhoudingen 






4.2 Samenvatting en subconclusie 






In deze paragraaf breng ik de analyse van factoren van invloed samen, en geef ik aan 

in en tussen welke staten de komende twee decennia alle vijf factoren van invloed 

terug zijn te vinden. Alleen tussen deze staten zou water, volgens het theoretisch kader 

dat in hoofdstuk 2 is vastgesteld, in de toekomst een rol kunnen spelen in het ontstaan 

van gewapend conflict. Hiermee wordt de derde deelvraag beantwoord; in hoeverre 

speelt schaarste aan Nijlwater de komende twee decennia een rol bij (het mogelijk 

ontstaan van) interstatelijk gewapend conflict tussen de oeverstaten van de Nijl? 

Figuur 2 geeft analyse van de vijf factoren schematisch weer. Alleen tussen Egypte en 

Soedan, Egypte en Ethiopië en tussen Soedan en Ethiopië zijn alle vijf factoren van 

invloed aanwezig. Egypte is in theorie bereid om een interstatelijk gewapend conflict 

over Nijlwater aan te gaan met Soedan en Ethiopië. Soedan is in theorie bereid om een 

interstatelijk conflict over Nijlwater aan te gaan met Ethiopië. 

Factor van invloed 1 – Waterschaarste 

Waterschaarste: Egypte, Kenia, Ethiopië, Eritrea, Rwanda, Burundi 

Waterstress: Soedan, Oeganda, Tanzania 

Factor van invloed 2 – Interstatelijke afhankelijkheid 

Sterk: Egypte, Soedan, Eritrea 

Matig: Oeganda, Kenia 

Factor van invloed 3 – Interstatelijke beïnvloeding 

Toevoer naar Egypte: Soedan, Ethiopië (sterk) / Eritrea, Oeganda (matig) 

Toevoer naar Soedan: Ethiopië (sterk), Eritrea (matig) 

Toevoer naar Eritrea: Ethiopië (sterk) 

Toevoer naar Oeganda: - 

Toevoer naar Kenia: - 

Welke van deze landen zijn sterk tot 

matig afhankelijk van de toevoer van 

Nijlwater van buiten de landsgrenzen? 

Welke bovenstrooms gelegen landen 

kunnen de toevoer van Nijlwater naar 

deze landen sterk tot matig beïnvloeden? 

Factor van invloed 4 – Historie van interstatelijk conflict 

Egypte en Soedan (sterk), Egypte en Ethiopië (matig) 

Soedan en Ethiopië (matig) 

Eritrea en Ethiopië (sterk) 

Welke van deze landen hebben onderling 

een sterke of matige historie van conflict? 

Factor van invloed 5 – Militaire krachtsverhoudingen 

Egypte sterker dan Soedan, Egypte sterker dan Ethiopië 

Soedan sterker dan Ethiopië 

Eritrea zwakker dan Ethiopië 

Conclusie – Mogelijk conflict over Nijlwater 

Egypte met Soedan, Egypte met Ethiopië 

Soedan met Ethiopië 

Wat zijn de toekomstige militaire 

krachtsverhoudingen tussen deze landen? 

Welk benedenstrooms gelegen land zal in 

theorie bereid zijn om in de toekomst een 

conflict met bovenstrooms gelegen land 

aan te gaan over Nijlwater? 

Figuur 2. Stroomschema van de analyse van toekomstige factoren van invloed 
















5. Samenvatting en conclusie 

5.1 Samenvatting 






Conflicten ontstaan door een diversiteit aan oorzaken. Een tekort aan natuurlijke 

grondstoffen zoals water is één van deze oorzaken. Peter H. Gleick en Thomas 

Homer-Dixon hebben een aantal factoren van invloed gedefinieerd waaronder water 

een rol speelt bij het ontstaan van interstatelijke gewapende conflicten. Dr. Malin 

Falkenmark heeft een index voor de ernst van watertekort gedefinieerd. Door de 

theorieën van de drie theoretici te combineren ontstaat een kader van vijf factoren van 

invloed; er is sprake van watertekort, een land is afhankelijk van toestroom van water 

van buiten de landsgrenzen, een bovenstrooms gelegen land is in staat om de toevoer 

van water naar benedenstrooms gelegen landen te beïnvloeden, er is historisch gezien 

sprake van conflict en spanning tussen landen, en het benedenstrooms gelegen land is 

militair sterker dan het bovenstroomse land. Als al deze factoren zich tegelijkertijd 

voordoen zal een benedenstrooms gelegen land mogelijk een gewapend conflict 

aangaan over water met een bovenstrooms gelegen land. 

