Activiteitenverslag 2011 van het directoraat-generaal Penitentiaire ...
Activiteitenverslag 2011 van het directoraat-generaal Penitentiaire ...
Activiteitenverslag 2011 van het directoraat-generaal Penitentiaire ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>Activiteitenverslag</strong> <strong>2011</strong><br />
Directoraat-<strong>generaal</strong> <strong>Penitentiaire</strong> Inrichtingen
MInIster<br />
Mij uitspreken over de realisaties <strong>van</strong> <strong>het</strong> DG EPI in <strong>2011</strong><br />
vind ik moeilijk aangezien ik mijn mandaat als Minister <strong>van</strong><br />
Justitie pas in december <strong>van</strong> dat jaar heb opgenomen.<br />
Tijdens de afgelopen maanden heb ik mij echter kunnen<br />
verdiepen in de strafuitvoering en dus ook in de wereld <strong>van</strong><br />
de ge<strong>van</strong>genissen. De ge<strong>van</strong>genissen vormen al jaren een<br />
belangrijke schakel in de strafuitvoeringsketen. Overbevolking<br />
en een gebrekkige infrastructuur zijn steeds terugkerende<br />
woorden. Ook de uitvoering <strong>van</strong> de straffen onder de drie<br />
jaar, vooral onder de vorm <strong>van</strong> elektronisch toezicht, is een<br />
zorgenkind.<br />
Om de problemen gericht aan te pakken zal <strong>het</strong> beleid<br />
dus moeten worden aangepast. Het aantal plaatsen in de<br />
Belgische ge<strong>van</strong>genissen en de kwaliteit <strong>van</strong> die plaatsen<br />
zijn vaak onvoldoende. We moeten dus verder werken<br />
aan de uitvoering <strong>van</strong> <strong>het</strong> Masterplan, waar<strong>van</strong> de<br />
eerste realisaties stilaan zichtbaar worden. De contracten<br />
voor de vier nieuwe ge<strong>van</strong>genissen in Beveren,<br />
Dendermonde, Marche-en-Famenne en Leuze-en-<br />
Hainaut zijn ondertussen ondertekend. De andere<br />
dossiers, zoals <strong>het</strong> Forensisch Psychiatrisch Centrum<br />
in Antwerpen, de ge<strong>van</strong>genis in Haren, de nieuwe<br />
ge<strong>van</strong>genis in Wilrijk en de inrichting in Achène,<br />
werden voorbereid. Bovendien ging de bouw <strong>van</strong> start<br />
<strong>van</strong> <strong>het</strong> Forensisch Psychiatrisch Centrum in Gent en<br />
<strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genis in Marche-en-Famenne.<br />
De uitbreiding <strong>van</strong> <strong>het</strong> elektronisch toezicht is een<br />
belangrijk punt, zowel op <strong>het</strong> vlak <strong>van</strong> de strafuitvoering<br />
als op <strong>het</strong> vlak <strong>van</strong> de voorlopige hechtenis. Ik ben er<strong>van</strong><br />
overtuigd dat een betere werking <strong>van</strong> de diensten en een<br />
aanpassing <strong>van</strong> de wetgeving terzake <strong>van</strong> <strong>het</strong> elektronisch<br />
toezicht een succesverhaal kunnen maken in de strijd tegen<br />
de overbevolking en tegen de perceptie dat straffen onder<br />
de drie jaar niet worden uitgevoerd. Ook de situatie rond de<br />
voorlopige hechtenis zal verbeteren.<br />
Op veiligheidsvlak was <strong>2011</strong> helaas geen modeljaar. De<br />
ge<strong>van</strong>genisadministratie werd geconfronteerd met een golf<br />
<strong>van</strong> ontsnappingen die gepaard gingen met onaanvaardbaar<br />
geweld, waaronder gijzelingen. Deze incidenten tonen des<br />
te meer aan hoe ingewikkeld de veiligheidsproblematiek<br />
binnen de ge<strong>van</strong>genissen is. Maar ik weet dat <strong>het</strong> DG EPI<br />
hier dagelijks mee bezig is en alle mogelijke inspanningen<br />
levert om de situatie te verbeteren. De verhoging <strong>van</strong><br />
<strong>het</strong> aantal gsm-sweepings, de veiligheidsaudits in een<br />
twintigtal ge<strong>van</strong>genissen, de start <strong>van</strong> de opleidingen<br />
<strong>van</strong> de interventieteams en de levering <strong>van</strong> <strong>het</strong> nodige<br />
interventiemateriaal zijn voorbeelden <strong>van</strong> initiatieven die op<br />
termijn de veiligheid in de ge<strong>van</strong>genissen zullen verbeteren.<br />
Ik wil <strong>het</strong> DG EPI bedanken voor al haar realisaties <strong>van</strong><br />
<strong>het</strong> afgelopen jaar en voor haar blijvende inzet om een<br />
dynamische organisatie te zijn.<br />
Annemie Turtelboom<br />
1
2<br />
voorzItter <strong>van</strong> <strong>het</strong> dIrectIecoMIte<br />
Omwille <strong>van</strong> de politieke en budgettaire situatie in ons<br />
land was <strong>2011</strong> zeker geen gemakkelijk jaar voor de FOD<br />
Justitie. Het was een lange periode <strong>van</strong> lopende zaken die<br />
gelukkig tot een einde kwam toen Annemie Turtelboom<br />
Minister <strong>van</strong> Justitie werd in december. Net als de andere<br />
entiteiten <strong>van</strong> de organisatie, heeft <strong>het</strong> DG EPI duidelijk<br />
ook een moeilijke periode gekend. Daar komen dan nog<br />
de terugkerende thema’s bij die specifiek zijn voor een<br />
ge<strong>van</strong>genisadministratie. Het beheer <strong>van</strong> een organisatie als<br />
<strong>het</strong> DG EPI vraagt met andere woorden een dagelijkse inzet.<br />
Ik ben dan ook tevreden als ik de resultaten bekijk die <strong>het</strong> DG<br />
EPI jaar na jaar bereikt en die u in dit activiteitenverslag kunt<br />
lezen.<br />
De realisaties <strong>van</strong> <strong>het</strong> DG EPI zijn opmerkelijk, vooral omdat<br />
de werkomstandigheden verre <strong>van</strong> ideaal zijn. De problemen<br />
<strong>van</strong> de overbevolking of <strong>van</strong> de soms slechte staat <strong>van</strong> de<br />
gebouwen worden vaak besproken tijdens <strong>het</strong> directiecomité<br />
<strong>van</strong> de FOD Justitie om naar constructieve en geïntegreerde<br />
oplossingen te zoeken. Ook veiligheid is een blijvend<br />
aandachtspunt: de verontrustende stijging <strong>van</strong> <strong>het</strong> aantal<br />
ontsnappingen met gijzeling in <strong>2011</strong> toont aan hoe belangrijk<br />
<strong>het</strong> is om te blijven werken aan de veiligheid <strong>van</strong><br />
<strong>het</strong> personeel, de gedetineerden en de<br />
maatschappij.<br />
Als voorzitter <strong>van</strong> <strong>het</strong> directiecomité ben ik blij dat <strong>het</strong> DG<br />
EPI zich volledig inschrijft in de logica <strong>van</strong> <strong>het</strong> geïntegreerd<br />
management. Ik ben ook tevreden over <strong>het</strong> beheer <strong>van</strong><br />
de financiële processen en <strong>het</strong> optimaal gebruik <strong>van</strong> de<br />
budgettaire middelen. Daarnaast trad in <strong>2011</strong> een groot deel<br />
<strong>van</strong> de basiswet in werking. Ook al moet deze wet hier en<br />
daar nog worden verbeterd, toch draagt de uitvoering er<strong>van</strong><br />
integraal bij tot de modernisering <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genissen en<br />
<strong>van</strong> Justitie.<br />
De publicatie <strong>van</strong> een aanvullend activiteitenverslag bij <strong>het</strong><br />
jaarverslag <strong>van</strong> de FOD Justitie, en dit voor <strong>het</strong> vijfde jaar op<br />
rij, past perfect binnen de logica om zich in te schrijven in<br />
de processen <strong>van</strong> de FOD Justitie. Ik vind <strong>het</strong> dan ook een<br />
goed initiatief dat een belangrijke organisatie als <strong>het</strong> DG<br />
EPI haar activiteiten aan de buitenwereld voorstelt en dat<br />
deze activiteiten kunnen blijven plaatsvinden ondanks de<br />
dagelijkse moeilijkheden waaraan de ge<strong>van</strong>genisadministratie<br />
<strong>het</strong> hoofd moet bieden. Ik twijfel er niet aan dat de lezer<br />
<strong>van</strong> dit activiteitenverslag zal merken hoe <strong>het</strong> DG EPI steeds<br />
moderner en meer resultaatgericht te werk gaat en zo<br />
bijdraagt tot de uitvoering <strong>van</strong> de doelstellingen <strong>van</strong> de FOD<br />
Justitie.<br />
Alain Bourlet
dIrecteur-<strong>generaal</strong><br />
Dit vijfde activiteitenverslag verschijnt tijdens <strong>het</strong> laatste jaar <strong>van</strong><br />
mijn eerste mandaat als directeur-<strong>generaal</strong> <strong>van</strong> de <strong>Penitentiaire</strong><br />
Inrichtingen. Het is dus tijd om even terug te blikken naar de<br />
voorbije jaren.<br />
In 2007 besloten we om jaarlijks een activiteitenverslag te<br />
publiceren. Dat was een enorme uitdaging. De laatste jaarverslagen<br />
<strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genisadministratie dateerden immers <strong>van</strong> eind jaren<br />
’90. De vorm, de inhoud en de presentatie waren achterhaald.<br />
De communicatiedienst moest dus <strong>het</strong> concept <strong>van</strong> <strong>het</strong><br />
activiteitenverslag bijna volledig heruitvinden en dit in bijzonder<br />
moeilijke omstandigheden. De middelen waren immers zeer<br />
beperkt, de expertise bijna onbestaande en de termijnen zeer kort.<br />
Toch slaagde de communicatiedienst erin. Op 12 juni 2008 werd<br />
<strong>het</strong> activiteitenverslag 2007 in <strong>het</strong> opleidingscentrum in Marneffe<br />
voorgesteld.<br />
Tijdens de volgende jaren werd <strong>het</strong> basisconcept behouden<br />
en verder verfijnd: de nadruk lag op de belangrijke<br />
activiteiten, er kwam een focusartikel bij,<br />
gespecialiseerde software werd gebruikt en<br />
de equipe die aan <strong>het</strong> activiteitenverslag<br />
werkt, werd versterkt. Dankzij de inzet <strong>van</strong><br />
de communicatiedienst, de ge<strong>van</strong>genissen<br />
en de centrale diensten, maar ook <strong>van</strong><br />
<strong>het</strong> Belgisch Staatsblad, de drukkerij<br />
in <strong>het</strong> penitentiair schoolcentrum <strong>van</strong><br />
Hoogstraten en de vertaaldienst <strong>van</strong> de<br />
FOD justitie, publiceert <strong>het</strong> DG EPI nu haar<br />
vijfde activiteitenverslag.<br />
Dit verslag valt dus samen met mijn<br />
zesde jaar als directeur-<strong>generaal</strong>.<br />
Het is erg belangrijk dat een<br />
ge<strong>van</strong>genisadministratie zo open mogelijk<br />
met de samenleving communiceert. Wij moeten niet wachten<br />
op anderen om zelf onze realisaties voor te stellen. Zij zijn<br />
misschien minder spectaculair en sensationeel dan zware<br />
incidenten, stakingen of ontsnappingen. Maar zij zijn wel veel<br />
belangrijker, want zij staan symbool voor alle inspanningen<br />
die <strong>het</strong> personeel <strong>van</strong> <strong>het</strong> DG EPI elke dag levert om <strong>van</strong> onze<br />
organisatie een modern en goedwerkend geheel te maken.<br />
Dat zal voor mij een prioriteit blijven.<br />
In <strong>2011</strong> werkten wij uiteraard verder aan de modernisering<br />
<strong>van</strong> onze organisatie. Het was nochtans een <strong>van</strong> de moeilijkste<br />
jaren uit mijn mandaat. Een aantal ontsnappingen met<br />
extreem geweld, de sluiting <strong>van</strong> <strong>het</strong> grootste deel <strong>van</strong> de<br />
ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Verviers, de zware budgettaire inspanningen<br />
voor de administratie en <strong>het</strong> management, de maandenlange<br />
periode <strong>van</strong> lopende zaken op <strong>het</strong> vlak <strong>van</strong> beleid en de<br />
soms zware sociale conflicten hebben hun tol geëist. Toch<br />
zijn er ook positieve berichten: de verdere uitwerking <strong>van</strong><br />
de basiswet, <strong>het</strong> begin <strong>van</strong> de werkzaamheden <strong>van</strong> <strong>het</strong><br />
Forensisch Psychiatrisch Centrum in Gent en de ge<strong>van</strong>genis<br />
in Marche-en Famenne, de verdere voorbereidingen <strong>van</strong><br />
de bouw <strong>van</strong> nieuwe ge<strong>van</strong>genissen in Beveren, Haren, <strong>het</strong><br />
Forensisch Psychiatrisch Centrum in Antwerpen en Leuzeen-Hainaut,<br />
de ophoging <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>geniscapaciteit in<br />
de penitentiaire inrichting in Tilburg, de start <strong>van</strong> ons eigen<br />
intranet, de veiligheidsaudits, de verdere ICT-modernisering,<br />
de gsm-sweepings en de implementatie <strong>van</strong> de mesoniveaus<br />
bij de CDRGA zijn daar maar een paar voorbeelden <strong>van</strong>.<br />
Ook <strong>het</strong> feit dat de opvulling <strong>van</strong> de posten voor <strong>het</strong><br />
bewakingspersoneel nu al een aantal jaren op een hoge<br />
realisatiegraad blijft, is een prestatie op zich.<br />
Hans Meurisse<br />
3
4<br />
Inhoud<br />
Missie en visie ...........................................5<br />
organogram ..............................................5<br />
centrale diensten ....................................6<br />
opleidingscentra .....................................28<br />
ge<strong>van</strong>genissen .........................................40<br />
ePI in cijfers ................................................184
MIssIe<br />
Het <strong>directoraat</strong>-<strong>generaal</strong> EPI:<br />
> is verantwoordelijk voor een rechtsconforme, veilige en<br />
humane uitvoering <strong>van</strong> vrijheidsberovende straffen en<br />
maatregelen,<br />
> heeft, <strong>van</strong>uit haar expertise, een adviserende rol op<br />
penitentiair vlak,<br />
> verzekert een doelgericht beheer <strong>van</strong> elke entiteit binnen<br />
haar bevoegdheid.<br />
En dit alles binnen een herstelgerichte Justitie.<br />
vIsIe<br />
Het <strong>directoraat</strong>-<strong>generaal</strong> EPI wil:<br />
> op basis <strong>van</strong> <strong>het</strong> professionalisme <strong>van</strong> haar medewerkers,<br />
een organisatiebrede resultaatgerichtheid en integrale<br />
kwaliteitszorg, een toonaangevende dienstleverancier zijn,<br />
> een innoverende organisatie zijn door alert in te spelen op<br />
rele<strong>van</strong>te ontwikkelingen en gericht te investeren in de<br />
ontplooiing <strong>van</strong> haar medewerkers,<br />
> optimaal intern en extern communiceren.<br />
Directie Strategische<br />
Ondersteuning<br />
Juridische Ondersteuning<br />
Conceptuele Voorbereiding<br />
R&D + Documentatie<br />
DGZG<br />
PSD<br />
Antwerpen<br />
Dendermonde<br />
Hasselt<br />
Ieper<br />
Leuven Hulp<br />
Merksplas<br />
Ruiselede<br />
Turnhout<br />
GFC Everberg<br />
GFC Tongeren<br />
Regionale Directie Noord<br />
Management-<br />
ondersteuning<br />
PMO & Strategische<br />
Planning<br />
OCPP - Merksplas<br />
Directeur-<strong>generaal</strong><br />
Coördinatie &<br />
Kwaliteitsbewaking<br />
Brugge<br />
Gent<br />
Hoogstraten<br />
Leuven Centraal<br />
Mechelen<br />
Oudenaarde<br />
St-Gillis<br />
Wortel<br />
Tilburg<br />
OCPP Brugge<br />
Directie<br />
Detentiebeheer<br />
Directie P&O<br />
Directie ICT<br />
Directie BB & L<br />
Andenne<br />
Dinant<br />
Huy<br />
Jamioulx<br />
Marneffe<br />
Namur<br />
Paifve<br />
Tournai<br />
CFPP Marneffe<br />
Regionale Directie Zuid<br />
Arlon<br />
Forest<br />
Ittre<br />
Lantin<br />
Mons<br />
Nivelles<br />
St-Hubert<br />
Verviers<br />
CFF St-Hubert<br />
Financiële<br />
Ondersteuning<br />
BAB<br />
Logistieke<br />
Ondersteuning<br />
DOGV<br />
CDRGA<br />
Veiligheidskorps<br />
Centrale Garage<br />
Mobiele Equipe<br />
NCET<br />
5
6<br />
centrale dIensten<br />
Het DG EPI is een <strong>van</strong> de grootste entiteiten binnen de FOD<br />
Justitie. De organisatie bestaat uit een centraal bestuur<br />
en buitendiensten die alle penitentiaire inrichtingen en<br />
opleidingscentra omvatten. Voor de uitvoering <strong>van</strong> zijn<br />
opdrachten beschikt de directeur-<strong>generaal</strong> over verschillende<br />
centrale diensten en directies die rechtstreeks onder zijn<br />
bevoegdheid vallen.<br />
Door hun sturende en ondersteunende rol houden zij toezicht<br />
op en monitoren zij de buitendiensten. Zij behandelen ook de<br />
individuele dossiers <strong>van</strong> gedetineerden en beheren zowel <strong>het</strong><br />
personeel als <strong>het</strong> materieel. De Regie voor Ge<strong>van</strong>genisarbeid<br />
en <strong>het</strong> Veiligheidskorps, dat instaat voor de overbrenging <strong>van</strong><br />
de gedetineerden, behoren ook tot <strong>het</strong> <strong>directoraat</strong>-<strong>generaal</strong>.
8<br />
oPeratIoneel en<br />
strategIsch<br />
Managementplan<br />
De doelstellingen en projecten uit <strong>het</strong> managementplan<br />
vormen de leidraad voor de ganse organisatie. Via dat<br />
dynamisch beleidsinstrument draagt <strong>het</strong> DG EPI ook bij tot<br />
realisatie <strong>van</strong> <strong>het</strong> geïntegreerde managementplan <strong>van</strong> de FOD<br />
Justitie en <strong>het</strong> beleidsplan <strong>van</strong> de minister. Het DG EPI legde<br />
sinds de opmaak <strong>van</strong> <strong>het</strong> managementplan in 2006 reeds<br />
een hele weg af. Dat is duidelijk zichtbaar in <strong>het</strong> schematisch<br />
overzicht waar de taartdiagrammen de voortgang per<br />
strategische doelstelling weergeven. Deze voortgang werd<br />
zowel door de centrale diensten als de ge<strong>van</strong>genissen<br />
gerealiseerd. In <strong>2011</strong> lag de nadruk vooral op veiligheid,<br />
infrastructuur en kwaliteitsbeheer. De evolutie <strong>van</strong> de<br />
realisaties verliep trager gedurende de periode <strong>van</strong> lopende<br />
zaken. Met <strong>het</strong> aantreden <strong>van</strong> de nieuwe regering kwam eind<br />
<strong>2011</strong> een nieuwe golf <strong>van</strong> initiatieven.<br />
In 2012-2013 wordt de voltooiing <strong>van</strong> de organisatiestructuur<br />
voortgezet op <strong>het</strong> niveau <strong>van</strong> de Centrale Dienst <strong>van</strong> de<br />
Regie voor Ge<strong>van</strong>genisarbeid (CDRGA), de psychosociale<br />
dienst (PSD), <strong>het</strong> Veiligheidskorps en de regionale directie.<br />
Daarnaast zullen de vier basisprocessen ‘veiligheid’,<br />
‘hotelfunctie’, ‘uitvoering <strong>van</strong> <strong>het</strong> detentietraject’ en<br />
‘beheer <strong>van</strong> de activiteiten tijdens de detentie’ beschreven<br />
worden op metaniveau. De veiligheidsprocedures zullen in<br />
detail uitgewerkt worden (actieve en passieve veiligheid,<br />
technologische middelen, rollen en verantwoordelijkheden).<br />
Tot slot zijn ook de projecten SIDIS-suite en de uitvoering <strong>van</strong><br />
<strong>het</strong> Masterplan prioritair.<br />
dienst Interne rechtspositie<br />
De Dienst Interne Rechtspositie (DIRP) is operationeel<br />
sinds begin <strong>2011</strong> en vormt samen met de Dienst Externe<br />
Rechtspositie (DERP) de Directie Detentiebeheer.<br />
Terwijl de DERP beslist over de toekenning <strong>van</strong><br />
strafuitvoeringsmodaliteiten (uitgaansvergunning, penitentiair<br />
verlof, voorlopige invrijheidstelling, enz.) aan veroordeelden,<br />
beslist de DIRP over de plaatsing en overplaatsing <strong>van</strong><br />
gedetineerden.<br />
De DIRP neemt in haar dagelijkse werking individuele<br />
beslissingen over de overbrenging <strong>van</strong> gedetineerden<br />
aan de hand <strong>van</strong> criteria rond veiligheid, infrastructuur en<br />
capaciteit. De dienst houdt hierbij rekening met de straf en<br />
<strong>het</strong> sociaal en familiaal <strong>van</strong>gnet <strong>van</strong> de gedetineerden. Bij elke<br />
beslissing wordt alle informatie bekeken die op dat moment<br />
beschikbaar is in <strong>het</strong> dossier <strong>van</strong> de betrokken persoon: zijn<br />
strafcategorie en gedrag, de verslagen <strong>van</strong> de psychosociale<br />
dienst, eventuele incidenten, bezoekmomenten, opleiding,<br />
personen <strong>van</strong> wie hij of zij moet gescheiden worden,<br />
vluchtgevaarlijkheid, reclasseringsplan, enz.<br />
Omdat de ge<strong>van</strong>genissen met overbevolking kampen, waakt<br />
de DIRP ook over de optimale benutting <strong>van</strong> de schaarse<br />
ge<strong>van</strong>geniscapaciteit en dit in samenspraak met de regionale<br />
directie. Bij de verdere inwerkingtreding <strong>van</strong> de basiswet voor<br />
<strong>het</strong> ge<strong>van</strong>geniswezen zullen de bevoegdheden <strong>van</strong> de DIRP<br />
vermoedelijk nog uitbreiden.
veiligheid in de ge<strong>van</strong>genissen onder<br />
de loep<br />
Na enkele incidenten in de zomer <strong>van</strong> <strong>2011</strong> gaf de directeur<strong>generaal</strong><br />
de opdracht om extra aandacht te besteden aan<br />
veiligheid. Het garanderen <strong>van</strong> de veiligheid, zowel intern<br />
als extern, is immers een <strong>van</strong> de belangrijkste opdrachten<br />
<strong>van</strong> <strong>het</strong> DG EPI. Verschillende diensten sloegen de handen<br />
in elkaar. De regionale directie is verantwoordelijk voor <strong>het</strong><br />
algemene beleid rond veiligheid, de dienst Ondersteuning,<br />
Gebouwen en Veiligheid (DOGV) staat in voor <strong>het</strong> beleid rond<br />
infrastructuur en gebouwen en de dienst Kwaliteitsbewaking<br />
voor de evaluatie <strong>van</strong> <strong>het</strong> risicobeheer omtrent veiligheid in<br />
de ge<strong>van</strong>genissen.<br />
De DOGV startte met de doorlichting <strong>van</strong> de<br />
veiligheidsprocedures in de ge<strong>van</strong>genissen. Die moet<br />
duidelijk maken wat per ge<strong>van</strong>genis de sterke en zwakke<br />
Interventieteams<br />
De oprichting <strong>van</strong> de interventieteams in de ge<strong>van</strong>genissen<br />
ging in november <strong>2011</strong> <strong>van</strong> start. Het is een grootschalig<br />
project binnen <strong>het</strong> DG EPI waarbij per ge<strong>van</strong>genis enkele<br />
personeelsleden deel uitmaken <strong>van</strong> een interventieteam. Zij<br />
worden opgeleid om bij conflicten professioneel tussen te<br />
komen.<br />
De opleiding in conflict- en agressiebeheersing wordt<br />
gegeven door medewerkers <strong>van</strong> <strong>het</strong> Veiligheidskorps en<br />
duurt tien dagen. Naast <strong>het</strong> gebruik <strong>van</strong> interventiekledij en<br />
-materiaal, staat ook teamwork tijdens de opleiding centraal.<br />
Het is immers belangrijk dat de leden <strong>van</strong> <strong>het</strong> interventieteam<br />
in team kunnen werken en kunnen rekenen op hun collega’s.<br />
De personeelsleden in de ge<strong>van</strong>genissen <strong>van</strong> Vorst en<br />
punten op vlak <strong>van</strong> veiligheid zijn. De dienst onderzocht hoe<br />
veilig de verplaatsingen <strong>van</strong> de gedetineerden verlopen <strong>van</strong><br />
en naar de wandeling, de bezoekzaal en de werkplaatsen<br />
alsook de veiligheid tijdens deze activiteiten zelf. Zij hield<br />
daarbij rekening met menselijke factoren, procedures en<br />
technische hulpmiddelen. Andere aspecten die tijdens <strong>het</strong><br />
onderzoek aan bod kwamen, waren sleutelbeheer, controles,<br />
interventieplanning, fouillering, personeelstekorten, interne<br />
oefeningen, enz. Na de doorlichting bracht de regionale<br />
directie een bezoek aan de ge<strong>van</strong>genissen om samen met<br />
de lokale directie de veiligheidsbevindingen te bespreken<br />
en actieplannen uit te werken. Daarnaast startte de dienst<br />
Kwaliteitsbewaking met een evaluatie <strong>van</strong> de risico’s binnen<br />
belangrijke veiligheidsprocessen in de eerste ge<strong>van</strong>genissen.<br />
De dienst valt bovendien sinds eind <strong>2011</strong> rechtstreeks onder<br />
de bevoegdheid en de aansturing <strong>van</strong> de directeur-<strong>generaal</strong>.<br />
Deze reorganisatie benadrukt de onafhankelijkheid <strong>van</strong> de<br />
dienst en haar specifieke opdracht.<br />
Sint-Gillis volgden als eerste de opleiding en vormen hier<br />
gestructureerde interventieteams.<br />
In <strong>2011</strong> werden in totaal tien ge<strong>van</strong>genissen uitgerust<br />
met interventiepakken, interventieschoenen, handboeien,<br />
wapenstokken, enz. Het contract voor <strong>het</strong> materiaal loopt over<br />
een periode <strong>van</strong> drie jaar waardoor de volgende bestellingen<br />
zullen volgen in 2012 en 2013.<br />
evacuatie vleugels a en B in<br />
verviers in goede banen geleid<br />
Op 7 september <strong>2011</strong> vaardigde de burgemeester <strong>van</strong><br />
Verviers een administratieve politieverordening uit waarin<br />
om veiligheidsredenen werd bevolen de vleugels A en B<br />
Op basis <strong>van</strong> deze resultaten kan <strong>het</strong> DG EPI de<br />
ge<strong>van</strong>genissen beter beveiligen en een zo veilig mogelijke<br />
werkomgeving creëren voor <strong>het</strong> personeel. Tot nog toe<br />
werden al 23 ge<strong>van</strong>genissen doorgelicht. De overige<br />
ge<strong>van</strong>genissen volgen. De doorlichtingen zullen regelmatig<br />
herhaald worden.<br />
Er werden in <strong>het</strong> kader <strong>van</strong> de veiligheid ook diverse<br />
projecten opgestart. De projectgroepen worden<br />
samengesteld met vertegenwoordigers <strong>van</strong> de centrale<br />
diensten en de ge<strong>van</strong>genissen. Zo werd een visie rond<br />
integrale veiligheid voor de Belgische ge<strong>van</strong>genissen<br />
geformuleerd. Ook werden werkgroepen opgestart rond de<br />
identificatie <strong>van</strong> risicogedetineerden en rond <strong>het</strong> beheer <strong>van</strong><br />
crisissituaties<br />
en de centrale ronde hal <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Verviers te<br />
evacueren. De regionale directie Zuid werkte daarop een<br />
actieplan uit en leidde alles in goede banen. Op 31 oktober<br />
waren in totaal 130 gedetineerden overgebracht naar de<br />
ge<strong>van</strong>genissen in Andenne, Huy, Lantin en Sint-Gillis. De<br />
volledige evacuatie nam slechts een maand in beslag. De<br />
ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Verviers is voortaan enkel een arresthuis voor<br />
58 personen.<br />
Ook de personeelsleden moesten naar andere ge<strong>van</strong>genissen<br />
worden overgeplaatst. Zij gingen aan de slag in de<br />
ge<strong>van</strong>genissen <strong>van</strong> Andenne, Huy, Lantin en Sint-Gillis.<br />
Ongeveer 77 voltijdse personeelsleden zijn in Verviers<br />
gebleven voor de werking <strong>van</strong> <strong>het</strong> arresthuis. Het overschot<br />
aan materiaal in de ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Verviers werd over de<br />
ge<strong>van</strong>genissen verdeeld, met voorrang aan de ge<strong>van</strong>genissen<br />
die de gedetineerden en <strong>het</strong> personeel <strong>van</strong> Verviers opvingen.<br />
9
10<br />
tilburg +<br />
In afwachting <strong>van</strong> de bouw <strong>van</strong> nieuwe ge<strong>van</strong>genissen<br />
werd op 31 oktober 2009 een verdrag afgesloten tussen<br />
België en Nederland over de overbrenging <strong>van</strong> Belgische<br />
gedetineerden naar een penitentiaire inrichting in Nederland.<br />
De eerste 500 mannelijke gedetineerden die definitief werden<br />
veroordeeld door een Belgische rechtbank, werden in <strong>het</strong><br />
voorjaar <strong>van</strong> 2010 ondergebracht in de penitentiaire inrichting<br />
in Tilburg. Na een eerste positieve evaluatie werd de capaciteit<br />
verhoogd. In <strong>het</strong> voorjaar <strong>van</strong> <strong>2011</strong> werden onder de noemer<br />
‘Tilburg+’ nog eens 150 personen overgebracht.<br />
Momenteel verblijven een 650-tal Belgische gedetineerden<br />
in deze Nederlandse ge<strong>van</strong>genis. Iets meer dan 500 <strong>van</strong> hen<br />
werden veroordeeld door een Nederlandstalige rechtbank.<br />
Het overige deel komt uit <strong>het</strong> Franstalige landsgedeelte.<br />
Hoewel deze gedetineerden opgesloten zitten op Nederlands<br />
grondgebied, zijn de Belgische penitentiaire regelgeving<br />
en de basiswet voor <strong>het</strong> ge<strong>van</strong>geniswezen op hen <strong>van</strong><br />
toepassing.<br />
Mesoteams <strong>van</strong> start in Brugge en<br />
Marneffe<br />
Sinds april <strong>2011</strong> zijn de mesoteams in Brugge en Marneffe<br />
operationeel. Deze teams zijn de schakel tussen de centrale<br />
dienst in Brussel en de ge<strong>van</strong>genisateliers. Zij focussen zich<br />
op commerciële activiteiten en de aanwerving <strong>van</strong> klanten<br />
om zoveel mogelijk gedetineerden te werk te stellen.<br />
Het team in Brugge beheert en coördineert <strong>het</strong> werk <strong>van</strong><br />
de gedetineerden in de ateliers <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genissen in<br />
Brugge, Gent, Oudenaarde, Dendermonde, Ruiselede en Ieper.<br />
Het team in Marneffe houdt zich bezig met de ateliers in de<br />
ge<strong>van</strong>genissen in Marneffe, Andenne, Namur, Huy, Dinant en<br />
Jamioulx. In totaal moeten in de toekomst zes mesoteams<br />
over <strong>het</strong> ganse land de tewerstelling <strong>van</strong> de gedetineerden<br />
in telkens vier tot zeven ge<strong>van</strong>genissen coördineren op<br />
technisch, commercieel en administratief vlak. De volgende<br />
mesoteams die <strong>van</strong> start zullen gaan zijn dat <strong>van</strong> Hasselt (met<br />
als mesozone de ge<strong>van</strong>genissen Hasselt, Leuven-Centraal,<br />
Leuven-Hulp en Mechelen) en dat <strong>van</strong> Lantin (met als<br />
mesozone de ge<strong>van</strong>genissen Lantin, Saint-Hubert, Verviers,<br />
Paifve en Arlon).<br />
de eerste contacten met de klanten<br />
Ieder mesoteam bestaat uit een teamleider, twee technisch<br />
commerciële medewerkers en een administratief team.<br />
De beide mesoteams werden in april voorgesteld aan<br />
de ge<strong>van</strong>genisdirecties en <strong>het</strong> technisch personeel <strong>van</strong><br />
de ateliers <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genissen uit de mesozone. De<br />
technisch commerciële medewerkers ontmoetten de privéondernemers<br />
<strong>van</strong> deze ateliers. Onder toezicht <strong>van</strong> de<br />
coördinatiecel <strong>van</strong> de CDRGA contacteerden de mesoteams<br />
honderden ondernemingen. Uit de prospectie blijkt dat<br />
de CDRGA niet erg gekend is bij de privé-ondernemers.<br />
Bovendien zijn die ondernemers en de huidige klanten<br />
niet op de hoogte <strong>van</strong> de diensten <strong>van</strong> de CDRGA. De<br />
ondernemers zijn ook niet meteen geneigd om hun werk aan<br />
gedetineerden aan te bieden, vooral omdat zij vrezen voor<br />
een gebrek aan kwaliteit en productiviteit, de niet-naleving<br />
<strong>van</strong> termijnen en personeelsproblemen.<br />
Kennismaking met de ge<strong>van</strong>geniswereld<br />
De CDRGA besloot om deze ondernemingen een bezoek<br />
te laten brengen aan enkele ge<strong>van</strong>genisateliers. Dankzij de<br />
commerciële prospecties werden werden eind november 27<br />
nieuwe werkovereenkomsten afgesloten, zodat zeventig extra<br />
gedetineerden aan <strong>het</strong> werk kunnen worden gesteld.<br />
so far, so good...<br />
Sinds de start <strong>van</strong> de twee mesoteams werd bekeken hoe<br />
zij omgaan met crisismomenten, zoals de sluiting <strong>van</strong><br />
de ateliers in de ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Huy als gevolg <strong>van</strong> een<br />
ontsnappingspoging uit de ateliers, of de staking in Andenne.<br />
De mesoteams verhuisden toen de productielijnen naar<br />
andere ge<strong>van</strong>genissen, zelfs tot buiten hun eigen mesozone.<br />
Zij verhuisden soms ook <strong>het</strong> werk <strong>van</strong> de ene ge<strong>van</strong>genis<br />
naar de andere om aan de vraag <strong>van</strong> de klanten tegemoet<br />
te komen. Naast de commerciële activiteiten werkten de<br />
teamleiders en de technisch commerciële medewerkers<br />
aan uniforme en betere werkwijzen in de ateliers om de<br />
tevredenheid <strong>van</strong> de bedrijven te verhogen. Zij keken naar de<br />
productieprocessen en de processen voor kwaliteitscontrole<br />
<strong>van</strong> de productie.
