kinderen en poezie

3. rubriceren
Als er een heleboel willekeurige woorden
op een rij staan, wordt rubriceren
belangrijk. "Wat hoort bij elkaar?, Wat
kan je combineren? Wat is dubbel?"
Geef opdracht om te rubriceren rond
bepaalde onderwerpen. Zo krijgen de
kinderen lijstjes met ervaringen, gevoelens,
gedachten, meningen, onderwerpen,
enz.
4. lijstjes maken
Je kunt natuurlijk ook meteen lijstjes
laten maken. Het voordeel is dat je de
onderwerpen kunt opgeven. Laat kinderen
in ieder geval oefenen in vrij
associëren en in het direct maken van
lijstjes. Ze kunnen dan later zelf bepalen
hoe ze het liefst zelf werken.
Enkele onderwerpen:
-Maak een lijstje van woorden over
dingen die je allemaal kunt horen, zien,
ruiken, proeven, voelen of die je werkelijk
hoort, zoet, ruikt, proeft of voelt.
-Maak een lijstje met woorden die een
bepaalde smaak aangeven, bijvoorbeeld:
honingzoet, mierzoet, suiker-
DE WATERLELIE
Ik heb de witte water-lelie lief,
daar die zo blank is en zo stil haar kroon
uitplooit in 't licht.
Rijzend uit donker-koelen vijvergrond,
heeft zij het licht gevonden en ontsloot
toen blij het gouden hart.
Nu rust zij peinzend op het watervlak
en wenst niet meer...
Frederik van Eeden
zoet, bitterzoet. Vraag ze de woorden
in volgorde te zetten. Wat is het zoetst?
Misschien kunnen ze zelf een woord
bedenken voor het allerzoetste.
Doe dat ook met de andere zintuigen.
In een groep kunnen kinderen elkaar
goed helpen met het maken van lijstjes.
Een voorbeeld:
- Schrijf een woord op een blaadje
- Vraag aan je buurman of buurvrouw
of ze een woord dat erbij hoort, eronder
willen schrijven.
- Herhaal dat bij de volgende.
- Het laatste woord is voor degene die
gestart is
Dat woord mag/moet je gebruiken in
een zin. Deze zin is nu de eerste zin
van je gedicht.
of:
- Ieder schrijft één woord op één
kaartje.
- De kaartjes worden door elkaar gehusseld.
- Ieder trekt een kaartje, net als bij
lootjes, en moet dat woord in een
zin gebruiken.
IK HEB DE WITTE
WATER-LELIE LIEF
Over het gereedschap van de dichter
Gereedschap
De dichter heeft net als de timmerman
of de muzikant gereedschap nodig om
een gedicht te kunnen maken. Hij
heeft de beschikking over vele mogelijkheden
die de taal biedt. Voor kinderen
is het zelf experimenteren met die
mogelijkheden een boeiende bezigheid.
Ze krijgen daardoor een beter
inzicht in het gereedschap van de
dichter en dus ook in de werking van
taal. Men kan dit met recht 'taalexperimenten'
noemen. Taalexperimenten zijn
belangrijk om kinderen los te maken
van standaardtaal.
Als er nu nog niet genoeg bouwstenen
zijn?!
Maaike Meijer heeft de poëzie van
Judith Herzberg eens gekrakteriseerd
als 'het bestrijden van taalverkalking,
(...) het omverhalen van gevestigd
denken en waarnemen, toegepast op
het dagelijks leven. (...) Herzberg
gedichten lenen zich voor een zeer
bepaald poëtisch effect: ze de-automatiseren
de lezer in haar gewone
waarnemening van het schijnbaar zo
onverdachte. Ze openen lezersogen
voor het vergetene, het verborgene,
het onverwachte, de schaduwkant
en het incompatibele van de dingen
(...) en daarmee ontwrichten ze de
tevoren zo als vanzelfsprekend aanvaarde
werkelijkheidvisie van de
lezer'.
Roodkoper, juni/juli, 1997
Pieter Quelle
Men kan op verschillende manieren
experimenteren. Zo kan men experimenteren
om te onderzoeken welke
mogelijkheden er zijn. Het experiment
leidt niet tot een concrete tekst.
Bijvoorbeeld: de kinderen onderzoeken
welke omschrijvingen ze kunnen
bedenken voor een bepaald dier. Of
wat er allemaal rijmt op...
Men kan ook binnen een concrete
poëzieopdracht experimenteren met
een bepaalde dichtvorm. Bijvoorbeeld:
'We gaan nu een gedicht maken over
iets wat we zelf hebben gezien en we
zorgen ervoor dat er minstens twee
vergelijkingen in staan.'
In de praktijk kan men dikwijls beide
experimenten aan elkaar knopen. Dus
eerst geef je een opdracht en laat je de
kinderen vrij experimenteren. Daarna
geef je de opdracht om iets van het
resultaat van een experiment te
gebruiken in een gedicht.
MENSEN-KINDEREN
SEPTEMBER 1997 9