5.1.1 Huidige situatie 

In Egypte en Kenia is er sprake van waterschaarste. In Eritrea, Ethiopië, Rwanda en 

Burundi is er sprake van waterstress. 

Van de landen met waterschaarste of waterstress zijn Egypte en Eritrea in zeer sterke 

tot sterke mate afhankelijk van de watertoevoer van buiten de landsgrenzen. Kenia is in 

enige mate (matig) afhankelijk. Ethiopië, Rwanda en Burundi zijn nauwelijks tot in het 

geheel niet afhankelijk van watertoevoer van buiten de landsgrenzen. 

Soedan en Ethiopië kunnen de toevoer van Nijlwater naar Egypte in sterke mate 

beïnvloeden. Eritrea en Oeganda kunnen dat in mindere mate (matig). Ethiopië kan de 

toevoer van Nijlwater aan Eritrea in sterke mate beïnvloeden. 

Egypte en Soedan hebben in sterke historie van spanning en conflict. Dit geldt in 

mindere mate (matig) voor Egypte en Ethiopië. Egypte heeft geen noemenswaardige 

conflicthistorie met Eritrea en Oeganda. Eritrea heeft in sterke mate een historie van 

spanning en conflict met Ethiopië. 

Egypte is militair superieur aan Soedan en Ethiopië. Eritrea is militair relatief zwakker 

dan Ethiopië. 

Uit de analyse van de huidige situatie in en tussen de oeverstaten van de Nijl blijkt dat 

de vijf factoren zich op dit moment alleen voordoen tussen Egypte en Soedan, en 

tussen Egypte en Ethiopië. Het benedenstrooms gelegen Egypte zou op dit moment 

aanleiding hebben om een interstatelijk gewapend conflict over Nijlwater aan te gaan 

met Soedan en Ethiopië. 






5.1.2 Toekomstige situatie 

5.2 Conclusie 






De komende twee decennia krijgen meer oeverstaten van de Nijl te maken met een 

tekort aan water. In landen die op dit moment al te maken hebben met schaarste wordt 

het tekort groter. De belangrijkste oorzaak hiervan is de grote bevolkingsgroei. Ook de 

relatieve militaire krachtsverhouding tussen een aantal staten zal de komende twee 

decennia wijzigen. 

In landen die op dit moment al te maken hebben met waterschaarste, Egypte en Kenia, 

neemt de waterschaarste toe. Ethiopië, Eritrea, Rwanda en Burundi, waar op dit 

moment sprake is van waterstress, krijgen tussen 2020 en 2030 te maken met 

daadwerkelijke waterschaarste. In Soedan, Oeganda en Tanzania is er op dit moment 

geen sprake van een tekort aan water. Deze landen krijgen echter tussen 2020 en 

2030 te maken met waterstress. Alleen de Democratische Republiek Kongo blijft 

beschikken over ruim voldoende water. 

Egypte, Soedan en Eritrea zijn ook de komende twee decennia in sterke mate 

afhankelijk van watertoevoer van buiten de landsgrenzen. Oeganda, Kenia en de 

Democratische Republiek Kongo zijn de komende twee decennia matig afhankelijk van 

watertoevoer van buiten de landsgrenzen. 

Egypte en Soedan hebben in sterke mate een historie van spanning en conflict. Dit 

geldt in mindere mate (matig) voor Egypte en Ethiopië. Egypte heeft geen 

noemenswaardige conflicthistorie met Eritrea en Oeganda. Soedan heeft in enige mate 

een historie van spanning met Ethiopië. Eritrea heeft in sterke mate een historie van 

spanning en conflict met Ethiopië. 

Egypte blijft militair superieur aan Soedan en Ethiopië. Ethiopië blijft militair sterker dan 

Eritrea. Soedan zal echter potentieel sterker worden dan Ethiopië. 

Uit de analyse van de toekomstige situatie in en tussen de oeverstaten van de Nijl blijkt 

dat de komende twee decennia de vijf factoren zich zullen voordoen tussen Egypte en 

Soedan, Egypte en Ethiopië en tussen Soedan en Ethiopië. Egypte zou de komende 

twee decennia aanleiding hebben om een interstatelijk gewapend conflict over Nijlwater 

aan te gaan met Soedan en Ethiopië. Soedan zou aanleiding hebben om een conflict 

over Nijlwater aan te gaan met Ethiopië. 