Bezinningsdag voor de zorgequipes<br />
De gijzeling in de ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Namur op 3 februari was<br />
een <strong>van</strong> de meest traumatische gebeurtenissen <strong>van</strong> <strong>2011</strong>. Een<br />
geïnterneerde <strong>van</strong> de psychiatrische annex <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genis<br />
gijzelde toen vier leden <strong>van</strong> de zorgequipe en een andere<br />
gedetineerde die daarbij om <strong>het</strong> leven kwam.<br />
Om <strong>het</strong> trauma te helpen verwerken en om duidelijkheid<br />
te scheppen over wat er precies is gebeurd, organiseerde<br />
de dienst Gezondheidszorg <strong>van</strong> de Ge<strong>van</strong>genissen een<br />
bezinningsdag voor de zorgequipes in de ge<strong>van</strong>genissen.<br />
De deelnemers kregen de kans om met elkaar te praten over<br />
de gewelddadige gijzeling en konden hun emoties delen.<br />
De dienst gebruikte de opmerkingen <strong>van</strong> de zorgequipes<br />
om denkpistes en mogelijke acties naar de toekomst toe uit<br />
te stippelen. Een commandant <strong>van</strong> Landsverdediging gaf<br />
bovendien een uiteenzetting over omgaan met emotionele<br />
shock na een crisissituatie. Deze bezinningsdag was een<br />
eerste aanzet om op <strong>het</strong> terrein tot concrete acties te komen<br />
die aan iedereen toelaten om in optimale omstandigheden<br />
bij te dragen tot de missie <strong>van</strong> <strong>het</strong> DG EPI. De dienst werkte al<br />
enkele actievoorstellen uit.<br />
Naast steun aan de gijzelaars en aan personeelsleden die<br />
een gijzeling hebben meegemaakt zonder zelf gijzelaar te<br />
zijn, is voor de leden <strong>van</strong> de zorgequipes ook een specifieke<br />
opleiding voorzien over <strong>het</strong> verwerken <strong>van</strong> traumatische<br />
gebeurtenissen en omgaan met geweld en psychopathie.<br />
crM-programma en marketingplan<br />
voor cdrga<br />
De CDRGA wil via Customer Relationship Management (CRM)<br />
de technisch commerciële medewerkers <strong>van</strong> de mesoteams<br />
toelaten hun initiatieven naar potentiële klanten toe en<br />
hun klantenportefeuille beter te beheren. Het programma<br />
registreert de verkoopsmogelijkheden, de klanten en<br />
hun contacten, de uit te voeren taken, de afspraken en<br />
verslagen, de betalingen en de oproepen. Daarnaast kunnen<br />
de contracten via <strong>het</strong> programma worden opgevolgd. Zo<br />
hebben de technisch commerciële medewerkers <strong>van</strong> de<br />
mesoniveaus een volledige gegevensbank <strong>van</strong> bestaande<br />
en potentiële klanten en een volledige historiek <strong>van</strong> de<br />
uitgevoerde stappen. Zij kunnen hun dagelijks stappenplan<br />
uitprinten op één pagina.<br />
CRM laat ook toe om gestructureerde commerciële<br />
campagnes uit te tekenen. De potentiële klanten worden<br />
geselecteerd volgens een welbepaald thema. Hun gegevens<br />
worden in de CRM-databank ingevoerd en zij kunnen worden<br />
opgevolgd via e-mail en telefoon. De geïnteresseerde<br />
potentiële klanten die een afspraak willen, kunnen dan<br />
worden gecontacteerd door de technisch commerciële<br />
medewerkers. In <strong>het</strong> CRM-programma kunnen ook alle<br />
nuttige documenten, zoals <strong>het</strong> contract en een kostenraming,<br />
bij de gegevens worden gevoegd.<br />
De invoering <strong>van</strong> de mesoniveaus, hun lokale commerciële<br />
acties, de invoering <strong>van</strong> CRM en de commerciële acties <strong>van</strong> de<br />
CDRGA, maken deel uit <strong>van</strong> een marketingplan. Momenteel<br />
start de CDRGA haar commerciële campagnes via CRM op.<br />
Het is de bedoeling dat de mesoniveaus in de toekomst hun<br />
eigen campagnes kunnen voeren. Zij kunnen zelf initiatieven<br />
nemen naar potentiële klanten toe, deelnemen aan lokale<br />
jobbeurzen en hun eigen netwerken uitbouwen.<br />
De CDRGA wil uiteindelijk al haar commerciële acties en<br />
die <strong>van</strong> de mesoteams opnemen in een jaaragenda en<br />
een geïntegreerd marketingplan. Zo krijgt iedereen in een<br />
oogopslag een overzicht <strong>van</strong> de belangrijke geplande<br />
commerciële acties <strong>van</strong> alle actoren over een volledig jaar.<br />
operationeel plan <strong>van</strong> de cdrga<br />
Sinds eind september <strong>2011</strong> heeft de CDRGA haar eigen<br />
operationeel plan <strong>2011</strong>-2013. De dienst wil voldoende<br />
vacatures aanbieden om meer gedetineerden te werk te<br />
stellen. Enkele leidinggevenden kregen al een opleiding om<br />
de doelstellingen uit <strong>het</strong> operationeel plan op te volgen.<br />
De CDRGA wil een dienstencatalogus ontwikkelen<br />
met standaardprijzen en een klant-, resultaat- en<br />
kwaliteitsgerichte organisatiecultuur invoeren via<br />
een nieuwe samenwerkingsovereenkomst. Zij wil<br />
bovendien gestructureerd overleg organiseren en<br />
samenwerkingsovereenkomsten afsluiten, vooral met de<br />
beschutte werkplaatsen.<br />
De dienst wil daarnaast haar processen beter beheren via de<br />
nieuwe mesoteams die de budgettaire ramingen <strong>van</strong> hun<br />
zones zullen maken. De dienst wil ook de BPR-processen<br />
gefaseerd invoeren. Zo moeten de vergoedingen dagelijks<br />
worden ingegeven en commerciële procedures worden<br />
uitgewerkt om hun klantenbestand te vergroten. De CDRGA<br />
wil bovendien een interne audit doorvoeren en dankzij <strong>het</strong><br />
SAS-platform haar activiteiten beter controleren en opvolgen.<br />
De CDRGA wil ook haar organisatiestructuur aanpassen<br />
door alvast twee mesoteams en een centrale coördinatiecel<br />
op te richten, die al operationeel zijn. Aan de hand <strong>van</strong> een<br />
financieel plan zal de CDRGA haar budgettaire ramingen<br />
kunnen controleren, een gegrond personeelsbeleid voeren en<br />
de vergoedingen voor gedetineerden uniformiseren.<br />
Innovatie staat centraal bij de CDRGA. Zij zal een wetsontwerp<br />
opstellen om <strong>het</strong> huidige wettelijke kader te ver<strong>van</strong>gen en<br />
jaarlijks deelnemen aan twee industriële jaarbeurzen. De<br />
dienst zal ook haar aanbod <strong>van</strong> diensten, betrekkingen en<br />
stages diversifiëren.<br />
11
12<br />
Business Process Management<br />
In juni 2010 besliste <strong>het</strong> directiecomité <strong>van</strong> de FOD Justitie om<br />
een Business Process Management (BPM) te implementeren.<br />
Een BPM is een continu proces om de werkprocessen te<br />
beheren en te verbeteren. Om de uitvoering <strong>van</strong> dat project<br />
te begeleiden en te sturen, werden een BPM-platform en een<br />
stuurgroep opgericht.<br />
Elk <strong>directoraat</strong>-<strong>generaal</strong> en elke stafdienst kreeg de opdracht<br />
om een specifieke ondersteuningsstructuur op te richten<br />
en een projectfiche en actieplan op te stellen. Prioritair was<br />
de opmaak <strong>van</strong> een inventaris <strong>van</strong> de werkprocessen en <strong>het</strong><br />
bepalen <strong>van</strong> de processen die kritiek zijn voor de organisatie.<br />
De omschrijving <strong>van</strong> deze laatste processen krijgt voorrang.<br />
common assessment Framework<br />
In 2008 introduceerde <strong>het</strong> DG EPI in verschillende<br />
ge<strong>van</strong>genissen <strong>het</strong> Common Assessment Framework<br />
(CAF). Het gaat om een model <strong>van</strong> zelfevaluatie voor<br />
overheidsdiensten waarmee de organisatie een analyse kan<br />
maken <strong>van</strong> haar sterke en verbeterpunten. Op basis <strong>van</strong> die<br />
analyse kunnen de ge<strong>van</strong>genissen voor hun toekomstig<br />
operationeel plan projecten opstarten en doelstellingen<br />
vastleggen om de kwaliteit <strong>van</strong> hun dienstverlening te<br />
optimaliseren.<br />
De ondersteuning <strong>van</strong> eigen CAF-deskundigen binnen<br />
<strong>het</strong> DG EPI zorgde voor enkele vernieuwingen om <strong>het</strong><br />
instrument aan te passen aan de behoeften <strong>van</strong> de<br />
ge<strong>van</strong>genissen. Belangrijke verwezenlijkingen zijn de<br />
opmaak <strong>van</strong> een model op maat bestemd voor de Belgische<br />
ge<strong>van</strong>genissen, geconcretiseerd aan de hand <strong>van</strong> een<br />
Iedere entiteit duidde een BPM-correspondent aan, meestal<br />
ook de BPM-projectleider, om haar te vertegenwoordigen in<br />
<strong>het</strong> BPM-platform. Sinds maart <strong>2011</strong> komt <strong>het</strong> BPM-platform<br />
één à twee keer per maand samen. Zij begeleidt de invoering<br />
<strong>van</strong> <strong>het</strong> totaalproject en denkt na over de methodologie<br />
die nodig is om <strong>het</strong> project in de FOD Justitie tot een<br />
goed einde te brengen (communicatie, organisatie <strong>van</strong> de<br />
structuur, definitie <strong>van</strong> de rollen, enz.). Daarnaast bestudeert<br />
<strong>het</strong> platform de functionaliteiten <strong>van</strong> de BPM-tools voor<br />
modelvorming, analyse en automatisering <strong>van</strong> de processen.<br />
Ten slotte analyseert zij de moeilijkheden die opduiken bij de<br />
omschrijving <strong>van</strong> de processen op <strong>het</strong> terrein.<br />
De medewerkers <strong>van</strong> de FOD Justitie konden een opleiding<br />
volgen over de methodologie <strong>van</strong> de omschrijving <strong>van</strong><br />
processen in BPMN en over BPM in <strong>het</strong> algemeen. Veertig<br />
gepersonaliseerde brochure, een nieuw schema met<br />
actieprioriteiten, een affichecampagne en de opleiding <strong>van</strong><br />
nieuwe CAF-begeleiders voor de ondersteuning <strong>van</strong> nieuwe<br />
ge<strong>van</strong>genissen bij de implementatie <strong>van</strong> CAF.<br />
De ge<strong>van</strong>genissen <strong>van</strong> Arlon, Marneffe, Ieper en Tongeren<br />
voerden in <strong>2011</strong> voor <strong>het</strong> eerst een CAF-oefening<br />
uit. In totaal gebruiken nu 13 ge<strong>van</strong>genissen de CAFmethodologie<br />
voor de opmaak <strong>van</strong> hun operationeel plan.<br />
Een evaluatievergadering met de CAF-deskundigen en<br />
-begeleiders staat op <strong>het</strong> programma om een balans op te<br />
maken <strong>van</strong> <strong>2011</strong> en toekomstige initiatieven voor te bereiden.<br />
personeelsleden <strong>van</strong> <strong>het</strong> DG EPI namen deel. Zij zullen voor<br />
hun dienst de ‘procescoördinatoren’ zijn. De opleiding maakte<br />
hen vertrouwd met alle begrippen rond BPM en in <strong>het</strong><br />
bijzonder met de methodologie <strong>van</strong> de omschrijving <strong>van</strong> de<br />
processen in BPMN, de symbolische taal die de FOD Justitie<br />
heeft gekozen voor procesomschrijving.<br />
Het actieplan loopt over vier jaar. De opstelling <strong>van</strong> dit<br />
plan vergde veel analyse- en coördinatiewerk, rekening<br />
houdend met <strong>het</strong> aantal diensten binnen <strong>het</strong> DG EPI, <strong>het</strong><br />
aantal verschillende processen dat door die diensten wordt<br />
beheerd en ook <strong>het</strong> aantal lopende verbeterprojecten. Het<br />
DG EPI ging de uitdaging aan om <strong>het</strong> grootste deel <strong>van</strong> haar<br />
sleutelprocessen te omschrijven tegen 2015.
samen nadenken over<br />
meerwaarde <strong>van</strong><br />
ge<strong>van</strong>genisactiviteiten<br />
De Service Education à la Santé <strong>van</strong> Huy organiseert in<br />
enkele ge<strong>van</strong>genissen activiteiten met gedetineerden en<br />
personeelsleden <strong>van</strong> <strong>het</strong> gezondheidsnetwerk. Eind <strong>2011</strong><br />
konden de verschillende actoren deelnemen aan een<br />
studiedag met als thema ‘A la recherche du sens... Approches<br />
et réflexions pluridisciplinaires sur le sens et la plus-value<br />
des actions en milieu carcéral’. De regionale directie Zuid<br />
gaf uitleg over de meerwaarde <strong>van</strong> de activiteiten die in<br />
de ge<strong>van</strong>genissen worden georganiseerd. De aanwezigen<br />
konden hun standpunt en mening geven over <strong>het</strong> thema, zo<br />
ook de vertegenwoordigers <strong>van</strong> <strong>het</strong> DG EPI en de diensten<br />
waarmee <strong>het</strong> departement samenwerkt. Mensen <strong>van</strong> de<br />
universiteit leidden de discussies in goede banen. Daaruit<br />
bleek dat iedereen met dezelfde problemen en moeilijkheden<br />
kampt. Hun opdracht is verschillend, maar daarom niet<br />
minder complementair.<br />
Personeel<br />
gewijzigde regelgeving<br />
In <strong>2011</strong> veranderden enkele specifieke regels in <strong>het</strong><br />
personeelsbeleid <strong>van</strong> <strong>het</strong> DG EPI in uitvoering <strong>van</strong> <strong>het</strong> globaal<br />
eisendossier 2008-2009. Zo werd de regeling rond <strong>het</strong> verlof<br />
voorafgaand aan <strong>het</strong> pensioen lichtjes gewijzigd. Voortaan<br />
hoeven ambtenaren die voldoen aan de voorwaarden na<br />
de leeftijd <strong>van</strong> 55 jaar niet meer voltijds te werken om een<br />
jaarlijkse premie te krijgen. De premie wordt berekend op<br />
basis <strong>van</strong> hun deeltijds stelsel. Ook de regelgeving rond<br />
de specificiteitstoelage voor personeelsleden die niet tot<br />
<strong>het</strong> bewakings- of technisch kader behoren, ziet er anders<br />
uit. De competentietoelage is nu cumuleerbaar met de<br />
specificiteitstoelage voor deze beroepscategorie, wat vroeger<br />
niet <strong>het</strong> geval was.<br />
rekruteringsproces beter beheerd<br />
De directie P&O startte een project op om <strong>het</strong><br />
gegevensbeheer binnen de directie P&O via één tool te<br />
laten verlopen: IF-Pipe. De rekruteringscel volgt via IF-Pipe de<br />
weg <strong>van</strong> de rekruteringsdossiers die verstuurd zijn naar de<br />
Inspecteur <strong>van</strong> Financiën (IF) tot <strong>het</strong> moment dat de dossiers<br />
zijn getekend. Bovendien kan via IF-Pipe ook de impact <strong>van</strong><br />
de lopende aanwervingen op <strong>het</strong> budget op de voet worden<br />
gevolgd. Wanneer er vacatures zijn, plaatst de directie P&O<br />
een ‘order’ in IF-Pipe met de daaraan verbonden goedkeuring.<br />
Alle stappen verlopen via automatische e-mails. De<br />
aangeworven kandidaten worden vervolgens geregistreerd,<br />
hun dossier wordt opgevolgd en de rapporten worden<br />
opgemaakt.<br />
Begin <strong>2011</strong> werd de tool in gebruik genomen en ondertussen<br />
geüpgradet op basis <strong>van</strong> de bevindingen <strong>van</strong> de gebruikers.<br />
IF-Pipe voorziet ook een link naar de personeelsdatabank<br />
zodat de gegevens in de tool dagelijks up-to-date zijn. Ook<br />
is <strong>het</strong> mogelijk om <strong>van</strong>uit IF-Pipe gegevens <strong>van</strong> Selor, <strong>het</strong><br />
wervingsbureau <strong>van</strong> de federale overheid, te matchen met de<br />
gegevens in de personeelsdatabank.<br />
In de toekomst wil de directie P&O de tool verder<br />
verbeteren. Via IF-Pipe zou de directie P&O ten eerste de<br />
lopende wervingen kwantitatief kunnen evalueren en<br />
zo een duidelijker zicht hebben op <strong>het</strong> nog beschikbare<br />
budget. Daarnaast zal alle informatie over verloven,<br />
afwezigheden en wedden in IF-Pipe worden geïntegreerd<br />
om ver<strong>van</strong>gingscontracten beter te beheren. De tool zal<br />
bovendien ook een uitwisseling <strong>van</strong> gegevens mogelijk<br />
maken tussen Empreva (de dienst die instaat voor <strong>het</strong><br />
welzijn <strong>van</strong> alle federale personeelsleden <strong>van</strong> de aangesloten<br />
federale overheidsinstellingen) en de opleidingscentra<br />
voor penitentiair personeel. Zo kunnen de stages <strong>van</strong> <strong>het</strong><br />
beginnend bewakings- en technisch personeel beter worden<br />
opgevolgd wat ook een beter zicht geeft op de invulling <strong>van</strong><br />
<strong>het</strong> personeelsplan en de lopende wervingen. De directie<br />
P&O wil ten slotte ook <strong>het</strong> technisch platform <strong>van</strong> IF-Pipe<br />
verbeteren. De tool is ontwikkeld via MS Access maar in de<br />
toekomst zal de dienst waarschijnlijk overstappen naar een<br />
andere omgeving. Vooral de rapportfunctie in IF-Pipe zal<br />
zeker en vast worden gekoppeld aan de SAS-software die de<br />
bedrijfsprocessen en -gegevens in kaart brengt.<br />
nieuwe kentekens op uniformen<br />
In 2009 voerde <strong>het</strong> DG EPI een nieuw loopbaantraject in. Veel<br />
bewakings- en technisch personeel <strong>van</strong> <strong>het</strong> vroegere niveau<br />
D in de ge<strong>van</strong>genissen volgt nu <strong>het</strong> loopbaanpad in niveau C.<br />
Met een nieuw loopbaantraject horen ook nieuwe kentekens<br />
op de uniformen. Voor de nieuwe graden <strong>van</strong> bijvoorbeeld<br />
technisch deskundige en penitentiair technisch assistent<br />
bestonden bovendien nog geen kentekens. Mensen <strong>van</strong> <strong>het</strong><br />
terrein en de opleidingscentra werkten de ontwerpen <strong>van</strong><br />
de nieuwe kentekens uit. Belangrijk daarbij was dat er een<br />
analogie was tussen de kentekens <strong>van</strong> <strong>het</strong> bewakings- en<br />
technisch kader.<br />
13
14<br />
Welzijn op <strong>het</strong> werk in de ge<strong>van</strong>genis<br />
De gouverneur <strong>van</strong> de provincie Luik toont reeds lange<br />
tijd interesse in <strong>het</strong> ge<strong>van</strong>geniswezen. Hij organiseerde<br />
daarom een colloquium rond <strong>het</strong> thema ‘welzijn op <strong>het</strong><br />
werk in de ge<strong>van</strong>genis’ met als titel ‘Travailler en prison:<br />
et si on parlait bien-être?’. De regionale directie Zuid gaf<br />
een presentatie over ‘architectuur en stress op <strong>het</strong> werk in<br />
de ge<strong>van</strong>genisomgeving’ en ‘een geïntegreerd beleid <strong>van</strong><br />
conflictbeheer in de ge<strong>van</strong>genissen’. Door de verschillende<br />
toespraken kon de moeilijke thematiek <strong>van</strong>uit verschillende<br />
benaderingen worden behandeld en konden de deelnemers,<br />
die voornamelijk in de ge<strong>van</strong>genis werken, constructieve en<br />
verrijkende discussies voeren.<br />
opleiding criminogenese<br />
In <strong>2011</strong> konden de Franstalige medewerkers <strong>van</strong> de<br />
psychosociale diensten deelnemen aan een opleiding<br />
criminogenese. Het was al een aantal jaren geleden dat de<br />
psychosociale analyse <strong>van</strong> gepleegde feiten aan bod kwam<br />
in <strong>het</strong> opleidingspakket. Gedurende twee dagen gaven<br />
drie professoren <strong>van</strong> verschillende universiteiten cursus. De<br />
opleiding bestond uit theorie en praktijk.<br />
Tijdens de eerste voormiddag leerden de deelnemers over<br />
de theoretische aspecten <strong>van</strong> de criminogenese en over<br />
de verschillende stromingen die deze leer beïnvloeden.<br />
De biologische, psychologische en sociologische aspecten<br />
die een rol kunnen spelen bij <strong>het</strong> plegen <strong>van</strong> een misdrijf<br />
werden besproken. De rest <strong>van</strong> de opleiding focuste zich<br />
op praktijk. Verschillende ‘cases’, gekozen uit de voorstellen<br />
<strong>van</strong> de deelnemers, werden in groep geanalyseerd. Bij deze<br />
praktische gevalstudie kregen de deelnemers de kans om op<br />
basis <strong>van</strong> concrete situaties theorie om te zetten in praktijk.<br />
De pedagogische kwaliteiten <strong>van</strong> de professoren en de<br />
verscheidenheid <strong>van</strong> de psychosociale beroepen die zij<br />
vertegenwoordigen, zorgden ervoor dat deze opleiding<br />
criminogenese een meerwaarde was voor <strong>het</strong> dagelijks werk<br />
<strong>van</strong> <strong>het</strong> ge<strong>van</strong>genispersoneel.<br />
opleiding forensisch psychosociaal<br />
onderzoek<br />
De centrale psychosociale dienst (PSD) organiseerde in <strong>2011</strong><br />
een tweedaagse opleiding voor de medewerkers <strong>van</strong> de<br />
directie Detentiebeheer om hen te laten kennismaken met de<br />
onderzoeksmethodologie <strong>van</strong> de PSD. Ook de PSD-directeurs<br />
in de ge<strong>van</strong>genissen konden op een later moment de<br />
opleiding volgen.<br />
Tijdens de opleiding kaartte de centrale PSD<br />
verschillende onderwerpen aan, zoals de basisprincipes<br />
voor adviesverlening en rapportage en de meest<br />
voorkomende psychiatrische ziektebeelden en<br />
persoonlijkheidsstoornissen binnen de ge<strong>van</strong>geniscontext.<br />
Tijdens <strong>het</strong> persoonlijkheidsonderzoek ging specifieke<br />
aandacht uit naar <strong>het</strong> testdiagnostisch onderzoek. Ook<br />
de merites, de beperkingen <strong>van</strong> risicotaxatie en mogelijke<br />
reclasseringstrajecten kwamen aan bod. De deelnemers<br />
leerden de onderzoeksmethodologieën kennen aan de hand<br />
<strong>van</strong> casusmateriaal.<br />
De PSD-directeurs vonden de opleiding leerrijk en een<br />
vervolgopleiding zal dan ook in 2012 plaatsvinden om dieper<br />
in te gaan op de theoretische en methodologische modellen.<br />
Op die manier sluit de opleiding perfect aan op de dagelijkse<br />
werking <strong>van</strong> de PSD-directies.
cursus managementtechnieken voor<br />
bewakingspersoneel<br />
Sinds juni <strong>2011</strong> kunnen de penitentiair<br />
bewakingsassistenten tijdens hun basisopleiding een<br />
cursus managementtechnieken volgen. De opleiding geeft<br />
hen informatie over de verschillende managementtools<br />
en leert hen dat zij zelf ook bijdragen tot de realisatie <strong>van</strong><br />
de doelstellingen <strong>van</strong> de organisatie. Aan de hand <strong>van</strong> de<br />
omschrijving <strong>van</strong> de managementcontext toont de cursus <strong>het</strong><br />
belang <strong>van</strong> de definitie <strong>van</strong> een doelstelling en de uitwerking<br />
<strong>van</strong> een actie om <strong>het</strong> gewenste resultaat te behalen. Termen<br />
als missie, visie, strategische kaart, SWOT-analyse, CAFoefeningen,<br />
operationeel plan, projecten en ontwikkelcirkels<br />
worden op een praktische en interactieve manier uitgelegd.<br />
De penitentiair bewakingsassistent begrijpt na deze opleiding<br />
de lokale bijdrage <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genis aan de realisatie <strong>van</strong> de<br />
prioriteiten <strong>van</strong> de FOD Justitie.<br />
nieuwe administratieve standplaatsen<br />
voor veiligheidskorps<br />
Hoewel de veiligheidsbeambten <strong>van</strong> <strong>het</strong> Veiligheidskorps<br />
vaak op de baan zijn, is <strong>het</strong> toch belangrijk dat zij een vaste<br />
centrale werkplaats hebben. Een <strong>van</strong> de doelstellingen <strong>van</strong><br />
<strong>het</strong> samenwerkingsakkoord <strong>van</strong> 2010 over de herstructurering<br />
<strong>van</strong> de dienst was dan ook om hen een administratieve<br />
standplaats te geven in de justitiepaleizen of in de<br />
leegstaande ambtswoningen <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genissen.<br />
In <strong>2011</strong> waren de eerste verhuizingen een feit. De<br />
veiligheidsbeambten <strong>van</strong> de zone Brugge, Brussel-Zuid en<br />
Mons namen hun intrek in een ambtswoning en die <strong>van</strong><br />
Gent en Verviers installeerden zich in de lokalen binnen<br />
<strong>het</strong> justitiepaleis. De dienst Ondersteuning, Gebouwen en<br />
Veiligheid werkte samen met twee lokale chefs <strong>van</strong> <strong>het</strong><br />
Veiligheidskorps om de lokalen op vlak <strong>van</strong> infrastructuur en<br />
informatica in orde te brengen. De lokale chefs beschikken<br />
nu over een rechtstreekse fax- en telefoonlijn en toegang<br />
tot <strong>het</strong> intranet zodat zij de dagelijkse opdrachten <strong>van</strong> <strong>het</strong><br />
Veiligheidskorps beter kunnen coördineren.<br />
Boekhouders op de schoolbanken<br />
In <strong>het</strong> opleidingscentrum in Marneffe vonden eind <strong>2011</strong><br />
drie opleidingssessies plaats over <strong>het</strong> beheer <strong>van</strong> de massa<br />
<strong>van</strong> de gedetineerden en over <strong>het</strong> programma Justix. De<br />
opleiding duurde twee dagen. De eerste dag was gewijd<br />
aan boekhouding, de tweede aan ‘Justix’. Met deze opleiding<br />
wilde de dienst Begroting, Aankopen en Boekhouding de<br />
boekhouders in de ge<strong>van</strong>genissen ondersteunen bij hun<br />
dagelijkse taken en hen de verschillende functionaliteiten <strong>van</strong><br />
<strong>het</strong> programma Justix uitleggen. De opleiding werd op een<br />
interactieve manier gegeven en kreeg positieve reacties.<br />
opleiding tot lesgever in conflict- en<br />
agressiebeheersing<br />
In juni <strong>2011</strong> organiseerde <strong>het</strong> Veiligheidskorps een opleiding<br />
tot interne trainer in conflict- en agressiebeheersing.<br />
Zes Franstalige en negen Nederlandstalige kandidaten<br />
behaalden hun diploma. Zij sloten zich aan bij de bestaande<br />
groep <strong>van</strong> lesgevers om de veiligheidsbeambten <strong>van</strong> <strong>het</strong><br />
Veiligheidskorps en <strong>het</strong> ge<strong>van</strong>genispersoneel op te leiden.<br />
Omwille <strong>van</strong> hun expertise werkt deze equipe nu samen<br />
met de opleidingscentra om de interventieteams in de<br />
ge<strong>van</strong>genissen op te leiden. Deze opleiding is voornamelijk<br />
praktijkgericht met concrete oefeningen in de simulatiecel en<br />
training in de dojo.<br />
gedetIneerden<br />
centraal aanmeldingspunt voor druggebruikers<br />
in de ge<strong>van</strong>genissen<br />
Naar <strong>het</strong> succes <strong>van</strong> proefprojecten in enkele Nederlandstalige<br />
ge<strong>van</strong>genissen werd in <strong>2011</strong> in elke ge<strong>van</strong>genis een Centraal<br />
Aanmeldingspunt voor druggebruikers (CAP) opgericht.<br />
Het CAP zorgt ervoor dat gedetineerden die hun vrijlating<br />
voorbereiden, de toegang naar de hulpverlening in de vrije<br />
samenleving gemakkelijker kunnen vinden. Het CAP bestaat<br />
uit externe drughulpverleners die, dankzij hun expertise en<br />
contacten met de bestaande drughulpverlening, <strong>het</strong> best<br />
geplaatst zijn om gedetineerden door te verwijzen naar<br />
drughulpverleningsorganisaties.<br />
In elke ge<strong>van</strong>genis komt een CAP-medewerker op<br />
vaste tijdstippen ter plaatse. Gedetineerden kunnen<br />
een vertrouwelijk gesprek aangaan op eigen initiatief of<br />
op doorverwijzing <strong>van</strong> een dienst binnen of buiten de<br />
ge<strong>van</strong>genismuren. Zij krijgen informatie over de bestaande<br />
hulpverleningsmogelijkheden en samen wordt gezocht naar<br />
een gepast drugprogramma. Het CAP legt de contacten met<br />
de hulpverleningsorganisatie zodat de gedetineerden na hun<br />
detentie hier een behandeling kunnen volgen.<br />
15
16<br />
evaluatie strategisch plan voor hulp-<br />
en dienstverlening in<br />
vlaamse ge<strong>van</strong>genissen<br />
De Vlaamse Gemeenschap staat in voor de sociale hulpverlening<br />
aan gedetineerden om hen te ondersteunen in hun<br />
voorbereiding op een terugkeer naar de maatschappij. De<br />
activiteiten <strong>van</strong> de Vlaamse ge<strong>van</strong>genissen zijn opgenomen in<br />
<strong>het</strong> strategisch plan voor hulp- en dienstverlening aan gedetineerden.<br />
Samen met <strong>het</strong> bijkomend implementatieplan <strong>van</strong><br />
2007 vormt dat plan de basis om hulp- en dienstverlening te<br />
organiseren in de ge<strong>van</strong>genissen in Vlaanderen en Brussel. Gedetineerden<br />
verliezen door hun detentie hun recht op vrijheid<br />
maar blijven hun andere grondrechten behouden waaronder<br />
ook <strong>het</strong> recht op maatschappelijke hulp- en dienstverlening,<br />
zoals onderwijs, cultuur, tewerkstelling, sport, gezondheid,<br />
welzijn, enz.<br />
In alle ge<strong>van</strong>genissen in Vlaanderen en Brussel slaan <strong>het</strong> DG<br />
EPI en externe partners de handen in elkaar om <strong>het</strong> aanbod<br />
aan hulp- en dienstverlening te organiseren. Deze externe<br />
partners zijn bijvoorbeeld de VDAB, vzw De Rode Antraciet,<br />
<strong>het</strong> Centrum Geestelijke Gezondheidszorg, <strong>het</strong> Steunpunt<br />
Algemeen Welzijnswerk, <strong>het</strong> Vlaams ondersteuningscentrum<br />
voor volwassenenonderwijs, Justitieel Welzijnswerk, enz.<br />
Een werkgroep <strong>van</strong> personeelsleden uit de afdeling Welzijn<br />
en Samenleving <strong>van</strong> de Vlaamse Gemeenschap, een lid<br />
<strong>van</strong> de regionale directie en enkele leden <strong>van</strong> de centrale<br />
psychosociale dienst volgen de implementatie op <strong>van</strong> <strong>het</strong><br />
strategisch plan en voeren, samen met de lokale partners,<br />
regelmatig een evaluatie uit. In <strong>2011</strong> bezochten zij, op twee<br />
inrichtingen na, alle Vlaamse ge<strong>van</strong>genissen en bekeken<br />
samen met de lokale partners wat de stand <strong>van</strong> zaken was<br />
in de verschillende werkvelden <strong>van</strong> <strong>het</strong> strategisch plan.<br />
Uit deze bezoeken blijkt dat de diensten die instaan voor<br />
de hulp- en dienstverlening de laatste jaren geleidelijk<br />
aan hun plek gevonden hebben in de ge<strong>van</strong>genissen<br />
en hun bevoegdheden opnemen. Binnen verschillende<br />
domeinen zijn er gunstige evoluties. Zo is er de invoering<br />
<strong>van</strong> e-learning in tal <strong>van</strong> inrichtingen, een uitgebreid maar<br />
vooral aangepast aanbod op vlak <strong>van</strong> onderwijs, bijkomende<br />
mogelijkheden voor psychosociale begeleiding, projecten<br />
gericht op de voorbereiding <strong>van</strong> de invrijheidstelling, betere<br />
bibliotheekwerking, enz. De belangrijkste aandachtspunten<br />
voor de toekomst zijn de precaire en complexe situatie <strong>van</strong> de<br />
geïnterneerden, de problematiek <strong>van</strong> de anderstaligen en de<br />
overbevolking.<br />
Modernisering <strong>van</strong> detentiebeheer<br />
Het DG EPI startte een project op om <strong>het</strong> administratief<br />
detentiebeheer in de ge<strong>van</strong>genissen te moderniseren<br />
en daarbij ook een nieuwe informaticatoepassing te<br />
voorzien. Deze nieuwe toepassing voor <strong>het</strong> beheer <strong>van</strong> de<br />
gedetineerden in de Belgische ge<strong>van</strong>genissen zal <strong>het</strong> huidige<br />
Sidis-griffie programma ver<strong>van</strong>gen.<br />
De nieuwe informaticatoepassing moet beantwoorden aan<br />
de technische en functionele behoeften <strong>van</strong> een modern<br />
en geïntegreerd beheer <strong>van</strong> de detentiedossiers. Dankzij<br />
deze toepassing kan ook de uitvoering <strong>van</strong> de nieuwe<br />
reglementering rond de interne en externe rechtspositie<br />
<strong>van</strong> gedetineerden worden gegarandeerd. Daarnaast zal de<br />
informatie die in de toepassing is opgeslagen ook kunnen<br />
gelinkt worden aan andere toepassingen binnen Justitie.<br />
In <strong>2011</strong> werd een overheidsopdracht uitgeschreven waarbij<br />
de geselecteerde bedrijven een voorstel konden indienen<br />
volgens de vereisten <strong>van</strong> <strong>het</strong> lastenboek. Sinds augustus<br />
analyseert een selectiecommissie de voorstellen en een<br />
onderhandelingsprocedure is opgestart. De selectieprocedure<br />
voor <strong>het</strong> beste voorstel loopt op haar einde. In september<br />
2012 wil <strong>het</strong> DG EPI starten met de productie <strong>van</strong> <strong>het</strong><br />
programma en met de nodige aanpassingen op lokaal en<br />
centraal niveau om <strong>het</strong> te implementeren.
automatische verwerking <strong>van</strong><br />
kantinebestellingen<br />
In de ge<strong>van</strong>genissen <strong>van</strong> Gent, Lantin en Vorst verlopen<br />
kantinebestellingen <strong>van</strong> de gedetineerden voortaan<br />
efficiënter. Waar de bestellingen voordien manueel<br />
moesten worden ingevoerd, verwerkt een nieuw<br />
informaticaprogramma ze nu automatisch. De gedetineerde<br />
maakt zijn keuze uit de kantinecatalogus en vult daarna<br />
een speciale bestelbon in waarop hij de code, de prijs, <strong>het</strong><br />
aantal en een beschrijving <strong>van</strong> zijn gewenste artikelen<br />
noteert. Op de bestelbon staat ook een streepjescode met<br />
zijn identificatiegegevens. Tijdens de scanning <strong>van</strong> deze bon<br />
worden de gegevens <strong>van</strong> de gedetineerde gecontroleerd<br />
en de bestelling gevalideerd. Als de gegevens onleesbaar<br />
of ongeldig zijn of als de gedetineerde niet langer in de<br />
ge<strong>van</strong>genis aanwezig is, meldt <strong>het</strong> systeem dat aan de<br />
gebruiker. Zodra hij eventuele wijzigingen doorvoert, worden<br />
de gegevens gestuurd naar <strong>het</strong> programma Justix. De<br />
boekhouder valideert de bestelling en betaalt <strong>het</strong> bedrag met<br />
de rekening <strong>van</strong> de gedetineerde. Dankzij de link met Justix<br />
kan de gedetineerde dus niet meer artikelen bestellen dan zijn<br />
budget toelaat.<br />
Het nieuwe programma encodeert de bestellingen tot<br />
driemaal sneller dan <strong>het</strong> vroegere manuele systeem met als<br />
resultaat een grote tijdswinst. Bovendien maakt <strong>het</strong> gebruik<br />
<strong>van</strong> streepjescodes de bestelbonnen bijna anoniem, alleen <strong>het</strong><br />
SIDIS-nummer verschijnt. De scanning <strong>van</strong> de bestelbonnen<br />
kan dan ook zonder enig vertrouwelijkheidsprobleem door<br />
gedetineerden worden uitgevoerd. Een boekhoudkundig<br />
medewerker blijft bovendien de touwtjes in handen hebben.<br />
Na een laatste controle voert hij de financiële verrichting uit<br />
met de rekening <strong>van</strong> de gedetineerden.<br />
samenwerking rond hulpverlening<br />
aan geïnterneerden in antwerpen<br />
Naar analogie met de samenwerkingsverbanden voor<br />
geïnterneerden met een verstandelijke beperking met <strong>het</strong><br />
dienstverleningscentrum Obra in de ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Gent en<br />
<strong>het</strong> dienstverleningscentrum ‘t Zwart Goor in de ge<strong>van</strong>genis<br />
<strong>van</strong> Merksplas werd in juni <strong>2011</strong> <strong>het</strong> startschot gegeven voor<br />
<strong>het</strong> samenwerkingsproject tussen de dienst Gezondheidszorg<br />
<strong>van</strong> de Ge<strong>van</strong>genissen, de ge<strong>van</strong>genis Antwerpen en <strong>het</strong><br />
diensten- en begeleidingscentrum Openluchtopvoeding vzw<br />
(OLO).<br />
OLO engageerde zich om haar expertise in<br />
ontwikkelingsstoornissen en motorische en verstandelijke<br />
beperkingen te delen met de ge<strong>van</strong>genis. Twee medewerkers<br />
<strong>van</strong> OLO brachten de gedetineerdebevolking met een<br />
verstandelijke beperking in de ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Antwerpen<br />
in kaart. Samen met de zorgequipe werkten ze voor hen<br />
een zorgaanbod op maat uit. Het aanbod bestaat zowel<br />
uit individuele ondersteuning (sociaal-administratieve<br />
ondersteuning bij aanvragen tot erkenning door <strong>het</strong><br />
Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap<br />
(VAPH), persoonlijke begeleiding, enz.) als specifieke<br />
groepsactiviteiten (koken, ontbijt, werken aan hygiëne, enz.)<br />
worden aangeboden. Het samenwerkingsproject richt zich<br />
niet enkel op geïnterneerden, maar ook op veroordeelden<br />
en beklaagden met een verstandelijke beperking (en een<br />
erkenning bij <strong>het</strong> VAPH).<br />
17
18<br />
InFrastructuur en<br />
MaterIaal<br />
vier nieuwe ge<strong>van</strong>genissen gepland<br />
Om de overbevolking in de Belgische ge<strong>van</strong>genissen<br />
aan te pakken en <strong>het</strong> welzijn <strong>van</strong> de gedetineerden te<br />
verbeteren, voorziet <strong>het</strong> Masterplan in een aanzienlijke<br />
capaciteitsuitbreiding <strong>van</strong> 2500 extra cellen tegen 2016. Zo<br />
worden de oudere ge<strong>van</strong>genissen gerenoveerd, worden<br />
extra cellen voorzien in bestaande ge<strong>van</strong>genissen en zullen<br />
twee Forensisch Psychiatrische centra onderdak bieden<br />
aan geïnterneerden. Het gespreksonderwerp <strong>van</strong> <strong>2011</strong> is<br />
echter de bouw <strong>van</strong> de nieuwe ge<strong>van</strong>genissen in Beveren,<br />
Dendermonde, Leuze-en-Hainaut en Marche-en-Famenne.<br />
Marche-en-Famenne<br />
> EIFFAGE BENELUX - EIFFAGE - DG<br />
INFRA+<br />
> 312 plaatsen<br />
Leuze-en-Hainaut<br />
> FUTURE PRISONS<br />
> 312 plaatsen<br />
Publiek-private samenwerking<br />
Het DG EPI koos voor de bouw <strong>van</strong> deze ge<strong>van</strong>genissen voor<br />
een DBFM-formule. Deze beslissing was een mijlpaal in de<br />
geschiedenis <strong>van</strong> <strong>het</strong> Belgische ge<strong>van</strong>geniswezen. DBFM staat<br />
voor ‘Design, Build, Finance & Maintain’ en is een vorm <strong>van</strong><br />
publiek-private samenwerking waarbij een private partner<br />
instaat voor <strong>het</strong> ontwerp, de bouw, de financiering en <strong>het</strong><br />
onderhoud <strong>van</strong> een infrastructuurproject.<br />
Mens en milieu<br />
Consortia konden zich kandidaat stellen om de<br />
ge<strong>van</strong>genissen te bouwen. De DOGV stelde samen met de<br />
Regie der Gebouwen een performantiebestek op waaraan<br />
de nieuwe ge<strong>van</strong>genissen moesten beantwoorden. Zowel<br />
bij <strong>het</strong> ontwerp en de bouw als bij <strong>het</strong> gebruik staan mens<br />
en milieu centraal. De ge<strong>van</strong>genissen moeten meer zijn<br />
dan veilige strafinrichtingen. Het moeten plaatsen zijn waar<br />
gedetineerden een menswaardig bestaan hebben. Dat heeft<br />
immers een positieve invloed op hun gedrag, wat bijdraagt<br />
Beveren<br />
> BAM PPP<br />
> 300 plaatsen<br />
tot de veiligheid. De ge<strong>van</strong>genissen moeten daarnaast zo<br />
energiezuinig mogelijk zijn.<br />
ondertekening contracten<br />
Op 16 juni <strong>2011</strong> besliste de Ministerraad welke consortia<br />
als winnaars uit de bus kwamen. Twee weken later<br />
ondertekenden toenmalig Vice-Eerste Minister en Minister<br />
<strong>van</strong> Financiën Reynders en toenmalig Minister <strong>van</strong> Justitie<br />
De Clerck <strong>het</strong> contract met <strong>het</strong> consortium EIFFAGE<br />
BENELUX - EIFFAGE - DG INFRA+ voor de bouw <strong>van</strong> de<br />
nieuwe ge<strong>van</strong>genis in Marche-en-Famenne en <strong>het</strong> contract<br />
met <strong>het</strong> consortium BAM PPP voor de bouw <strong>van</strong> de nieuwe<br />
ge<strong>van</strong>genissen in Beveren en Dendermonde. Na een extra<br />
onderhandelingsronde voor de bouw <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genis<br />
in Leuze-en-Hainaut werd in september <strong>2011</strong> <strong>het</strong> contract<br />
gesloten met <strong>het</strong> consortium FUTURE PRISONS.<br />
Dendermonde<br />
> BAM PPP<br />
> 444 plaatsen<br />
Copyright Regie der Gebouwen
gsm-sweepings<br />
In de ge<strong>van</strong>genissen mogen gedetineerden geen gsm’s<br />
bezitten of gebruiken. Het ge<strong>van</strong>genispersoneel voert dan<br />
ook regelmatig celfouilles uit ter controle. Sinds 2010 bestaat<br />
binnen de dienst Ondersteuning, Gebouwen en Veiligheid<br />
een team dat <strong>het</strong> ge<strong>van</strong>genispersoneel hierbij ondersteunt<br />
door gsm-sweepings uit te voeren. Dat team beschikt over<br />
gespecialiseerde apparatuur waarmee zij gsm-toestellen<br />
kunnen opsporen. Dat maakt <strong>het</strong> voor <strong>het</strong> personeel<br />
gemakkelijker om deze terug te vinden tijdens celfouilles.<br />
Jaarlijks voert <strong>het</strong> team twee tot vier sweepings uit in elke<br />
inrichting. In de grotere inrichtingen kan dat aantal hoger<br />
liggen.<br />
In <strong>2011</strong> voerde <strong>het</strong> team 65 sweepings uit in de Belgische<br />
ge<strong>van</strong>genissen en één in de penitentiaire inrichting <strong>van</strong><br />
Tilburg waar 650 Belgische gedetineerden verblijven.<br />
Er werden 169 gsm’s gevonden en 60 andere verboden<br />
voorwerpen, zoals USB-sticks, modems, oplaadsystemen en<br />
andere gsm-toebehoren.<br />
Regio Aantal sweepings Aantal vondsten<br />
Belgische<br />
ge<strong>van</strong>genissen 65 sweepings<br />
PIT Tilburg<br />
(Nederland)<br />
227 vondsten<br />
waar<strong>van</strong> 167<br />
GSM’s<br />
1 sweeping 2 GSM’s<br />
Forensisch Psychiatrisch centrum in<br />
gent<br />
Vanaf 2014 zal in Gent <strong>het</strong> Forensisch Psychiatrisch Centrum<br />
(FPC) op<strong>van</strong>g bieden aan 272 mannelijke geïnterneerden.<br />
Verschillende partners uit de justitiële en de ziekenhuissector<br />
werkten intensief samen om in deze psychiatrische instelling<br />
een volledig zorgcircuit en een beveiligd centrum voor<br />
de behandeling <strong>van</strong> geïnterneerde misdaadplegers uit te<br />
bouwen. Op donderdag 13 oktober <strong>2011</strong> werd de werf <strong>van</strong><br />
<strong>het</strong> FPC officieel ingehuldigd en vond een persconferentie<br />
plaats. Het is de bedoeling dat <strong>het</strong> FPC voor een periode<br />
<strong>van</strong> 25 jaar wordt uitgebaat door een externe partner<br />
die verantwoordelijk is voor de behandeling <strong>van</strong> de<br />
geïnterneerden en voor de bewaking.<br />
In <strong>het</strong> FPC zullen de geïnterneerde patiënten behandeld<br />
worden volgens de kwaliteitsnormen <strong>van</strong> een psychiatrische<br />
instelling en volgens de veiligheidsnormen <strong>van</strong> <strong>het</strong><br />
DG EPI. Het centrum is opgedeeld in verschillende<br />
behandelafdelingen die de geïnterneerden gradueel<br />
doorlopen. De patiënten starten hun behandeltraject<br />
in de ‘observatie- en oriëntatieafdeling’. Daarna gaan<br />
zij naar de afdeling ‘intensieve behandeling’ om via de<br />
‘verpleegafdeling’ op de ‘resocialisatieafdeling’ terecht te<br />
komen. Van daaruit worden de patiënten ofwel in vrijheid<br />
gesteld, ofwel in een ander psychiatrisch ziekenhuis of<br />
zorgvoorziening opgenomen. Geïnterneerden met een hoog<br />
of middelhoog veiligheidsrisico blijven in <strong>het</strong> FPC Gent.<br />
19
20<br />
Personeelskledij elektronisch<br />
bestellen<br />
Sinds oktober <strong>2011</strong> werken de kledijverantwoordelijken<br />
<strong>van</strong> <strong>het</strong> DG EPI met een programma om de uniformkledij<br />
<strong>van</strong> haar 8000 penitentiaire personeelsleden elektronisch<br />
te bestellen. De bestellingen en leveringen <strong>van</strong> de kledij<br />
zijn gelinkt aan <strong>het</strong> personeelslid en niet meer aan de<br />
ge<strong>van</strong>genis. Als een personeelslid in een andere ge<strong>van</strong>genis<br />
gaat werken, wordt de kledij automatisch geleverd in deze<br />
ge<strong>van</strong>genis. Het programma zal worden geëvalueerd en<br />
verbeterd. De bedoeling is dat alle personeelsleden in <strong>het</strong><br />
najaar <strong>van</strong> 2012 zelf hun kledij kunnen bestellen en dat de<br />
personeelsgegevens <strong>van</strong>uit de databank <strong>van</strong> de directie P&O<br />
automatisch worden geïmporteerd.<br />
e-learning<br />
Online cursussen zijn al een tijdje ingeburgerd in de<br />
onderwijs- en opleidingswereld. Nu hebben zij ook hun<br />
weg gevonden naar de ge<strong>van</strong>genissen. Gedetineerden <strong>van</strong><br />
vijf Nederlandstalige ge<strong>van</strong>genissen kunnen zich voortaan<br />
dankzij <strong>het</strong> project e-learning in 133 digitale VDAB-cursussen<br />
bijscholen. Een geslaagd voorbeeld <strong>van</strong> werken aan<br />
reïntegratie.<br />
Het DG EPI werkte samen met de Vlaamse Gemeenschap<br />
om deze interactieve manier <strong>van</strong> leren in de ge<strong>van</strong>genissen<br />
te lanceren.De gedetineerden hebben de keuze uit een<br />
resem opleidingen zoals boekhouden, automechanica,<br />
lassen, solliciteren, een eigen zaak starten en Nederlands of<br />
Frans leren. Dankzij een dialoogmodule kunnen ze zelfs op<br />
bepaalde momenten beroep doen op een leraar.<br />
Werkkledij voor verpleegkundigen en<br />
keukenpersoneel<br />
Werkgevers zijn verplicht om hun werknemers werkkledij te<br />
geven en moeten voldoen aan de specifieke aanbevelingen<br />
<strong>van</strong> de Hoge Gezondheidsraad <strong>van</strong> de FOD Volksgezondheid,<br />
Veiligheid <strong>van</strong> de Voedselketen en Leefmilieu in <strong>het</strong> kader <strong>van</strong><br />
infectiebeheersing. Daarom werd besloten om de verpleegkundigen<br />
en <strong>het</strong> keukenpersoneel in de ge<strong>van</strong>genissen aangepaste<br />
en professionele werkkledij te geven. Eind <strong>2011</strong> werd<br />
een contract afgesloten met een externe gespecialiseerde<br />
firma zodat de verpleegkundigen en <strong>het</strong> keukenpersoneel<br />
in alle ge<strong>van</strong>genissen aangepaste werkkledij ontvingen. Het<br />
contract omvat de levering, <strong>het</strong> onderhoud, de herstelling en<br />
de ver<strong>van</strong>ging <strong>van</strong> de werkkledij.<br />
Aangezien elke deelnemer ook bij de VDAB wordt aangemeld,<br />
is deelname aan <strong>het</strong> project ook al een eerste stap naar een<br />
tewerkstellingsreclassering.<br />
De gedetineerden <strong>van</strong> <strong>het</strong> penitentiair landbouwcentrum<br />
<strong>van</strong> Ruiselede beten eind 2009 de spits af, gevolgd door de<br />
ge<strong>van</strong>genissen <strong>van</strong> Hoogstraten, Brugge en Ieper. Sinds 16<br />
september is ook <strong>het</strong> Gesloten Federaal Centrum (GFC) voor<br />
jongeren in Tongeren met e-learning gestart. Binnenkort<br />
zijn de ge<strong>van</strong>genissen <strong>van</strong> Antwerpen, Hasselt en Wortel<br />
aan de beurt. In de Franstalige ge<strong>van</strong>genissen kunnen de<br />
gedetineerden voorlopig nog geen gebruik maken <strong>van</strong><br />
e-learning. Het DG EPI onderzoekt verschillende pistes om <strong>het</strong><br />
project ook hier uit te werken. Besprekingen met FOREM zijn<br />
volop aan de gang.<br />
snijwerende handschoenen<br />
Eind <strong>2011</strong> werden voor alle penitentiaire inrichtingen<br />
snijwerende handschoenen aangekocht om te gebruiken bij<br />
de fouille <strong>van</strong> gedetineerden. Deze handschoenen bieden een<br />
bescherming tegen scherpe voorwerpen (bv. injectienaalden)<br />
en ver<strong>van</strong>gen de medische wegwerphandschoenen die<br />
enkel een hygiënische bescherming boden. Daarnaast<br />
werden ook persoonlijke beschermingsmiddelen aangekocht<br />
voor <strong>het</strong> personeel en de gedetineerden die werken in de<br />
ge<strong>van</strong>geniskeuken.
veiligere transfers dankzij astrId<br />
Om de veiligheid <strong>van</strong> <strong>het</strong> personeel tijdens de transfers<br />
<strong>van</strong> gedetineerden beter te kunnen garanderen, sloot <strong>het</strong><br />
Veiligheidskorps zich aan op <strong>het</strong> ASTRID-netwerk. ASTRID is de<br />
operator <strong>van</strong> <strong>het</strong> nationale netwerk <strong>van</strong> radiocommunicatie<br />
voor hulp- en veiligheidsdiensten. Via ASTRID kunnen<br />
politiediensten, brandweer, medische hulpdiensten en andere<br />
organisaties die een rol spelen in de openbare veiligheid beter<br />
communiceren, zowel binnen hun eigen organisatie als met<br />
andere organisaties.<br />
Tijdens transfers zal <strong>het</strong> Veiligheidskorps <strong>het</strong> ASTRID-netwerk<br />
gebruiken om te communiceren met de politiediensten<br />
en met haar eigen personeelsleden. Na meer dan een jaar<br />
<strong>van</strong> overleg met de politie was hierover een akkoord. Het<br />
Veiligheidskorps mag beroep doen op hun ervaring en<br />
op hun dispatching. De eerste radio’s zijn aangekocht en<br />
geprogrammeerd met verschillende communicatiegroepen<br />
<strong>van</strong> de politie en met eigen communicatiegroepen <strong>van</strong> <strong>het</strong><br />
Veiligheidskorps. In de toekomst zal elke eenheid <strong>van</strong> <strong>het</strong><br />
korps en elk justitiepaleis haar eigen communicatiegroepen<br />
hebben en zal elke transfer via de radio opgevolgd worden.<br />
Het personeel <strong>van</strong> de pilooteenheden in Brugge en Basse-<br />
Meuse is momenteel uitgerust en opgeleid om de radio’s te<br />
hanteren. Gebruikstesten met de politie volgen.<br />
Pc@work: een modernere e-mailomgeving<br />
Van september <strong>2011</strong> tot 2013 schakelt de FOD Justitie over<br />
naar Windows 7 en MS Office 2010. De overschakeling naar<br />
een nieuw e-mailsysteem is afgerond en binnen <strong>het</strong> DG EPI<br />
heeft elk personeelslid nu een persoonlijke e-mailaccount.<br />
Vanaf eind 2012 zullen alle medewerkers geleidelijk aan<br />
gebruik kunnen maken <strong>van</strong> <strong>het</strong> besturingssysteem Windows<br />
7. Het ganse proces zal ongeveer anderhalf jaar in beslag<br />
nemen. Bovendien kan ieder personeelslid via <strong>het</strong> Home Use<br />
Program (HUP) tegen een voordeeltarief een licentie <strong>van</strong> MS<br />
Office 2010 kopen voor privé-gebruik.<br />
coMMunIcatIe<br />
ePIsite: een eigen intranet voor <strong>het</strong> dg ePI<br />
Sinds 29 maart <strong>2011</strong> heeft <strong>het</strong> DG EPI een eigen intranet:<br />
EPIsite. Met dat centraal communicatiekanaal wil <strong>het</strong><br />
departement de personeelsleden <strong>van</strong> haar centrale diensten,<br />
de ge<strong>van</strong>genissen en de opleidingscentra op de hoogte<br />
houden <strong>van</strong> wat reilt en zeilt binnen <strong>het</strong> ge<strong>van</strong>geniswezen.<br />
EPIsite draagt bij tot een transparante en doeltreffende interne<br />
communicatie en een efficiënt kennisbeheer. Het intranet is<br />
bovendien ook toegankelijk voor alle personeelsleden <strong>van</strong> de<br />
FOD Justitie zodat zij op de hoogte kunnen blijven <strong>van</strong> wat er<br />
binnen <strong>het</strong> DG EPI gebeurt.<br />
Op EPIsite vinden gebruikers heel wat nuttige informatie. Zo<br />
lezen zij hier onder andere de laatste nieuwsberichten <strong>van</strong> <strong>het</strong><br />
departement, de geplande evenementen, de nieuwsbrieven<br />
en de persberichten. Daarnaast kunnen zij ook nuttige<br />
formulieren of documenten downloaden, de reglementering<br />
en dienstnota’s raadplegen, de antwoorden op parlementaire<br />
vragen bekijken, enz.<br />
Iedere centrale dienst, ge<strong>van</strong>genis en opleidingscentrum<br />
alsook de CDRGA en <strong>het</strong> Veiligheidskorps krijgen binnen<br />
EPIsite een eigen stek waar zij informatie kunnen delen met<br />
hun personeelsleden. Op die pagina’s vindt de gebruiker<br />
lokale en specifieke informatie, zoals interne dienstnota’s,<br />
lokale formulieren, nieuwsberichten, een overzicht <strong>van</strong><br />
projecten, <strong>het</strong> menu <strong>van</strong> de week, enz.<br />
21
22<br />
dg ePI profileert zich op nieuwe<br />
website Fod Justitie<br />
De FOD Justitie vernieuwde in <strong>2011</strong> haar website. De burger<br />
vindt hier voortaan veel meer informatie over <strong>het</strong> DG EPI dan<br />
op de oude website. Via <strong>het</strong> thema ‘Ge<strong>van</strong>genissen’ op de<br />
startpagina komt de burger alles te weten over <strong>het</strong> leven in<br />
de ge<strong>van</strong>genis (contact met de buitenwereld, <strong>het</strong> regime,<br />
enz.), de bezoekuren en -modaliteiten <strong>van</strong> iedere ge<strong>van</strong>genis,<br />
de bouw en renovatie <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genissen, bezoeken en<br />
stages <strong>van</strong> studenten, ge<strong>van</strong>genisarbeid en nog veel meer.<br />
Meer weten? Surf naar http://justitie.belgium.be<br />
contactdagen met directeur-zaakvoerders<br />
In juni vonden informatiesessies plaats voor de<br />
personeelsleden <strong>van</strong> de diensten BAB en P&O, de regionale<br />
directie en de lokale ge<strong>van</strong>genisdirecties. De directeurzaakvoerders<br />
haalden toen enkele onderwerpen aan over <strong>het</strong><br />
dagelijks beheer <strong>van</strong> een ge<strong>van</strong>genis waarover zij met hun<br />
collega’s <strong>van</strong> de andere ge<strong>van</strong>genissen wilden debatteren.<br />
Daarom organiseerden de regionale directies en de dienst<br />
BAB in oktober contactdagen voor alle directeur-zaakvoerders.<br />
Zij wisselden ideeën en best practices uit over verschillende<br />
thema’s, zoals aankopen, boekhouding, begroting, techniek,<br />
logistiek en opleidingstrajecten. De aanwezigen waren<br />
tevreden dat zij andere manieren <strong>van</strong> werken en oplossingen<br />
voor bepaalde problemen hadden leren kennen. Het<br />
initiatief zal voortaan een- tot tweemaal per jaar worden<br />
georganiseerd.<br />
Periodiek overleg tussen centrale Psd<br />
en lokale Psd-directeurs<br />
Sinds begin <strong>2011</strong> vindt om de twee maanden een<br />
vergadering plaats tussen de centrale psychosociale dienst<br />
(PSD) en de Nederlandstalige of Franstalige PSD-directeurs in<br />
de ge<strong>van</strong>genissen. Jaarlijks nemen ook de regionale directie<br />
en <strong>het</strong> intermediair kader <strong>van</strong> de PSD aan een vergadering<br />
deel. Voordien was er enkel overleg tussen de centrale dienst<br />
en de individuele directeurs bij problemen in een ge<strong>van</strong>genis<br />
of als er specifieke vragen waren.<br />
Deze periodieke vergaderingen brengen <strong>het</strong> centrale<br />
en lokale niveau en ook de verschillende ge<strong>van</strong>genissen<br />
onderling met elkaar in contact rond thema’s die rele<strong>van</strong>t<br />
zijn voor de werking <strong>van</strong> de PSD. Als volwaardig lid <strong>van</strong> de<br />
lokale PSD-equipe is de PSD-directeur immers een belangrijke<br />
partner bij de integratie, ondersteuning en organisatie <strong>van</strong> de<br />
dienst in de ge<strong>van</strong>genis. Samen met de adviseur-psycholoog<br />
en de inspecteur maatschappelijk werk waakt hij op lokaal<br />
niveau over de correcte toepassing <strong>van</strong> de methodologische<br />
instructies die door de centrale PSD zijn opgesteld. Om<br />
de werking <strong>van</strong> de dienst te verbeteren wordt tijdens de<br />
vergaderingen besproken hoe deze zo uniform mogelijk<br />
kunnen worden toegepast in de verschillende ge<strong>van</strong>genissen.<br />
Het overlegplatform is een ideaal forum om ‘best practices’ in<br />
kaart te brengen en onderling uit te wisselen. Zowel lokale<br />
als bovenlokale thema’s komen aan bod. De centrale dienst<br />
licht <strong>het</strong> uitgestippelde psychosociaal beleid toe en de PSDdirecteurs<br />
bespreken punten die voor hen belangrijk zijn.<br />
Infodagen over begroting, aankopen<br />
en boekhouding<br />
In maart 2012 organiseerde de dienst Begroting, Aankopen en<br />
Boekhouding (BAB) twee informatiedagen om <strong>het</strong> personeel<br />
in de ge<strong>van</strong>genissen te informeren over haar activiteiten en<br />
projecten. De dienst beantwoordde de vragen <strong>van</strong> de aanwezigen<br />
en maakte <strong>van</strong> de gelegenheid gebruik om de functie<br />
en taken en ook de te volgen procedures <strong>van</strong> de dienst BAB in<br />
herinnering te brengen.<br />
Daarnaast nodigde zij samen met de regionale directie<br />
de zaakvoerders <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genissen uit voor twee<br />
ontmoetingsdagen in oktober. De deelnemers wisselden<br />
werkmethodes en ervaringen uit en bespraken moeilijkheden<br />
die zij tijdens hun dagelijks werk ondervinden. Deze<br />
ontmoetingsdagen dragen bij tot een doeltreffende<br />
communicatie tussen de centrale administratie en de lokale<br />
zaakvoerders over begroting en boekhouding.
nieuwe brochures voor open<br />
inrichtingen<br />
Een werkgroep stelde samen met de open<br />
inrichtingen <strong>van</strong> Ruiselede, Hoogstraten,<br />
Marneffe en Saint-Hubert voor iedere<br />
inrichting twee brochures op, één voor<br />
personeelsleden en één voor gedetineerden.<br />
De bedoeling <strong>van</strong> de brochures is om zowel<br />
<strong>het</strong> personeel als de gedetineerden en hun<br />
familie zo goed mogelijk te informeren over<br />
<strong>het</strong> regime, de activiteiten, de opleidingen,<br />
de toelatingsvoorwaarden en de<br />
bezoekmogelijkheden in deze inrichtingen.<br />
statistieken over tewerkstelling<br />
gedetineerden via sas-platform<br />
De CDRGA beschikt over heel wat cijfermateriaal over<br />
de tewerkstelling <strong>van</strong> de gedetineerden, zoals de<br />
vergoedingen, de facturatiegegevens <strong>van</strong> de verkoop en<br />
alle andere boekhoudkundige gegevens, zoals de omzet,<br />
de samenvatting <strong>van</strong> de vergoedingen, de aankopen,<br />
investeringen, afschrijvingen <strong>van</strong> investeringen, de opvolging<br />
en <strong>het</strong> beheer <strong>van</strong> de budgetten. Geen enkel programma kan<br />
echter al deze gegevens verwerken tot statistieken.<br />
Het SAS-platform biedt hier soelaas. De software laat toe om<br />
gegevens te analyseren waarmee statistieken en grafieken<br />
kunnen worden gemaakt. De CDRGA voerde samen met de<br />
directie ICT de gegevens over de vergoedingen in voor de<br />
periode <strong>van</strong> 1 januari 2008 tot 31 december <strong>2011</strong>. Statistieken<br />
over <strong>het</strong> aantal gedetineerden dat sinds januari 2008 in iedere<br />
ge<strong>van</strong>genis zijn tewerkgesteld in de verschillende soorten<br />
ateliers, zijn binnenkort beschikbaar.<br />
Betere interne communicatie binnen <strong>het</strong><br />
veiligheidskorps<br />
Sinds begin <strong>2011</strong> organiseert de directie <strong>van</strong> <strong>het</strong><br />
Veiligheidskorps maandelijks een vergadering met de<br />
lokale chefs <strong>van</strong> elke eenheid. Deze chefs werden eind<br />
2010 aangeduid als hiërarchische verantwoordelijken<br />
<strong>van</strong> hun eenheid bij de herstructurering <strong>van</strong> <strong>het</strong> korps.<br />
Tijdens deze vergaderingen staat de implementatie<br />
<strong>van</strong> <strong>het</strong> samenwerkingsakkoord <strong>van</strong> april 2010 over de<br />
herstructurering <strong>van</strong> de dienst centraal. Het akkoord bevat<br />
een reeks voorstellen die moeten zorgen voor een betere<br />
rendabiliteit en een meer uniforme werking en die ook een<br />
intern administratief beheer en een bredere dienstverlening<br />
mogelijk maken. De directie bespreekt samen met de chefs<br />
hoe zij <strong>het</strong> akkoord verder kunnen implementeren aan de<br />
hand <strong>van</strong> een boordtabel die de vooruitgang tot nog toe<br />
aantoont. Daarnaast werden een aantal thema’s gedefinieerd<br />
die in kleine werkgroepen verder werden uitgewerkt tot<br />
procedures of processen. De lokale chefs communiceren<br />
hierover op hun beurt aan de veiligheidsbeambten binnen<br />
hun team en aan de lokale partners <strong>van</strong> <strong>het</strong> Veiligheidskorps.<br />
Tijdens de vergaderingen wordt belangrijk nieuws gedeeld en<br />
wordt een stand <strong>van</strong> zaken gegeven <strong>van</strong> projecten binnen de<br />
dienst en binnen <strong>het</strong> DG EPI.<br />
Budget<br />
elektronische treinbiljetten<br />
In <strong>2011</strong> besliste de FOD Justitie om aan <strong>het</strong> personeel niet<br />
langer papieren treinbiljetten te geven, maar over te stappen<br />
naar <strong>het</strong> elektronisch CTOL-systeem (Contractual Ticket<br />
Online). In april kregen de ge<strong>van</strong>genissen voor een laatste<br />
keer een aantal papieren bulkbiljetten toegestuurd.<br />
23
24<br />
MIlIeu en duurzaMe<br />
ontWIKKelIng<br />
dg ePI denkt groen en zuinig<br />
Het DG EPI zette zich in <strong>2011</strong> verder in voor <strong>het</strong> milieu en voor<br />
duurzame ontwikkeling. Het departement nam initiatieven<br />
om energie te besparen, archieven op te ruimen en<br />
personeelsleden beter te informeren over de milieuwetgeving.<br />
energiebesparingen<br />
Om <strong>het</strong> energieverbruik <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genissen te<br />
verminderen, voerde de dienst Milieu en Duurzame<br />
Ontwikkeling samen met Fedesco, die zich inzet om<br />
overheidsgebouwen meer energie-efficiënt te maken, en de<br />
Regie der Gebouwen belangrijke energiebesparende werken<br />
uit. In de ge<strong>van</strong>genissen <strong>van</strong> Andenne, Huy, Ittre en Jamioulx<br />
werd een warmtekrachtkoppeling (WKK) geïnstalleerd.<br />
Dat is een installatie die naast warmte ook elektriciteit<br />
produceert. De opgewekte elektriciteit kan in de ge<strong>van</strong>genis<br />
zelf worden verbruikt of bij overschot worden verkocht aan<br />
een elektriciteitsdistributeur met een lagere energiefactuur<br />
als resultaat. Behalve de installatie <strong>van</strong> WKK’s, werden <strong>het</strong> dak<br />
<strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Jamioulx en de zolders <strong>van</strong> die <strong>van</strong><br />
Andenne, Arlon en Mons beter geïsoleerd.<br />
Omdat ook <strong>het</strong> personeel zelf een belangrijke rol<br />
speelt op vlak <strong>van</strong> duurzame ontwikkeling, ging een<br />
sensibilisatiecampagne <strong>van</strong> start in <strong>het</strong> opleidingscentrum<br />
voor penitentiair personeel <strong>van</strong> Merksplas en in de<br />
ge<strong>van</strong>genissen <strong>van</strong> Dinant, Jamioulx, Mechelen en Merksplas.<br />
De campagne informeert de personeelsleden over onze<br />
natuurlijke rijkdommen en leert hen kleine, dagelijkse<br />
gewoontes aan om energie te besparen. In de inrichtingen<br />
werd een ‘green team’ (of ‘ecoteam’) samengesteld met<br />
aan <strong>het</strong> hoofd een energiewaker om gedurende twee jaar<br />
de campagne te leiden. Onder begeleiding <strong>van</strong> Fedesco<br />
en de milieuorganisatie Ecolife zet dat team zich in om de<br />
energiedoelstellingen te realiseren die aan <strong>het</strong> begin <strong>van</strong> de<br />
campagne werden geformuleerd. Als <strong>het</strong> project succesvol<br />
blijkt, zal <strong>het</strong> ook in de andere ge<strong>van</strong>genissen <strong>van</strong> start gaan.<br />
Beter archiefbeheer<br />
Het archief <strong>van</strong> de directie<br />
Detentiebeheer werd<br />
opgeruimd. Ook verschillende<br />
ge<strong>van</strong>genissen doken<br />
in hun archieven om orde<br />
te scheppen. Resultaat <strong>van</strong><br />
deze opruimacties zijn een<br />
beter archiefbeheer en meer<br />
beschikbare opslagruimte.<br />
Informatiedag over<br />
milieu<br />
Alle Nederlandstalige contactpersonen<br />
voor milieu en de milieuverantwoordelijken in<br />
de ge<strong>van</strong>genissen konden deelnemen aan een informatiedag<br />
over de milieuwetgeving en meer specifiek over de toepassing<br />
er<strong>van</strong> binnen de ge<strong>van</strong>genissen.
InternatIonaal<br />
Betere samenwerking tussen<br />
europese ge<strong>van</strong>genisadministraties<br />
In <strong>2011</strong> beslisten een aantal directeurs-<strong>generaal</strong> <strong>van</strong> <strong>het</strong><br />
ge<strong>van</strong>geniswezen in Europa om zich te verenigen in The<br />
European Organisation of Prison and Correctional Services,<br />
kortweg EuroPris. Deze organisatie brengt praktijkbeoefenaars<br />
binnen <strong>het</strong> ge<strong>van</strong>geniswezen samen, die een expertisegroep<br />
vormen binnen Europa. Directeur-<strong>generaal</strong> Hans Meurisse is<br />
de voorzitter ad interim <strong>van</strong> deze organisatie.<br />
EuroPris wil de samenwerking tussen de Europese<br />
penitentiaire organisaties bevorderen om de publieke<br />
veiligheid te verhogen, recidive te verminderen en <strong>het</strong><br />
professionalisme binnen de ge<strong>van</strong>genissen te vergroten. De<br />
formele launch <strong>van</strong> EuroPris vond plaats op 25 en 26 oktober<br />
<strong>2011</strong> in Edinburgh.<br />
Meer info? www.europris.org<br />
twee stagedoende directeurs <strong>van</strong> <strong>het</strong><br />
sPIP op bezoek<br />
De regionale directie Zuid ontving gedurende een week twee<br />
stagiair-directeurs <strong>van</strong> de Franse diensten voor integratie en<br />
probatie. Zij kregen informatie over <strong>het</strong> Belgische systeem met<br />
bijzondere aandacht voor ‘de regels voor de evaluatie <strong>van</strong> de<br />
gevaarlijkheid <strong>van</strong> personen in handen <strong>van</strong> Justitie’, <strong>het</strong> thema<br />
<strong>van</strong> hun stage. Zij ontmoetten mensen uit de ge<strong>van</strong>genissen,<br />
justitiehuizen, strafuitvoeringsrechtbanken, de directie<br />
Detentiebeheer, de psychosociale dienst, <strong>het</strong> Nationaal<br />
Centrum voor Elektronisch Toezicht en <strong>het</strong> opleidingscentrum.<br />
Na afloop vonden zij hun kennismaking met de Belgische<br />
ge<strong>van</strong>genisadministratie boeiend en verrijkend.<br />
veiligheidskorps krijgt bezoek <strong>van</strong><br />
nederlandse collega’s<br />
De personeelsleden <strong>van</strong> <strong>het</strong> Veiligheidskorps bouwden<br />
doorheen de jaren een goede relatie met hun collega’s <strong>van</strong> de<br />
dienst Vervoer en Ondersteuning (DV&O) <strong>van</strong> de Nederlandse<br />
Dienst Justitiële Inrichtingen. Zij ontmoeten elkaar regelmatig<br />
om ‘best practices’ uit te wisselen, ervaringen te delen en<br />
elkaar te ondersteunen.<br />
Eind september <strong>2011</strong> kreeg de cel Opleiding <strong>van</strong> <strong>het</strong><br />
Veiligheidskorps bezoek <strong>van</strong> haar Nederlandse collega’s<br />
om hun werkmethoden te bespreken. Daarnaast zakten de<br />
directeur <strong>van</strong> de DV&O en zijn adjunct op 19 oktober af naar<br />
België om hun dienst voor te stellen aan de lokale chefs<br />
en zijn organisatie en opdrachten te verduidelijken. Een<br />
eenheidschef en twee transportbegeleiders waren aanwezig<br />
om de dagelijkse taken <strong>van</strong> de Nederlandse agenten toe<br />
te lichten. Tijdens <strong>het</strong> bezoek konden beide diensten hun<br />
materiaal vergelijken. De Belgische veiligheidsassistenten<br />
stelden vast dat hun collega’s <strong>van</strong> over de grens handboeien,<br />
een korte wapenstok, pepperspray en een vuurwapen<br />
bij zich dragen. De Nederlandse groep gaf ten slotte een<br />
demonstratie met een gecompartimenteerde celwagen met<br />
zeven plaatsen.<br />
25
26<br />
Focus<br />
Inwerkingtreding <strong>van</strong> <strong>het</strong> tweede luik <strong>van</strong> de basiswet<br />
Op 8 april <strong>2011</strong> werden een aantal koninklijke besluiten<br />
ondertekend over de inwerkingtreding en uitvoering<br />
<strong>van</strong> de basiswet <strong>van</strong> 12 januari 2005 betreffende <strong>het</strong><br />
ge<strong>van</strong>geniswezen en de rechtspositie <strong>van</strong> de gedetineerden.<br />
Op 1 september <strong>2011</strong> traden deze artikelen effectief in<br />
werking. Het gaat om een tweede belangrijk luik na een<br />
eerdere inwerkingtreding <strong>van</strong> een beperkt deel <strong>van</strong> de<br />
basiswet in 2006.<br />
Heel wat punten, die in de basiswet zijn bepaald, waren al<br />
‘de facto’ <strong>van</strong> toepassing op <strong>het</strong> terrein. De meeste regels<br />
waren opgenomen in <strong>het</strong> Algemeen Reglement of in<br />
ministeriële omzendbrieven. Het gaat bijvoorbeeld over de<br />
bezoekregeling, de kantine en de tuchtprocedure. Met de<br />
inwerkingtreding <strong>van</strong> de basiswet zijn deze regels voortaan<br />
wettelijk verankerd. Zij zijn duidelijker en worden toegepast<br />
in alle ge<strong>van</strong>genissen. Gedetineerden, personeelsleden<br />
en externen zijn voortaan precies op de hoogte <strong>van</strong> wat<br />
toegelaten is en wat niet. Zo neemt de rechtszekerheid voor<br />
alle partijen toe.<br />
De veranderingen sinds 1 september gaan over de volgende<br />
zaken:<br />
> <strong>het</strong> huishoudelijk reglement en <strong>het</strong> onthaal: iedere<br />
ge<strong>van</strong>genis heeft voortaan een huishoudelijk reglement<br />
met de concrete richtlijnen over <strong>het</strong> dagelijks leven in de<br />
ge<strong>van</strong>genis.<br />
> de materiële levensvoorwaarden: de regels rond <strong>het</strong><br />
verblijf en de toegelaten voorwerpen op cel zijn duidelijk<br />
omschreven. Ook de kantine, de persoonlijke ‘financiële’<br />
vergoedingen <strong>van</strong> de gedetineerden, voeding en hygiëne<br />
worden bepaald.<br />
> de contacten met de buitenwereld: de bezoekregeling,<br />
briefwisseling, telefoon, contacten met de advocaat of de<br />
media komen hierin aan bod.<br />
> de opleidingsactiviteiten en vrijetijdsbesteding zoals de<br />
wandeling, sportactiviteiten, enz.<br />
> de sociale hulp- en dienstverlening en rechtshulpverlening<br />
> <strong>het</strong> tuchtregime en tuchtrecht: de wet beschrijft duidelijk<br />
wat de inbreuken zijn, welke sancties kunnen worden<br />
opgelegd, hoe zij bepaald worden en wat de te volgen<br />
procedure inhoudt.<br />
Materiële levensvoorwaarden<br />
De huidige regels blijven grotendeels behouden met enkele<br />
kleine aanpassingen. De toegelaten en verboden voorwerpen<br />
voor gedetineerden op cel zijn opgenomen in een lijst die<br />
dezelfde is voor alle ge<strong>van</strong>genissen, uiteraard met ruimte voor<br />
de verschillen tussen de ge<strong>van</strong>genissen. Een open inrichting<br />
werkt bijvoorbeeld anders dan een<br />
gesloten inrichting. Daarom is er een zekere, <strong>het</strong>zij<br />
beperkte, flexibiliteit in de toepassing <strong>van</strong> de regels.<br />
contacten met de buitenwereld<br />
Ook hier blijven de meeste bestaande regels <strong>van</strong> toepassing,<br />
maar met een aantal verduidelijkingen. De regels zijn<br />
coherenter en bepaalde punten worden in herinnering<br />
gebracht. Zo hebben verdachten altijd recht op dagelijks<br />
bezoek. Het basisprincipe <strong>van</strong> de bezoekregeling is bezoek<br />
aan tafel, behalve bij een tucht- of veiligheidsmaatregel.<br />
Het probleem <strong>van</strong> de identificatie <strong>van</strong> bezoekers wordt ook<br />
bepaald. In de basiswet staat duidelijk vermeld hoe een<br />
bezoeker zich kan en moet identificeren. De basiswet regelt<br />
ook of ex-gedetineerden op bezoek mogen komen en welke<br />
regels <strong>van</strong> toepassing zijn op bezoekers met een pacemaker.
tuchtmaatregelen<br />
Deze richtlijnen veranderen grondig. De tuchtprocedure in<br />
de wet werd in 2010 aangepast om de werkbaarheid er<strong>van</strong><br />
te verbeteren. Zo zijn de termijnen aangepast en zijn meer<br />
mogelijkheden voorzien om een voorlopige maatregel op<br />
te leggen. Voor de rest blijft de bestaande procedure <strong>van</strong><br />
toepassing.<br />
De tuchtinbreuken en -sancties zijn voortaan wettelijk<br />
bepaald. Dat heeft als voordeel dat <strong>het</strong> duidelijk is wanneer<br />
een gedetineerde een tuchtinbreuk pleegt en wat de sanctie<br />
is. De basiswet geeft dus rechtszekerheid aan gedetineerden<br />
en aan personeel en zorgt ook voor meer uniformiteit. Een<br />
ICT-toepassing is in ontwikkeling om <strong>het</strong> beheer <strong>van</strong> de<br />
tuchtprocedure te vergemakkelijken.<br />
een werk <strong>van</strong> lange adem<br />
Op 1 september <strong>2011</strong> trad een groot deel <strong>van</strong> de basiswet<br />
in werking. Dat vroeg een grondige voorbereiding <strong>van</strong><br />
de centrale diensten <strong>van</strong> <strong>het</strong> DG EPI en <strong>van</strong> de beleidscel<br />
<strong>van</strong> de minister. Bovendien moesten deze bepalingen <strong>van</strong><br />
de basiswet worden toegelicht in collectieve brieven die<br />
aan de ge<strong>van</strong>genissen werden overgemaakt. Het DG EPI<br />
voorzag ook bijkomende voortgezette opleidingen voor <strong>het</strong><br />
personeel zodat zij die <strong>het</strong> wensen en nodig hebben, grondig<br />
geïnformeerd worden over de inhoudelijke aspecten <strong>van</strong> de<br />
bepalingen en over de impact er<strong>van</strong> op de werkvloer.<br />
Het DG EPI zal verder werken aan de invoering <strong>van</strong> de<br />
laatste delen <strong>van</strong> de basiswet die nog niet in werking zijn<br />
getreden. De voorbije jaren werd de nadruk gelegd op<br />
de middelen (budget, personeel en ICT) en op een aantal<br />
beheersinstrumenten (implementatie ontwikkelcirkels,<br />
arbeidsreglement). Nu kan <strong>het</strong> DG EPI focussen op<br />
de gedetineerde, zijn levensomstandigheden en zijn<br />
toekomstige reïntegratie. Dat maakt immers deel uit <strong>van</strong> haar<br />
dienstverlening naar de maatschappij toe.<br />
27
28<br />
oPleIdIngscentra<br />
Het DG EPI telt drie opleidingscentra: de Opleidingscentra<br />
voor Penitentiair Personeel (OCPP) in Brugge en Merksplas<br />
voor de Nederlandstalige opleidingen en <strong>het</strong> Centre de<br />
Formation du Personnel pénitentiaire (CFPP) in Marneffe voor<br />
de Franstalige opleidingen.<br />
Het OCPP in Brugge voorziet een basisopleiding voor <strong>het</strong><br />
beginnende Nederlandstalige penitentiair personeel. Het<br />
CFPP in Marneffe neemt deze taak op zich voor de Franstalige<br />
personeelsleden. De basisopleiding duurt een jaar en bereidt<br />
de personeelsleden voor om hun taak op een professionele<br />
en gecontroleerde manier uit te voeren. Bovendien leren<br />
zij ook hoe zij gedetineerden kunnen helpen tijdens hun<br />
voorbereiding op de reïntegratie. Tijdens de opleiding volgen<br />
de penitentiair bewakingsassistenten afwisselend opleiding<br />
in <strong>het</strong> opleidingscentrum en in verschillende penitentiaire<br />
inrichtingen. Tijdens hun ‘terreinweken’ worden zij begeleid<br />
door een mentor. Na deze stage treden de penitentiair<br />
bewakingsassistenten in dienst.<br />
Om de competenties <strong>van</strong> haar personeel permanent te<br />
ontwikkelen, biedt <strong>het</strong> DG EPI uiteraard ook voortgezette<br />
opleidingen aan. In <strong>het</strong> OCPP Merksplas en <strong>het</strong> CFPP<br />
Marneffe kunnen personeelsleden <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genissen zich<br />
bijscholen.
30<br />
Radicalisering<br />
Radicalisering maakt deel uit <strong>van</strong> de maatschappij. De<br />
ge<strong>van</strong>genissen zijn een onderdeel <strong>van</strong> die maatschappij en<br />
blijven hier dan ook niet <strong>van</strong> gespaard. Het is echter moeilijk<br />
om een objectieve definitie <strong>van</strong> ‘radicalisering’ te geven. In de<br />
loop <strong>van</strong> 2007 liep daarom een sensibiliseringscampagne bij<br />
de inrichtingshoofden <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genissen. De campagne<br />
moest <strong>het</strong> thema ‘radicalisme’ onder de aandacht brengen<br />
en de samenwerking tussen de Veiligheid <strong>van</strong> de Staat en de<br />
ge<strong>van</strong>genissen verbeteren. Belangrijk hierbij is een goede<br />
doorstroming <strong>van</strong> informatie tussen de verschillende diensten.<br />
De campagne mondde uit in een samenwerkingsakkoord<br />
tussen <strong>het</strong> DG EPI en de Veiligheid <strong>van</strong> de Staat. De<br />
bedoeling is onder meer om de personeelsleden <strong>van</strong> <strong>het</strong><br />
DG EPI te sensibiliseren over en bewust te maken <strong>van</strong> de<br />
verschillende vormen <strong>van</strong> radicalisme. Daarom volgden<br />
enkele medewerkers <strong>van</strong> de OCPP’s in Brugge en Merksplas<br />
en <strong>van</strong> <strong>het</strong> CFPP in Marneffe een tweedaagse opleiding<br />
bij de Veiligheid <strong>van</strong> de Staat. De informatie die zij hier<br />
kregen, wordt geïntegreerd in de basisopleidingen voor<br />
de personeelsleden <strong>van</strong> <strong>het</strong> DG EPI. De opleidingscentra<br />
organiseren ook, in samenwerking met de Veiligheid <strong>van</strong> de<br />
Staat, een specifieke opleiding <strong>van</strong> één dag voor directeurs<br />
en penitentiair assistenten. Het OCPP biedt op haar beurt nog<br />
een flitstraining rond radicalisering aan voor personeelsleden<br />
die hun kennis over <strong>het</strong> thema willen opfrissen.<br />
De opleidingen die de opleidingscentra in samenwerking<br />
met de Veiligheid <strong>van</strong> de Staat organiseren, bestaan uit<br />
verschillende modules zoals ‘sektarische organisaties’,<br />
‘islamitisch extremisme’, ‘rechts extremisme’ en ‘extreemlinks’.<br />
De deelnemers krijgen een overzicht <strong>van</strong> de geschiedenis, de<br />
verschillende vormen of groeperingen, de typische symbolen<br />
en de middelen waarmee de ideologie wordt verspreid.<br />
Daarnaast wordt ook dieper ingegaan op radicalisering in de<br />
ge<strong>van</strong>genissen en dit via zogenaamde ‘hotspots’, de vormen<br />
en de zichtbaarheid er<strong>van</strong>, wie de kwetsbare gedetineerden<br />
zijn, de omgevingsfactoren en ten slotte <strong>het</strong> belang <strong>van</strong> de<br />
consulenten en <strong>van</strong> <strong>het</strong> personeel in de ge<strong>van</strong>genis.<br />
Interventieteams<br />
Om <strong>het</strong> ge<strong>van</strong>genispersoneel de middelen en expertise te<br />
geven om doeltreffend en veilig op te treden bij ernstige<br />
incidenten, besliste <strong>het</strong> DG EPI om interventieteams op te<br />
richten en hen professioneel op te leiden. Ernstige en soms<br />
gewelddadige incidenten teisteren <strong>het</strong> ge<strong>van</strong>geniswezen<br />
immers al jaren. Ook <strong>2011</strong> kende enkele gijzelnemingen en<br />
soms gewelddadige ontsnappingen.<br />
De opleiding duurt tien dagen en legt de nadruk op<br />
praktijk. De regionale directie coördineert <strong>het</strong> project en<br />
<strong>het</strong> Veiligheidskorps en de interne trainers staan in voor de<br />
opleiding <strong>van</strong> de leden <strong>van</strong> <strong>het</strong> team. De opleiding vindt<br />
plaats in de opleidingscentra <strong>van</strong> <strong>het</strong> DG EPI.<br />
Het Centre de Formation du Personnel pénitentiaire <strong>van</strong><br />
Marneffe en <strong>het</strong> Opleidingscentrum voor Penitentiair<br />
Personeel in Brugge stelden een opleidingszaal, hun dojo en<br />
een oefencel ter beschikking. Omdat in Marneffe nog geen<br />
aangepaste oefencel voor deze opleiding bestond, bracht<br />
<strong>het</strong> CFPP een bezoek aan <strong>het</strong> opleidingscentrum in Brugge<br />
om inspiratie op te doen. De oefencel werd geïnstalleerd op<br />
de simulatievleugel <strong>van</strong> <strong>het</strong> CFPP. Net zoals in <strong>het</strong> OCPP heeft<br />
de cel de afmetingen <strong>van</strong> een eenpersoonscel en is volledig<br />
bekleed met tatami’s om verwondingen te voorkomen. De<br />
schrijnwerkerij <strong>van</strong> <strong>het</strong> centre pénitentiaire école <strong>van</strong> Marneffe<br />
maakte meubels om de cel in te richten en de realiteit<br />
zo goed mogelijk na te bootsen. Om de deelnemers te<br />
beschermen, werden de hoeken <strong>van</strong> de meubels voorzien <strong>van</strong><br />
schuimrubberen randen. Een hek gemaakt door de smidse in<br />
Marneffe doet dienst als celdeur. Dat hek bevat twee luiken<br />
om hand- en voetboeien te kunnen aanbrengen. De oefencel<br />
is bovendien uitgerust met een stelling zodat de deelnemers<br />
de handelingen <strong>van</strong> hun collega’s kunnen observeren.<br />
De DOGV zorgde voor een volledige interventieuitrusting<br />
zodat de deelnemers in een reële situatie <strong>het</strong><br />
materiaal konden uitproberen dat zij in de ge<strong>van</strong>genis ter<br />
beschikking hebben. Het gaat over helmen, been-, knie- en<br />
elleboogbeschermers, handschoenen, veiligheidsschoenen,<br />
borstbescherming, wapenstokken, schilden en hand- en<br />
voetboeien. Dankzij een ‘red man’-pak kan de persoon die<br />
de rol <strong>van</strong> gedetineerde speelt zich beschermen tegen<br />
slagen en verwondingen. Op deze manier vinden realistische<br />
simulatieoefeningen plaats.<br />
In november <strong>2011</strong> gingen de eerste opleidingssessies<br />
<strong>van</strong> start in <strong>het</strong> OCPP in Brugge en <strong>het</strong> CFPP in Marneffe.<br />
De kandidaat-leden voor de interventieteams <strong>van</strong> de<br />
ge<strong>van</strong>genissen <strong>van</strong> Sint-Gillis en Vorst beten de spits af.<br />
Hoewel er uiteraard ruimte is voor verbetering, waren de<br />
deelnemers enthousiast en evalueerden zij de installaties, <strong>het</strong><br />
materiaal, de uitrusting en de inhoud <strong>van</strong> de cursus positief. In<br />
2012 zijn tien sessies voor 120 personeelsleden gepland in <strong>het</strong><br />
CFPP in Marneffe en 12 sessies in <strong>het</strong> OCPP in Brugge.