De centrale vraag van deze thesis is: In hoeverre ontstaan er ten gevolge van 

schaarste aan zoet water in de komende twee decennia interstatelijke gewapende 

conflicten in de Nijl-regio? 

Gebaseerd op de analyses van de huidige situatie en de toekomstige situatie in en 

tussen de oeverstaten van de Nijl, is het antwoord op deze vraag dat er ten gevolge 

van schaarste aan zoet water de komende twee decennia potentieel gewapende 

conflicten ontstaan tussen Egypte en Soedan, Egypte en Ethiopië en tussen Soedan 

en Ethiopië. 











Met dit inzicht kan op nationaal en internationaal niveau geanticipeerd worden op deze 

waterschaarste en het mogelijkerwijs ontstaan van instabiliteit en conflicten, met als 

doel potentiële regionale instabiliteit en conflicten ten gevolge van waterschaarste te 

voorkomen. 


Literatuurlijst 






Africanwater.org (2009). The African Water Page. The Nile Basin Initiative. 

Geraadpleegd op 16 februari 2009 via http://www.africanwater.org/images/nilebasin.gif. 

American University Washington D.C. (1997). ICE case study Nile River Dispute. 

Geraadpleegd op 3 november 2008 via http://american.edu/ted/ice/bluenile.htm. 

Ban Ki-Moon (16 juni 2007). A Climate Culprit in Darfur. Washington Post. 

Ban Ki-Moon (2008). World Economic Forum Annual Report 2007-2008. Geneve. 

Beschorner, N. (1992). Adelphi paper 273. Water and Instability in the Middle East. 

Londen: The International Institute for Strategic Studies. 

CIA (2008). CIA – The World Factbook. Geraadpleegd op 13 januari 2009 via 

https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook. 

Conflictsensitivity.org (2008). Conflict Analysis. Geraadpleegd op 10 december 2008 

via http://conflictsensitivity.org/?q=node/26 

East African Community – Lake Victoria Basin Commission (2006). Special Report on 

the Declining Water Levels of Lake Victoria. Arusha: EAC Secretariat. 

El-Fadel, M., El-Sayegh, Y., Al-Fadl, K. & Khorbotly, D. (2003). The Nile River Basin: A 

Case Study in Surface Water Conflict Resolution. Journal of Natural Resources and 

Life Sciences Education, 2003, vol. 32, pp. 107-117. 

European Commission (2002). European Commission Checklist for Root Causes of 

Conflict. Geraadpleegd op 10 december 2008 via 

http://ec.europa.eu/external_relations/cfsp/cpcm/cp/list.htm. 

Gleick, P.H. (1993). Water and conflict: Fresh water resources and international 

security. International Security, 1993 (vol. 18), pp. 79-112. 

Gleick, P.H. (1998). The World’s Water 1998-1999: Biennial Report on Freshwater 

Resources. Washington: Island Press. 

Gleick, P.H. (2006). The World’s Water 2006-2007. The Biennial Report on Freshwater 

Resources. Water Conflict Chronology. Washington: Island Press. 

Jane’s (2008). Jane’s Sentinel Country Risk Assessments. Central Africa. Issue twentytwo-2008. 

Coulsdon: Hobbs the Printers.






Jane’s (2008). Jane’s Sentinel Country Risk Assessments. North Africa. Issue twentytwo-2008. 

Coulsdon: Hobbs the Printers. 

Mason, S.A. (2004). From Conflict to Cooperation in the Nile Basin. Zurich: ETH. 

Nile Basin Initiative (2009). Nile Basin Countries. Geraadpleegd op 7 januari 2009 via 

http://www.nilebasin.org/index.php?option=com_content&task=view&id=22&Itemid=114 

Organisation for Economic Co-operation and Development (2005). Water and violent 

conflict. Parijs. 



United Nations Department of Economic and Social Affairs – Population Division 

(2009). The 2007 Revision Population Database. Geraadpleegd op 17 februari 2009 

via http://esa.un.org/unup/index.asp. 


York. 

United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (2006). UNESCO 

Water Portal Weekly Update No. 169: Lake Victoria. Geraadpleegd op 8 januari 2009 

via http://www.unesco.org/water/news/newsletter/169.shtml#know. 