Opleidingscentra voor Penitentiair<br />
Personeel in Brugge en Merksplas<br />
Een job als PBA?<br />
Op woensdag 19 oktober organiseerde de VDAB en Actiris<br />
in <strong>het</strong> Brusselse Tour & Taxis de jobbeurs ‘Job Contact’. In de<br />
Brabanthal in Leuven ging op woensdag 23 november de<br />
jobbeurs ‘Career Launch’ door. Personeelsleden <strong>van</strong> de centrale<br />
diensten <strong>van</strong> de FOD Justitie, <strong>het</strong> DG EPI, de justitiehuizen,<br />
de rechterlijke organisatie en Selor, <strong>het</strong> wervingsbureau<br />
<strong>van</strong> de federale overheid, gaven de<br />
geïnteresseerden uitleg over een job<br />
bij Justitie. Zo was ook Serge Lukacs,<br />
penitentiair assistent bij <strong>het</strong> OCPP,<br />
op beide jobbeurzen aanwezig. Zijn<br />
opdracht was om zoveel mogelijk<br />
mensen warm te maken voor een<br />
job als penitentiair bewakingsassistent door hen informatie te<br />
geven over de jobinhoud en de opleiding:<br />
“In <strong>het</strong> najaar <strong>van</strong> <strong>2011</strong> stonden in mijn agenda twee data<br />
in <strong>het</strong> rood aangestipt: 19 oktober in Tour en Taxis, Brussel<br />
en 23 november in de Brabanthal, Leuven. Het was geen<br />
“Op <strong>het</strong> einde <strong>van</strong> <strong>het</strong> gesprek merk je<br />
meestal verbazing op bij de bezoeker<br />
en krijg je als antwoord: Ik wist niet<br />
dat jullie dat allemaal deden. Dat<br />
spreekt mij absoluut aan.”<br />
toeval dat op beide plaatsen op dat moment een jobbeurs<br />
was gepland. Mijn opdracht: verkoop de job <strong>van</strong> penitentiair<br />
bewakingsassistent.<br />
In Brussel werden zo’n 2000 bezoekers verwacht. Het<br />
werden er uiteindelijk 8000. Ik mocht <strong>van</strong> geluk spreken dat<br />
we met een team vertegenwoordigd waren. Samen met<br />
afgevaardigden <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Vorst, <strong>het</strong> CFPP en de<br />
centrale diensten kregen de bezoekers de nodige informatie.<br />
Ik was de dag nadien blij te horen dat via <strong>het</strong> e-mailadres<br />
infojob.Epi.NL@just.fgov.be heel wat e-mails waren<br />
binnengekomen.<br />
Tijdens de jobbeurs in Leuven werden<br />
we bijgestaan door de mensen<br />
<strong>van</strong> Selor. De bezoekers die hun<br />
toekomstige job niet bij Justitie wilden<br />
uitbouwen, stuurden we door naar deze<br />
collega’s. Samen met mijn teamgenoten<br />
<strong>van</strong> de rechterlijke organisatie en de centrale diensten<br />
deelden we promomateriaal en informatie uit.<br />
Hoe dan ook merk je dat onze job aanspreekt, ondanks <strong>het</strong><br />
onbekende. Dat onbekende probeer je in een paar minuten<br />
te ontdoen <strong>van</strong> alle sensatie. Op <strong>het</strong> einde <strong>van</strong> <strong>het</strong> gesprek<br />
merk je meestal verbazing op bij de bezoeker en krijg je<br />
als antwoord: “Ik wist niet dat jullie dat allemaal deden. Dat<br />
spreekt mij absoluut aan.” Of in onze termen uitgedrukt: een<br />
boeiend beroep.”<br />
Opleiding leidinggeven voor technisch<br />
assistenten<br />
In <strong>het</strong> voorjaar <strong>van</strong> <strong>2011</strong> organiseerde <strong>het</strong> OCPP in Merksplas<br />
twee sessies ‘leidinggeven voor technisch assistenten’. Tijdens<br />
deze vijfdaagse opleiding kregen de technisch assistenten<br />
een aantal handvaten aangereikt die zij kunnen gebruiken in<br />
hun rol als leidinggevende. De deelnemers werkten interactief<br />
aan hun leidinggevende vaardigheden en kregen zo inzicht<br />
in hun eigen leiderschapsstijl. Op die manier konden zij hun<br />
communicatievaardigheden verder ontwikkelen, leerden zij<br />
hoe zij hun team beter kunnen motiveren en hoe zij moeten<br />
omgaan met conflicten en weerstand.<br />
31
32<br />
Basisopleiding niet-geüniformeerd<br />
personeel onder de loep<br />
Het OCPP evalueerde in <strong>2011</strong> haar basisopleiding voor <strong>het</strong><br />
niet-geüniformeerd personeel. Elk nieuw personeelslid dat<br />
geen uniform moet dragen, neemt zo snel mogelijk na de<br />
indiensttreding deel aan de zesdaagse basismodule ‘Werken<br />
in penitentiaire context’. Het OCPP organiseert ook specifieke<br />
modules voor de verschillende personeelsgroepen die zich<br />
toespitsen op hun concrete taken, en dit in samenwerking<br />
met de expertdiensten.<br />
Het OCPP bevroeg de 65 deelnemers (psychologen,<br />
administratief assistenten, griffiemedewerkers, enz.) die<br />
in 2010 en <strong>2011</strong> de algemene basismodule ‘Werken in<br />
penitentiaire context’ hebben gevolgd. Twaalf <strong>van</strong> hen vulden<br />
de enquête in. In tegenstelling tot <strong>het</strong> evaluatieformulier<br />
dat iedere deelnemer na een opleiding moet invullen,<br />
geeft deze enquête een beter beeld <strong>van</strong> de kwaliteit <strong>van</strong><br />
de opleiding. De deelnemers hadden nu immers de tijd om<br />
alles te laten bezinken. In de enquête vroeg <strong>het</strong> OCPP aan de<br />
deelnemers hoe rele<strong>van</strong>t de module is voor hun functie, of<br />
<strong>het</strong> cursusmateriaal voldoende is en wat zij met de opgedane<br />
kennis doen.<br />
Uit de resultaten blijkt dat de deelnemers tevreden zijn<br />
over de opleiding. De modules ‘strafrecht’, ‘strafprocesrecht’,<br />
‘externe rechtspositie’ en ‘deontologie’ werden unaniem als<br />
rele<strong>van</strong>t aangeduid. Heel interessant blijken ook de modules<br />
‘organisatie <strong>van</strong> de FOD en DG EPI’, ‘basiswet’, ‘drugbeleid<br />
en productherkenning’ en ‘Conflict- en agressiebeheersing’<br />
aangeduid. Het cursusmateriaal over strafrecht en de basiswet<br />
blijkt <strong>het</strong> meest te worden gebruikt na de opleiding.<br />
Het OCPP heeft deze resultaten besproken met de juridische<br />
dienst en de lesgevers zodat zij hiermee rekening kunnen<br />
houden als zij <strong>het</strong> nieuwe cursusmateriaal samenstellen.<br />
Samen met de lesgevers en expertdiensten, stelde <strong>het</strong><br />
OCPP ook de lesdoelen <strong>van</strong> de modules verder op punt.<br />
De basismodule werd verder uitgebouwd <strong>van</strong> zes tot tien<br />
opleidingsdagen. In maart 2012 wordt de tiendaagse<br />
opleiding voor <strong>het</strong> eerst georganiseerd.<br />
Flitstrainingen over basiswet<br />
Op 1 september <strong>2011</strong> traden heel wat artikelen <strong>van</strong> de<br />
basiswet in werking. Het OCPP besloot om hierover een<br />
aangepaste opleiding te organiseren. In samenwerking met<br />
de juridische dienst en enkele ‘interne trainers basiswet’<br />
werkte <strong>het</strong> OCPP een tweedaagse flitstraining over de<br />
basiswet uit. Tijdens de training wordt stilgestaan bij <strong>het</strong><br />
‘waarom’ <strong>van</strong> de verschillende regels die in de basiswet zijn<br />
opgenomen. De lesgevers, telkens een vliegende jurist en<br />
een interne trainer basiswet, tonen aan de hand <strong>van</strong> concrete<br />
voorbeelden aan hoe deze regels in de praktijk worden<br />
toegepast. De opleiding wil misverstanden op de werkvloer<br />
wegwerken.<br />
In <strong>2011</strong> organiseerde <strong>het</strong> OCPP vier sessies <strong>van</strong> deze<br />
flitstraining. De evaluaties zijn unaniem positief. De<br />
deelnemers appreciëren vooral de ruimte voor onderlinge<br />
discussie en verschillende mensen vinden dat deze opleiding<br />
een verplichting zou moeten zijn voor iedereen die in een<br />
ge<strong>van</strong>genisomgeving werkt. Vooral <strong>het</strong> bewakingspersoneel<br />
toonde interesse. Het OCPP wil in 2012 ook andere<br />
personeelsgroepen bereiken met deze flitstraining.
Lessen in welzijn en preventie<br />
Alle personeelsleden die werken uitvoeren met ladders, (rol)<br />
stellingen, steigers en/of hoogtewerkers kregen in <strong>2011</strong><br />
de kans om zich bij te scholen tot ‘vakbekwaam persoon’.<br />
De opleiding is bij wet verplicht en kwam tot stand dankzij<br />
de samenwerking tussen <strong>het</strong> OCPP en de preventiedienst.<br />
De opgeleide medewerkers mogen voortaan deze<br />
arbeidsmiddelen gebruiken, onderhouden en keuren. De<br />
opleiding bestaat uit een module ‘stellingbouw’ en een<br />
module ‘veilig werken met een hoogtewerker’. In totaal kregen<br />
44 personeelsleden uit verschillende ge<strong>van</strong>genissen een<br />
attest ‘veilig werken met hoogwerker’ en 62 personeelsleden<br />
een attest ‘stellingbouw’.<br />
Daarnaast verleende <strong>het</strong> OCPP in <strong>2011</strong> haar logistieke<br />
ondersteuning bij de sensibiliseringsactie BA4/BA5 die<br />
personeelsleden aanspoort om veilig te werken op elektrische<br />
installaties. Volgens <strong>het</strong> Algemeen reglement op Elektrische<br />
Installaties moet de werkgever ervoor zorgen dat iedereen die<br />
op een elektrische installatie werkt, een aangepaste opleiding<br />
krijgt. Deze opleiding is speciaal gericht op de werkpost<br />
of functie en de risico’s die verbonden zijn aan dat soort<br />
werk. Tijdens informatiesessies voor de inrichtingshoofden,<br />
zaakvoerders en technisch verantwoordelijken <strong>van</strong> de<br />
ge<strong>van</strong>genis gaven de vertegenwoordigers <strong>van</strong> de interne<br />
preventiedienst en <strong>van</strong> de Algemene Directie Humanisering<br />
<strong>van</strong> de Arbeid (FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal<br />
Overleg) uitleg over de organisatiemodaliteiten <strong>van</strong> de<br />
toekomstige opleidingen en toekenningsprocedures <strong>van</strong> de<br />
codes BA4/BA5.<br />
In <strong>het</strong> najaar organiseerde <strong>het</strong> OCPP in samenwerking met<br />
de preventiedienst de opleiding ‘machineveiligheid’. De<br />
bedoeling is de preventieadviseurs inzicht te geven in <strong>het</strong><br />
web <strong>van</strong> richtlijnen en normen rond machineveiligheid.<br />
Het OCPP zet de constructieve samenwerking met de<br />
preventiedienst verder om ook in de toekomst opleidingen<br />
over welzijn en preventie te voorzien.<br />
33
34<br />
Scholen op bezoek<br />
Enkele jaren geleden startten een aantal Vlaamse scholen met<br />
de secundair na secundair opleiding ‘Integrale Veiligheid’. In<br />
West-Vlaanderen wordt deze opleiding gegeven in Roeselare<br />
en in Torhout. De bedoeling <strong>van</strong> de opleiding is om, zowel op<br />
BSO- als op TSO-niveau, mensen klaar te stomen voor een job<br />
in de veiligheidssector, zoals die <strong>van</strong> politieagent, penitentiair<br />
bewakingsassistent (PBA), brandweerman, steward,<br />
bewakingsagent bij private firma’s en aanverwante jobs.<br />
Het lessenpakket is praktijkgericht. De leerlingen moeten<br />
zoveel mogelijk ‘proeven’ <strong>van</strong> de realiteit. Daarom werd aan<br />
<strong>het</strong> OCPP enkele jaren geleden gevraagd om deze jongeren<br />
een blik op de ge<strong>van</strong>geniswereld te geven. De twee scholen<br />
brengen sindsdien jaarlijks een bezoek aan <strong>het</strong> penitentiair<br />
complex en <strong>het</strong> OCPP in Brugge. Tijdens de algemene<br />
rondleiding krijgen zij een sectie, een ge<strong>van</strong>geniscel en<br />
enkele gemeenschappelijke ruimtes <strong>van</strong> de gedetineerden<br />
te zien. In <strong>het</strong> opleidingscentrum krijgen zij informatie over<br />
de selectieprocedure voor de job <strong>van</strong> PBA, de jobinhoud, <strong>het</strong><br />
loon, de werkuren en de basisopleiding voor de nieuwe PBA’s.<br />
Steve Poppe, hoofd penitentiair assistent in <strong>het</strong> OCPP, was <strong>van</strong><br />
bij <strong>het</strong> begin bij de bezoeken betrokken en vertelt over zijn<br />
ervaringen:<br />
“Bij de start <strong>van</strong> <strong>het</strong> eerste bezoek vroegen we wie effectief<br />
interesse had in een job als PBA. Dat was toch even een<br />
teleurstelling. Al snel bleek dat nagenoeg alle cursisten een job<br />
ambieerden bij de politie. Toch gingen we verder <strong>van</strong>uit <strong>het</strong><br />
principe ‘onbekend is onbemind’ en wat bleek? Naarmate <strong>het</strong><br />
bezoek vorderde, steeg de interesse, kwamen er gerichte vragen<br />
en stelden we vast dat mensen toch even stilstonden bij ‘de wereld<br />
achter de muren’. Aan <strong>het</strong> einde <strong>van</strong> <strong>het</strong> bezoek durfden we de<br />
vraag nogmaals stellen. Tot onze grote verbazing zag zowat de<br />
helft <strong>van</strong> de groep een job als PBA wel zitten. Na een bezoek <strong>van</strong><br />
drie uur in een omgeving die ze totaal niet kenden en die hen om<br />
die reden ook niet aantrok, waren wij erin geslaagd om mensen<br />
te motiveren voor <strong>het</strong> beroep <strong>van</strong> PBA. Missie geslaagd, zou ik dus<br />
durven zeggen.<br />
Ondertussen zijn we drie jaar verder en elk jaar kwamen beide<br />
scholen op bezoek. Dit jaar mochten we zelfs drie groepen <strong>van</strong> de<br />
school uit Roeselare en twee groepen <strong>van</strong> de school uit Torhout<br />
verwelkomen. In totaal ging <strong>het</strong> om een 150-tal leerlingen.<br />
Telkens beginnen we met dezelfde vraag en stellen we vast dat de<br />
interesse beperkt is. Telkens eindigen we ook met dezelfde vraag<br />
en zien we dat een aanzienlijk groter aantal cursisten rekening<br />
houdt met een job als PBA aan <strong>het</strong> einde <strong>van</strong> <strong>het</strong> bezoek. Dat<br />
motiveert ons om er keer op keer voor te gaan. De eerste mensen<br />
die dit zevende jaar ‘Integrale Veiligheid’ hebben gevolgd, zijn<br />
ondertussen werkzaam op onze werkvloer. Enkele anderen zijn<br />
ingeschreven bij Selor.”<br />
“Na een bezoek <strong>van</strong> drie<br />
uur in een omgeving die ze<br />
totaal niet kenden en die<br />
hen om die reden ook niet<br />
aantrok, waren wij erin<br />
geslaagd om mensen te<br />
motiveren voor <strong>het</strong> beroep<br />
<strong>van</strong> PBA.”
Opleidingscentrum voor<br />
Penitentiair Personeel in Marneffe<br />
Al doende leren<br />
Om <strong>het</strong> ge<strong>van</strong>genispersoneel beter op te leiden wil <strong>het</strong> CFPP<br />
gebruik maken <strong>van</strong> andere methoden dan <strong>het</strong> klassieke<br />
onderwijs, zoals simulatieoefeningen in aangepaste lokalen.<br />
Simulatielokalen<br />
Het CFPP bouwde een deel <strong>van</strong> de lokalen om tot<br />
simulatieruimte. Lokalen werden ingericht als portierzone<br />
met detectiepoort en metaaldetector, een spreekkamer<br />
voor de advocaat en een individuele spreekkamer, een<br />
bezoekerszaal en polyvalente zaal en ook een naakte<br />
cel om interventietechnieken te oefenen. Er is ook een<br />
bewakingscentrum, een lokaal voor <strong>het</strong> rapport, een<br />
medische dienst, een keukentje, een technische ruimte, een<br />
eenpersoons-, driepersoonscel en naakte cel en ook drie<br />
fictieve cellen. De verschillende lokalen zijn uitgerust met een<br />
camerasysteem dat de simulatieoefeningen <strong>van</strong> de stagiairs<br />
registreert. De simulatielokalen zijn sinds maart <strong>2011</strong> in<br />
gebruik. Een eerste oefendag vond plaats op 16 maart.<br />
Oefenen in de ‘mini-ge<strong>van</strong>genis’<br />
Tijdens de basisopleiding trainen de stagiairs in deze simulatielokalen<br />
en worden zij op basis <strong>van</strong> de simulaties geëvalueerd.<br />
Ook de oefeningen tijdens de terugkomdag op <strong>het</strong> einde <strong>van</strong> de<br />
basisopleiding vinden hier plaats. Op basis daar<strong>van</strong> wordt voor<br />
elke stagiair een evaluatieverslag opgesteld. De nieuwe infrastructuur<br />
wordt ook gebruikt tijdens voortgezette opleidingen <strong>van</strong><br />
personeelsleden die al in dienst zijn. Daarnaast gaan ook andere<br />
opleidingen voortaan door in deze ‘mini-ge<strong>van</strong>genis’, zoals de<br />
praktijkdagen rond crisissituaties, de cursussen fouillering en <strong>het</strong><br />
beheer <strong>van</strong> de bewegingen.<br />
Tijdens simulatieoefeningen krijgt iedere stagiair<br />
specifieke begeleiding, met vier acteurs die de rol <strong>van</strong> de<br />
gedetineerden in ge<strong>van</strong>geniskledij vertolken, een penitentiair<br />
bewakingsassistent-ploegchef <strong>van</strong> <strong>het</strong> CFPP die de rol <strong>van</strong> de<br />
penitentiair bewakingsassistent-ploegchef <strong>van</strong> <strong>het</strong> kwartier op<br />
zich neemt, een penitentiair assistent <strong>van</strong> een ge<strong>van</strong>genis die<br />
advies geeft over de oefeningen en een penitentiair assistent<br />
<strong>van</strong> <strong>het</strong> CFPP die de oefeningen stuurt en de stagiairs ook<br />
evalueert.<br />
De terugkomdagen verlopen ongeveer op dezelfde manier,<br />
maar dan met versterking <strong>van</strong> directieleden <strong>van</strong> <strong>het</strong> CFPP.<br />
Na de simulatieoefeningen vinden interviews plaats waarbij<br />
twee jury’s, samengesteld uit een directeur en een penitentiair<br />
assistent <strong>van</strong> <strong>het</strong> CFPP, de prestaties <strong>van</strong> de stagiairs<br />
beoordelen.<br />
Op termijn<br />
Hoewel de simulaties gepaard gaan met een zekere<br />
stress, angst en soms een flinke dosis adrenaline, is deze<br />
pedagogische methode zeer populair bij de deelnemers.<br />
Het CFPP wil in de toekomst nog meer gebruik maken<br />
<strong>van</strong> de simulatieruimte en de oefeningen verbeteren. Het<br />
opleidingscentrum werkt aan testscenario’s om te evalueren<br />
hoe goed de deelnemers kunnen samenwerken met hun<br />
collega’s.<br />
35
36<br />
Hoe correct omgaan met<br />
gedetineerden?<br />
Werken in een ge<strong>van</strong>genis is niet zonder risico’s.<br />
Personeelsleden worden vaak blootgesteld aan verbale en<br />
fysieke agressie of krijgen soms te maken met opstanden,<br />
gijzelingen, enz. Daarnaast moeten zij ook leren hoe zij een<br />
correcte relatie met de gedetineerden opbouwen en wat<br />
de valkuilen zijn: psychologisch en fysiek machtsmisbruik,<br />
angst voor de gedetineerde, moeite met ‘nee’ zeggen,<br />
te sterke betrokkenheid, enz. Daarom besloot <strong>het</strong> CFPP<br />
om een opleiding te organiseren voor de penitentiair<br />
bewakingsassistenten (PBA’s) die hen inzicht geeft in <strong>het</strong><br />
relationele aspect <strong>van</strong> hun functie.<br />
De opleiding is interactief en zet aan tot nadenken. De<br />
PBA’s krijgen eerst een aantal fragmenten te zien uit films<br />
zoals ‘Le Boulet’ en de serie ‘Prison Break’ om samen met<br />
de lesgever ongepast gedrag te analyseren en fragmenten<br />
te bekijken waarbij iemand een verkeerde keuze maakt.<br />
De personeelsleden vertellen ook <strong>van</strong>uit hun eigen<br />
ervaringen. De lesgever maakt daarnaast de link met<br />
andere cursussen zoals de cursus deontologie, psychologie<br />
en de opdrachten <strong>van</strong> een PBA. De nadruk ligt op <strong>het</strong><br />
verantwoordelijkheidsgevoel <strong>van</strong> de PBA’s ten opzichte<br />
<strong>van</strong> zichzelf en hun collega’s. Grensoverschrijdend gedrag,<br />
machtsmisbruik en een relatie met een gedetineerde zijn<br />
immers onverenigbaar met hun functie als PBA en houden<br />
bovendien een veiligheidsrisico in.<br />
Na de cursus, die in twee delen wordt gegeven, geven<br />
de PBA’s een voorbeeld uit hun werkervaring waarin zij<br />
te maken kregen met een risicovolle relatie. Die stap is<br />
verrijkend, zet de deelnemers aan <strong>het</strong> denken en maakt<br />
duidelijk dat <strong>het</strong> noodzakelijk is om steeds weer de nadruk<br />
te leggen op aspecten zoals respect, ethiek, deontologie en<br />
verantwoordelijkheidszin <strong>van</strong> iedereen, ongeacht de functie.<br />
“De cursus geeft ons de<br />
gelegenheid tot nadenken,<br />
om onszelf voortdurend in<br />
vraag te stellen en wijst ons<br />
erop waakzaam te zijn ten<br />
aanzien <strong>van</strong> gedetineerden<br />
en collega’s.”
Kwaliteit basisopleiding onder de loep<br />
Een <strong>van</strong> de grootste uitdagingen voor een opleidingscentrum<br />
op kruissnelheid is om een up-to-date opleidingsprogramma<br />
aan te bieden dat perfect beantwoordt aan de behoeften <strong>van</strong><br />
de personeelsleden en waaraan enthousiaste en bereidwillige<br />
lesgevers meewerken. Het CFPP wilde in <strong>2011</strong> haar<br />
opleidingsaanbod dan ook kwalitatief evalueren om zowel<br />
de basisopleiding <strong>van</strong> de PBA’s als de opleidingsmethode te<br />
verbeteren.<br />
Syllabi op punt gesteld<br />
Als eerste actiepunt stond een systematische herziening<br />
<strong>van</strong> de syllabi op de agenda. Opmerkingen, wijzigingen en<br />
nieuwe voorstellen worden besproken. De mondelinge cursus<br />
wordt hieraan aangepast. Daarnaast komen de titularissen<br />
regelmatig samen met hun plaatsver<strong>van</strong>gers om ervoor te<br />
zorgen dat alle neuzen in dezelfde richting wijzen en dat de<br />
lesgevers de nodige aandacht besteden aan de belangrijkste<br />
punten <strong>van</strong> de leerstof. Deze titularissen wonen samen<br />
met de directie <strong>van</strong> <strong>het</strong> opleidingscentrum regelmatig de<br />
cursussen bij. Met de opening <strong>van</strong> de toekomstige nieuwe<br />
ge<strong>van</strong>genissen zal <strong>het</strong> CFPP immers meer stagiairs over<br />
de vloer krijgen en een beroep moeten doen op interne<br />
lesgevers. Daarom besloot <strong>het</strong> CFPP om nieuwe interne<br />
lesgevers te selecteren en op te leiden.<br />
Cursussen ‘recht’ bijgewerkt<br />
Het CFPP besloot om ook de cursussen ‘recht’ te actualiseren<br />
met de medewerking <strong>van</strong> de directie Strategische<br />
Ondersteuning. De leerstof werd geherstructureerd. Er<br />
werd rekening gehouden met de leerdoelstellingen<br />
<strong>van</strong> de basisopleiding met als doel om deze complexe<br />
materie toegankelijker te maken zonder aan precisie in te<br />
boeten. Zo werden de cursussen ‘algemeen strafrecht’ en<br />
‘strafrechtspleging’ in één module gegroepeerd. Daarnaast<br />
werden de Europese penitentiaire regels, <strong>het</strong> algemeen<br />
reglement en de basiswet in de cursus ‘interne rechtspositie’<br />
gegoten. De cursus ‘strafuitvoering’ werd ten slotte verder<br />
uitgewerkt en heet voortaan ‘strafuitvoeringsmodaliteiten’.<br />
Het CFPP besloot om ook nieuwe cursussen te organiseren.<br />
Drie werkgroepen werkten hieraan mee, aangestuurd door<br />
een vliegende juriste, een directrice <strong>van</strong> <strong>het</strong> CFPP en enkele<br />
vrijwilligers waaronder ge<strong>van</strong>genisdirecteurs, psychologen<br />
en penitentiair assistenten. Hun uitgangspunt waren de<br />
opleidingsdoelstellingen <strong>van</strong> <strong>het</strong> CFPP. Drie vliegende<br />
juristen stelden in hun stageverhandeling de nieuwe syllabi<br />
samen voor de lesgevers. Na enkele vergaderingen werden<br />
de cursussen voor de PBA’s herschreven en werden nieuwe<br />
pedagogische hulpmiddelen uitgewerkt, met de bedoeling<br />
deze in 2012 te testen.<br />
In de toekomst<br />
Het CFPP wil op termijn meer personen betrekken bij<br />
de evaluatie <strong>van</strong> de kwaliteit <strong>van</strong> de opleidingen. Het<br />
opleidingscentrum wil bijvoorbeeld ge<strong>van</strong>genisdirecteurs en<br />
penitentiair assistenten bepaalde cursussen laten bijwonen<br />
(vooral de simulatieoefeningen) en de syllabi laten nalezen<br />
door opleidingsprofessionals. Daarnaast wil <strong>het</strong> CFPP ook<br />
bekijken in hoeverre zij multimedia kunnen gebruiken in hun<br />
opleidingen en een heuse ‘opleidingsraad’ kunnen oprichten.<br />
37
38<br />
Focus<br />
De vernieuwde basisopleiding voor PBA’s: één jaar later<br />
Op 3 november 2010 startten de eerste penitentiair<br />
bewakingsassistenten met de nieuwe basisopleiding in <strong>het</strong><br />
OCPP en <strong>het</strong> CFPP. Sindsdien volgt iedere nieuwe PBA een<br />
opleiding <strong>van</strong> een jaar waarin theorielessen en praktijkervaring<br />
elkaar afwisselen. De nieuwe basisopleiding biedt ruimte<br />
voor nieuwe vakken, waaronder zelfmoordpreventie en<br />
risicorelaties. Sommige vakken krijgen meer aandacht, zoals<br />
sport en deontologie. Een jaar na de start <strong>van</strong> de nieuwe<br />
basisopleiding is <strong>het</strong> tijd voor een korte evaluatie.<br />
Enkele cijfers<br />
Sinds november 2010 volgden 259 Nederlandstalige en<br />
215 Franstalige nieuwe PBA’s de vernieuwde opleiding. Hun<br />
gemiddelde leeftijd is 33 jaar. Meer dan 60% <strong>van</strong> de nieuwe<br />
PBA’s zijn mannen. Zo’n 66% <strong>van</strong> de nieuwe Vlaamse PBA’s<br />
werkt in de ge<strong>van</strong>genissen in de regio Kempen en Antwerpen.<br />
Een vijfde <strong>van</strong> hen werkt in de ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Merksplas.<br />
Van de Franstalige nieuwe PBA’s is 42% hun loopbaan gestart<br />
in een Brusselse ge<strong>van</strong>genis. De ge<strong>van</strong>genis in Arlon is de<br />
nieuwe werkplek <strong>van</strong> 16% <strong>van</strong> deze PBA’s.<br />
Theorie en praktijk<br />
De stagiairs volgen een opleiding <strong>van</strong> 12 maanden. Tijdens<br />
<strong>het</strong> eerste semester wisselen 12 theoretische lesweken zich af<br />
met 14 terreinweken in verschillende ge<strong>van</strong>genissen. Tijdens<br />
<strong>het</strong> tweede semester doen de stagiairs praktijkervaring op in<br />
de ge<strong>van</strong>genis waar zij uiteindelijk zullen werken.<br />
Mentoren<br />
De nieuwe basisopleiding <strong>van</strong> één jaar betekent niet<br />
enkel een zware investering voor de stagiairs en de<br />
opleidingscentra, maar ook voor de ge<strong>van</strong>genissen. Zij krijgen<br />
immers heel wat nieuwe PBA’s over de vloer. De mentoren,<br />
ervaren medewerkers die speciaal voor deze opdracht<br />
werden geselecteerd en opgeleid, begeleiden de stagiairs,<br />
leren hen hoe de ge<strong>van</strong>genis werkt, maken hen wegwijs<br />
in hun takenpakket en slaan bruggen met andere collega’s.<br />
De ervaringen <strong>van</strong> stagiairs tonen aan dat deze mentoren<br />
duidelijk worden geapprecieerd. Ondertussen hebben nog<br />
eens 67 nieuwe mentoren een vierdaagse opleiding gevolgd<br />
om de stagiairs te begeleiden.<br />
Keuzevakken<br />
De stagedoende PBA’s krijgen ook de kans om hun horizon<br />
te verruimen. Het OCPP biedt twee ‘specialisatiedagen’ aan<br />
waaruit de Nederlandstalige stagiairs kunnen kiezen. Tijdens<br />
de ‘criminologische dag’ kan de PBA kennismaken met<br />
criminologie als wetenschap en een bezoek brengen aan <strong>het</strong><br />
justitiehuis in Brugge. PBA’s die kiezen om de ‘islamitische dag’<br />
te volgen, krijgen informatie over de dagelijkse gebruiken<br />
en rituelen <strong>van</strong> de islam en over bepaalde vooroordelen<br />
en stereotypen. Daarna brengen zij een bezoek aan een<br />
moskee in Brugge. Het CFPP organiseert voor de Franstalige<br />
stagiairs ook een islamitische dag om kennis te maken met<br />
de islamcultuur. Hun tweede optie is een dag die in <strong>het</strong> teken<br />
staat <strong>van</strong> <strong>het</strong> thema ‘victimologie’, de wetenschappelijke<br />
studie <strong>van</strong> slachtoffers en slachtofferschap. Zij krijgen ook<br />
de kans om te debatteren met penitentiair assistenten<br />
en ge<strong>van</strong>genisdirecteurs over hoe zij de aangeleerde en<br />
ontwikkelde competenties zullen vertalen in de praktijk.
Even wennen...<br />
De opleiding is voor de toekomstige PBA’s op verschillende vlakken<br />
een heuse investering. Een <strong>van</strong> de stagedoende PBA’s vertelt hoe<br />
hij dit zelf ervaart:<br />
“Na geruime tijd te hebben uitgekeken naar de opleiding, ging<br />
alles plots heel snel. Ik kreeg een telefoontje <strong>van</strong> <strong>het</strong> OCPP en<br />
vooraleer ik <strong>het</strong> me goed realiseerde, deed ik mijn laatste dagen<br />
op mijn vorig werk en stond ik voor de ge<strong>van</strong>genispoort <strong>van</strong> <strong>het</strong><br />
PC Brugge. Het was met een klein hartje. Het gebouw leek op een<br />
grote reus. Ik had op de televisie wel al eens een ge<strong>van</strong>genis gezien<br />
maar in <strong>het</strong> echt zag <strong>het</strong> er zo groots uit en… de deuren zijn er zo<br />
enorm zwaar!<br />
Al kort na <strong>het</strong> binnenkomen was <strong>het</strong> ijs snel gebroken. De<br />
begeleiders <strong>van</strong> <strong>het</strong> OCPP verrichtten fantastisch werk! Zij hebben<br />
mij echt op mijn gemak gesteld. Ook al zijn <strong>het</strong> je hiërarchische<br />
oversten, toch had ik niet <strong>het</strong> gevoel door hen als ‘mindere’ te<br />
worden behandeld. Integendeel, ik werd met enorm veel respect<br />
ont<strong>van</strong>gen.<br />
Tijdens de eerste twee weken kon ik een bepaalde routine<br />
opbouwen. Daarna was <strong>het</strong> tijd voor de eerste terreinweek in de<br />
ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Gent. Ook daar werd ik heel goed opge<strong>van</strong>gen<br />
en werd ik snel gerust gesteld. We kregen ook een uitgebreide<br />
rondleiding. De twee eerste terreinweken zijn letterlijk voorbij<br />
gevlogen en ik voel me elke dag meer en meer gedreven in mijn<br />
job.<br />
Het was wel zwaar om <strong>van</strong> <strong>het</strong> terrein terug naar <strong>het</strong> leslokaal<br />
te keren. Het is inmiddels zestien jaar geleden dat ik nog op<br />
de schoolbanken zat. Ook al worden de lessen op een zeer<br />
aangename manier gegeven, toch is <strong>het</strong> terug even wennen. De<br />
ene les is al zwaarder dan de andere maar mijn gedrevenheid<br />
en de goede begeleiding zorgen ervoor dat ook deze berg kan<br />
worden beklommen!”<br />
Bijsturen waar nodig<br />
De nieuwe basisopleiding wordt voortdurend geëvalueerd en,<br />
waar nodig, bijgestuurd. De module ‘regelgevend kader’ werd<br />
in samenwerking met de dienst Juridische en Conceptuele<br />
Ondersteuning grondig herbekeken en omgedoopt tot een<br />
module ‘interne rechtspositie’. Het ge<strong>van</strong>genispersoneel is ook<br />
duidelijk geïnteresseerd in bepaalde nieuwe modules uit de<br />
basisopleiding. Dankzij flitstrainingen over ‘zelfmoordpreventie’<br />
en ‘procedure en verslaggeving’ krijgen zij de kans om hun<br />
kennis over deze onderwerpen bij te schaven.<br />
De basisopleiding is een verhaal in volle ontwikkeling.<br />
Verschillende partners werken mee aan dit verhaal en<br />
dit <strong>van</strong>uit een gemeenschappelijke bekommernis: een<br />
opleiding aanbieden die bijdraagt tot een hoog niveau<br />
<strong>van</strong> professionalisme en deskundigheid <strong>van</strong> de penitentiair<br />
bewakingsassistenten.<br />
39
40<br />
ge<strong>van</strong>genIssen<br />
De Belgische ge<strong>van</strong>genissen bestaan uit twee groepen: de<br />
arresthuizen en de strafhuizen. In een arresthuis worden<br />
personen in hechtenis opgesloten in toepassing <strong>van</strong> de wet<br />
op de voorlopige hechtenis, de zogenaamde beklaagden. In<br />
een strafhuis verblijven personen die veroordeeld zijn tot een<br />
vrijheidsberovende straf of maatregel.<br />
De inrichtingen zijn onderverdeeld in drie categorieën:<br />
> open inrichtingen met beperkte veiligheids-voorzieningen.<br />
Gedetineerden die hier verblijven aanvaarden vrijwillig een<br />
opvoedingsregime met minieme dwangmiddelen.<br />
> halfopen inrichtingen met een cellulair regime ’s nachts<br />
en met tewerkstelling overdag in open lucht of in<br />
werkplaatsen.<br />
> gesloten inrichtingen met alle nodige bewakingsmiddelen<br />
en versterkte veiligheidsvoorzieningen (zoals een<br />
omheiningsmuur, tralies en veiligheidsdetectie). Hier<br />
verblijven gedetineerden die niet in aanmerking komen om te<br />
worden doorverwezen naar een open of halfopen<br />
inrichting.<br />
In <strong>2011</strong> telde België 31 ge<strong>van</strong>genissen, waar<strong>van</strong> 15 in<br />
Vlaanderen, 14 in Wallonië en 2 in Brussel.<br />
Jongeren die als minderjarige een ‘als misdrijf omschreven feit’<br />
hebben gepleegd en die niet in een gemeenschapsinstelling<br />
kunnen worden geplaatst, kunnen onder bepaalde<br />
voorwaarden worden ondergebracht in een <strong>van</strong> de gesloten<br />
federale centra voor jongeren in Everberg, Tongeren en Saint-<br />
Hubert. In Tongeren en Saint-Hubert kunnen ook jongeren<br />
geplaatst worden die als minderjarigen werden ‘uit handen<br />
gegeven’ door de jeugdrechter.<br />
In Paifve bevindt zich een inrichting tot bescherming <strong>van</strong> de<br />
maatschappij waar geïnterneerden door de Commissie tot<br />
Bescherming <strong>van</strong> de Maatschappij worden geplaatst om een<br />
aangepaste psychiatrische behandeling te volgen.<br />
Om de overbevolking in de Belgische ge<strong>van</strong>genissen op korte<br />
termijn aan te pakken, huurt <strong>het</strong> DG EPI 650 detentieplaatsen<br />
in de penitentiaire inrichting <strong>van</strong> Tilburg.
42<br />
andenne<br />
In 1997 werd de ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong><br />
Andenne geopend als strafhuis met<br />
een gesloten regime. De meeste<br />
veroordeelden die hier verblijven,<br />
ondergaan lange straffen.<br />
gemiddelde bevolking 387,8<br />
Mannen 387,8<br />
Vrouwen 0<br />
Beklaagden 6,4<br />
Veroordeelden 381,4<br />
Geïnterneerden 0<br />
Andere 0,3<br />
Gewoon regime 387,8<br />
Halve vrijheid (veroordeelden) 0<br />
Beperkte detentie 0<br />
Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 0<br />
gemiddelde capaciteit 402,5<br />
Personeel voltijds equivalent<br />
Totaal Directie 6,00<br />
Totaal Attachés 4,00<br />
Totaal Administratief 21,90<br />
Totaal Medisch 6,70<br />
Totaal PSD 18,96<br />
Totaal Bewaking / Techniek 321,75<br />
Totaal Erediensten 1,80<br />
Totaal Buiten kader 0<br />
totaal 381,11
Overlegorgaan voor gedetineerden<br />
De ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Andenne beschikt sinds <strong>2011</strong> over een<br />
eigen overlegorgaan voor de gedetineerden. Zij kunnen hier<br />
hun ervaringen, opmerkingen en ideeën kwijt. In <strong>2011</strong> zijn<br />
twee projecten goedgekeurd die tijdens <strong>het</strong> overlegorgaan<br />
werden besproken: de renovatie <strong>van</strong> de wandelingen en <strong>het</strong><br />
opknappen en aanpassen <strong>van</strong> de lokalen voor ongestoord<br />
bezoek.<br />
De gedetineerden die deel uitmaken <strong>van</strong> <strong>het</strong> overlegorgaan<br />
kunnen de informatie die wordt besproken, doorgeven aan<br />
hun medegedetineerden zodat ook zij op de hoogte blijven<br />
<strong>van</strong> wat voor hen belangrijk is. De ge<strong>van</strong>genisdirectie kan<br />
via <strong>het</strong> overlegorgaan de gedetineerden ook op de hoogte<br />
houden <strong>van</strong> de stand <strong>van</strong> zaken <strong>van</strong> projecten en de reden<br />
<strong>van</strong> een eventuele vertraging.<br />
Het overlegorgaan is een belangrijke schakel in de<br />
ge<strong>van</strong>genis. Buiten de formele vergaderingen <strong>van</strong> <strong>het</strong><br />
overlegorgaan organiseerden zowel de gedetineerden als de<br />
directie- of personeelsleden individuele ontmoetingen om<br />
projecten uit te werken die vooral met de invoering <strong>van</strong> <strong>het</strong><br />
nieuwe regime te maken hadden.<br />
Collectieve wandelingen<br />
De gedetineerden in de ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Andenne hechten<br />
veel belang aan de collectieve wandelingen omdat zij hier<br />
met hun medegedetineerden kunnen praten of samen<br />
sporten. Tijdens <strong>het</strong> overlegorgaan stelden zij voor om deze<br />
wandelingen te renoveren. Nadat de directie akkoord was om<br />
hier budget voor vrij te maken, maakten de gedetineerden<br />
een ontwerp voor de vloermarkering <strong>van</strong> <strong>het</strong> voetbalspel en<br />
werden de wandelingen gerenoveerd.<br />
Fitnesszaal in een nieuw jasje<br />
Gedetineerden stellen fitnessactiviteiten erg op prijs. De ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Andenne vormt hierop geen uitzondering. Omdat veel<br />
gedetineerden vaak aan krachttraining doen, stelden zij tijdens <strong>het</strong> overlegorgaan voor om de fitnesszaal te vernieuwen. De<br />
ge<strong>van</strong>genisdirectie keurde hun voorstel goed en de zaal werd in een nieuw jasje gestoken. De muren werden opnieuw geverfd<br />
en de nieuwe vloer is nu perfect geschikt voor de fitnessactiviteiten. Dankzij nieuw professioneel materiaal kunnen gedetineerden<br />
voortaan fitnessen in een aangenamere omgeving. De oefeningen kunnen op muziek gebeuren dankzij de aankoop <strong>van</strong> een<br />
nieuwe radio.<br />
De gedetineerden zijn erg tevreden over de vernieuwde fitnesszaal. Zij vinden de ondersteuning en de hulp <strong>van</strong> enkele<br />
sportmonitoren een duidelijke meerwaarde. Die monitoren sturen hen immers bij en leggen hen uit hoe zij de oefeningen correct<br />
moeten uitvoeren om de beste resultaten te behalen.<br />
43
44<br />
Marionettenvoorstelling<br />
De vzw Relais Enfants-Parents organiseert in de ge<strong>van</strong>genis<br />
<strong>van</strong> Andenne speciale bezoeken om de band tussen kinderen<br />
en hun gedetineerde vader te versterken. In <strong>het</strong> kader <strong>van</strong><br />
deze ontmoetingen konden gedetineerde vaders en hun<br />
kinderen genieten <strong>van</strong> een marionettententoonstelling<br />
die werd georganiseerd in nauwe samenwerking met de<br />
gedetineerden <strong>van</strong> verschillende ateliers.<br />
De gedetineerden <strong>van</strong> <strong>het</strong> theateratelier schreven een<br />
scenario naar de novelles <strong>van</strong> Tim Burton, terwijl de<br />
gedetineerden <strong>van</strong> <strong>het</strong> atelier plastische kunsten de<br />
marionetten maakten. De kastelen werden gebouwd<br />
door de gedetineerden die de opleiding ‘lassen’ volgen.<br />
Een gedetineerde maakte ook zelf <strong>het</strong> doek voor de<br />
marionettententoonstelling met een naaimachine dat<br />
een ge<strong>van</strong>genisatelier staat. Het is de eerste keer dat<br />
gedetineerden <strong>van</strong> de ateliers voor culturele activiteiten en<br />
enkelen die een opleiding volgen, samenwerken aan een<br />
project.
Focus<br />
Opleiding conflictbeheersing<br />
De psychosociale dienst <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genis organiseerde een<br />
opleiding over conflictbeheersing om de personeelsleden<br />
beter te wapenen tegen agressie, om een serene en veilige<br />
werkomgeving te verzekeren en zo hun welzijnsgevoel<br />
te verhogen. De opleiding duurde drie dagen waar<strong>van</strong><br />
twee halve dagen theorie en vier halve dagen praktische<br />
oefeningen, waaronder enkele simulatieoefeningen.<br />
De personeelsleden leerden zich tijdens de opleiding<br />
verweren in verschillende situaties <strong>van</strong> fysieke agressie. Zo<br />
leerden zij bijvoorbeeld wat zij moeten doen als zij bij de<br />
keel worden gegrepen, als hun handen en polsen worden<br />
geïmmobiliseerd of als zij bedreigd worden met een mes.<br />
Zij leerden enkele nuttige technieken om zich te redden uit<br />
risicovolle situaties. De praktische oefeningen tonen aan dat<br />
eenvoudige bewegingen voor zowel mannen als vrouwen<br />
hun nut bewijzen.<br />
Op vraag <strong>van</strong> <strong>het</strong> ge<strong>van</strong>genispersoneel zal de ge<strong>van</strong>genis<br />
de opleiding een- of tweemaal per jaar organiseren.<br />
Door de juiste reacties regelmatig te oefenen, kunnen de<br />
personeelsleden zeker zijn <strong>van</strong> zichzelf en <strong>van</strong> hun eigen<br />
vaardigheden.<br />
45
46<br />
antWerPen<br />
De ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Antwerpen werd<br />
in 1855 in gebruik genomen en werd<br />
ondertussen grondig gerenoveerd.<br />
De inrichting fungeert grotendeels<br />
als een arresthuis en beschikt<br />
over een vrouwenafdeling en een<br />
psychiatrische annex.<br />
gemiddelde bevolking 703,6<br />
Mannen 653,6<br />
Vrouwen 49,9<br />
Beklaagden 526,5<br />
Veroordeelden 97,8<br />
Geïnterneerden 74,2<br />
Andere 5,1<br />
Gewoon regime 688,5<br />
Halve vrijheid (veroordeelden) 0,4<br />
Beperkte detentie 10,9<br />
Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 3,8<br />
gemiddelde capaciteit 439,0<br />
Personeel voltijds equivalent<br />
Totaal Directie 6,00<br />
Totaal Attachés 3,00<br />
Totaal Administratief 26,65<br />
Totaal Medisch 14,05<br />
Totaal PSD 11,20<br />
Totaal Bewaking / Techniek 274,35<br />
Totaal Erediensten 4,40<br />
Totaal Buiten kader 0<br />
totaal 339,65
Terug Op Pad met TOP-coach<br />
Het project Terug Op Pad (TOP) coaching ging in oktober 2008<br />
<strong>van</strong> start. Het is een samenwerking tussen de ge<strong>van</strong>genis<br />
<strong>van</strong> Antwerpen, <strong>het</strong> Antwerpse Minderhedencentrum de8,<br />
Samen Leven - Stad Antwerpen, <strong>het</strong> CAW Metropool en<br />
<strong>het</strong> departement Welzijn <strong>van</strong> de Vlaamse Gemeenschap. Zij<br />
stelden vast dat jonge gedetineerden na hun invrijheidstelling<br />
vaak opnieuw in de ge<strong>van</strong>genis terecht komen. Het project<br />
wil hen dan ook op maat ondersteunen in hun reïntegratie en<br />
een brug vormen naar de samenleving.<br />
De doelgroep bestaat uit jongvolwassenen <strong>van</strong> 18 tot 25<br />
jaar uit Groot-Antwerpen die voor de eerste keer in de<br />
ge<strong>van</strong>genis zitten en <strong>van</strong> wie verwacht wordt dat ze binnen<br />
de drie maanden vrijkomen. Het gaat om gedetineerden<br />
zonder ernstige problemen. In <strong>het</strong> arresthuis <strong>van</strong> Antwerpen<br />
verblijven de gedetineerden meestal voor een korte periode.<br />
Het is dan ook moeilijk om een heus detentietraject op te<br />
starten. De bestaande hulpdiensten slaan momenteel nog<br />
geen brug tussen detentie en vrijlating en zijn vaak onbekend<br />
bij of moeilijk bereikbaar voor deze gedetineerden. Daarnaast<br />
gaan zij er dikwijls <strong>van</strong> uit dat de gedetineerden hun vraag om<br />
hulp duidelijk kunnen formuleren, maar dit is voor velen niet<br />
<strong>van</strong>zelfsprekend.<br />
Justitieel Welzijnswerk Antwerpen en de psychosociale dienst<br />
<strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genis informeren jonge gedetineerden door<br />
hen een flyer over TOP-coaching te geven en proberen zo<br />
hun vertrouwen te winnen om aan <strong>het</strong> project deel te nemen.<br />
De jongere kan bij zijn TOP-coach terecht met vragen als:<br />
‘Waar vind ik een studio en kan <strong>het</strong> OCMW tussenkomen bij<br />
<strong>het</strong> betalen <strong>van</strong> mijn huurwaarborg? Welke documenten<br />
heb ik nodig om mijn SIS-kaart aan te vragen? Hoe kan ik<br />
de relatie met mijn ouders verbeteren? Hoe leg ik nieuwe<br />
contacten, enz.?’ Aangezien de jongere zelf kiest voor een<br />
TOP-begeleiding, zijn de kansen op succes groter.<br />
Een jongere en zijn coach beschrijven hun ervaring:<br />
TOP Coach : “Vaak kijken onze jongeren op tegen een woeste<br />
berg. Ze geloven niet meer in zichzelf en in de maatschappij. Ze<br />
missen de vaardigheden om die berg te beklimmen. Door die<br />
berg overzichtelijker en kleiner te maken, bied ik hen weer hoop<br />
en zelfvertrouwen.”<br />
Jongere : “Ik kan niet praten met mijn familie. Thuis wordt<br />
er alleen geroepen. Ik moet naar school. Ik moet werken.<br />
Ik moet opstaan. Maar mijn hoofd zit vol. Ik kan niet meer<br />
functioneren. Sliman luistert wel naar mij. Hij gaat met mij<br />
papieren in orde brengen. Hij is er gewoon, zoals een grote<br />
broer.”<br />
TOP-coaching startte als een kleinschalig project met grote<br />
ambities. In <strong>2011</strong> maakten de TOP-coaches een uitgebreide<br />
brochure over hun werking, hun specifieke methodiek en<br />
reacties <strong>van</strong> partners. Deze brochure werd voorgesteld<br />
tijdens een persmoment en kreeg veel luister bij andere<br />
ge<strong>van</strong>genissen.<br />
Reorganisatie team penitentiaire<br />
assistenten<br />
De laatste jaren kwam er heel wat nieuw en jong personeel<br />
bij. Om zo goed mogelijk tegemoet te komen aan hun<br />
specifieke behoeften nam de ge<strong>van</strong>genis de organisatie<br />
en werking <strong>van</strong> <strong>het</strong> PA-team (<strong>het</strong> team <strong>van</strong> penitentiair<br />
assistenten) onder de loep. Het PA-team moest duidelijker<br />
aanwezig en aanspreekbaar zijn op de werkvloer. Daarom<br />
werd <strong>het</strong> team opgesplitst in een ‘operationele PA’ (OPERA)<br />
die de coachende maar ook controlerende rol consequenter<br />
kan opnemen en de ‘PA Personeel en Organisatie’ die <strong>het</strong><br />
personeelsbeleid, de werkorganisatie en de planning <strong>van</strong> de<br />
dienstlijsten verder uitwerkt. Deze reorganisatie zorgde<br />
voor een efficiëntere werking <strong>van</strong> <strong>het</strong> PA-team.<br />
47
48<br />
Integriteit op <strong>het</strong> werk<br />
Werken aan integriteit betekent duidelijkheid bieden over<br />
welk gedrag wenselijk is en welk gedrag niet tolereerbaar<br />
is binnen een organisatie. Daarom ontwikkelde de<br />
ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Antwerpen een gedragscode die officieel<br />
aan <strong>het</strong> personeel werd voorgesteld op 23 juni <strong>2011</strong>. Via<br />
verschillende teammomenten en individuele notificatie<br />
kregen alle medewerkers deze code. De gedragscode<br />
omschrijft welke houding en gedrag gepast zijn binnen<br />
de ge<strong>van</strong>geniscontext. De kernwaarden respect, loyaliteit,<br />
beroepsernst en onpartijdigheid komen uitgebreid aan<br />
bod en zijn geïntegreerd in <strong>het</strong> personeelsbeleid <strong>van</strong> de<br />
ge<strong>van</strong>genis via de ontwikkelcirkels <strong>van</strong> de personeelsleden en<br />
in de onthaalprocedure <strong>van</strong> de nieuwe medewerkers.<br />
Om <strong>het</strong> belang <strong>van</strong> dit thema extra kracht bij te zetten,<br />
voerde de ge<strong>van</strong>genis een promotiecampagne via posters,<br />
een vitrinekast met informatie en een speciale banner in<br />
de ge<strong>van</strong>genis met daarop de slagzin ‘Integriteit. Daar sta ik<br />
voor.’ Iedere medewerker kreeg een agenda 2012 waarin de<br />
ge<strong>van</strong>genis uitlegt hoe belangrijk zij integriteit vindt.<br />
In 2012 zal de ge<strong>van</strong>genis <strong>het</strong> thema ‘integriteit’ verder<br />
verankeren bij haar personeelsleden door ankerpunten<br />
voor integriteit te voorzien, een checklist op te stellen over<br />
op te volgen gedrag en <strong>het</strong> spanningsveld tussen medisch<br />
beroepsgeheim en orde en veiligheid verder te verkennen.
Focus<br />
Inkomende gedetineerden voortaan op één sectie<br />
Sinds 1 augustus <strong>2011</strong> verblijven inkomende gedetineerden<br />
op een gecentraliseerde plaats: de vierde sectie. Zo kan de<br />
ge<strong>van</strong>genis de dienstverlening naar hen toe verbeteren en<br />
kwaliteitsvol invullen. Gedetineerden zijn op die manier beter<br />
bereikbaar voor de verschillende diensten waar zij tijdens hun<br />
eerste dagen moeten langsgaan. Uit een eerste evaluatie blijkt<br />
dat er duidelijk minder bewegingen zijn naar andere secties<br />
en dat de gedetineerden beter geïnformeerd zijn over de<br />
huisregels.<br />
Personeelsleden konden zich kandidaat stellen om op deze<br />
sectie de nieuwkomers te onthalen. Pascalle Van der Elst,<br />
penitentiair bewakingsassistent (PBA), zag werken op de<br />
vierde sectie als een uitdaging: “Ik spreek graag en oefen graag<br />
verschillende talen en dat is toch wel noodzakelijk op de vierde<br />
sectie. Veel inkomende gedetineerden zijn immers <strong>van</strong> vreemde<br />
origine, wat communicatie niet altijd makkelijk maakt. Bovendien<br />
ben ik echt een bezige bij. Ik kan zeer moeilijk stilzitten. De nodige<br />
uitleg geef ik er voor alle gedetineerden gratis bij! In dat opzicht<br />
is <strong>het</strong> werken op de vierde sectie volledig mijn ‘dada’. Ik heb nog<br />
geen minuut spijt gehad <strong>van</strong> mijn engagement.”<br />
Waar zit voor jou de meerwaarde <strong>van</strong> deze<br />
sectie?<br />
“Je kan beginnen bij <strong>het</strong> begin. De gedetineerde voorzien <strong>van</strong> alle<br />
nodige informatie. Niet alleen de informatie uit <strong>het</strong> huishoudelijk<br />
reglement, maar ook over <strong>het</strong> reilen en zeilen op ‘onze afdeling’<br />
zoals <strong>het</strong> gebruik <strong>van</strong> <strong>het</strong> licht en tv, niet kloppen op winketten,<br />
iedereen haalt zijn eigen eten, enz. Wij stomen hen eigenlijk klaar<br />
voor de andere secties.”<br />
De veranderingen op de vierde sectie<br />
stelden ook een efficiëntere werking voor de<br />
organisatie voorop. Wat zijn jouw bevindingen<br />
over <strong>het</strong> werken op deze afdeling?<br />
“Er heerst toch wel wat drukte en er zijn veel bewegingen. De<br />
gedetineerden komen ‘nieuw’ binnen en moeten alle diensten<br />
nog doorlopen. De eerste ochtend blijven ze dan ook in hun cel<br />
en kunnen ze niet deelnemen aan de wandeling. Ze komen op<br />
gesprek bij de directie, de medische dienst en de psychosociale<br />
dienst. Los daar<strong>van</strong> kunnen ze dan nog eens opgeroepen worden<br />
om hun advocaat te spreken. Dat zijn een pak bewegingen<br />
die zeer geconcentreerd verlopen op onze sectie. Dat brengt<br />
ook tijdsdruk met zich mee. Met een nieuwe ge<strong>van</strong>genis in<br />
<strong>het</strong> vooruitzicht lijkt <strong>het</strong> me dan ook een goed idee om voor<br />
de inkomende gedetineerden een aparte vleugel te voorzien<br />
waarbinnen alle bewegingen kunnen plaatsvinden.”<br />
Over welke capaciteiten moet een PBA op de<br />
vierde sectie beschikken?<br />
“Je moet toch wel over wat engelengeduld beschikken. Ik vind <strong>het</strong><br />
persoonlijk niet erg om altijd <strong>het</strong>zelfde uit te leggen. Maar dat is<br />
niet iedereen gegeven. Ook de directe collega’s op de sectie zijn<br />
heel belangrijk. Ik denk wel dat wij allemaal over een goede portie<br />
geduld beschikken. Bij de teamsamenstelling werd hier ook echt<br />
wel naar gekeken. En daar zijn wij wel heel blij om. Anders kan een<br />
dergelijke aanpak niet blijven werken. Wij werken ook steeds onder<br />
hoge tijdsdruk, aangezien <strong>het</strong> aantal bewegingen op onze sectie<br />
heel hoog ligt. Ook daar moet je tegen bestand zijn.»<br />
Merk je ook een effect op de gedetineerden?<br />
“Ik heb <strong>het</strong> gevoel dat deze gedetineerden rustiger zijn. Zij ervaren<br />
misschien meer dat je de tijd voor hen neemt. Vooral ‘s nachts<br />
vind ik dit merkbaar. Maar of dit nu allemaal te danken is aan de<br />
werking <strong>van</strong> de vierde sectie, dat wil ik niet zo gezegd hebben. Ik<br />
ervaar wel dat ze dankbaar zijn voor de tijd en de informatie die<br />
wij hen bieden.”<br />
Zie jij nog grote verbeterpunten of<br />
uitdagingen?<br />
“Op <strong>het</strong> eerste zicht draait onze sectie zoals wij hadden<br />
vooropgesteld. Na zes dagen zijn de gedetineerden vrij rustig. Ze<br />
hebben heel wat uitleg gekregen en zijn klaar om te verhuizen<br />
naar een andere sectie. De mix met geïnterneerden blijft echter<br />
moeilijk. Ook zij komen op deze sectie terecht. Zij vragen echter<br />
vaak die extra aandacht en dat is een zeer moeilijk evenwicht.”<br />
49
50<br />
a a r l e n<br />
arlon<br />
Sinds 1867 fungeert de ge<strong>van</strong>genis<br />
<strong>van</strong> Arlon als arresthuis en strafhuis.<br />
Vooral gedetineerden uit Brussel,<br />
Luik, Charleroi en omgeving worden<br />
hier ondergebracht. Omdat vele<br />
vreemdelingen niet over een geldige<br />
verblijfsvergunning beschikken, is de<br />
in- en uitstroom <strong>van</strong> deze inrichting<br />
erg groot.<br />
gemiddelde bevolking 131,3<br />
Mannen 131,3<br />
Vrouwen 0<br />
Beklaagden 48,4<br />
Veroordeelden 82,9<br />
Geïnterneerden 0<br />
Andere 0<br />
Gewoon regime 130,9<br />
Halve vrijheid (veroordeelden) 0<br />
Beperkte detentie 0,4<br />
Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 0<br />
gemiddelde capaciteit 111,0<br />
Personeel voltijds equivalent<br />
Totaal Directie 1,00<br />
Totaal Attachés 1,00<br />
Totaal Administratief 8,80<br />
Totaal Medisch 2,40<br />
Totaal PSD 4,00<br />
Totaal Bewaking / Techniek 103,80<br />
Totaal Erediensten 1,00<br />
Totaal Buiten kader 0<br />
totaal 122,00
Betere organisatie <strong>van</strong> opleidingen voor<br />
gedetineerden<br />
Gedetineerden kunnen in de ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Arlon<br />
opleidingen volgen om zich bij te scholen of om een<br />
beroep aan te leren. Tijdens de vergaderingen <strong>van</strong> <strong>het</strong><br />
overlegorgaan kunnen zij aangeven in welke opleidingen zij<br />
interesse hebben. Omdat zij inspraak hebben, zijn zij ook erg<br />
gemotiveerd om aan de opleidingen deel te nemen en haken<br />
zij minder snel af. Bovendien kunnen zij ook gemakkelijker<br />
worden opgevolgd. De ge<strong>van</strong>genis bekijkt eerst of de<br />
voorgestelde opleidingen kunnen worden georganiseerd<br />
en neemt daarna contact op met de organisaties die de<br />
opleidingen geven.<br />
De voorgestelde opleidingsprogramma’s werden omgevormd<br />
tot intensieve modules <strong>van</strong> maximum zes maanden. Niet alle<br />
gedetineerden zijn gemotiveerd om een lange opleiding te<br />
volgen of kunnen niet aan de ganse opleiding deelnemen<br />
omdat zij worden vrijgelaten of overgeplaatst naar een andere<br />
ge<strong>van</strong>genis. Een kortere opleiding houdt hen gemotiveerd en<br />
is gemakkelijker te volgen tot <strong>het</strong> einde.<br />
<strong>van</strong>genis besloot daarom om een intern televisiekanaal<br />
voor de gedetineerden te voorzien. Sinds oktober<br />
kunnen de gedetineerden <strong>het</strong> kanaal raadplegen. De<br />
diensten <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genis en de externe partners<br />
leveren zelf hun informatie aan. Maar ook de informatie<br />
die tijdens <strong>het</strong> overlegorgaan werd besproken, wordt<br />
via <strong>het</strong> televisiekanaal verspreid. gedetineerden kunnen<br />
via <strong>het</strong> televisiekanaal berichten lezen die voor hen zijn<br />
bestemd,<br />
maar ook informatie die iedere nieuwe gedetineerde<br />
krijgt of informatie over de werking <strong>van</strong> de verschillende<br />
diensten, de contactpersonen, de georganiseerde<br />
opleidingen, de sport- en culturele activiteiten, de<br />
nieuwe kantineproducten, de prijswijzigingen, <strong>het</strong><br />
weekmenu, enz. tijdens vergaderingen <strong>van</strong> <strong>het</strong><br />
Deelname aan de jobbeurs in Arlon<br />
Forem, de Waalse tegenhanger <strong>van</strong> de VDAB, organiseerde in <strong>2011</strong> de ‘Week <strong>van</strong> <strong>het</strong> Werk’ in heel Wallonië. In de ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong><br />
Arlon vond voor <strong>het</strong> ruime publiek een jobbeurs plaats in de polyvalente zaal. Een administratief assistent en een penitentiair<br />
assistent stonden aan de stand <strong>van</strong> <strong>het</strong> DG EPI de geïnteresseerden te woord om hen een antwoord te geven op hun vragen. De<br />
aanwezigen waren vooral geïnteresseerd in de wervingsprocedures voor <strong>het</strong> bewakingspersoneel en over de vacante functies<br />
binnen de administratieve en psychosociale diensten <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genissen. Heel wat mensen stuurden na de jobbeurs hun<br />
kandidatuurstelling op.<br />
51
52<br />
Familieleden <strong>van</strong> personeel op bezoek<br />
De penitentiaire bewakingsassistenten waren al lang<br />
vragende partij om hun familieleden een bezoek te laten<br />
brengen aan hun werkplek. De ge<strong>van</strong>genis besloot dan ook<br />
om in maart voor hen geleide bezoeken te organiseren op<br />
twee zondagen. Dat waren twee momenten met weinig<br />
activiteiten voor de gedetineerden zodat de familieleden<br />
niet met hen in contact kwamen. Zo’n honderd personen,<br />
verdeeld over vier groepen, konden een blik werpen achter de<br />
ge<strong>van</strong>genismuren en kregen zo een realistisch beeld <strong>van</strong> <strong>het</strong><br />
ge<strong>van</strong>genisleven.<br />
intern televisiekanaal<br />
tijdens de vergaderingen <strong>van</strong> <strong>het</strong> overlegorgaan was<br />
duidelijk dat de gedetineerden nood hebben aan meer<br />
informatie over wat reilt en zeilt in de ge<strong>van</strong>genis.<br />
De ge<strong>van</strong>genis besloot daarom om een intern<br />
televisiekanaal voor de gedetineerden te voorzien.<br />
Sinds oktober kunnen de gedetineerden <strong>het</strong> kanaal<br />
raadplegen. De diensten <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genis en de<br />
externe partners leveren zelf hun informatie aan. Maar<br />
ook de informatie die tijdens <strong>het</strong> overlegorgaan werd<br />
besproken, wordt via <strong>het</strong> televisiekanaal verspreid.<br />
gedetineerden kunnen via <strong>het</strong> televisiekanaal berichten<br />
lezen die voor hen zijn bestemd, maar ook informatie<br />
die iedere nieuwe gedetineerde krijgt of informatie<br />
over de werking <strong>van</strong> de verschillende diensten, de<br />
contactpersonen, de georganiseerde opleidingen,<br />
de sport- en culturele activiteiten, de nieuwe<br />
kantineproducten, de prijswijzigingen, <strong>het</strong> weekmenu,<br />
enz. tijdens vergaderingen <strong>van</strong> <strong>het</strong> overlegorgaan was<br />
duidelijk dat de gedetineerden <strong>het</strong> informatiekanaal vaak<br />
raadplegen.
Focus<br />
Teambuilding voor PBA-ploegchefs<br />
De afgelopen jaren kende de ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Arlon een groot<br />
personeelsverloop. In 2010 was de helft <strong>van</strong> <strong>het</strong> personeel<br />
nieuw. Dat kwam vooral door de opening <strong>van</strong> <strong>het</strong> gesloten<br />
federaal centrum voor jongeren in Saint-Hubert waar heel wat<br />
personeelsleden <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Arlon gingen werken.<br />
Ook heel wat penitentiair bewakingsassistenten-ploegchefs<br />
(PBA ploegchefs) verlieten de ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Arlon voor een<br />
nieuwe uitdaging.<br />
Taak <strong>van</strong> de PBA-ploegchefs<br />
De impact <strong>van</strong> die veranderingen is duidelijk merkbaar,<br />
vooral in <strong>het</strong> team <strong>van</strong> de PBA-ploegchefs. Dat team bestaat<br />
immers uit ‘nieuwe’ en ‘dienstdoende’ PBA-ploegchefs die een<br />
opleidings- en begeleidingsopdracht hebben. Hun opdracht<br />
is erg belangrijk voor de goede werking <strong>van</strong> <strong>het</strong> cellulaire<br />
gedeelte in de ge<strong>van</strong>genis. De PBA-ploegchefs leiden immers<br />
de nieuwe PBA’s op, die soms hun basisopleiding in <strong>het</strong> CFPP<br />
nog niet zijn gestart, en zij begeleiden hen tijdens hun eerste<br />
maanden. Het was dan ook belangrijk dat zij tijd kregen om<br />
elkaar te leren kennen en zo een hecht team te vormen.<br />
Programma<br />
De ge<strong>van</strong>genis werkte samen met <strong>het</strong> CFPP een programma<br />
uit dat was afgestemd op de behoeften en <strong>het</strong> specifieke<br />
karakter <strong>van</strong> <strong>het</strong> team <strong>van</strong> PBA-ploegchefs. Zij volgden een<br />
tweedaagse opleiding in <strong>het</strong> CFPP. Dankzij <strong>het</strong> ontspannen<br />
karakter en <strong>het</strong> enthousiasme <strong>van</strong> de opleider <strong>van</strong> de<br />
firma JIGAM viel <strong>het</strong> onderscheid tussen de ‘gewone’ en<br />
‘dienstdoende’ PBA-ploegchefs volledig weg.<br />
Opdracht volbracht<br />
De dag na de opleiding was <strong>het</strong> effect meteen voelbaar. De<br />
PBA-ploegchefs waren zich meer bewust <strong>van</strong> hun taken en<br />
bevoegdheden, <strong>van</strong> wat <strong>van</strong> hen wordt verwacht en <strong>van</strong> <strong>het</strong><br />
belang <strong>van</strong> een hecht team. Dankzij individuele coaching<br />
door een penitentiair assistent worden zij <strong>van</strong> nabij opgevolgd<br />
en begeleid.<br />
53
54<br />
Brugge<br />
Het penitentiair complex in Brugge<br />
(PCB) is sinds 1991 een <strong>van</strong> de grootste<br />
ge<strong>van</strong>genissen <strong>van</strong> België en biedt plaats<br />
aan beklaagden en veroordeelden. Op de<br />
afdeling voor vrouwelijke gedetineerden<br />
kunnen moeders hun kind tot de leeftijd<br />
<strong>van</strong> drie jaar bij zich houden. Het<br />
complex beschikt ook over een medisch<br />
centrum, een drugsvrije afdeling en een<br />
Afdeling Individuele Bijzondere Veiligheid<br />
(AIBV).<br />
gemiddelde bevolking 771,7<br />
Mannen 668,9<br />
Vrouwen 102,8<br />
Beklaagden 253,6<br />
Veroordeelden 462,1<br />
Geïnterneerden 34,8<br />
Andere 21,2<br />
Gewoon regime 755,9<br />
Halve vrijheid (veroordeelden) 0,5<br />
Beperkte detentie 15,1<br />
Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 0,1<br />
gemiddelde capaciteit 608,0<br />
Personeel voltijds equivalent<br />
Totaal Directie 6,00<br />
Totaal Attachés 7,80<br />
Totaal Administratief 35,35<br />
Totaal Medisch 28,75<br />
Totaal PSD 25,51<br />
Totaal Bewaking / Techniek 560,55<br />
Totaal Erediensten 2,20<br />
Totaal Buiten kader 1,45<br />
totaal 667,61
Wandelingen beveiligd tegen<br />
helikopterontsnappingen<br />
Na de helikopterontsnapping uit <strong>het</strong> penitentiair complex<br />
in juli 2009 besloot <strong>het</strong> DG EPI in samenspraak met de<br />
Regie der Gebouwen om de wandelingen in Brugge te<br />
beveiligen tegen dit soort ontsnappingen. In 2010 werden<br />
de kleinere wandelbakken al beveiligd met netten die aan<br />
opgehangen kabels werden vastgemaakt of met palen die in<br />
de wandelbakken werden geplaatst.<br />
In <strong>2011</strong> werden de vijf grote wandelingen aangepakt.<br />
Sindsdien zijn de wandeling <strong>van</strong> de Afdeling Individuele<br />
Bijzondere Veiligheid (AIBV) en de grote wandelingen <strong>van</strong> de<br />
twee mannenafdelingen beveiligd tegen helikopterlandingen.<br />
Aan beide zijden <strong>van</strong> de omheining <strong>van</strong> de wandelingen<br />
staan palen op een afstand <strong>van</strong> ongeveer zes meter. Tussen de<br />
palen zijn metalen kabels gespannen.<br />
Dankzij deze beveiliging moeten de vluchtgevaarlijke<br />
gedetineerden die een interne veiligheidsmaatregel zijn<br />
opgelegd, niet langer in de beveiligde wandelbakken<br />
wandelen. In 2012 staan nog een aantal kleinere<br />
aanplantingen op <strong>het</strong> programma en wordt de voorziene<br />
helikopterlandingsplaats uitgerust met een transporteerbare<br />
beveiliging.<br />
Prijs voor strafste Music for Life-actie ooit<br />
De deelname <strong>van</strong> <strong>het</strong> penitentiair complex <strong>van</strong> Brugge aan Music for Life was de laatste jaren een traditie. De actie eind <strong>2011</strong> was<br />
nog meer bijzonder omdat dit de laatste editie was. Weer bleven de gedetineerden niet bij de pakken zitten. Naast de drugsvrije<br />
afdeling was ook de vrouwenafdeling bijzonder actief. De drugsvrije afdeling liep en fietste kilometers. Daarnaast bakten de<br />
gedetineerden pannenkoeken voor bezoekers en personeel. De vrouwenafdeling verkocht zelfgemaakte taarten en belegde<br />
broodjes. Op 21 december werd 2000 euro overhandigd aan de Studio Brussel-presentatoren in <strong>het</strong> Glazen Huis. Het Rode Kruis<br />
Vlaanderen zal met dit geld mee kunnen werken aan de bouw en onderhoud <strong>van</strong> waterinstallaties in Nepal om de plaatselijke<br />
bevolking veilig drinkwater te geven.<br />
Focus Knack organiseerde in <strong>2011</strong> een wedstrijd voor de beste actie ooit voor Music for Life. Uit alle acties die tijdens de vijf edities<br />
<strong>van</strong> Music for life werden georganiseerd, werd ‘Ge<strong>van</strong>gen for life’ editie 2010 door de Knack-lezers gekozen als de opmerkelijkste<br />
actie ooit. De gedetineerden <strong>van</strong> de drugsvrije afdeling fietsten tijdens die editie 2013 km, liepen 93,5 km en bakten maar liefst 2500<br />
pannenkoeken. De gedetineerden kregen in januari 2012 een kunstwerk <strong>van</strong> Serge Baeken overhandigd, dat een ereplaats kreeg op<br />
de afdeling en dat een blijvende herinnering is aan hun inzet voor Music for Life.<br />
55
56<br />
E-learning<br />
Sinds <strong>2011</strong> kunnen Brugse gedetineerden <strong>van</strong> de<br />
mannenafdeling 2, waar de beklaagden en de kortgestraften<br />
verblijven, kiezen uit meer dan 100 elektronische cursussen<br />
die de VDAB aanbiedt en zo op hun eigen tempo studeren.<br />
Hoewel zij voor deze cursus geen officieel diploma krijgen,<br />
kunnen zij toch bepaalde vaardigheden en competenties<br />
ontwikkelen.<br />
De directie, de ICT-dienst, trajectbegeleiding, de<br />
psychosociale dienst, de beleidsmedewerker en de<br />
onderwijscoördinator werkten de procedures uit rond<br />
toeleiding, screening en evaluatie. In een leslokaal in <strong>het</strong><br />
educatief centrum werden een 16-tal pc’s geïnstalleerd, die<br />
niet enkel voor e-learning worden gebruikt maar ook voor<br />
andere lessen. Wekelijks kunnen de gedetineerden <strong>van</strong> de<br />
mannenafdeling 2 gedurende vier uur een cursus volgen<br />
op de computer met de ondersteuning <strong>van</strong> vrijwilligers <strong>van</strong><br />
Justitieel Welzijnswerk. Ook op de drugvrije afdeling en de<br />
AIBV kunnen gedetineerden een cursus op de computer<br />
volgen. Het zorgteam is hier een belangrijke partner voor<br />
de opvolging <strong>van</strong> <strong>het</strong> project. In 2012 volgen de andere<br />
afdelingen.<br />
“E-learning is een schermcommunicatie die <strong>van</strong> de gedetineerde<br />
aandacht en actie vraagt. Het is een leergang die aanzet tot<br />
inbreng, inzicht en inzet. Het brengt de begrensde denkwereld<br />
<strong>van</strong> de gedetineerde tot openheid en als vrijwilliger dit mogen<br />
beleven en begeleiden, is een voorrecht. Vanuit een opgebrachte<br />
ont<strong>van</strong>kelijkheid, worden nu verwachtingen geboren en wordt<br />
de toekomst bevrijd uit haar geslotenheid.” (Louis Desmedt,<br />
vrijwilliger Justitieel Welzijnswerk)<br />
Start-to-run<br />
Het penitentiair complex organiseerde <strong>van</strong> april tot eind juni<br />
<strong>het</strong> project Start-to-run op de mannenafdeling 2.<br />
Dertig gedetineerden startten een looptraining onder<br />
begeleiding <strong>van</strong> een team penitentiair bewakingsassistenten<br />
die in <strong>het</strong> PCB sportmonitor zijn. Het doel was om een half uur<br />
ononderbroken te kunnen lopen. De gedetineerden trainden<br />
drie keer per week en dit tien weken lang.<br />
Tijdens de slotloop op 29 juni bereikten 19 gedetineerden<br />
hun doel. De lokale pers was aanwezig en de sportmonitoren,<br />
topatlete Veerle Dejaeghere en de Brugse schepen <strong>van</strong><br />
sport liepen mee. De gedetineerden kregen een brevet<br />
overhandigd en mochten de loopschoenen houden die zij<br />
voor <strong>het</strong> project hadden gebruikt.<br />
“Mijn beleving <strong>van</strong> gans dit gebeuren is intens omdat ik<br />
toch <strong>van</strong> begin tot <strong>het</strong> einde alles doorlopen heb gaande<br />
<strong>van</strong> inschrijvingen (administratieve zaken) tot de contacten<br />
met notabelen en pers toe voor de organisatie <strong>van</strong> <strong>het</strong><br />
slotevent. Ik kan wel zeggen trots te zijn op <strong>het</strong> uiteindelijke<br />
resultaat die we met een gans team verwezenlijkt hebben<br />
en denk eraan om in 2012 een nieuwe editie te maken.”<br />
(Koen Logghe, penitentiair bewakingsassistent)<br />
“Start-to-run helpt om ons te verlossen <strong>van</strong> negatieve<br />
gevoelens zoals stress en angst. Het laat ons toe om<br />
ons vrij te voelen, om vooruit te kijken met een positief<br />
doel voor ogen. Het helpt ons even onze problemen<br />
vergeten. Het programma kan dienen als therapie om<br />
afkickverschijnselen, slechte nachtrust en negatieve<br />
gevoelens zoals agressie en frustratie te bestrijden. Startto-run<br />
is meer dan alleen kilometers lopen. Het betekent uit<br />
een stilstand ontwaken en vooruit kijken met veel kracht<br />
en hoop. De ge<strong>van</strong>genen bedanken hiermee met heel<br />
hun hart de organisatoren en verantwoordelijken <strong>van</strong> <strong>het</strong><br />
programma.“ (C.S., gedetineerde)
Focus<br />
Betere personeelswerking op afdeling voor langgestraften<br />
Werken in teamverband op gesloten secties<br />
Het penitentiair complex werkt steeds met vaste<br />
bewakingsassistenten per sectie. Dat heeft voor- en nadelen.<br />
Zo kennen deze personeelsleden <strong>het</strong> karakter en de<br />
voorgeschiedenis <strong>van</strong> de gedetineerden maar werken zij wel<br />
geïsoleerd en is <strong>het</strong> voor hen niet steeds gemakkelijk om niet<br />
te persoonlijk te worden met deze gedetineerden.<br />
Daarom werken sinds <strong>2011</strong> vaste bewakingsassistenten<br />
op de gesloten secties <strong>van</strong> de mannenafdeling 1 waar<br />
langgestraften verblijven, maar wel via een rotatiesysteem.<br />
Deze personeelsleden werken immers afwisselend op de vier<br />
gesloten secties. De voordelen zijn legio. Zo kennen zij de<br />
gedetineerden goed maar kunnen toch een professionele<br />
afstand bewaren. Bovendien is er meer uniformiteit in <strong>het</strong><br />
regime dat op deze secties wordt toegepast en kunnen de<br />
personeelsleden onderling beter met elkaar communiceren.<br />
Het regime werd op voorhand met <strong>het</strong> personeel uitgewerkt<br />
en duidelijke richtlijnen over de werking en <strong>het</strong> regime<br />
werden uitgeschreven. Een uniforme manier <strong>van</strong> werken<br />
is daarbij erg belangrijk. Daarom werken deze secties met<br />
‘maandelijkse aandachtspunten’ voor de gedetineerden. Rond<br />
elk aandachtspunt wordt dan maandelijks gewerkt tijdens de<br />
activiteiten.<br />
De personeelsleden binnen de teamwerking op de<br />
mannenafdeling 1 communiceren met elkaar via ‘logboeken’.<br />
Hierin noteren de sectiebeambten de maandelijkse<br />
aandachtspunten, houden zij bij of de gedetineerde heeft<br />
gedoucht, gewandeld, zijn medicatie heeft gekregen, enz.<br />
Zij schrijven hier ook in wat de gemoedstoestand <strong>van</strong> een<br />
gedetineerde is, of er conflicten zijn tussen gedetineerden, of<br />
er een gedetineerde is die extra aandacht nodig heeft, enz. De<br />
penitentiair bewakingsassistent-ploegchef noteert dagelijks<br />
de belangrijkste informatie in de individuele observatiefiches<br />
<strong>van</strong> de gedetineerden. Deze observatiefiches worden<br />
elektronisch bijgehouden en zijn ook consulteerbaar door de<br />
psychosociale dienst en de directie.<br />
Vaste penitentiair bewakingsassistenten ploegchef volgen de<br />
groep personeelsleden binnen deze teamwerking <strong>van</strong> nabij<br />
op en geven hen de nodige structuur en ondersteuning.<br />
Bovendien waken zij over een uniforme werking en zijn<br />
zij <strong>het</strong> aanspreekpunt in geval <strong>van</strong> problemen. In april<br />
2012 organiseert <strong>het</strong> penitentiair complex na één jaar<br />
teamwerking op de mannenafdeling 1 een teamdag voor de<br />
personeelsleden <strong>van</strong> de gesloten secties.<br />
Efficiëntere personeelswerking<br />
Eind 2010 werd de mannenafdeling 1 gereorganiseerd met<br />
als doel <strong>het</strong> personeel zo efficiënt mogelijk in te zetten, een<br />
groter veiligheidsgevoel te creëren en de organisatie <strong>van</strong><br />
activiteiten voor gedetineerden te verzekeren. Aan de hand<br />
<strong>van</strong> een werklastschema werd in kaart gebracht welke posten<br />
eventueel in aanmerking kwamen voor een flexibelere inzet<br />
<strong>van</strong> <strong>het</strong> personeel.<br />
De reorganisatie werd in januari <strong>2011</strong> met succes ingevoerd.<br />
Zo werden een aantal dagactiviteiten voor gedetineerden<br />
herschikt en werden een aantal personeelsposten op de<br />
afdeling niet meer bezet na 19u00. Op die manier zijn<br />
alle personeelsposten overdag bezet en verlopen de<br />
dagactiviteiten voor gedetineerden veiliger. De penitentiair<br />
bewakingsassistenten die hun vele overuren willen opnemen,<br />
kunnen dat nu ook zonder problemen. Deze verbetering had<br />
een positief effect op <strong>het</strong> ziekteverzuim.<br />
57
58<br />
denderMonde<br />
Sinds 1863 fungeert de ge<strong>van</strong>genis<br />
<strong>van</strong> Dendermonde als arresthuis en<br />
strafhuis. Zij is gebouwd volgens <strong>het</strong><br />
klassieke Ducpétiaux-model.<br />
gemiddelde bevolking 221,9<br />
Mannen 221,9<br />
Vrouwen 0<br />
Beklaagden 146,1<br />
Veroordeelden 71,8<br />
Geïnterneerden 1,6<br />
Andere 2,4<br />
Gewoon regime 214,5<br />
Halve vrijheid (veroordeelden) 0,6<br />
Beperkte detentie 5,3<br />
Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 1,4<br />
gemiddelde capaciteit 168,0<br />
Personeel voltijds equivalent<br />
Totaal Directie 3,00<br />
Totaal Attachés 1,00<br />
Totaal Administratief 15,10<br />
Totaal Medisch 2,95<br />
Totaal PSD 7,60<br />
Totaal Bewaking / Techniek 108,85<br />
Totaal Erediensten 2,00<br />
Totaal Buiten kader 0<br />
totaal 140,50
Schildersopleiding<br />
De ge<strong>van</strong>genis ging in <strong>het</strong> najaar <strong>van</strong> start met de<br />
beroepsopleiding ‘schilder’ voor gedetineerden. In groepjes<br />
<strong>van</strong> zes leren de gedetineerden tijdens 40 lestijden alle<br />
aspecten <strong>van</strong> <strong>het</strong> echte schilderwerk: schilderen en<br />
reinigen <strong>van</strong> ondergronden, plamuren, afplakken, enz. De<br />
gedetineerden kunnen kiezen uit een basismodule en<br />
vervolgmodules. Zo krijgen de ‘starters’ de basisbeginselen<br />
<strong>van</strong> schilderen onder de knie en kunnen de gevorderden zich<br />
verder specialiseren.<br />
Het project biedt de gedetineerden de kans om werk<br />
en opleiding te combineren en binnen een relatief korte<br />
periode deelcertificaten te behalen die leiden tot <strong>het</strong><br />
bekwaamheidsbewijs ‘schilder’. In samenwerking met de<br />
technische diensten werden enkele cellen opgeknapt tot leer-<br />
en oefenterrein.<br />
Gerenoveerde buitenmuur<br />
De ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Dendermonde werd in gebruik genomen<br />
in 1863 en bestaat dus bijna 150 jaar. Dat laat zijn sporen<br />
na. De buitenmuur aan de voorkant <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genis<br />
was op sommige plaatsen niet meer voldoende stabiel. De<br />
muur werd op sommige plaatsen volledig afgebroken en<br />
heropgebouwd en op andere plaatsen hersteld en gereinigd.<br />
De onderstructuur werd ook verstevigd. De hele muur werd<br />
opnieuw ingevoegd en <strong>van</strong> een nieuwe deksteen en nieuwe<br />
mesjesdraad voorzien.<br />
Justitie en burger dichter bij elkaar<br />
In maart <strong>2011</strong> organiseerde Vormingplus Waas-en-Dender<br />
samen met <strong>het</strong> parket, de ge<strong>van</strong>genis, <strong>het</strong> Centrum Algemeen<br />
Welzijnswerk, de beleidsmedewerker, vzw Suggnomè en <strong>het</strong><br />
justitiehuis een driedaagse informatie- en werksessie voor<br />
burgers over herstelgerichte detentie. Binnen <strong>het</strong> huidige<br />
strafbeleid staat herstelgericht werken met slachtoffers, daders<br />
en de samenleving immers voorop. Tijdens drie avonden<br />
kregen burgers uitleg over de gerechtsprocedure en de<br />
aandacht en zorg die besteed worden aan <strong>het</strong> herstel <strong>van</strong> de<br />
schade.<br />
Yves Van Den Berge, substituut Procureur Des Konings, gaf<br />
tijdens de eerste avond een uiteenzetting over de taken<br />
en de rol <strong>van</strong> <strong>het</strong> parket, de link met de strafuitvoering en<br />
de begeleiding nadien. Heidi Suykens, werkzaam in de<br />
ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Dendermonde, vertelde over herstelgericht<br />
werken en hoe dit in de praktijk verloopt. Aan de hand <strong>van</strong><br />
voorbeelden uit <strong>het</strong> dagelijkse ge<strong>van</strong>genisleven kregen de<br />
deelnemers een duidelijk beeld <strong>van</strong> wat herstelgerichte<br />
detentie precies inhoudt.<br />
Een filmvertoning over herstelgericht werken in de<br />
ge<strong>van</strong>genis leidde de tweede avond in. Een panel met<br />
vertegenwoordigers <strong>van</strong> <strong>het</strong> werkveld stelden kort hun<br />
werking voor en gaven hun eigen visie op herstelgericht<br />
werken. Daarna konden de burgers debatteren over de manier<br />
waarop herstelgericht werken concreet kan worden ingevuld<br />
binnen en buiten de ge<strong>van</strong>genis.<br />
De laatste avond brachten zij een bezoek aan de<br />
ge<strong>van</strong>genis. Na de rondleiding konden zij met penitentiaire<br />
bewakingsassistenten en gedetineerden praten over hun<br />
ervaringen met herstelgerichte detentie. Zowel <strong>het</strong> personeel,<br />
de burgers als de gedetineerden vonden deze ontmoeting<br />
ingrijpend en verrijkend.<br />
59
60<br />
Onderwijs- en gezondheidsbeurs<br />
Op vrijdag 2 september startte de ge<strong>van</strong>genis met een heuse<br />
‘zomerbeurs’ voor de gedetineerden en <strong>het</strong> personeel. De<br />
beurs stond in <strong>het</strong> teken <strong>van</strong> onderwijs en gezondheid. De<br />
wandelingen in de voor- en namiddag waren volledig gewijd<br />
aan <strong>het</strong> thema.<br />
De aftrap was <strong>het</strong> project ‘10 000 stappen’. Dankzij affiches en<br />
ander promotiemateriaal werden gedetineerden en personeel<br />
warm gemaakt voor <strong>het</strong> project. De ge<strong>van</strong>genis voorzag ook<br />
een ‘gezond kraam’ waar geïnteresseerden informatie kregen<br />
over gezond leven en waar zij hun BMI konden berekenen,<br />
de calorieën <strong>van</strong> voedingswaren vergelijken en vragen<br />
stellen aan een diëtiste. Gedetineerden konden zich bij de<br />
sportfunctionaris aanmelden om aan de sportactiviteiten deel<br />
te nemen.<br />
Het startschot <strong>van</strong> <strong>het</strong> nieuwe schooljaar in de buitenwereld<br />
werd ook in de ge<strong>van</strong>genis gegeven. De gedetineerden<br />
kregen inlichtingen over <strong>het</strong> onderwijsaanbod <strong>van</strong> de<br />
ge<strong>van</strong>genis en konden voor meer informatie terecht bij<br />
de leerkrachten en de onderwijscoördinator. Heel wat<br />
gedetineerden schreven zich in voor een opleiding. Een<br />
dj zorgde tijdens <strong>het</strong> evenement voor de nodige sfeer en<br />
ambiance.