United Nations Environment Programme/ Division of Early Warning and Assessment/ 


Genève. 

United Nations Food and Agriculture Organisation (2009). AQUASTAT country profile 

Burundi. Geraadpleegd op 7 januari 2009 via 

http://www.fao.org/nr/water/aquastat/countries/burundi/indexfra.stm. 


DRC. Geraadpleegd op 7 januari 2009 via 

http://www.fao.org/nr/water/aquastat/countries/congo_dem_r/indexfra.stm. 


Eritrea. Geraadpleegd op 7 januari 2009 via 

http://www.fao.org/nr/water/aquastat/countries/eritrea/index.stm.







Ethiopia. Geraadpleegd op 7 januari 2009 via 

http://www.fao.org/nr/water/aquastat/countries/ethiopia/index.stm. 


Kenya. Geraadpleegd op 7 januari 2009 via 

http://www.fao.org/nr/water/aquastat/countries/kenya/index.stm. 


Tanzania. Geraadpleegd op 7 januari 2009 

http://www.fao.org/nr/water/aquastat/countries/tanzania/index.stm. 


Uganda. Geraadpleegd op 7 januari 2009 via 

http://www.fao.org/nr/water/aquastat/countries/uganda/index.stm. 







United Nations HABITAT (2009). Lake Victoria Region Water and Sanitation Initiative 

(LVWATSAN). Geraadpleegd op 9 januari 2009 via 

http://www.unhabitat.org/categories.asp?catid=462. 

United Nations Water (2006). Coping with water scarcity. New York. 

United Nations Water (2006). Water. A shared responsibility. World Water 

Development Report 2. New York. 

United Nations Water (2007). World water day 22nd March 2007. Every drop counts. 

Geraadpleegd op 10 december 2008 via http://www.unwater.org/wwd07/. 

United Nations Water (2007). World water day 2007. Coping with water scarcity. 

Challenge of the twenty-first century. New York. 

United Nations Environment Programme (2008). Activities of the Regional Office for 

Africa (ROA). Geraadpleegd 6 november 2008 via 

http://www.unep.org/themes/Freshwater/Regions/index.asp?case=roa.






World Bank (2000). The World Bank and and Nile Basin Initiative. Geraadpleegd 4 

december 2008 via http://go.worldbank.org/4DF3FD8CY0. 


World Bank (2009). Quick Query selected from World Development Indicators. 

Geraadpleegd op 17 februari 2009 via http://go.worldbank.org/SI5SSGAVZ0.

Bijlage 1 Afkortingen 






BNP Bruto Nationaal Product 

DRK Democratische Republiek Kongo 

ERWR External renewable water resources 

FAO Food and Agriculture Organisation 

IRWR Internal renewable water resources 

LRA Lords Resistance Army 

LVWATSAN Lake Victoria Region Water and Sanitation Initiative 

SPLA Sudan’s Peoples Liberation Army 

TRWR Total renewable water resources 

UN United Nations 

UNESCO United Nations Educational, Scientific and Cultural 

Organization 

UN-Water United Nations Water 

UNEP United Nations Environment Programme 

VN Verenigde Naties 

VS Verenigde Staten

Bijlage 2 De Nijl – een algemeen overzicht 






Geografie 

De Nijl is met ruim 4100 kilometer de langste rivier ter wereld. De rivier wordt primair 

gevormd door de Witte Nijl en de Blauwe Nijl. 

De Witte Nijl heeft zijn oorsprong in de bergen van Burundi. Deze eerste stromen 

komen uit in het Victoriameer, dat omringd wordt door Oeganda, Tanzania en Kenia. 

Vanuit het Victoriameer loopt de rivier door naar het Kyogameer in Oeganda, en 

vervolgens naar het aan Oeganda en de Democratische Republiek Kongo grenzende 

Albertmeer. De Witte Nijl wordt ook gevormd door de bronnen die via de hooglanden 

van Burundi door Rwanda en de Democratische Republiek Kongo uitkomen in het 

Edwardmeer, en vervolgens via de Semlikirivier uitkomen in het Albertmeer. Via het 

92 93 

Albertmeer loopt de Witte Nijl uiteindelijk noordwaarts naar Sudan. 