Focus<br />
10 000 stappen naar een gezonder leven<br />
Om zowel de gedetineerden als <strong>het</strong> personeel te motiveren<br />
om meer te bewegen, startte de ge<strong>van</strong>genis in <strong>het</strong> najaar<br />
met <strong>het</strong> project ’10 000 stappen’, een initiatief <strong>van</strong> de Vlaamse<br />
overheid. De bedoeling is dat mensen in hun dagelijks leven<br />
meer bewegen via kleine en eenvoudige activiteiten, zoals<br />
met de fiets of te voet naar <strong>het</strong> werk gaan of de auto iets<br />
verder parkeren. De ge<strong>van</strong>genis werkte hiervoor nauw samen<br />
met vzw Logo Dender, CAW Regio Dendermonde, vzw De<br />
Rode Antraciet en de Vlaamse Gemeenschap.<br />
Aan de slag voor meer energie<br />
Via affiches in de ge<strong>van</strong>genis weten personeelsleden en<br />
gedetineerden hoeveel stappen een activiteit vergt. De<br />
slagzinnen op de affiches zijn bijvoorbeeld ‘<strong>van</strong> hier naar<br />
de bezoekzaal = 28 stappen’ of ‘een rondje stappen op<br />
de wandeling = 165 stappen’. In de ge<strong>van</strong>genis zijn ook<br />
voetjes op de grond geplakt richting de wandeling, de<br />
personeelsrefter, <strong>het</strong> centrum, enz. Tijdens infosessies kregen<br />
gedetineerden en personeel informatie over <strong>het</strong> project en<br />
<strong>het</strong> gebruik <strong>van</strong> een stappenteller.<br />
De ge<strong>van</strong>genis wilde nog een stapje verder gaan. Om <strong>het</strong><br />
project nog aantrekkelijker te maken, organiseerde zij een<br />
wedstrijd. De personen die gedurende minstens zes weken<br />
de stappenteller droegen en hun stappen noteerden in een<br />
boekje, maakten kans op een mooie prijs. De gedetineerden<br />
konden een kantinebon winnen voor gezonde voeding. De<br />
winnende personeelsleden kregen een boek ‘start 2 run’ of<br />
‘start 2 bike’ en waardebons <strong>van</strong> een lokale sportwinkel. De<br />
vzw Logo Dender zorgde voor extra sportmateriaal zodat<br />
voortaan meer gedetineerden tegelijkertijd kunnen sporten.<br />
Succesverhaal<br />
Een veertigtal gedetineerden kwam opdagen tijdens de<br />
infosessies, waar<strong>van</strong> een twintigtal (voornamelijk werkende<br />
gedetineerden) effectief aan de activiteiten deelnam. De<br />
meesten <strong>van</strong> hen hielden <strong>het</strong> minimum zes weken vol en<br />
waren enthousiast over <strong>het</strong> project.<br />
In totaal droegen een zeventigtal gedetineerden de<br />
stappenteller. Het project kreeg dan ook veel positieve<br />
reacties op de werkvloer. De zin ‘aan hoeveel stappen zit<br />
jij <strong>van</strong>daag?’ behoorde tot een <strong>van</strong> de standaardzinnen. Er<br />
namen iets meer mannen dan vrouwen deel <strong>van</strong> verschillende<br />
leeftijdsgroepen.<br />
Meer info? www.1000stappen.be<br />
De deelnemers geven aan dat zij zich nu bewuster zijn <strong>van</strong><br />
hun dagelijkse portie beweging en <strong>van</strong> <strong>het</strong> belang hier<strong>van</strong> op<br />
hun gezondheid:<br />
“Mijn voornemens zijn<br />
veranderd: meer bewegen,<br />
minder roken, …”<br />
“Iedereen zou dit moeten doen.<br />
Het motiveert echt!”<br />
“Leuke uitdaging, maar niet<br />
altijd evident om je aantal<br />
stappen op te bouwen.”<br />
61
62<br />
dInant<br />
Met plaats voor 33 gedetineerden<br />
is Dinant de kleinste ge<strong>van</strong>genis<br />
<strong>van</strong> <strong>het</strong> land. In theorie is dit een<br />
arresthuis maar zij fungeert vaak ook<br />
als strafhuis. Zij is gebouwd volgens<br />
<strong>het</strong> Ducpétiaux-model en er heerst<br />
een gesloten regime.<br />
gemiddelde bevolking 52,6<br />
Mannen 52,6<br />
Vrouwen 0<br />
Beklaagden 32,0<br />
Veroordeelden 20,7<br />
Geïnterneerden 0<br />
Andere 0<br />
Gewoon regime 52,6<br />
Halve vrijheid (veroordeelden) 0<br />
Beperkte detentie 0<br />
Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 0<br />
gemiddelde capaciteit 32,0<br />
Personeel voltijds equivalent<br />
Totaal Directie 2,00<br />
Totaal Attachés 0<br />
Totaal Administratief 7,55<br />
Totaal Medisch 0<br />
Totaal PSD 1,95<br />
Totaal Bewaking / Techniek 41,40<br />
Totaal Erediensten 0<br />
Totaal Buiten kader 0<br />
totaal 52,90
Competentiepas voor <strong>het</strong> personeel<br />
In een kleine ge<strong>van</strong>genis is <strong>het</strong> belangrijk dat personeelsleden<br />
veelzijdig zijn, gelet op hun uiteenlopende taken en opdrachten.<br />
De directie stelde daarom de competentiepas voor, een boekje<br />
bestemd voor alle personeelsleden en voor de externe actoren<br />
die regelmatig in de ge<strong>van</strong>genis werken. De personeelsleden<br />
worden tijdens een functioneringsgesprek met hun functionele<br />
chef gevraagd om zich aan te melden bij de verschillende<br />
diensten <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genis. Iedere bladzijde in <strong>het</strong> boekje<br />
is opgedeeld in drie vakken met een beschrijving, algemene<br />
informatie die de contactpersoon binnen de dienst geeft aan<br />
elk personeelslid, de vereiste basiscompetenties wanneer een<br />
personeelslid moet inspringen en de vereiste competenties en<br />
kennis om de post naar behoren in te vullen. De functionele chef<br />
geeft <strong>het</strong> boekje aan zijn medewerker en duidt <strong>het</strong> kennisniveau<br />
aan dat de medewerker moet verwerven. Ieder personeelslid<br />
krijgt twee jaar de tijd, <strong>het</strong> equivalent <strong>van</strong> een ontwikkelcirkel,<br />
om zijn boekje aan te vullen.<br />
Een heer in <strong>het</strong> verkeer<br />
Waardencharter<br />
Een <strong>van</strong> de operationele doelstellingen <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genis<br />
was de opmaak <strong>van</strong> een waardencharter om een<br />
gemoedelijke werksfeer te creëren binnen de ge<strong>van</strong>genis<br />
zodat alle personeelsleden en externe actoren naar behoren<br />
kunnen werken. Het waardencharter werd verspreid onder <strong>het</strong><br />
personeel en onder de aandacht gebracht <strong>van</strong> iedereen die<br />
de ge<strong>van</strong>genis betreedt.<br />
Het charter legt de nadruk op professionalisme op de<br />
werkvloer en de kernwaarden die de personeelsleden moeten<br />
respecteren in hun contact met gedetineerden: respect,<br />
onpartijdigheid, beroepsernst en loyaliteit.<br />
Twee opleiders <strong>van</strong> de vzw ‘10 de conduite’ gaven in september <strong>2011</strong> een opleiding <strong>van</strong> twee uur aan twee groepen <strong>van</strong> zes<br />
gedetineerden rond milieuvriendelijk, verantwoord en defensief rijgedrag. De gedetineerden wisselden ervaringen uit en vertelden<br />
hun persoonlijke verhalen. Specifieke thema’s kwamen aan bod, zoals de risico’s achter <strong>het</strong> stuur, de kostprijs <strong>van</strong> <strong>het</strong> autogebruik en<br />
de impact <strong>van</strong> de verplaatsingen op <strong>het</strong> milieu.<br />
Een <strong>van</strong> de gedetineerden, een veelpleger op <strong>het</strong> vlak <strong>van</strong> verkeersovertredingen, was bijzonder actief in een <strong>van</strong> de groepen. Aan<br />
<strong>het</strong> einde <strong>van</strong> de opleiding vroeg hij om een opleiding voor <strong>het</strong> theoretisch rijbewijs te volgen. Hij behaalde zijn theoretisch rijbewijs<br />
tijdens zijn eerste penitentiair verlof en <strong>het</strong> praktisch rijbewijs tijdens een volgend verlof.<br />
63
64<br />
Praatcafé<br />
Tijdens <strong>het</strong> praatcafé, dat <strong>van</strong> start ging in mei <strong>2011</strong>, kunnen<br />
gedetineerden praten over een thema dat zij zelf kiezen. Zij<br />
kunnen hun gevoelens uitdrukken en met elkaar discussiëren<br />
over hun ideeën, overtuigingen en waarden in <strong>het</strong> leven. Het<br />
praatcafé komt tot stand dankzij de samenwerking met de<br />
Fondation pour l’Assistance Morale aux Détenus en <strong>het</strong> Centre<br />
d’Action Laïque <strong>van</strong> de provincie Namen. Maximum tien<br />
gedetineerden kunnen deelnemen. De sessies gaan tweemaal<br />
per maand door in de bezoekzaal en duren telkens twee uur.<br />
Tijdens <strong>het</strong> praatcafé praten de gedetineerden met elkaar<br />
over verschillende thema’s en maatschappelijke onderwerpen,<br />
zoals solidariteit, autonomie, eigen wil, waarheid, gelijkheid,<br />
tijd, diversiteit en geweten. De deelnemers praten vrijuit,<br />
luisteren, stellen vragen en vormen zo hun eigen mening over<br />
<strong>het</strong> thema.<br />
Partnergeweld en geweld binnen <strong>het</strong><br />
gezin onder de aandacht<br />
In februari en maart <strong>2011</strong> organiseerde <strong>het</strong> Centre de Planning<br />
Familial des Femmes Prévoyantes Socialistes <strong>van</strong> de provincie<br />
Namen een vertoning <strong>van</strong> de Canadese televisieserie ‘Un<br />
gars, une fille’, waarbij de personeelsleden en gedetineerden<br />
bewust gemaakt werden <strong>van</strong> partnergeweld en geweld<br />
binnen <strong>het</strong> gezin. De bedoeling was dat zij hun vooroordelen<br />
in vraag stelden, in groep nadachten over stereotypen en<br />
dieper ingingen op de relaties in hun dagelijkse leven. Het<br />
beeld <strong>van</strong> de man als een sterk, dominant, actief, zelfzeker<br />
en strijdlustig figuur tegenover de vrouw als een zwak,<br />
zachtaardig, affectief en vooral moederfiguur is nog steeds<br />
aanwezig in de opvoeding <strong>van</strong> meisjes en jongens.<br />
Dankzij de samenwerking tussen de ge<strong>van</strong>genis en de vzw<br />
Praxis kregen acht gedetineerden in mei en juni tijdens enkele<br />
sessies de gelegenheid om te discussiëren over de eigenlijke<br />
betekenis <strong>van</strong> partnergeweld en geweld binnen <strong>het</strong> gezin.<br />
Iedereen kreeg de kans om over zichzelf te praten, na te<br />
denken over hun eigen gevoelens <strong>van</strong> agressie en respectvol<br />
en aandachtig te luisteren naar <strong>het</strong> standpunt <strong>van</strong> anderen.
Focus<br />
Zelfexpressie via kunst<br />
Sinds april <strong>2011</strong> begeleiden twee animatoren in beeldende<br />
kunsten <strong>van</strong> Miroir Vagabond een tiental gedetineerden<br />
gedurende een halve dag per week tijdens een artistieke<br />
workshop. Miroir Vagabond is een socioculturele organisatie<br />
uit Bourdon in de provincie Luxemburg.<br />
Tijdens de workshops kunnen de gedetineerden zich<br />
uitdrukken en hun creativiteit de vrije loop laten door kunst<br />
te maken. De gedetineerden voelen zich beter in hun vel en<br />
leren de mogelijkheden kennen <strong>van</strong> beeldende kunst. Enkele<br />
deelnemers bleken echt talent te hebben. Zij probeerden<br />
rond <strong>het</strong> thema ‘zelfbeeld’ verschillende technieken uit,<br />
zoals boetseren, schilderen, tekenen en (zelf )portretten<br />
maken. Zij kregen ook les over de basisprincipes uit de<br />
kunstgeschiedenis.<br />
Op 27 juni konden de lokale gerechtelijke autoriteiten en de<br />
personeelsleden <strong>van</strong> <strong>het</strong> justitiehuis <strong>van</strong> Dinant de werken<br />
bewonderen in de bezoekzaal <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genis. De<br />
tentoonstelling was ook toegankelijk voor de familieleden<br />
en vrienden <strong>van</strong> de gedetineerden die deelnamen aan de<br />
artistieke workshop, voor <strong>het</strong> personeel en voor de externe<br />
actoren die meewerken aan de projecten voor de reïntegratie<br />
<strong>van</strong> de gedetineerden.<br />
De gedetineerden waren blij dat zij de ruimte kregen om<br />
creatief te zijn, zich te ontspannen en te werken aan hun<br />
zelfbeeld. Uit de schilderijen bleek dat zij hun emoties en hun<br />
levensverhaal kwijt konden. Op vraag <strong>van</strong> de gedetineerden<br />
vond de artistieke workshop opnieuw plaats in september.<br />
Het thema <strong>van</strong> die workshop was ‘droom en verbeelding’.<br />
65
66<br />
gFc everBerg<br />
De wet <strong>van</strong> 1 maart 2002 richtte <strong>het</strong><br />
gesloten federaal centrum (GFC) De<br />
Grubbe in Everberg in als centrum<br />
voor voorlopige plaatsing <strong>van</strong><br />
minderjarigen die een als misdrijf<br />
omschreven feit hebben gepleegd.<br />
Hier verblijven jongens tussen 14<br />
en 18 jaar voor een periode <strong>van</strong><br />
maximum twee maanden en vijf<br />
dagen.<br />
gemiddelde bevolking 22,5<br />
Mannen 22,5<br />
Vrouwen 0<br />
Beklaagden 0<br />
Veroordeelden 0<br />
Geïnterneerden 0<br />
Andere 22,5<br />
Gewoon regime 22,5<br />
Halve vrijheid (veroordeelden) 0<br />
Beperkte detentie 0<br />
Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 0<br />
gemiddelde capaciteit 35,0<br />
Personeel voltijds equivalent<br />
Totaal Directie 2,00<br />
Totaal Attachés 1,00<br />
Totaal Administratief 6,90<br />
Totaal Medisch 0<br />
Totaal PSD 0<br />
Totaal Bewaking / Techniek 70,30<br />
Totaal Erediensten 0<br />
Totaal Buiten kader 0<br />
totaal 80,20
Maaltijden, lekker en warm<br />
Net zoals in 2010 spande <strong>het</strong> GFC zich ook in <strong>2011</strong> in om<br />
betere maaltijden voor de jongeren en <strong>het</strong> personeel te<br />
voorzien en hierbij de normen op vlak <strong>van</strong> voedselveiligheid<br />
te respecteren. Het is niet <strong>het</strong> jongerencentrum zelf, maar de<br />
centrale ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Leuven die deze maaltijden bereidt<br />
en aanlevert. Het proces bestaat uit verschillende stappen:<br />
bereiding en opslag in de centrale Leuvense ge<strong>van</strong>genis,<br />
transport <strong>van</strong> Leuven naar Everberg, onderweg warm houden,<br />
verdeling over de secties en bedeling in de refter <strong>van</strong> <strong>het</strong> GFC.<br />
Nadat een HACCP-audit in 2009 enkele tekortkomingen op<br />
vlak <strong>van</strong> voedselveiligheid vaststelde in dit proces, richtte <strong>het</strong><br />
jongerencentrum in samenspraak met de preventieadviseur<br />
een werkgroep op om de kwaliteit <strong>van</strong> de maaltijden te<br />
verbeteren. Het eerste actiepunt was een HACCP-opleiding<br />
in <strong>het</strong> OCPP in Merksplas waaraan alle werkgroepleden,<br />
zowel ge<strong>van</strong>genispersoneel als medewerkers <strong>van</strong> de Vlaamse<br />
Gemeenschap, deelnamen.<br />
Een nieuw dienstvoertuig en nieuwe Thermoport<br />
transportboxen zorgden in 2010 al voor een hygiënischer<br />
transport <strong>van</strong> de maaltijden. In <strong>2011</strong> werden isothermische<br />
transportboxen aangekocht om warme en koude etenswaren<br />
nog beter te kunnen bewaren.<br />
De maaltijden kunnen voortaan op een hygiënische<br />
manier in de koelkast worden gehouden dankzij afsluitbare<br />
schotels. Voor <strong>het</strong> personeel werden dan weer individuele<br />
maaltijdschotels aangeschaft. Om ongedierte te bestrijden,<br />
sloot <strong>het</strong> GFC bovendien een nieuw onderhoudscontract met<br />
een externe firma.<br />
Naast deze materiële verbeteringen, is <strong>het</strong> vooral een<br />
nauwgezettere opvolging die een verschil maakt. Zowel<br />
bij vertrek in de centrale ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Leuven als bij<br />
aankomst in <strong>het</strong> GFC wordt dagelijks de temperatuur <strong>van</strong><br />
<strong>het</strong> eten gecontroleerd. Deze opvolging is cruciaal om een<br />
goede kwaliteit te garanderen. Bovendien organiseren de<br />
HACCP-werkgroepen <strong>van</strong> beide ge<strong>van</strong>genissen regelmatig<br />
vergaderingen om hun samenwerking verder op punt te<br />
stellen. Momenteel bereiden zij richtlijnen voor over de<br />
distributie <strong>van</strong> voeding met duidelijke taakomschrijvingen<br />
voor de betrokken personeelsleden. Op enkele werkpuntjes<br />
na, was <strong>het</strong> resultaat <strong>van</strong> een recente HACCP-audit dankzij<br />
deze inspanningen positief.<br />
Jongeren aan <strong>het</strong> werk<br />
Sinds <strong>2011</strong> nemen de jongeren een aantal huishoudelijke<br />
taken en onderhoudswerken binnen <strong>het</strong> GFC voor hun<br />
rekening. Waar binnen de ge<strong>van</strong>genissen veel aandacht<br />
gaat naar <strong>het</strong> werkaanbod voor gedetineerden, kan<br />
<strong>het</strong> centrum de jongeren niet op dezelfde manier<br />
tewerkstellen. Enerzijds verbiedt de regelgeving de<br />
tewerkstelling <strong>van</strong> minderjarigen en anderzijds heeft de<br />
Vlaamse Gemeenschap een gestructureerde dagindeling<br />
voor de jongeren uitgewerkt waarin school, sport en<br />
recreatie centraal staan.<br />
In <strong>het</strong> GFC moeten de jongeren om de twee dagen hun<br />
kamer poetsen. Binnen de dagindeling krijgen zij hiervoor<br />
vijftig minuten de tijd. Als zij sneller klaar zijn, helpen zij mee<br />
met <strong>het</strong> schoonmaken <strong>van</strong> de gangen en de polyvalente<br />
ruimten. Zij dragen zo bij tot de orde en de netheid en zijn<br />
mee verantwoordelijk voor een goede werking <strong>van</strong> <strong>het</strong><br />
centrum.<br />
67
68<br />
‘Het Strafblad’<br />
Het jongerencentrum beschikt voortaan over haar eigen<br />
nieuwsbrief, ‘Het Strafblad’. Voor de redactie slaat <strong>het</strong><br />
ge<strong>van</strong>genispersoneel de handen in elkaar met haar<br />
collega’s <strong>van</strong> de Vlaamse Gemeenschap. Zij informeren<br />
elkaar over hun werking en lichten nieuwe projecten toe.<br />
Op deze manier willen beide groepen hun samenwerking<br />
versterken. In <strong>het</strong> GFC staat <strong>het</strong> DG EPI in voor de orde en<br />
veiligheid, terwijl de Vlaamse Gemeenschap (opvoeders,<br />
leerkrachten, pedagogen, psychologen, maatschappelijk<br />
werkers, enz.) psychosociale begeleiding aanbiedt en<br />
onderwijs voorziet.<br />
‘Het Strafblad’ verscheen tweemaal in <strong>2011</strong>. In de eerste<br />
nieuwsbrief kwam de bouw <strong>van</strong> <strong>het</strong> nieuwe polyvalente<br />
gebouw aan bod en vond de redactie <strong>het</strong> interessant<br />
om in de geschiedenis te duiken en op zoek te gaan<br />
naar de betekenis <strong>van</strong> de naam <strong>van</strong> <strong>het</strong> centrum, ‘De<br />
Grubbe’. Belangrijke gebeurtenissen uit de regio en<br />
<strong>het</strong> penitentiaire werkveld kregen ook een plaatsje. De<br />
renovatie <strong>van</strong> de kamers <strong>van</strong> de jongeren, de voorstelling<br />
<strong>van</strong> <strong>het</strong> op<strong>van</strong>gteam, de Bijzondere Jeugdzorg en de<br />
jeugdcriminaliteit in Antwerpen waren de belangrijkste<br />
artikels in de tweede nieuwsbrief. Uiteraard kunnen ook<br />
personeelsleden ideeën aanreiken via de ideeënbus.<br />
Kindvriendelijke bezoekzaal<br />
Sinds november <strong>2011</strong> kunnen de jongeren <strong>van</strong> <strong>het</strong> GFC hun familie ont<strong>van</strong>gen in een gerenoveerde en vooral kindvriendelijke<br />
bezoekzaal. Enkele administratieve medewerkers vormden samen met enkele collega’s <strong>van</strong> <strong>het</strong> bewakingspersoneel <strong>het</strong> toch wat<br />
kille containerlokaal om tot een warme en uitnodigende plek voor groot en klein.<br />
Om <strong>het</strong> lokaal op te fleuren, kregen de muren een nieuw kleurtje en werden tekeningen en kaders opgehangen. Het<br />
jongerencentrum kocht nieuw meubilair aan en voorzag voor de allerkleinsten een verzorgingstafel, een kinderstoel en een Maxi-<br />
Cosi. De kers op de taart is de speelhoek waar de broertjes en zusjes <strong>van</strong> de jongeren zich tijdens <strong>het</strong> bezoek kunnen amuseren.
Focus<br />
Inschrijving <strong>van</strong> jongeren voortaan elektronisch<br />
Sinds november <strong>2011</strong> verloopt de inschrijving <strong>van</strong><br />
de jongeren in <strong>het</strong> GFC Everberg elektronisch. De<br />
informatisering <strong>van</strong> administratieve processen is een<br />
aspect waar <strong>het</strong> jongerencentrum zich al enkele jaren voor<br />
inzet en heel wat personeelsprocessen zijn dan ook al<br />
geïnformatiseerd. Met de lancering en ingebruikname <strong>van</strong><br />
<strong>het</strong> elektronische inschrijvingsprogramma achter de rug,<br />
wil <strong>het</strong> GFC nu ook de uitschrijvingsprocedure elektronisch<br />
laten verlopen.<br />
Tijdsbesparend en efficiënt<br />
Het inschrijvingsproces start bij de griffie waarna <strong>het</strong><br />
bewakingspersoneel de persoonlijke en verboden<br />
voorwerpen <strong>van</strong> de jongere in bewaring neemt en hem<br />
kledij geeft. De samenwerking tussen beide groepen was<br />
in dit project dus zeer belangrijk. Bij de inschrijving <strong>van</strong><br />
een jongere moet <strong>het</strong> personeel heel wat documenten<br />
invullen, zoals de inlichtingenfiche, <strong>het</strong> klasseringsbriefje en<br />
de verklaringen rond levensbeschouwing, telefoongebruik<br />
en <strong>het</strong> al dan niet beschikken over een advocaat. Dankzij<br />
<strong>het</strong> elektronische inschrijvingsprogramma is <strong>het</strong> handmatig<br />
invullen <strong>van</strong> deze papieren documenten verleden tijd.<br />
On-the-job trainingen<br />
Om alle medewerkers die betrokken zijn bij de<br />
inschrijvingsprocedure wegwijs te maken in <strong>het</strong> nieuwe<br />
programma organiseert de ge<strong>van</strong>genis on-the-job<br />
trainingen. De personeelsleden krijgen op rustige<br />
momenten uitleg over hoe zij met <strong>het</strong> programma moeten<br />
werken.<br />
Hoe verloopt de inschrijving nu?<br />
Het programma loodst de personeelsleden stap voor stap<br />
door de verschillende documenten en toont duidelijk welke<br />
velden zij verplicht moeten invullen. Waar zij voordien op<br />
elk document de identificatiegegevens <strong>van</strong> de jongere<br />
en de inschrijvingsdatum moesten schrijven, moeten zij<br />
deze gegevens nu slechts eenmaal invoeren omdat de<br />
documenten aan elkaar gekoppeld zijn. Deze werkwijze is<br />
tijdsbesparend en voorkomt fouten.<br />
Het programma drukt de ingevulde documenten bovendien<br />
automatisch af in <strong>het</strong> vereiste aantal exemplaren. Daarna<br />
moeten de medewerkers enkel alle documenten met de<br />
jongere overlopen en hem deze laten handtekenen. In de<br />
voetnoot <strong>van</strong> elk document staat ook duidelijk aan wie <strong>het</strong><br />
moet worden bezorgd.<br />
69
70<br />
v o r s t<br />
Forest<br />
De ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Vorst dateert<br />
<strong>van</strong> 1910 en is hoofdzakelijk een<br />
arresthuis. Er is een psychiatrische<br />
afdeling aanwezig voor<br />
geïnterneerden. De inrichting<br />
is op twee locaties gelegen: de<br />
vrouwenge<strong>van</strong>genis, ook wel<br />
‘Berkendael’ genoemd, is fysiek<br />
gescheiden <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong><br />
Vorst.<br />
gemiddelde bevolking 740,2<br />
Mannen 652,3<br />
Vrouwen 87,9<br />
Beklaagden 521,7<br />
Veroordeelden 115,3<br />
Geïnterneerden 100,6<br />
Andere 2,6<br />
Gewoon regime 739,7<br />
Halve vrijheid (veroordeelden) 0<br />
Beperkte detentie 0,5<br />
Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 0<br />
gemiddelde capaciteit 469,0<br />
Personeel voltijds equivalent<br />
Totaal Directie 5,00<br />
Totaal Attachés 3,00<br />
Totaal Administratief 39,60<br />
Totaal Medisch 15,70<br />
Totaal PSD 16,00<br />
Totaal Bewaking / Techniek 343,30<br />
Totaal Erediensten 6,50<br />
Totaal Buiten kader 0<br />
totaal 429,10
Fitnesstoestellen op de wandeling<br />
De huidige infrastructuur <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Vorst biedt<br />
weinig ruimte om moderniseringsprojecten te plannen en uit<br />
te voeren. De bescheiden sportzalen op vleugels A en B, waar<br />
iets meer dan honderd gedetineerden verblijven, voldeden<br />
niet langer aan de behoeften <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genisbevolking.<br />
400 à 500 gedetineerden konden dus amper sporten.<br />
Met de steun <strong>van</strong> de CDRGA plaatste de ge<strong>van</strong>genis in <strong>2011</strong><br />
drie fitnesstoestellen op de twee grootste wandelingen. Een<br />
bedrijf gespecialiseerd in stadsmeubilair leverde <strong>het</strong> materiaal.<br />
Hoewel op <strong>het</strong> eerste zicht eerder bescheiden, betekende dit<br />
initiatief een verbetering <strong>van</strong> de detentievoorwaarden. Met<br />
deze fitnesstoestellen biedt de ge<strong>van</strong>genis de gedetineerden<br />
een extra mogelijkheid om aan sport te doen. De<br />
gedetineerden maken er alvast dagelijks gebruik <strong>van</strong>. In 2012<br />
zullen nog extra fitnesstoestellen worden aangekocht.<br />
Betere medische zorgen voor<br />
gedetineerden<br />
De ge<strong>van</strong>genis werkte in <strong>2011</strong> samen met de ge<strong>van</strong>genis<br />
<strong>van</strong> Sint-Gillis, <strong>het</strong> Veiligheidskorps en de artsen om de<br />
medische zorgen voor gedetineerden te verbeteren. Dankzij<br />
een systeem <strong>van</strong> eendaagse overbrengingen kunnen de<br />
gedetineerden sneller naar <strong>het</strong> genees- en heelkundig<br />
centrum (GHC) <strong>van</strong> Sint-Gillis voor gespecialiseerde<br />
behandelingen.<br />
De ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Vorst telt meer dan 3500 opsluitingen per<br />
jaar. Wanneer een gedetineerde in de ge<strong>van</strong>genis belandt,<br />
moet hij een medisch onderzoek ondergaan. Voor vele<br />
gedetineerden is <strong>het</strong> vaak al een hele tijd geleden dat zij<br />
nog op consultatie zijn geweest. Bij <strong>het</strong> onderzoek stellen<br />
de artsen dan soms ziektes vast die een gespecialiseerde<br />
behandeling in <strong>het</strong> GHC vereisen. De organisatie <strong>van</strong> de<br />
consultaties in dit medisch centrum is echter niet gemakkelijk.<br />
Het aantal opsluitingen, de begeleiding die noodzakelijk is om<br />
gedetineerden naar <strong>het</strong> GHC over te brengen en de strikte<br />
uurregeling <strong>van</strong> de artsen gecombineerd met <strong>het</strong> hectische<br />
ge<strong>van</strong>genisleven maakten dat gedetineerden soms heel lang<br />
moesten wachten alvorens zij een behandeling kregen.<br />
Reorganisatie <strong>van</strong> vleugels A en B<br />
Naar aanleiding <strong>van</strong> de inwerkingtreding <strong>van</strong> de artikelen <strong>van</strong><br />
de basiswet over de tewerkstelling <strong>van</strong> de gedetineerden,<br />
moesten de vleugels A en B worden gereorganiseerd. Op deze<br />
vleugels verblijven een honderdtal werkende gedetineerden<br />
in een gemeenschapsregime. Omdat in de cellen geen<br />
stromend water is, eten de gedetineerden in groep buiten<br />
hun cel.<br />
De gedetineerden werken voortaan slechts vijf dagen per<br />
week en maximaal acht uur per dag. Door deze aanpassing<br />
moesten de ploegen <strong>van</strong> gedetineerden die werkzaam zijn<br />
in de verschillende diensten <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genis worden<br />
uitgebreid. De cellen werden herverdeeld en iedere cel kreeg<br />
een werkpost toegewezen. Dat automatiseert niet alleen de<br />
tewerkstelling <strong>van</strong> de gedetineerden op de vleugels A en B,<br />
maar vergemakkelijkt ook de organisatie <strong>van</strong> de bewegingen<br />
en zorgt ervoor dat geen enkele cel leeg blijft. Wegens<br />
overbevolking is <strong>het</strong> immers noodzakelijk om alle cellen te<br />
benutten. De ge<strong>van</strong>genis paste ook de uurroosters aan.<br />
Dankzij een goede samenwerking tussen de directie en <strong>het</strong><br />
personeel <strong>van</strong> de vleugels A en B en de leidinggevende voor<br />
ge<strong>van</strong>genisarbeid verliep alles probleemloos. Gedetineerden<br />
konden nog steeds snel aan de slag en <strong>het</strong> werk werd beter<br />
verdeeld. Hoewel de gedetineerden niet tevreden waren<br />
met <strong>het</strong> loonverlies, konden ze dankzij de reorganisatie wel<br />
aangenaam blijven samenleven op de vleugels A en B.<br />
71
72<br />
Opleiding schoonheidsspecialiste in<br />
Berkendael<br />
In samenwerking met de kappersschool <strong>van</strong> Elsene en<br />
de Service Laïc d’Aide aux Justiciables organiseerde de<br />
ge<strong>van</strong>genis voor de vrouwelijke gedetineerden een opleiding<br />
<strong>van</strong> 60 uur tot schoonheidsspecialiste. De geslaagden kregen<br />
tijdens een speciale uitreiking hun diploma in handen.<br />
Een tiental gedetineerden schreven zich in. Drie <strong>van</strong> hen<br />
slaagden met glans en behaalden een score <strong>van</strong> meer<br />
dan 70%. Het eerder lage slaagpercentage is te wijten aan<br />
de complexiteit <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genisrealiteit en een aantal<br />
invrijheidstellingen.<br />
De gedetineerden zelf waren enthousiast en leerden veel bij:<br />
“Ik vond <strong>het</strong> vooral erg fijn om een opleiding te volgen waar<br />
ik al doende kon leren. Ik ben niet echt aangelegd voor al wat<br />
schriftelijk is.”<br />
“Ik heb veel geleerd over de huid en de verschillende huidtypes.<br />
Nu ken ik de eigenschappen <strong>van</strong> de verschillende types en weet ik<br />
welke producten ik moet gebruiken.”<br />
In 2012 wordt de opleiding herhaald, aangevuld met<br />
twee sessies informatica. Met deze opleiding(en) komt de<br />
ge<strong>van</strong>genis tegemoet aan de vraag <strong>van</strong> de gedetineerden<br />
zelf. Meer opleiding was immers een <strong>van</strong> de prioriteiten die<br />
naar voren kwam tijdens een peiling bij 50 gedetineerden<br />
georganiseerd door de Vlaamse Gemeenschap samen<br />
met de Franstalige Gemeenschap en de diensten <strong>van</strong> de<br />
Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie.
Focus<br />
Beter optreden bij conflicten<br />
Door de overbevolking in de ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Vorst<br />
hebben de gedetineerden weinig persoonlijke ruimte<br />
en zijn de detentievoorwaarden moeilijk. Dat leidt soms<br />
tot gewelddadige conflicten tussen de gedetineerden<br />
onderling en tussen de gedetineerden en <strong>het</strong> personeel. Om<br />
interventies in goede banen te leiden, beschikt de ge<strong>van</strong>genis<br />
sinds <strong>2011</strong> over een interventieteam dat professioneel<br />
optreedt bij conflicten met respect voor de veiligheid<br />
<strong>van</strong> allen. Dat team bestaat uit 40 bewakingsassistenten<br />
die professioneel zijn opgeleid en met aangepast<br />
interventiemateriaal zijn uitgerust. De ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Vorst is<br />
de eerste Franstalige ge<strong>van</strong>genis met een interventieteam.<br />
Samenwerking met ge<strong>van</strong>genis Sint-Gillis<br />
De oprichting <strong>van</strong> een interventieteam in de ge<strong>van</strong>genis<br />
<strong>van</strong> Vorst verliep parallel met de oprichting <strong>van</strong> eenzelfde<br />
team in de nabijgelegen ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Sint-Gillis. Omdat<br />
beide ge<strong>van</strong>genissen in Brussel liggen en dus tweetalig zijn,<br />
werd voor de organisatie <strong>van</strong> de opleiding <strong>van</strong> <strong>het</strong> personeel<br />
samengewerkt. Dankzij deze samenwerking konden beide<br />
ge<strong>van</strong>genissen hun ervaring en best practices met elkaar<br />
delen.<br />
Opleiding conflict- en agressiebeheersing<br />
Personeelsleden die geselecteerd waren als lid <strong>van</strong> <strong>het</strong><br />
interventieteam, volgden een opleiding conflict- en<br />
agressiebeheersing. De opleiding duurde tien dagen en<br />
werd gegeven door lesgevers <strong>van</strong> <strong>het</strong> Veiligheidskorps. De<br />
opleiding werd aangepast aan de tweetalige werkrealiteit <strong>van</strong><br />
beide ge<strong>van</strong>genissen. Tijdens een bijkomende opleidingsdag<br />
kregen collega’s <strong>van</strong> eenzelfde ge<strong>van</strong>genis bovendien de kans<br />
om de theorie in een tweetalige werkcontext in de praktijk om<br />
te zetten. De deelnemers waren tevreden over de inhoud en<br />
de kwaliteit <strong>van</strong> de opleiding.<br />
Toezicht en debriefing<br />
Naast <strong>het</strong> interventieteam zelf, zijn ook de penitentiair<br />
assistenten actief betrokken bij <strong>het</strong> project. Zij spelen een<br />
belangrijke rol in <strong>het</strong> toezicht op <strong>het</strong> interventieteam en bij de<br />
debriefing na een interventie.<br />
73
74<br />
gent<br />
Sinds 1862 doet de ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong><br />
Gent dienst als arrest- en strafhuis. Zij<br />
is gebouwd volgens <strong>het</strong> Ducpétiauxmodel<br />
en is ondertussen grondig<br />
gerenoveerd. Zij beschikt ook<br />
over een vrouwenafdeling en een<br />
psychiatrische annex. Hier heerst een<br />
gesloten regime.<br />
gemiddelde bevolking 392,6<br />
Mannen 346,3<br />
Vrouwen 46,3<br />
Beklaagden 162,6<br />
Veroordeelden 119,8<br />
Geïnterneerden 105,6<br />
Andere 4,6<br />
Gewoon regime 386,0<br />
Halve vrijheid (veroordeelden) 0,2<br />
Beperkte detentie 5,6<br />
Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 0,7<br />
gemiddelde capaciteit 286,6<br />
Personeel voltijds equivalent<br />
Totaal Directie 4,00<br />
Totaal Attachés 1,80<br />
Totaal Administratief 21,80<br />
Totaal Medisch 8,00<br />
Totaal PSD 11,62<br />
Totaal Bewaking / Techniek 198,05<br />
Totaal Erediensten 3,20<br />
Totaal Buiten kader 0<br />
totaal 248,47
Renovatie <strong>van</strong> de douches<br />
De ge<strong>van</strong>genis startte met de renovatie <strong>van</strong> de douches voor<br />
gedetineerden op de vier vleugels en dit in samenwerking<br />
met de Regie der Gebouwen. Daarbij werden ook de<br />
sanitaire leidingen in de kelders vernieuwd. De verouderde<br />
doucheruimtes worden vleugel per vleugel gemoderniseerd<br />
in overeenstemming met de hedendaagse hygiënenormen<br />
en vereisten op vlak <strong>van</strong> legionellapreventie.<br />
De computergestuurde werking <strong>van</strong> de douches zal een<br />
praktischer en vlotter gebruik <strong>van</strong> de douches toelaten en<br />
<strong>het</strong> waterverbruik aanzienlijk verminderen. De doucheunits<br />
op <strong>het</strong> einde <strong>van</strong> iedere vleugel, worden opnieuw<br />
betegeld en een nieuwe vloer wordt gelegd. De cabines<br />
zijn stevig, afwasbaar en praktisch uitgerust. Er zullen<br />
zeven douchecellen per unit komen. In de douche-unit<br />
<strong>van</strong> vleugel C komt ook een zitbad voor mindervaliden<br />
en hulpbehoevenden. In de vrouwenafdeling zullen<br />
binnenkomende gedetineerden bovendien gebruik kunnen<br />
maken <strong>van</strong> een kleedruimte. Het einde <strong>van</strong> de werken is<br />
voorzien voor april 2012. Een gedetineerde geeft zijn reactie<br />
over de vernieuwde douche-installatie op zijn vleugel: “De<br />
nieuwe douches zijn super. Het is nu ook veel hygiënischer en<br />
netter.”<br />
Bijzondere bezoeken voor<br />
geïnterneerden<br />
De ge<strong>van</strong>genis stelde vast dat de bezoekfaciliteiten<br />
voor personen met een psychotische stoornis,<br />
autismespectrumstoornis of met een zwaardere verstandelijke<br />
beperking niet zijn aangepast aan hun behoeften. Het<br />
gewone bezoek aan tafel gaat door in een grote zaal met veel<br />
mensen tegelijkertijd. Sommige <strong>van</strong> deze geïnterneerden<br />
ervaren te veel prikkels en <strong>het</strong> vraagt te veel inspanning <strong>van</strong><br />
hen om 50 minuten te blijven zitten en zich te concentreren<br />
op een gesprek. Toch zijn de contacten met hun familie erg<br />
belangrijk.<br />
Daarom organiseert de ge<strong>van</strong>genis voor hen een speciaal<br />
bezoekmoment op zondagvoormiddag en dit drie keer<br />
per jaar. Het bezoek wordt begeleid door mensen <strong>van</strong> <strong>het</strong><br />
zorgteam, <strong>het</strong> centrum Obra en Justitieel Welzijnswerk. Op<br />
die manier trachten zij de interactie en <strong>het</strong> contact tussen<br />
de geïnterneerden en hun familieleden te stimuleren. Het<br />
bezoek gaat door in de zorgzaal die mogelijkheden biedt<br />
tot ongedwongen contact. De geïnterneerden kunnen<br />
samen met hun familie koffie zetten, een gezelschapspel<br />
spelen of samen knutselen terwijl er wordt gezorgd voor een<br />
hapje en een drankje. De eerste bezoekmomenten waren<br />
alvast een succes. Een penitentiair bewakingsassistent die<br />
verantwoordelijk is voor de bezoekzaal getuigt:<br />
“Ik heb tijdens dit bezoek gedetineerden zien<br />
lachen die ik daarvoor nog nooit had zien<br />
lachen.”<br />
Informatiesessies Basiswet<br />
In september <strong>2011</strong> gingen heel wat artikelen <strong>van</strong> de basiswet<br />
in uitvoering. Een penitentiair assistent <strong>van</strong> de Gentse<br />
ge<strong>van</strong>genis gaf daarom informatiesessies voor <strong>het</strong> personeel<br />
om de wijzigingen uit te leggen in <strong>het</strong> regime, <strong>het</strong> dagelijkse<br />
leven en de bewegingen <strong>van</strong> gedetineerden, enz. 93%<br />
<strong>van</strong> de personeelsleden volgden een informatiesessie. Een<br />
personeelslid zei hierover: “Deze sessie was echt in orde, heel<br />
informatief en begrijpelijk. Op onze vragen werd een duidelijk<br />
antwoord gegeven.”<br />
Sportwandeling heraangelegd<br />
De laatste originele ‘leeuwenkooien’ <strong>van</strong> de<br />
wandelkoer B werden in 2009 gesloopt en ver<strong>van</strong>gen<br />
door een wandelplaats met veilige draadomheining.<br />
De ge<strong>van</strong>genis voorzag op deze wandelplaats<br />
sportvoorzieningen en doopte de wandeling om<br />
tot sportwandeling. De ge<strong>van</strong>genis kon sindsdien<br />
dan ook meer sportactiviteiten organiseren. in<br />
samenwerking met de regie der gebouwen is een<br />
multifunctioneel sportveld aangelegd voor volleybal,<br />
basketbal, minivoetbal en badminton. De ge<strong>van</strong>genis<br />
plaatste in eigen beheer een sportpoint op de<br />
wandeling met negen outdoor fitnesstoestellen. twee<br />
petanquepleinen en een looppad rond de wandeling<br />
zorgen voor nog meer sportvariatie. Vijf platanen<br />
fleuren de wandeling op. Sinds <strong>2011</strong> wordt deze<br />
nieuwe sportwandeling dagelijks gebruikt door de<br />
geïnterneerden, meer specifiek door de zorgdoelgroep<br />
en de doelgroep die begeleid wordt door <strong>het</strong> centrum<br />
Obra voor personen met een handicap. in 2012 zullen<br />
bovendien alle gedetineerden er ’s avonds gebruik <strong>van</strong><br />
kunnen maken.<br />
75
76<br />
Nieuw verflaagje voor celvleugels<br />
De celvleugels die begin jaren ‘80 werden gerenoveerd,<br />
waren na dertig jaar aan een opfrisbeurt toe. Het<br />
team ‘celrenovatie’ <strong>van</strong> de technische dienst <strong>van</strong> de<br />
ge<strong>van</strong>genis gaf in 2010 en <strong>2011</strong> de celvleugels een<br />
nieuwe verflaag met een andere kleur voor iedere<br />
vleugel op de ribben <strong>van</strong> <strong>het</strong> plafondgewelf. Het<br />
team bestaat uit een zestal gedetineerden onder<br />
leiding <strong>van</strong> een penitentiair bewakingsassistent. Een<br />
ganse uitdaging, want <strong>het</strong> team moest een heuse<br />
oppervlakte onder handen nemen en soms op grote<br />
hoogte werken. In 2012 wordt de koepel boven <strong>het</strong><br />
centrum opnieuw geverfd.
Focus<br />
Boek ‘150 jaar Nieuwewandeling, ge<strong>van</strong>genis Gent 1862-2012’<br />
In de stad Gent zijn in de loop der tijden verschillende<br />
ge<strong>van</strong>genissen geweest, waaronder <strong>het</strong> tuchthuis <strong>van</strong> Vilain<br />
XIV met zijn internationale uitstraling. Vandaag blijft alleen de<br />
ge<strong>van</strong>genis aan de Nieuwewandeling over. In 2012 bestaat<br />
deze ge<strong>van</strong>genis 150 jaar en is daarmee één <strong>van</strong> de oudste<br />
penitentiaire inrichtingen <strong>van</strong> België. Dankzij een grondige<br />
renovatie kan <strong>het</strong> monumentale gebouw tot <strong>het</strong> culturele<br />
erfgoed <strong>van</strong> de stad worden gerekend.<br />
Redactieteam<br />
De ge<strong>van</strong>genis stelde een redactieteam samen om over haar<br />
150-jarige geschiedenis een boek te schrijven. In 2010 is een<br />
team <strong>van</strong> acht mensen aan de slag gegaan. Professoren,<br />
archivarissen, historici, een student-architectuur en<br />
ge<strong>van</strong>genisdirecteuren bepaalden de inhoud en de indeling<br />
<strong>van</strong> <strong>het</strong> boek. Tijdens de redactievergaderingen volgden zij de<br />
voortgang op.<br />
Geschiedenis <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genis<br />
Het boek geeft op een toegankelijke manier een historisch<br />
overzicht <strong>van</strong> de rijke geschiedenis <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genis. In<br />
chronologische volgorde komen de ge<strong>van</strong>genissen in Gent<br />
aan bod die vóór 1862 bestonden, maar ook <strong>het</strong> ontstaan<br />
<strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genis aan de Nieuwewandeling en ten slotte<br />
<strong>het</strong> leven in deze ge<strong>van</strong>genis voor, tijdens en na de Tweede<br />
Wereldoorlog. Het boek sluit af met een hoofdstuk over<br />
<strong>het</strong> hedendaagse leven in de Nieuwewandeling en sc<strong>het</strong>st<br />
een uitgebreid beeldverhaal over <strong>het</strong> detentietraject <strong>van</strong><br />
een gedetineerde. Het boek geeft een beeld <strong>van</strong> <strong>het</strong> leven<br />
in de ge<strong>van</strong>genis en de manier waarop de veranderende<br />
penitentiaire opvattingen doorheen vijftien decennia in de<br />
praktijk werden geconcretiseerd. Het boek vertelt een boeiend<br />
verhaal dat zowel de penitentiaire insider als de modale lezer<br />
zal interesseren.<br />
In <strong>het</strong> boek staan ook getuigenissen <strong>van</strong> gedetineerden en<br />
medewerkers te lezen en via een heuse fotoreportage kan de<br />
lezer zich een beeld vormen <strong>van</strong> <strong>het</strong> leven in de ge<strong>van</strong>genis<br />
<strong>van</strong>daag.<br />
Officiële boekvoorstelling<br />
De ge<strong>van</strong>genis stelde <strong>het</strong> boek voor aan de buitenwereld op<br />
7 januari 2012. Het hele jaar door biedt de ge<strong>van</strong>genis ook<br />
een programma aan dat in <strong>het</strong> teken staat <strong>van</strong> haar 150e<br />
verjaardag met activiteiten voor gedetineerden, personeel,<br />
bezoekers, partners én <strong>het</strong> grote publiek. Zo organiseert zij<br />
een overzichtstentoonstelling, een voetbaltornooi met de<br />
veiligheidsdiensten <strong>van</strong> de Stad Gent en een studiedag over<br />
zelfmoordpreventie. De ge<strong>van</strong>genis neemt ook deel aan<br />
openmonumentendag en geeft <strong>het</strong> ganse jaar door een extra<br />
dimensie aan de familiale activiteiten.<br />
77
78<br />
hasselt<br />
De ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Hasselt, die werd<br />
geopend in 2005, is de nieuwste<br />
inrichting in België. Zij doet dienst<br />
als arrest- en strafhuis. Er is een<br />
vrouwenafdeling voorzien waar<br />
gedetineerde moeders met hun kind<br />
(tot drie jaar) kunnen verblijven.<br />
gemiddelde bevolking 545,2<br />
Mannen 508,7<br />
Vrouwen 36,5<br />
Beklaagden 170,9<br />
Veroordeelden 364,4<br />
Geïnterneerden 2,1<br />
Andere 7,8<br />
Gewoon regime 537,9<br />
Halve vrijheid (veroordeelden) 0,3<br />
Beperkte detentie 6,8<br />
Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 0,2<br />
gemiddelde capaciteit 450<br />
Personeel voltijds equivalent<br />
Totaal Directie 4,00<br />
Totaal Attachés 3,80<br />
Totaal Administratief 20,75<br />
Totaal Medisch 2,25<br />
Totaal PSD 18,30<br />
Totaal Bewaking / Techniek 344,40<br />
Totaal Erediensten 2,40<br />
Totaal Buiten kader 0<br />
totaal 395,90
Ontbijtsessies voor werkgevers<br />
Het leernetwerk Ba(c)k@work organiseerde in de<br />
ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Hasselt twee informatiesessies voor<br />
werkgevers <strong>van</strong> knelpuntberoepen. Het Erkend Regionaal<br />
Samenwerkingsverband en de VDAB zochten naar<br />
geïnteresseerde werkgevers. Het programma werd aangepast<br />
aan de sector. Zo brachten de werkgevers <strong>van</strong> grootkeukens<br />
een bezoek aan de keuken voor gedetineerden en kregen<br />
zij informatie over de opleiding in de ge<strong>van</strong>geniskeuken. De<br />
werkgevers uit de bouwsector kregen de werkhuizen en de<br />
technische diensten te zien. Zij zagen ook de gedetineerden<br />
aan <strong>het</strong> werk en konden zich een beeld vormen <strong>van</strong> de<br />
kwaliteit <strong>van</strong> <strong>het</strong> werk.<br />
Tijdens een ontbijt kregen de werkgevers bijkomende<br />
informatie over de tewerkstelling <strong>van</strong> (ex-)gedetineerden,<br />
<strong>het</strong> project Ba(c)k@work en de strafuitvoeringsmodaliteiten.<br />
Het werkaanbod in de ge<strong>van</strong>genis en nieuwe manieren om<br />
samen te werken, werden besproken tijdens <strong>het</strong> debat. Een<br />
brochure <strong>van</strong> Ba(c)k@work werd ontwikkeld om werkgevers<br />
verder te ondersteunen in <strong>het</strong> werken met<br />
(ex-)gedetineerden.<br />
Een job in uniform<br />
De ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Hasselt en <strong>het</strong> gesloten federaal centrum<br />
voor jongeren in Tongeren werkten in <strong>2011</strong> mee aan <strong>het</strong><br />
project ‘Een job in uniform, ook voor jou?’ <strong>van</strong> de provincie<br />
Limburg. De bedoeling was om enkele beroepen in uniform,<br />
waaronder dat <strong>van</strong> penitentiair bewakingsassistent, in<br />
de kijker te zetten. De focus lag op beroepen binnen<br />
overheidsdiensten met lage diplomavereisten die herkenbaar<br />
zijn door <strong>het</strong> dragen <strong>van</strong> een uniform.<br />
De actie richtte zich tot alle burgers en specifiek tot<br />
allochtonen, kortgeschoolden en vrouwen. Tijdens de<br />
promotiecampagne in september en oktober werden flyers<br />
en affiches verspreid. Geïnteresseerden werden aangesproken<br />
via nieuwe wervingskanalen. Zij konden terecht bij een<br />
centraal contactpunt voor meer informatie. Daarnaast<br />
konden zij informatie- en oriëntatiesessies bijwonen over<br />
de jobinhoud <strong>van</strong> een penitentiair bewakingsassistent<br />
en de selectievoorwaarden. Zij konden via een gratis test<br />
hun vaardigheden laten meten en kijken hoe groot hun<br />
slaagkans zou zijn als zij deelnamen aan een selectieproef.<br />
Zij konden ook drie korte deeltijdse opleidingsmodules<br />
volgen: de cognitieve module, de taalgerichte module en de<br />
persoonlijkheidsmodule.<br />
In totaal namen 132 personen deel aan de testsessies,<br />
waar<strong>van</strong> 25% vrouwen en 36% allochtonen. 34% <strong>van</strong><br />
hen had interesse in een job in <strong>het</strong> ge<strong>van</strong>geniswezen. 72<br />
personen werden doorverwezen naar één of meerdere<br />
opleidingsmodules.<br />
Een job in uniform?<br />
Ook voor jou!<br />
Michael, brandweerman in Genk<br />
Lutgarde, penitentiair bewakingsassistente<br />
in de ge<strong>van</strong>genis<br />
<strong>van</strong> Hasselt Fatima, politie-inspecteur bij de<br />
grenscontrole op de luchthaven<br />
<strong>van</strong> Zaventem<br />
Dris, eerste soldaat fuseliers <strong>van</strong> de<br />
landmacht in Leopoldsburg<br />
Een initiatief <strong>van</strong> de<br />
Provincie Limburg<br />
Universiteitslaan 1, B-3500 Hasselt<br />
Bereid je<br />
voor in<br />
stappen<br />
stap 1<br />
informeer en<br />
test jezelf<br />
stap 2<br />
oriënteer jezelf<br />
en volg<br />
eventueel een<br />
vooropleiding<br />
stap 3<br />
ga ervoor!<br />
Provinciaal Integratiecentrum<br />
011 30 57 00<br />
www.limburg.be/jobinuniform<br />
limburg.be/jobinuniform<br />
79
80<br />
Persoonlijk ontwikkelingsplan voor<br />
gedetineerden<br />
De organisatie Wonen en Werken startte in vier<br />
ge<strong>van</strong>genissen, waaronder de ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Hasselt,<br />
<strong>het</strong> project ‘De Werkpuzzel’ op. De bedoeling is dat de<br />
organisatie samen met de gedetineerden een persoonlijk<br />
ontwikkelingsplan opstelt en hen zo bewuster maakt <strong>van</strong> hun<br />
eigen werkcapaciteiten. Aan de hand <strong>van</strong> verbeterpunten<br />
weten de gedetineerden waar zij aan moeten werken om hun<br />
kansen op de arbeidsmarkt te verhogen.<br />
De organisatie Wonen en Werken werkt hiervoor nauw samen<br />
met de VDAB, Justitieel Welzijnswerk en de psychosociale<br />
dienst <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genis. De gedetineerde wordt begeleid<br />
op de werkvloer. Het bewakingspersoneel werd hierover<br />
geïnformeerd en opgeleid zodat zij ook de competenties<br />
en gedragingen <strong>van</strong> de gedetineerden kunnen volgen. Het<br />
project focust zich vooral op mannelijke gedetineerden die<br />
in de werkhuizen werken en vrouwelijke gedetineerden die<br />
werkzaam zijn in de personeelskeuken.<br />
Nieuwe individuele wandeling<br />
Naast de vier bestaande individuele wandelingen, beschikt<br />
de ge<strong>van</strong>genis sinds eind <strong>2011</strong> over een bijkomende nieuwe<br />
individuele wandeling. Een <strong>van</strong> de vijf ‘leeuwenkooien’ wordt<br />
immers voortaan gebruikt als grotere, overdekte individuele<br />
wandeling.<br />
In deze afgesloten ruimte kunnen enkele gedetineerden<br />
relatief comfortabel samen wandelen. Het gaat om<br />
gedetineerden die niet naar de gewone wandeling willen of<br />
durven gaan of die een tuchtsanctie, veiligheidsmaatregel<br />
of veiligheidsregime zijn opgelegd en niet op de gewone<br />
wandeling mogen lopen.
Focus<br />
De weg naar Compostela begint in Hasselt<br />
De organisatie Oikoten organiseert al bijna dertig jaar<br />
voettochten voor jeugddelinquenten naar <strong>het</strong> Spaanse<br />
Santiago de Compostela. Met de positieve ervaringen<br />
<strong>van</strong> deze jongeren in <strong>het</strong> achterhoofd, stelde de nu<br />
overkoepelende vzw Alba aan de ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Hasselt eind<br />
2010 de vraag om ook veroordeelde meerderjarigen deze<br />
kans te bieden. De ge<strong>van</strong>genis was hier al snel voor te vinden.<br />
In september zouden 1 à 3 langgestrafte gedetineerden<br />
die voorwaardelijk in vrijheid werden gesteld, de beroemde<br />
tocht aanvatten onder begeleiding <strong>van</strong> een begeleider <strong>van</strong><br />
de vzw. Deze tocht zou een <strong>van</strong> de voorwaarden zijn tot<br />
voorwaardelijke invrijheidstelling.<br />
Eén gemotiveerde (ondertussen ex-)gedetineerde was bereid<br />
om te voet naar Compostela te gaan. Op 7 september <strong>2011</strong><br />
vertrok hij met tent en rugzak en samen met een begeleider<br />
<strong>van</strong> vzw Alba <strong>van</strong>uit Waals-Brabant naar Santiago de<br />
Compostela voor een tocht <strong>van</strong> 2464 km die ongeveer vier<br />
maanden zou duren. Onderweg werd hij af en toe vergezeld<br />
door familieleden of mensen die sympathie hadden voor zijn<br />
uitdaging. De gedetineerden uit de Hasseltse ge<strong>van</strong>genis<br />
volgden zijn avonturen op de voet via zijn brieven en een<br />
uitgeprinte versie <strong>van</strong> zijn blog. Zij stuurden ook regelmatig<br />
aanmoedigingsbrieven en -kaartjes naar de stappende man.<br />
Op maandag 26 december <strong>2011</strong> kwam hij moe maar voldaan<br />
in Santiago de Compostela aan.<br />
Om nooit te vergeten<br />
Achteraf zei de ex-gedetineerde dat hij beseft dat hij meer kan dan hij zelf dacht. Het was voor hem een succeservaring,<br />
iets wat hem al lange tijd niet meer overkomen was. De tocht zorgde er ook voor dat de band tussen de ex-gedetineerden<br />
en zijn rechtstreekse familie (zijn kinderen, zijn moeder, zijn grootmoeder en zijn vader die in Spanje woont) opnieuw werd<br />
opgebouwd. Werken aan de uitbouw <strong>van</strong> een sociaal netwerk en op<strong>van</strong>gnet was immers een belangrijke doelstelling <strong>van</strong> <strong>het</strong><br />
project. Onrechtstreeks wordt zo ook de kans op hervallen verkleind. De gedetineerde die naar Compostela wandelde, had al<br />
een lang ge<strong>van</strong>genisparcours achter de rug en zijn reïntegratie in de maatschappij was niet <strong>van</strong>zelfsprekend. Met herwonnen<br />
zelfvertrouwen en een sociaal <strong>van</strong>gnet heeft hij meer kans op een geslaagde nieuwe start buiten de ge<strong>van</strong>genismuren. De<br />
ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Hasselt wil daarom in 2012 meer gedetineerden motiveren voor deze voettocht.<br />
81
82<br />
hoogstraten<br />
Het penitentiair schoolcentrum<br />
(PSC) in Hoogstraten is gevestigd<br />
in <strong>het</strong> Gelmelslot en is een open<br />
inrichting die enkel bedoeld is<br />
voor veroordeelden. Zij werken in<br />
ateliers en kunnen een gevarieerd<br />
opleidingsaanbod volgen. Er heerst<br />
een sterk gemeenschapsregime.<br />
gemiddelde bevolking 165,5<br />
Mannen 165,5<br />
Vrouwen 0<br />
Beklaagden 1,3<br />
Veroordeelden 163,2<br />
Geïnterneerden 0<br />
Andere 1,0<br />
Gewoon regime 165,4<br />
Halve vrijheid (veroordeelden) 0<br />
Beperkte detentie 0,1<br />
Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 0<br />
gemiddelde capaciteit 170<br />
Personeel voltijds equivalent<br />
Totaal Directie 2,00<br />
Totaal Attachés 2,00<br />
Totaal Administratief 11,00<br />
Totaal Medisch 1,00<br />
Totaal PSD 7,70<br />
Totaal Bewaking / Techniek 119,30<br />
Totaal Erediensten 1,00<br />
Totaal Buiten kader 0<br />
totaal 144,00
Vrijwilligerswerk door gedetineerden<br />
In <strong>2011</strong> zetten zes gedetineerden zich als vrijwilliger in<br />
voor organisaties zoals de kringloopwinkel, <strong>het</strong> rusthuis,<br />
<strong>het</strong> dierenasiel, enz. Een <strong>van</strong> de gedetineerden die niet in<br />
aanmerking kwam voor een uitgaansvergunning, kon zijn<br />
vrijwilligerswerk via de computer <strong>van</strong>uit zijn cel uitvoeren.<br />
Dankzij hun engagement konden deze gedetineerden via<br />
<strong>het</strong> herstelfonds een deel <strong>van</strong> de schadevergoeding aan hun<br />
slachtoffer afbetalen.<br />
Het herstelfonds bestaat sinds 2002 en is momenteel<br />
operationeel in zeven ge<strong>van</strong>genissen. Het laat gedetineerden<br />
toe om via vrijwilligerswerk aan hun herstel te werken en<br />
tegelijkertijd hun slachtoffers te vergoeden. Het principe is<br />
simpel: als compensatie voor hun inzet en arbeidsuren wordt<br />
via <strong>het</strong> fonds een deel <strong>van</strong> de schadevergoeding rechtstreeks<br />
aan <strong>het</strong> slachtoffer uitbetaald. Een <strong>van</strong> de doelstellingen <strong>van</strong><br />
<strong>het</strong> PSC is om meer gedetineerden aan te sporen om zich<br />
hiervoor in te zetten.<br />
Hart voor <strong>het</strong> milieu<br />
Het PSC nam in <strong>2011</strong> <strong>het</strong> initiatief om <strong>het</strong> afval <strong>van</strong> gedetineerden gescheiden op te halen. Voordien werd <strong>het</strong> afval niet gesorteerd<br />
en werd enkel restafval opgehaald. Met haar afvalplan <strong>2011</strong>-2012 bewijst <strong>het</strong> PSC dat zij zich ook <strong>het</strong> komende jaar verder zal<br />
inzetten voor duurzame ontwikkeling.<br />
Fase 1 <strong>van</strong> <strong>het</strong> afvalplan ging in <strong>2011</strong> <strong>van</strong> start. Sinds oktober sorteren 170 gedetineerden hun afval in vier groepen: papier, PMD,<br />
restafval en groenafval. Het PSC stelde een gedetineerde aan als afvalverantwoordelijke en paste <strong>het</strong> lokale containerpark aan zodat<br />
<strong>het</strong> afval gescheiden kan worden opgehaald. Een week na de opstart waren de resultaten al duidelijk voelbaar. Waar voordien<br />
wekelijks twaalf containers <strong>van</strong> 1100 liter restafval werden opgehaald, zijn <strong>het</strong> er nu slechts acht. In 2012 gaat fase 2 <strong>van</strong> <strong>het</strong> plan <strong>van</strong><br />
start en zal ook <strong>het</strong> afval <strong>van</strong> de administratieve diensten in <strong>het</strong> PSC gescheiden worden opgehaald.<br />
Aandacht voor persoonlijke relaties <strong>van</strong> gedetineerden<br />
Voortbouwend op de initiatieven <strong>van</strong> 2010, besteedde <strong>het</strong> PSC ook in <strong>2011</strong> veel aandacht aan de relatie tussen de gedetineerden<br />
en hun gezin. Naast <strong>het</strong> bestaande aanbod vonden in <strong>2011</strong> vijf bijkomende activiteiten plaats die de persoonlijke relaties <strong>van</strong> de<br />
gedetineerden ondersteunen. In 2010 had de werkgroep ‘affectieve relaties’ al een jaarkalender voor <strong>2011</strong> opgemaakt waarin deze<br />
activiteiten werden voorgesteld. Deze kalender kreeg toen een positief advies <strong>van</strong> de kinderrechtencommissaris.<br />
Voor de gedetineerden in <strong>het</strong> PSC was 14 februari een feestelijke aangelegenheid. Wie in aanmerking kwam voor ongestoord<br />
bezoek, kon zijn partner uitnodigen voor een Valentijnsdiner in intieme sfeer. In de sfeervol versierde bezoekzaal genoten zij <strong>van</strong> een<br />
aangepast menu en met een romantisch muziekje op de achtergrond waagden sommige koppels zich zelfs aan een slowdans.<br />
Ook 6 april was een ‘feestdag’ in <strong>het</strong> PSC. Het schoolcentrum nam immers deel aan de vierde editie <strong>van</strong> de Buitenspeeldag. De<br />
kinderen <strong>van</strong> de gedetineerden konden naar hartenlust spelen in de buitenspeeltuin, een ritje maken op een pony of zich laten<br />
grimeren. Een ballonnenartiest zorgde voor animatie en wie honger had, kon terecht in een hotdogkraam.<br />
Daarnaast zorgde <strong>het</strong> PSC ervoor dat gedetineerden onder begeleiding <strong>van</strong> een professional een verhaal of een boodschap op<br />
bandrecorder konden inspreken voor hun kinderen. Zij konden deze opgenomen verhalen dan thuis beluisteren. Ten slotte konden<br />
de gedetineerden in <strong>2011</strong> met hun partner genieten <strong>van</strong> een theatervoorstelling of deelnemen aan een infosessie over opvoeding.<br />
83
84<br />
Gedetineerden leren online<br />
Zoals in verschillende andere ge<strong>van</strong>genissen, deed e-learning<br />
in <strong>2011</strong> haar intrede in <strong>het</strong> PSC. Het schoolcentrum werkte<br />
samen met de directie ICT en de Vlaamse Gemeenschap<br />
om <strong>het</strong> project op te starten en aan gedetineerden de<br />
mogelijkheid te bieden online te leren.<br />
Om ervoor te zorgen dat de gedetineerden de nodige<br />
vaardigheden hebben om via e-learning een opleiding te<br />
kunnen volgen, moeten zij een intake gesprek doorlopen<br />
voor zij aan de slag kunnen. Het aanbod aan opleidingen is<br />
ruim en gevarieerd. Gedetineerden kunnen kiezen uit alle<br />
beschikbare VDAB-cursussen, maar kunnen er wel maar één<br />
tegelijkertijd volgen. Ook verschillende modules <strong>van</strong> de<br />
beroepsopleidingen zijn in <strong>het</strong> online aanbod opgenomen.<br />
Voor de start <strong>van</strong> een opleiding kunnen gedetineerden<br />
zich via e-learning voorbereiden. Wie al bezig is met een<br />
beroepsopleiding, kan zich online verder in de materie<br />
verdiepen.<br />
De gedetineerden krijgen educatieve ondersteuning<br />
<strong>van</strong> de onderwijspartners <strong>van</strong> <strong>het</strong> PSC, <strong>het</strong> Centrum<br />
voor Basiseducatie Kempen en <strong>het</strong> Centrum voor<br />
volwassenenonderwijs LBC. Zij zorgen ervoor dat eenmaal<br />
per week een coach aanwezig is tijdens <strong>het</strong> gezamenlijke<br />
e-learningmoment in <strong>het</strong> computerlokaal.