De Blauwe Nijl heeft haar oorsprong in het gebied rond het Tanameer in Ethiopië. De 

rivier stroomt via Ethiopië naar Soedan, waar zij samenkomt met de Witte Nijl nabij 

Khartoem. Vervolgens vormen zij samen de Nijl. De meest noordelijke bron van de Nijl 

is de Atbararivier. Deze rivier heeft zijn oorsprong in Ethiopië, en loopt via de grens met 

Eritrea door naar Soedan. Noord van Khartoem loopt de Atbararivier over in de Nijl. 

Hierna loopt de Nijl verder door Soedan naar Egypte, waar zij uiteindelijk uitmondt in de 

Middellandse Zee. 94 De Blauwe Nijl en de Atbararivier, met hun oorsprong in Ethiopië, 

leveren samen verreweg het meeste water voor de Nijl; ruim vijfentachtig procent. Het 

kleinste deel wordt geleverd door de Witte Nijl. Echter, minstens vijftig procent van het 

al het water dat via de Witte Nijl door Soedan loopt verdampt in de Sudd-moerassen in 

Zuid-Soedan. 95 

Het stroomgebied van de Nijl omvat ongeveer 300 miljoen vierkante kilometer, bijna 

tien procent van Afrika. Het gebied wordt gedeeld door tien landen; Burundi, 

Democratische Republiek Kongo, Rwanda, Tanzania, Oeganda, Kenia, Ethiopië, 

Eritrea, Soedan en Egypte. De totale bevolking die hier leeft is ongeveer veertig 

procent van de totale Afrikaanse bevolking. Hiervan leeft ongeveer zeventig procent in 

het stroomgebied van de Nijl. 

92 

Beschorner, N. (1992). Adelphi paper 273. Water and Instability in the Middle East. 

Londen: The International Institute for Strategic Studies. 

93 

United Nations Environment Programme/ Division of Early Warning and Assessment/ 



94 

Mason, S.A. (2004). From Conflict to Cooperation in the Nile Basin. Zurich: ETH. 

95 

El-Fadel, M., El-Sayegh, Y., Al-Fadl, K. & Khorbotly, D. (2003). The Nile River Basin: 

A Case Study in Surface Water Conflict Resolution. Journal of Natural Resources and 

Life Sciences Education, 2003, vol. 32, pp. 107-117.

Figuur 3. Oorsprong en verloop van de Nijl 96 






Verdeling van het Nijlwater 

Sommige landen, zoals de Democratische Republiek Kongo, zijn voor het zoet water 

slechts voor een zeer klein deel afhankelijk van de Nijl. Andere landen zoals Burundi, 

Rwanda, Oeganda, Soedan en Egypte zijn volledig afhankelijk van de Nijl voor de 

96 Africanwater.org (2009). The African Water Page. The Nile Basin Initiative. 

Geraadpleegd op 16 februari 2009 via http://www.africanwater.org/images/nilebasin.gif.






watervoorziening. Al het Nijlwater in Burundi en Rwanda, en meer dan de helft van het 

water in Oeganda, wordt gegenereerd in de landen zelf. Egypte en Soedan zijn echter 

bijna volledig afhankelijk van de toestroom van Nijlwater van buiten de landsgrenzen. 97 

Om de watertoevoer zeker te stellen in de landen die het meest afhankelijk zijn van de 

Nijl (Egypte en Soedan) is in de twintigste eeuw een aantal verdragen afgesloten. 98 Het 

meest recente verdrag is het Nijlverdrag uit 1959. Het werd bilateraal afgesloten tussen 

Soedan en Egypte. In dit verdrag wordt het overgrote deel van het Nijlwater toegekend 

aan Egypte en Soedan. De Nijl levert een gemiddeld 84 miljard kubieke meter water op 

jaarbasis. Op jaarbasis gaat gemiddeld 10 miljard kubieke meter water verloren aan 

onder andere verdamping. Het restant werd in het Nijlverdrag volledig verdeeld tussen 

Egypte en Soedan; respectievelijk 55,5 miljard en 18,5 miljard kubieke meter water op 

jaarbasis. Soedan mocht projecten realiseren die de verliezen door verdamping, met 

name in de Sudd-moerassen in Zuid-Soedan, moesten verminderen. Dit betrof onder 

andere de constructie van de Roseiresdam op de Blauwe Nijl, het Jongleikanaal op de 

Witte Nijl en andere irrigatie- en hydro-elektriciteitprojecten. Het Jongleikanaal is echter 

nooit afgemaakt. De bouw werd in 1983 gestopt vanwege interne onrust en 

gewelddadigheden en de hierop volgende burgeroorlog in Soedan. Egypte mocht de 

Aswandam bouwen. De belangrijkste dammen in de Nijl zijn op dit moment de 

Roseiresdam en de Sennadam in Soedan, de Aswandam in Egypte en de Owendam in 

Oeganda. 

Met uitzondering van Egypte en Soedan zijn de overige oeverstaten niet betrokken 

geweest bij het afsluiten van het Nijlverdrag in 1959. Dit ondanks het feit dat nagenoeg 

al het Nijlwater afkomstig is uit deze overige oeverstaten. Zelfs aan Ethiopië, van 

waaruit ruim tachtig procent van al het Nijlwater afkomstig is, werd geen water 

toegekend. De oeverstaten van de Nijl, met uitzondering uiteraard van Soedan en 

Egypte, verwerpen het verdrag uit 1959 en eisen nieuwe onderhandelingen over de 

verdeling van het Nijlwater. Zij claimen ook recht te hebben op het water, dat zij 

ondermeer nodig zeggen te hebben voor eigen landbouw en economische 

ontwikkeling. 

Naar verwachting neemt de druk op de Nijl als waterbron toe, onder andere ten 

gevolge van grote bevolkingsgroei in de oeverstaten, een toenemende behoefte aan 

water voor landbouw en een toenemende behoefte aan water voor onder andere 

97 United Nations Environment Programme/ Division of Early Warning and Assessment/ 



98 De Nijlverdragen uit 1929 en 1959 kenden het Nijlwater volledig toe aan Soedan en 

Egypte.






sociaal-economische ontwikkeling (onder andere in Ethiopië). 99 Hernieuwd overleg 

resulteerde in 1999 in de oprichting van het Nile Basin Initiative. 100 

99 American University Washington D.C. (1997). ICE case study Nile River Dispute. 

Geraadpleegd op 3 november 2008 via http://american.edu/ted/ice/bluenile.htm. 

100 El-Fadel, M., El-Sayegh, Y., Al-Fadl, K. & Khorbotly, D. (2003). The Nile River 

Basin: A Case Study in Surface Water Conflict Resolution. Journal of Natural 

Resources and Life Sciences Education, 2003, vol. 32, pp. 107-117.






Bijlage 3 Selectie van relevante FAO AQUASTAT-terminologie 101 

Internal renewable water resources (IRWR) in km 3 /year or 10 9 m 3 /year 

Total internal renewable water resources: Long-term average annual flow of rivers 

and recharge of aquifers generated from endogenous precipitation. Double counting 

of surface water and groundwater resources is avoided by deducting the overlap 

from the sum of the surface water and groundwater resources. 

External renewable water resources (ERWR) in km 3 /year or 10 9 m 3 /year 

Total natural external renewable water resources (ERWR natural): The sum of the total 

natural external surface water resources and the external groundwater resources. 

Total actual external renewable water resources (ERWR actual): That part of the 

country's annual renewable water resources which is not generated in the country. It 

includes inflows from upstream countries (groundwater and surface water), and part 

of the water of border lakes or rivers. Contrary to natural external renewable water 

resources (i.e. the situation without human influence), ERWRactual take into account 

the quantity of flow reserved by upstream (incoming flow) and/or downstream 

(outflow) countries through formal or informal agreements or treaties, and possible 

water abstraction occurring in the upstream countries. Therefore, it may vary with 

time. 

Total renewable water resources (TRWR) in km 3 /year or 10 9 m 3 /year 

Total natural renewable water resources (TRWR natural): The sum of internal 

renewable water resources (IRWR) and external natural renewable water resources 

(ERWR natural). It corresponds to the maximum theoretical yearly amount of water 

actually available for a country at a given moment. Natural resources are considered 

stable over a long period. 

Total actual renewable water resources (TRWR actual): The sum of internal renewable 

water resources (IRWR) and external actual renewable water resources (ERWR actual), 

which take into consideration the quantity of flow reserved to upstream and 

downstream countries through formal or informal agreements or treaties and 

possible reduction of external flow due to upstream water abstraction. It 

corresponds to the maximum theoretical yearly amount of water actually available 

for a country at a given moment. While natural resources are considered stable over 

time, actual resources may vary with time and refer to a given period. 

Dependency ratio (%): That part of the total renewable water resources originating 

outside the country. 

Other terms used 

Renewable water resources: The long-term average annual flow of rivers (surface 

water) and recharge of aquifers (groundwater) generated from precipitation. They 

are computed on the basis of the water cycle. 

101 FAO (2008). AQUASTAT-database. Geraadpleegd op 7 januari 2009 via 

http://www.fao.org/nr/water/aquastat/water_res/indexglos.htm






Non-renewable water resources: Groundwater bodies (deep aquifers) that have a 

negligible rate of recharge on the human time-scale and thus can be considered as 

non-renewable. While renewable water resources are expressed in flows, nonrenewable 

water resources have to be expressed in quantity (stock).

Bijlage 4 Burundi – detailkaart waterbronnen 102 






102 FAO (2008). AQUASTAT country profiles. Geraadpleegd op 8 januari 2009 via 

http://www.fao.org/nr/water/aquastat/countries/burundi/burundi.pdf.

Bijlage 5 Democratische Republiek Kongo – detailkaart 

waterbronnen 103 







http://www.fao.org/nr/water/aquastat/countries/congo_dem_r/congo_dem.pdf.

Bijlage 6 Egypte – detailkaart waterbronnen 104 







http://www.fao.org/nr/water/aquastat/countries/egypt/egypt.pdf.

Bijlage 7 Eritrea – detailkaart waterbronnen 105 







http://www.fao.org/nr/water/aquastat/countries/eritrea/eritrea.pdf.

Bijlage 8 Ethiopië – detailkaart waterbronnen 106 







http://www.fao.org/nr/water/aquastat/countries/ethiopia/ethiopia.pdf.

Bijlage 9 Kenia – detailkaart waterbronnen 107 







http://www.fao.org/nr/water/aquastat/countries/kenya/kenya.pdf.

Bijlage 10 Oeganda – detailkaart waterbronnen 108 







http://www.fao.org/nr/water/aquastat/countries/uganda/uganda.pdf.

Bijlage 11 Rwanda – detailkaart waterbronnen 109 







http://www.fao.org/nr/water/aquastat/countries/rwanda/rwanda.pdf.

Bijlage 12 Soedan – detailkaart waterbronnen 110 







http://www.fao.org/nr/water/aquastat/countries/sudan/sudan.pdf.

Bijlage 13 Tanzania – detailkaart waterbronnen 111 







http://www.fao.org/nr/water/aquastat/countries/tanzania/tanzania.pdf.

Bijlage 14 World Bank statistieken 112 

2000 2004 2007 

Egypte 99,8 78,8 128,1 

Soedan 12.4 21.7 47.6 

Ethiopië 8.2 10.1 19.4 

Eritrea 0.6 0.6 1.2 

Oeganda 5.9 6.8 11.2 

Kenia 12.6 16.2 29.5 

Kongo 4.3 6.6 9.0 

Tanzania 9.1 11.4 16.2 

Rwanda 1.7 2.0 3.3 

Burundi 0.7 0.7 1.0 

Tabel 13. BNP in US $ (miljard) 

2000 2004 2007 

Egypte 5,4 4,8 3,6 

Soedan 8.4 5.1 10.2 

Ethiopië 6.1 13.6 11.1 

Eritrea -13.1 1.9 0.8 

Oeganda 5.6 5.4 6.5 

Kenia 0.5 5.1 6.9 

Kongo -6.9 6.6 6.5 

Tanzania 5.1 6.7 7.1 

Rwanda 8.1 5.3 6.0 

Burundi -0.9 4.8 3.6 

Tabel 14. BNP groeipercentage 

2000 2004 2007 

Egypte 5,4 4,8 3,6 

Soedan 4,7 5,7 4,3 

Ethiopië 7,6 3,1 1,9 

Eritrea 36,4 24,1 24,1 

Oeganda 2,6 2,7 1,8 

Kenia 1,3 1,6 1,7 

Kongo 1,0 3,0 1,7 

Tanzania 1,5 1,1 1,0 

Rwanda 3,5 2,1 1,7 

Burundi 6,0 6,8 4,8 

Tabel 15. Militaire uitgaven in percentage van het BNP 






112 World Bank (2009). Quick Query selected from World Development Indicators. 

Geraadpleegd op 17 februari 2009 via http://go.worldbank.org/SI5SSGAVZ0.





Hogere Defensie Vorming 05

Waterschaarste en conflict in de Nijl-regio - ProDef

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?