Focus<br />
Renovatie <strong>van</strong> de theaterzaal<br />
Mooi decor voor grote evenementen<br />
Dankzij de renovatie <strong>van</strong> de theaterzaal in <strong>2011</strong> kan <strong>het</strong> PSC<br />
voortaan film- en theatervoorstellingen, muziekoptredens,<br />
proclamaties en lezingen in een aangepaste omgeving<br />
organiseren. Hoewel activiteiten centraal staan in <strong>het</strong><br />
open regime <strong>van</strong> <strong>het</strong> schoolcentrum, was er jarenlang<br />
geen polyvalente zaal om grotere evenementen te laten<br />
plaatsvinden. De theaterzaal voldeed niet aan de normen op<br />
vlak <strong>van</strong> brandveiligheid en kon dus niet worden gebruikt.<br />
Het PSC behielp zich met de bezoekzaal en liet optredens en<br />
voorstellingen zoveel mogelijk in open lucht doorgaan.<br />
Samen met enkele gedetineerden die de VDABberoepsopleiding<br />
‘schilder en stukadoor’ volgen, renoveerde<br />
de technische dienst <strong>van</strong> <strong>het</strong> PSC de volledige theaterzaal.<br />
Zij herschilderden de zaal en konden zo praktijkervaring<br />
opdoen. Het schoolcentrum kocht projectiemateriaal aan om<br />
in de zaal films op een groot doek te kunnen vertonen en<br />
plaatste zonnewering om de zaal te verduisteren. Ook werden<br />
nieuwe stoelen aangekocht. Eind <strong>2011</strong> kon <strong>het</strong> PSC haar<br />
gerenoveerde theaterzaal in gebruik nemen.<br />
Benefietconcert ‘The Folsom Brothers’<br />
Het schoolcentrum had budget <strong>van</strong> de CDRGA ter<br />
beschikking om de renovatie te bekostigen. Omdat <strong>het</strong> totale<br />
kostenplaatje hoger bleek dan oorspronkelijk geschat, vond<br />
op 1 oktober een benefietconcert <strong>van</strong> The Folsom Brothers<br />
plaats. In de kapel <strong>van</strong> <strong>het</strong> PSC speelde de groep nummers<br />
<strong>van</strong> Johnny Cash, die zelf ook vaak in ge<strong>van</strong>genissen heeft<br />
gespeeld. Het schoolcentrum organiseerde <strong>het</strong> concert<br />
in samenwerking met Lions Markland Hoogstraten en<br />
Unizo Hoogstraten. Tegen een kleine inkomprijs konden<br />
de deelnemers niet alleen <strong>van</strong> de muziek genieten, maar<br />
kregen zij ook een rondleiding in <strong>het</strong> schoolcentrum. De 300<br />
tickets waren snel uitverkocht en in totaal werd 4000 euro<br />
ingezameld.<br />
85
86<br />
h o e i<br />
huY<br />
De ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Huy behoort tot<br />
de kleinste inrichtingen <strong>van</strong> <strong>het</strong> land<br />
en werd gebouwd in 1871. Zij deed<br />
oorspronkelijk dienst als arresthuis<br />
maar er worden <strong>van</strong>daag ook<br />
veroordeelden ondergebracht.<br />
gemiddelde bevolking 79,6<br />
Mannen 79,6<br />
Vrouwen 0<br />
Beklaagden 24,1<br />
Veroordeelden 55,2<br />
Geïnterneerden 0<br />
Andere 0,3<br />
Gewoon regime 78,9<br />
Halve vrijheid (veroordeelden) 0<br />
Beperkte detentie 0,7<br />
Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 0<br />
gemiddelde capaciteit 64,0<br />
Personeel voltijds equivalent<br />
Totaal Directie 2,00<br />
Totaal Attachés 0<br />
Totaal Administratief 10<br />
Totaal Medisch 0<br />
Totaal PSD 1,80<br />
Totaal Bewaking / Techniek 79,55<br />
Totaal Erediensten 0<br />
Totaal Buiten kader 0<br />
totaal 93,35
Overlegorgaan voor gedetineerden<br />
De opstart <strong>van</strong> een overlegorgaan voor gedetineerden was<br />
een <strong>van</strong> de operationele doelstellingen <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genis.<br />
De directie tekende samen met <strong>het</strong> bewakingspersoneel <strong>het</strong><br />
algemene werkkader uit en bepaalde hoe zij dit op poten<br />
gingen zetten. Het ging om een grote, maar noodzakelijke<br />
uitdaging omdat <strong>het</strong> overlegorgaan een <strong>van</strong> de rechten<br />
<strong>van</strong> de gedetineerden is, zoals bepaald in de basiswet. Dat<br />
overleg moet de relaties tussen de directie, <strong>het</strong> personeel<br />
en de gedetineerden verbeteren wat zo de werking <strong>van</strong> de<br />
inrichting ten goede komt.<br />
Er werd een informatiecampagne voor de gedetineerden op<br />
touw gezet, gevolgd door een oproep voor kandidaten. Na<br />
een kiescampagne via <strong>het</strong> infokanaal volgde de verkiezing<br />
en was <strong>het</strong> overlegorgaan een feit. Om specifieke vragen<br />
te beantwoorden, nodigen de gedetineerden bepaalde<br />
technische personeelsleden uit voor de vergaderingen.<br />
Tijdens <strong>het</strong> eerste semester vindt om de twee maanden een<br />
vergadering plaats. Daarna zal <strong>het</strong> om de drie maanden zijn.<br />
Indien nodig, kunnen ook buitengewone vergaderingen<br />
worden gepland. Reeds twee vergaderingen vonden plaats.<br />
De materiële problemen en de nieuwe bezoekregeling<br />
werden toen besproken.<br />
Aan de slag met slaginstrumenten<br />
Om de gedetineerden kennis te laten maken met nieuwe<br />
muziekinstrumenten organiseerde de ge<strong>van</strong>genis samen met<br />
de vzw Adeppi een slagwerkopleiding. Onder begeleiding<br />
<strong>van</strong> een specialist in slagwerk gingen verschillende<br />
gedetineerden tijdens tien sessies <strong>van</strong> twee uur aan de slag<br />
met slaginstrumenten.<br />
Van de zeven deelnemers doorliepen er vier de volledige<br />
opleiding. De organisatie <strong>van</strong> de inrichting en <strong>het</strong> ruime<br />
activiteitenaanbod maken dat de gedetineerden soms keuzes<br />
moeten maken. De vier gedetineerden die de opleiding tot<br />
een goed einde brachten, waren zeer enthousiast. Zij denken<br />
er dan ook aan om hun werk te bekronen met een concert.<br />
‘Marcel’ op de planken<br />
Het théâtre de la communauté <strong>van</strong> Seraing bracht<br />
in de ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Huy een voorstelling <strong>van</strong> <strong>het</strong><br />
stuk ‘Marcel’. Ongeveer twintig gedetineerden waren<br />
aanwezig, net als personeelsleden, medewerkers <strong>van</strong> de<br />
opleidingscentra en twee journalisten <strong>van</strong> de lokale pers.<br />
‘Marcel’ gaat over <strong>het</strong> leven met zijn ups en downs en<br />
over momenten die je naar de keel grijpen. Het is een<br />
harde en indringende voorstelling die haar publiek<br />
confronteert met een realiteit die niet altijd gemakkelijk<br />
te verdragen is. Het is een collectieve creatie. Het gaat<br />
over kruisende blikken langsheen een weg in <strong>het</strong> park en<br />
over <strong>het</strong> verhaal <strong>van</strong> twee mannen die op straat belanden<br />
met slechts een stuk karton boven hun hoofd. ‘Marcel’<br />
is ook de terugblik <strong>van</strong> een man op zijn grootvader, zijn<br />
vader, zijn zoon en <strong>het</strong> verhaal <strong>van</strong> iemand pootje lappen,<br />
tegen de grond smakken en <strong>van</strong> alcohol die warm houdt.<br />
87
88<br />
Betere kansen op de arbeidsmarkt<br />
De ge<strong>van</strong>genis organiseerde in <strong>2011</strong> <strong>het</strong> conferentiedebat<br />
“Où trouver du travail? (“Waar vind ik werk?”) in samenwerking<br />
met de vzw Aide et Reclassement, Forem en <strong>het</strong> Comité<br />
Subrégional de l’Emploi et de la Formation”. Het doel was de<br />
gedetineerden te informeren over de beste manieren om<br />
werk te zoeken.<br />
Achttien gedetineerden woonden <strong>het</strong> debat bij en kregen<br />
de gelegenheid om medewerkers <strong>van</strong> de verschillende<br />
organisaties te ontmoeten. Vooraf moesten zij een vragenlijst<br />
invullen en hun verwachtingen en vragen op papier zetten.<br />
Op basis <strong>van</strong> deze lijsten werd een synthese gemaakt zodat<br />
tijdens <strong>het</strong> debat op ieders vragen kon worden geantwoord.<br />
De basisvragen werden nog aangevuld met vragen over<br />
diploma’s, opleidingen, stages en vereiste competenties en<br />
voorwaarden.<br />
De gedetineerden waren alvast overtuigd en vroegen om<br />
regelmatig zulke sessies te organiseren. Deze zijn immers<br />
nuttig bij de voorbereiding of uitbreiding <strong>van</strong> penitentiair<br />
verlof, uitgaansvergunning, voorwaardelijke invrijheidstelling,<br />
elektronisch toezicht of beperkte detentie.<br />
Verfborstel in de hand<br />
Op 20 november <strong>2011</strong> ging in de ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Huy<br />
een schildersopleiding <strong>van</strong> start. De inrichting werkte<br />
hiervoor samen met de vzw Aide et Reclassement <strong>van</strong> Huy<br />
en met <strong>het</strong> Institut de Promotion Sociale <strong>van</strong> Seraing, dat<br />
voor een lesgever zorgde. Elke donderdag nemen twaalf<br />
gedetineerden deel aan deze beroepsopleiding die in de<br />
bezoekzaal doorgaat. Gedurende drie maanden leren zij over<br />
schilderproducten en –technieken en ook over stukadoors- en<br />
behangwerken.<br />
Deze beroepsopleiding is een win-winsituatie voor zowel de<br />
gedetineerden als de ge<strong>van</strong>genis. De gedetineerden kunnen<br />
niet alleen hun detentie nuttig besteden door zich verder te<br />
ontwikkelen en te werken, maar verhogen met deze opleiding<br />
als schilder ook hun kansen op de arbeidsmarkt na vrijlating.<br />
De ge<strong>van</strong>genis langs haar kant krijgt een mooie opknapbeurt<br />
dankzij <strong>het</strong> schilderswerk.
Focus<br />
Groenten kweken in de moestuin<br />
Voor een kleine ge<strong>van</strong>genis als Huy is <strong>het</strong> niet gemakkelijk om gedetineerden tewerk te stellen. Er zijn maar een beperkt aantal<br />
huishoudelijke taken, technische klusjes en keukenwerk. Het werkaanbod is dus beperkt, goed voor in totaal 25 betrekkingen.<br />
Tewerkstelling <strong>van</strong> gedetineerden<br />
Al meer dan tien jaar lang bleef de moestuin, gelegen langs de ommuring aan de buitenkant <strong>van</strong> de inrichting, braakliggend terrein.<br />
De ge<strong>van</strong>genis besliste in <strong>2011</strong> om de moestuin terug aan te leggen en in gebruik te nemen. Deze herexploitatie bood meteen ook<br />
tewerkstellingsmogelijkheden voor de gedetineerden. In de tuin kunnen twee gedetineerden voortaan aan de slag. De bebouwde<br />
oppervlakte bedraagt 60 m², waar<strong>van</strong> 20 m² in broeikassen.<br />
Eigen groenten op de menukaart<br />
In de moestuin worden tal <strong>van</strong> groenten verbouwd: radijzen, krulsla en blonde sla, uien, platte en gekrulde peterselie, groene<br />
en rode eikenbladsla, raketsla, kropsla, enz. Ook tal <strong>van</strong> tuinkruiden, zoals dragon, tijm, munt, venkel, enz. worden gekweekt. Het<br />
keukenpersoneel gebruikt deze bij de bereiding <strong>van</strong> de menu’s voor zowel personeel als gedetineerden. Door eigen groenten en<br />
kruiden te gebruiken, kan de ge<strong>van</strong>genis flink besparen op de aankoop <strong>van</strong> voedingsmiddelen, wat een grote impact heeft op de<br />
begroting. In de toekomst zal de ge<strong>van</strong>genis zich ook toespitsen op biologische teelt.<br />
89
90<br />
IePer<br />
De ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Ieper is een<br />
kleine ge<strong>van</strong>genis. Zij werd in<br />
1876 in gebruik genomen als<br />
arresthuis maar doet ondertussen<br />
ook dienst als strafhuis. Tijdens de<br />
Tweede Wereldoorlog werd de<br />
ge<strong>van</strong>genis volledig vernield en in<br />
1919 weer opgebouwd. In de jaren<br />
’70 werd een vleugel bijgebouwd<br />
en eind jaren ’90 werd zij grondig<br />
gerenoveerd.<br />
gemiddelde bevolking 91,1<br />
Mannen 91,1<br />
Vrouwen 0<br />
Beklaagden 66,2<br />
Veroordeelden 23,8<br />
Geïnterneerden 0,2<br />
Andere 0,9<br />
Gewoon regime 87,7<br />
Halve vrijheid (veroordeelden) 0<br />
Beperkte detentie 3,4<br />
Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 0<br />
gemiddelde capaciteit 67,0<br />
Personeel voltijds equivalent<br />
Totaal Directie 1,00<br />
Totaal Attachés 1,80<br />
Totaal Administratief 8,05<br />
Totaal Medisch 0,50<br />
Totaal PSD 2,75<br />
Totaal Bewaking / Techniek 65,00<br />
Totaal Erediensten 0<br />
Totaal Buiten kader 0<br />
totaal 79,10
E-learning voor gedetineerden<br />
Sinds november <strong>2011</strong> kunnen gedetineerden in de<br />
ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Ieper via e-learning cursussen volgen. Zij<br />
kunnen zo talen leren maar ook aan computerlessen of<br />
technische cursussen deelnemen. In de ge<strong>van</strong>genis is een<br />
coach aanwezig die eventuele vragen beantwoordt maar de<br />
gedetineerden kunnen ook een beroep doen op specialisten<br />
<strong>van</strong> de VDAB. Nadat zij een cursus volledig hebben gevolgd,<br />
krijgen de gedetineerden een deelnameattest.<br />
Na een eerste evaluatie blijkt dat e-learning in de Ieperse<br />
ge<strong>van</strong>genis een succes is. Er zijn steeds minimum twee<br />
gedetineerden die een cursus volgen. Op de eerste<br />
evaluatievergadering bleek dat een vijftal gedetineerden<br />
elf cursussen hadden aangevraagd. De evaluatie leert dat<br />
e-learning vooral een goed initiatief blijkt te zijn voor de hoger<br />
geschoolde gedetineerden.<br />
Common Assessment Framework<br />
Ook de ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Ieper werkt sinds <strong>2011</strong> met de CAFtool<br />
ter voorbereiding <strong>van</strong> haar operationeel plan. Hierin<br />
neemt iedere ge<strong>van</strong>genis de projecten en doelstellingen op<br />
die zij <strong>het</strong> komende jaar wil realiseren. Met de CAF-tool kan de<br />
ge<strong>van</strong>genis steeds bekijken hoe <strong>het</strong> met de realisatie <strong>van</strong> haar<br />
doelstellingen staat.<br />
Na een aantal informatiesessies nam een vijftiental<br />
personeelsleden deel aan zogenaamde ZEG-vergaderingen.<br />
Tijdens deze vergaderingen stonden zij stil bij de sterke<br />
punten en de verbeterpunten <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genis en dit op<br />
verschillende domeinen zoals personeel, leiderschap, strategie<br />
en planning, resultaten bij gedetineerden, enz. Daarna stelden<br />
zij een honderdtal verbeteracties en zo’n 50 quick wins voor.<br />
De ge<strong>van</strong>genis zal haar volgende operationeel plan uitvoeren<br />
in 2012 en 2013. In dat plan geeft de ge<strong>van</strong>genis vooral<br />
aandacht aan zes verbeterpunten.<br />
Uit de ZEG-vergadering bleek dat de communicatie binnen de<br />
ge<strong>van</strong>genis via formeel en informeel overleg verloopt en via<br />
de officiële procedures zoals dienstorders en mededelingen.<br />
De CAF-oefening maakte duidelijk dat de personeelsleden<br />
dit vaak niet voldoende vinden. De organisatie <strong>van</strong> een<br />
personeelsvergadering, en dit minstens tweemaal per jaar,<br />
is dan ook een must. Op de agenda moet onder andere<br />
een stand <strong>van</strong> zaken <strong>van</strong> <strong>het</strong> operationeel plan en de<br />
verbouwingswerken staan. Daarnaast kan elk personeelslid<br />
ook zelf agendapunten indienen. De vergadering met de<br />
penitentiair bewakingsassistenten ploegchef (PBAP) moet<br />
vaker worden georganiseerd. Elke PBAP zal ook een aantal<br />
verantwoordelijkheden krijgen over de werking <strong>van</strong> de<br />
ge<strong>van</strong>genis.<br />
Een volgend actiepunt is dat de dienstnota’s <strong>van</strong> de<br />
ge<strong>van</strong>genis voor iedereen duidelijk en verstaanbaar moeten<br />
zijn zodat iedereen ook op dezelfde manier kan werken. Elk<br />
document zal door een personeelslid worden geëvalueerd en,<br />
indien nodig, worden aangepast. De inzet <strong>van</strong> <strong>het</strong> personeel<br />
verloopt bovendien niet optimaal. De ge<strong>van</strong>genis zal dan<br />
ook een nieuwe ploegverdeling opmaken. Zij gaat hiervoor<br />
op zoek naar knelpunten en sc<strong>het</strong>st een ideale situatie om<br />
zo een realistische personeelsbezetting uit te werken. Ten<br />
slotte wil de ge<strong>van</strong>genis ook een enquête houden om de<br />
personeelstevredenheid te meten en ieder personeelslid<br />
de kans te geven om zijn leidinggevende te evalueren.<br />
Een andere enquête moet polsen naar de reden waarom<br />
personeelsleden met elkaar <strong>van</strong> shift wisselen en welke shift<br />
de voorkeur krijgt.<br />
91
92<br />
Zomeractiviteiten<br />
De ge<strong>van</strong>genis werkte in de zomer <strong>van</strong> <strong>2011</strong> opnieuw een<br />
heus programma uit voor de gedetineerden. Zo organiseerde<br />
zij, naast <strong>het</strong> jaarlijkse minivoetbaltornooi en een barbecue,<br />
een crea-workshop. Gedetineerden konden grote panelen<br />
beschilderen die werden tentoongesteld op de wandeling<br />
tijdens <strong>het</strong> festival ‘Dranouter achter Tralies’. De workshop<br />
stond in <strong>het</strong> teken <strong>van</strong> <strong>het</strong> thema ‘vrijheid’. Tijdens <strong>het</strong><br />
festival ‘Dranouter achter Tralies’ kwamen een bekende DJ,<br />
een Puertoricaanse en een Britse muziekgroep langs. Aan<br />
<strong>het</strong> einde <strong>van</strong> de zomervakantie konden de gedetineerden<br />
met hun kinderen genieten <strong>van</strong> een speciaal kinderbezoek.<br />
De kinderen konden circusacts leren, zich laten grimeren en<br />
samen met hun ouders genieten <strong>van</strong> een circusoptreden.
Focus<br />
Laatste fase <strong>van</strong> verbouwingswerken<br />
De ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Ieper onderging sinds de jaren ’70 al<br />
heel wat verbouwingswerken. Zo kwam er een nieuwe<br />
cellenvleugel bij en werden eind jaren ’90 de cellen <strong>van</strong> de<br />
oudste vleugel gerenoveerd. De rest <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genis<br />
wordt in drie fasen vernieuwd. In een eerste fase werd al een<br />
nieuwe wandeling gebouwd en de tweede fase zorgde voor<br />
een modern accesgebouw. In de derde fase worden alle<br />
bijgebouwen afgebroken en zullen twee nieuwe vleugels<br />
worden gebouwd waar onder andere een bezoekzaal, een<br />
bibliotheek, sportruimtes en burelen worden voorzien.<br />
Afbraakwerken<br />
In <strong>2011</strong> stonden de afbraakwerken op <strong>het</strong> programma.<br />
De griffie, de boekhouding, de keuken, de strafcel, <strong>het</strong><br />
tandartslokaal, de ruimte voor ongestoord bezoek, de<br />
kleedruimte voor gedetineerden en de polyvalente zaal<br />
werden afgebroken. In de kelder waren eveneens enkele<br />
lokalen onbruikbaar. De ge<strong>van</strong>genis moest een goede<br />
organisatie aan de dag leggen om al deze diensten<br />
een tijdelijk nieuw onderkomen te geven. Tijdens de<br />
graafwerken werd trouwens een bom gevonden uit de Eerste<br />
Wereldoorlog die door DOVO onschadelijk werd gemaakt.<br />
Puzzelwerk<br />
Tijdens de afbraak- en bouwwerken moet de ge<strong>van</strong>genis<br />
voor heel wat diensten andere lokalen voorzien en kunnen<br />
er minder gedetineerden in de ge<strong>van</strong>genis verblijven.<br />
De directeurswoning werd in de mate <strong>van</strong> <strong>het</strong> mogelijke<br />
aangepast. De woonkamer doet nu dienst als griffie en<br />
boekhouding. In de slaapkamers zijn burelen ingericht<br />
voor de directie, de psychosociale dienst en de diensten<br />
<strong>van</strong> de Vlaamse Gemeenschap. Waar de ge<strong>van</strong>genis maar<br />
plaats biedt aan 65 gedetineerden, verblijven hier in<br />
tijden <strong>van</strong> overbevolking meestal zo’n 110 gedetineerden.<br />
Tijdens de werken wordt dit aantal teruggebracht naar 75<br />
gedetineerden. De ge<strong>van</strong>genis bouwde ook een tijdelijke<br />
keuken.<br />
De ge<strong>van</strong>genis wil de activiteiten voor gedetineerden zo goed<br />
mogelijk blijven organiseren. Het atelier blijft behouden maar<br />
in dezelfde ruimte vinden ook heel wat andere activiteiten<br />
plaats, zoals <strong>het</strong> kinderbezoek, ontspanningsavonden,<br />
vormingsactiviteiten, sportgebeurtenissen en vergaderingen.<br />
Het ongestoord bezoek gaat voorlopig door in een cel die de<br />
ge<strong>van</strong>genis hiervoor heeft aangepast.<br />
De meeste diensten zijn verhuisd naar een tijdelijk<br />
onderkomen. De werkzaamheden zullen jaren in beslag<br />
nemen. In <strong>2011</strong> vonden al de afbraakwerken plaats. 2012 is de<br />
start <strong>van</strong> de bouw <strong>van</strong> de twee nieuwe vleugels.<br />
93
94<br />
I t t e r<br />
Ittre<br />
De ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Ittre is een<br />
<strong>van</strong> de recentste ge<strong>van</strong>genissen<br />
in België. In 2002 werd zij in<br />
gebruik genomen als strafhuis. Zij<br />
is ook een <strong>van</strong> de hoogbeveiligde<br />
ge<strong>van</strong>genissen in <strong>het</strong> land.<br />
gemiddelde bevolking 434,4<br />
Mannen 434,4<br />
Vrouwen 0<br />
Beklaagden 7,5<br />
Veroordeelden 426,8<br />
Geïnterneerden 0<br />
Andere 0,1<br />
Gewoon regime 434,4<br />
Halve vrijheid (veroordeelden) 0<br />
Beperkte detentie 0<br />
Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 0<br />
gemiddelde capaciteit 444,0<br />
Personeel voltijds equivalent<br />
Totaal Directie<br />
Totaal Attachés<br />
Totaal Administratief<br />
Totaal Medisch<br />
Totaal PSD<br />
Totaal Bewaking / Techniek<br />
Totaal Erediensten<br />
Totaal Buiten kader<br />
5,00<br />
4,00<br />
22,45<br />
6,55<br />
17,81<br />
334,60<br />
0,50<br />
totaal 390,91<br />
0
Werkgroep rond tuchtprocedures<br />
De ge<strong>van</strong>genisdirectie richtte een werkgroep op die zich<br />
toelegde op de tuchtaspecten. Deze werkgroep bestond<br />
uit penitentiair assistenten, directeurs, een jurist, penitentiair<br />
assistenten-ploegchefs en penitentiair bewakingsassistenten.<br />
Zij zijn immers een belangrijke schakel in <strong>het</strong> informatie- en<br />
beslissingsproces <strong>van</strong> een tuchtprocedure. De werkgroep<br />
stelde ook een balans op <strong>van</strong> de geldende praktijken in<br />
de ge<strong>van</strong>genis. Er werden statistieken opgemaakt over de<br />
frequentie <strong>van</strong> de misdrijven en de zwaarte <strong>van</strong> de straffen.<br />
De werkgroep maakte vervolgens een nauwkeurige analyse<br />
<strong>van</strong> de wetsartikelen die in werking gingen treden. Daarna<br />
werden de straffen die tot dan toe werden opgelegd,<br />
ondergebracht in verschillende categorieën. Ten slotte bekeek<br />
de werkgroep welke straf werd opgelegd aan ieder misdrijf.<br />
Op basis <strong>van</strong> de bevindingen <strong>van</strong> de werkgroep zullen<br />
de verschillende actoren hun eigen ervaringen over<br />
de tuchtprocedures onder de loep nemen, zullen de<br />
tuchtprocedures waar nodig worden aangepast en zal<br />
beter over <strong>het</strong> strafbeleid worden gecommuniceerd. Het<br />
ge<strong>van</strong>genispersoneel zal ook duidelijk worden geïnformeerd<br />
over de nieuwe procedures.<br />
Workshop rapmuziek<br />
Een groep gedetineerden richtte in <strong>2011</strong> een workshop ‘rapmuziek’ op. Zij komen iedere zondagochtend samen. De ge<strong>van</strong>genis<br />
investeerde hiervoor in <strong>het</strong> nodige materiaal, waaronder een mengpaneel en microfoons, en organiseerde zelfs een concert.<br />
Omwille <strong>van</strong> <strong>het</strong> grote succes, besloot de ge<strong>van</strong>genis om nog een tweede concert te geven.<br />
Twee gedetineerden getuigen over de impact <strong>van</strong> deze activiteit op hun dagelijks leven:<br />
“Waarom maak ik rap? Ik ben blijkbaar geboren voor muziek, ook al heb ik mij hier in mijn jeugd nooit mee bezig gehouden. Het maakt<br />
weinig uit waar ik ben. Ik zing en schrijf de woorden die in mij opkomen. Ik doe mijn best om met opgeheven hoofd door <strong>het</strong> leven te<br />
gaan, zelfs in de ge<strong>van</strong>genis. Ik kan mij in mijn teksten uitdrukken. Dat verzacht de zeden en biedt mij een ‘geestelijke uitweg’. Onze<br />
workshop verschilt <strong>van</strong> andere activiteiten. Dat geeft een zekere houvast tijdens mijn opsluiting. Ik heb een bladzijde kunnen omslaan en<br />
ik kan mij richten op de toekomst! “<br />
“De workshop ‘rapmuziek’ is een zeer verrijkende activiteit omdat ik mijn verlegenheid kon overwinnen, de blik <strong>van</strong> de ander kon<br />
trotseren en mij kon uitdrukken zonder risico op vooroordelen. Muziek heeft steeds een kalmerende werking op mij gehad in mijn jeugd<br />
en puberteit, en ook nu nog. Muziek is <strong>het</strong> enige dat me voor een ogenblik laat zweven en dat gevoel heeft mij de moed gegeven om die<br />
aangename kunstvorm te beoefenen. (...) Dat geeft ons in de ge<strong>van</strong>genis een zekere vrijheid. “<br />
95
96<br />
Een blik achter de ge<strong>van</strong>genismuren<br />
De ge<strong>van</strong>genis wilde in <strong>2011</strong> naar buiten treden. Zij<br />
werkte mee aan de reportage over voorwaardelijke<br />
invrijheidstelling en ontving studenten die op bezoek<br />
kwamen of stage liepen in de ge<strong>van</strong>genis. Daarnaast<br />
nam de ge<strong>van</strong>genis deel aan verschillende projecten <strong>van</strong><br />
vzw’s, zoals aan <strong>het</strong> project ‘Cicatrices’ waarbij littekens<br />
<strong>van</strong> gedetineerden werden gefotografeerd. Tijdens <strong>het</strong><br />
project ‘Cara<strong>van</strong>e’ kwamen levensverhalen aan bod<br />
over de relatie tussen gedetineerden en personeel. Vzw<br />
Autrement werkte ten slotte samen met de ge<strong>van</strong>genis<br />
aan een pedagogische kit voor gedetineerden. Een blik <strong>van</strong><br />
buitenaf kan immers de levensomstandigheden binnen<br />
de ge<strong>van</strong>genismuren verbeteren en <strong>het</strong> publiek een beter<br />
beeld geven <strong>van</strong> <strong>het</strong> leven in de ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Ittre.<br />
Gedetineerden als contactpersoon voor<br />
gezondheid<br />
Sinds 2009 fungeert een groep gedetineerden als<br />
contactpersoon voor gezondheid. De groep bestaat uit<br />
verschillende gedetineerden die op vrijwillige basis een<br />
opleiding rond algemene gezondheid volgden die binnen<br />
de ge<strong>van</strong>genismuren werd gegeven door de vzw Service<br />
Education pour la Santé. Zij willen in alle vertrouwen aan<br />
hun medegedetineerden een antwoord geven op vragen<br />
rond overdraagbare aandoeningen, zoals aids, hepatitis of<br />
tuberculose, maar ook over hygiëne, drugs en veilig vrijen.<br />
In <strong>2011</strong> maakten vijf gedetineerden deel uit <strong>van</strong> die groep.<br />
Zij vergaderden elke maandagnamiddag. Twee keer per<br />
maand waren een of meer begeleidsters <strong>van</strong> de SES<br />
aanwezig om de groepsprojecten op te volgen, vragen te<br />
beantwoorden <strong>van</strong> de gedetineerden die contactpersoon zijn<br />
voor gezondheid en hen zowel materiële als pedagogische<br />
ondersteuning te bieden. De gedetineerden <strong>van</strong> deze<br />
groep brengen driemaandelijks <strong>het</strong> krantje ‘L’alchimiste’ uit<br />
met algemene gezondheidsinformatie bestemd voor hun<br />
medegedetineerden.<br />
De vergaderingen verlopen erg vlot. De bewustmaking rond<br />
gezondheid blijft als opdracht erg belangrijk in de ge<strong>van</strong>genis.<br />
Begin 2012 was de werkgroep al aan haar 24e vergadering<br />
toe. De laatste vergadering had als thema ‘geestelijke<br />
gezondheid’.
Focus<br />
Betere familiale banden<br />
Elke verdachte of veroordeelde gedetineerde heeft volgens de<br />
basiswet minstens eenmaal per maand recht op ongestoord<br />
familiebezoek gedurende minimum twee uur. Voortaan is <strong>het</strong><br />
ongestoord bezoek niet langer beperkt tot één bezoeker. Er<br />
zijn nu meerdere personen tegelijk toegelaten tot dat bezoek,<br />
waaronder ook minderjarigen. De ge<strong>van</strong>genis startte daarom<br />
een denkoefening over de manier waarop de procedures rond<br />
ongestoord bezoek moesten worden aangepast.<br />
Een werkgroep binnen de ge<strong>van</strong>genis voerde een onderzoek<br />
naar de bestaande praktijken in andere landen zoals<br />
Frankrijk, Duitsland, Canada, Engeland, Denemarken, Spanje<br />
en Italië. Daaruit bleek dat ongestoord bezoek heel wat<br />
voordelen biedt voor de gedetineerden en hun familie. De<br />
familiebanden blijven sterk en gedetineerden kijken anders<br />
naar hun opsluiting en hun terugkeer naar de maatschappij.<br />
De ge<strong>van</strong>genis onderzocht verschillende aspecten<br />
<strong>van</strong> <strong>het</strong> ongestoord bezoek: plaats, duur, doelpubliek,<br />
toegangsvoorwaarden, veiligheid, welzijn, noodzakelijke<br />
herinrichting, de statistieken over <strong>het</strong> gebruik <strong>van</strong> de<br />
bestaande lokalen, budget, enz. De ge<strong>van</strong>genis voerde daarna<br />
de nodige materiële en technische aanpassingen door. Sinds<br />
1 september <strong>2011</strong> vindt in Ittre dan ook <strong>het</strong> ongestoord<br />
familiebezoek plaats, conform de basiswet.<br />
Een gedetineerde getuigt over de nieuwe bezoekregeling:<br />
“Ik waardeer vooral <strong>het</strong> intieme karakter <strong>van</strong> <strong>het</strong> ongestoord<br />
bezoek. Ik voel mij minder gespannen dan in de bezoekzaal<br />
omdat ik mezelf kan zijn. Tijdens die twee uur kan ik volledig<br />
opgaan in mijn vaderrol. Ik kan opnieuw voeling krijgen met hoe<br />
ik dagdagelijks omga met mijn baby, zodat ik kan ‘ontsnappen’ en<br />
de dagelijkse beslommeringen in de ge<strong>van</strong>genis kan relativeren. Ik<br />
kijk vooral naar de toekomst, want zo’n intens moment geeft mij<br />
de kracht om verder te gaan. Ik vertrek met een glimlach en met<br />
hernieuwde energie. Het zou voor mij de ergste straf zijn als ze dat<br />
bezoek zouden afschaffen.”<br />
97
98<br />
JaMIoulX<br />
In 1975 werd de ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong><br />
Jamioulx in gebruik genomen als<br />
arrest- en strafhuis. De inrichting is<br />
niet gebouwd volgens <strong>het</strong> bekende<br />
Ducpétiaux-model maar in een<br />
vierkant. Alle cellen hebben uitzicht<br />
op een wandeling <strong>van</strong> één hectare.<br />
De ge<strong>van</strong>genis heeft ook een<br />
psychiatrische annex. Op drie <strong>van</strong><br />
de negen secties heerst een open<br />
regime.<br />
gemiddelde bevolking 319,8<br />
Mannen 319,8<br />
Vrouwen 0<br />
Beklaagden 198,6<br />
Veroordeelden 91,9<br />
Geïnterneerden 28,7<br />
Andere 0,7<br />
Gewoon regime 318,3<br />
Halve vrijheid (veroordeelden) 0<br />
Beperkte detentie 1,5<br />
Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 0<br />
gemiddelde capaciteit 232,0<br />
Personeel voltijds equivalent<br />
Totaal Directie 4,80<br />
Totaal Attachés 1,00<br />
Totaal Administratief 21,90<br />
Totaal Medisch 9,00<br />
Totaal PSD 11,30<br />
Totaal Bewaking / Techniek 218,95<br />
Totaal Erediensten 2,00<br />
Totaal Buiten kader 0<br />
totaal 268,95
De violen gelijk gestemd<br />
Een <strong>van</strong> de operationele doelstellingen <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genis<br />
is om een tevredenheidsenquête te organiseren bij <strong>het</strong><br />
bewakingspersoneel en dit om de arbeidskwaliteit te<br />
evalueren. Begin <strong>2011</strong> startte de ge<strong>van</strong>genis dan ook<br />
een project op om de operationele begeleiding door<br />
de penitentiair bewakingsassistenten ploegchefs en de<br />
penitentiair assistenten te verbeteren. Op die manier kan<br />
iedereen op dezelfde manier werken en wordt de kloof<br />
tussen even en oneven teams opgeheven. De ge<strong>van</strong>genis<br />
organiseerde daarom een tweedaagse opleiding om<br />
ploegchefs en penitentiair assistenten te helpen <strong>het</strong> personeel<br />
optimaal te begeleiden en bij te staan.<br />
In de zomer vond een dramatisch incident plaats in de<br />
ge<strong>van</strong>genis waaruit bleek dat niet alle hiërarchische<br />
niveaus op dezelfde manier werken. De ge<strong>van</strong>genis<br />
besloot dan ook om de focus niet zozeer op <strong>het</strong> individueel<br />
en interpersoonlijk niveau te leggen maar eerder op<br />
samenwerken en teamverband. De ge<strong>van</strong>genis verving<br />
daarom de oorspronkelijke opleiding door een seminarie<br />
met als doel de verschillende werkwijzen binnen <strong>het</strong> bureau<br />
<strong>van</strong> de penitentiair assistenten zo goed mogelijk op elkaar<br />
afstemmen. Het directieteam en de penitentiair assistenten<br />
ploegchefs hadden hun eigen werking al doorgelicht<br />
vooraleer aan <strong>het</strong> seminarie deel te nemen.<br />
In 2012 vindt een teambuilding plaats voor de<br />
ge<strong>van</strong>genisdirectie en de penitentiair assistenten en daarna<br />
zullen zij op vaste tijdstippen met elkaar vergaderen. Een<br />
ander project zal ook worden ontwikkeld voor de ploegchefs.<br />
Een streepje klassieke muziek<br />
Op 20 december <strong>2011</strong> bereikte <strong>het</strong> culturele<br />
activiteitenprogramma voor de gedetineerden zijn<br />
hoogtepunt met een concert <strong>van</strong> <strong>het</strong> Koninklijk Kamerorkest<br />
<strong>van</strong> Wallonië. De ge<strong>van</strong>genis wilde zo een tipje <strong>van</strong> de sluier<br />
oplichten <strong>van</strong> een cultuurdomein dat in de ge<strong>van</strong>genis<br />
zelden aan bod komt: klassieke muziek. Meer dan 73<br />
gedetineerden woonden <strong>het</strong> concert bij en genoten <strong>van</strong> de<br />
muziek <strong>van</strong> grootmeesters zoals Brahms, Massenet, Mozart<br />
en Suk. Het orkest werd onthaald op een warm applaus en<br />
de musici konden tijdens een kleine receptie zelfs even met<br />
enkele gedetineerden praten. Het evenement kon rekenen<br />
op heel wat media-aandacht en werd beschreven als “een<br />
verrijkende ervaring voor zowel de externe actoren als<br />
gedetineerden. Een initiatief dat voor herhaling vatbaar is.” De<br />
RTBF, Télésambre en de kranten Le Soir en La Nouvelle Gazette<br />
brachten verslag uit over <strong>het</strong> evenement.<br />
Bron: Sudpresse<br />
De RTBF publiceerde onderstaand artikel op haar website:<br />
Musique classique à la prison de Jamioulx<br />
Les détenus du pénitencier de Jamioulx, près de Charleroi, ont<br />
pu assister ce mardi soir à un concert de musique classique. Il<br />
s’agissait d’un rendez-vous exceptionnel avec l’Orchestre Royal<br />
de Chambre de Wallonie.<br />
La formation musicale a livré son concert de<strong>van</strong>t une centaine<br />
de détenus. Il s’agissait d’une première en Belgique. Jamais,<br />
à ce jour, la musique classique n’avait franchi les portes<br />
d’une prison. L’accueil a été au-delà des espérances des<br />
organisateurs. A tel point que rendez-vous a déjà été pris pour<br />
l’année prochaine.<br />
Durant une heure, les 12 musiciens ont joué des extraits de<br />
leur répertoire. Parmi eux figurait Ronald Van Spaendonck,<br />
clarinettiste mondialement reconnu. A<strong>van</strong>t le concert, ce<br />
dernier avouait s’interroger sur la réaction de ce public<br />
particulier. Mais, après la prestation, il était conquis par<br />
la réaction de l’assistance. Ses propos ainsi que ceux de<br />
Christine Oliosi, directrice de l’établissement pénitentiaire et<br />
ceux de Laurent Facq, directeur général de l’Orchestre Royal<br />
de Chambre de Wallonie, sont à écouter ci-contre dans<br />
les reportages de Christine Borowiak et Nicolas Poloczek.<br />
Augustin Dumay, violoniste de renommée internationale, et le<br />
procureur du roi de Charleroi, Christian De Valkeneer ont aussi<br />
livré leurs impressions à nos envoyés spéciaux.<br />
Daniel Barbieux, Nicolas Poloczek et Christine Borowiak<br />
Bron : www.rtbf.be, 21 december <strong>2011</strong><br />
99
100<br />
Duurzame ontwikkeling<br />
In <strong>het</strong> kader <strong>van</strong> een Europees project ondertekende de cel<br />
Duurzame Ontwikkeling <strong>van</strong> de FOD Justitie in 2010 een<br />
partnerschap met Fedesco, een onderneming die zich inzet<br />
om overheidsgebouwen meer energie-efficiënt te maken.<br />
Verschillende projecten werden op touw gezet, onder andere<br />
in de ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Jamioulx. De bedoeling <strong>van</strong> dat project<br />
was om <strong>het</strong> energieverbruik te verminderen dat goed was<br />
voor een <strong>van</strong> de hoogste peilen <strong>van</strong> alle overheidsgebouwen.<br />
Het elektriciteitsverbruik was niet extreem hoog in vergelijking<br />
met de andere ge<strong>van</strong>genissen, maar <strong>het</strong> gasverbruik rees wel<br />
de pan uit in verhouding tot de oppervlakte <strong>van</strong> <strong>het</strong> gebouw.<br />
Er werden drie pijlers ontwikkeld om <strong>het</strong> energieprobleem aan<br />
te pakken. Ten eerste moesten de daken en de buitenmuren<br />
worden geïsoleerd en moesten de ventilatiesystemen worden<br />
aangepast. Vervolgens zou een warmtekrachtkoppeling<br />
tegelijkertijd elektriciteit en warmte kunnen opwekken en ten<br />
slotte werd beslist om zonnepanelen te plaatsen.<br />
Tijdens de laatste maanden <strong>van</strong> <strong>2011</strong> werd gestart met de<br />
dakisolatie en de installatie <strong>van</strong> de warmtekrachtkoppeling.<br />
Deze investering kan op zes jaar worden afgeschreven. De<br />
dakisolatie, met een totale oppervlakte 5 800 m², is ideaal<br />
om te combineren met zonnepanelen met een isolerende<br />
laag, die warm water voor <strong>het</strong> sanitair produceren. Een<br />
dakoppervlakte <strong>van</strong> 900 m² is naar <strong>het</strong> zuiden gericht en<br />
wordt nooit overschaduwd, wat meteen een buitenkans is<br />
voor energiebesparing.
Focus<br />
Brandveiligheid voorop<br />
Voor de ge<strong>van</strong>genis in Jamioulx is preventie <strong>van</strong> incidenten<br />
bij brand een <strong>van</strong> de pijlers <strong>van</strong> <strong>het</strong> beleid rond veiligheid<br />
en welzijn op <strong>het</strong> werk. Het gebouw dateert <strong>van</strong> 1975 en de<br />
normen voor brandveiligheid zijn sindsdien erg geëvolueerd.<br />
De ge<strong>van</strong>genis deed de voorbije twee jaar dan ook de nodige<br />
inspanningen om de brandveiligheid in <strong>het</strong> gebouw te<br />
verbeteren.<br />
Interventieteams bij brand<br />
In 2010 werd <strong>het</strong> eerstelijns interventieteam gereorganiseerd<br />
en versterkt. 24 personeelsleden volgden hiervoor een<br />
opleiding in <strong>het</strong> opleidingscentrum in Marneffe. Die opleiding<br />
werd in <strong>2011</strong> aangevuld met een specifieke module waarin de<br />
thema’s ‘interventie bij brand en bij sterke rookontwikkeling’<br />
en ‘<strong>het</strong> gebruik <strong>van</strong> zuurstofflessen’ aan bod kwamen. Deze<br />
opleidingen werden gegeven door brandweerlui. Het<br />
interventieteam kon hun kennis al twee keer toepassen bij<br />
interventies in cellen waarin gedetineerden brand hadden<br />
gesticht. Door hun snelle reactie en professionele optreden<br />
konden zij tijdens de laatste interventie een leven redden.<br />
Evacuatieoefeningen<br />
Daarnaast startte de ge<strong>van</strong>genis in 2010 en <strong>2011</strong> een<br />
denkoefening met de regionale brandweer en de<br />
federale en gemeentelijke overheden over een algemene<br />
evacuatieoefening <strong>van</strong> <strong>het</strong> gebouw. De betrokken partijen<br />
sloten een akkoord over de interventiescenario’s bij rampen.<br />
Brandveilige infrastructuur<br />
Dankzij de steun <strong>van</strong> de gemeentelijke overheden kregen<br />
de brandbeveiligingswerken aan <strong>het</strong> gebouw groen licht.<br />
De eerste werken in <strong>het</strong> cellulair gedeelte zijn bijna klaar. De<br />
vleugels werden in compartimenten onderverdeeld en er zijn<br />
overal brandwerende deuren geplaatst.<br />
Niet minder dan 450 rookdetectoren werden ‘s nachts door<br />
werkploegen in <strong>het</strong> gebouw geplaatst, buiten <strong>het</strong> zicht<br />
<strong>van</strong> de gedetineerden. Deze installaties zullen op korte<br />
termijn elektronisch kunnen worden bediend <strong>van</strong>uit <strong>het</strong><br />
controlecentrum. Via dat paneel kunnen incidenten met<br />
warmte- en/of rookontwikkeling snel worden geïdentificeerd<br />
en gelokaliseerd. Het tweede deel <strong>van</strong> <strong>het</strong> project, de<br />
beveiliging <strong>van</strong> <strong>het</strong> administratieve gebouw, bevindt zich in<br />
de planningfase.<br />
Betere interventieprocedures<br />
Sinds september <strong>2011</strong> houdt een werkgroep zich bezig<br />
met de verbetering <strong>van</strong> de interne interventieprocedures<br />
bij incidenten en met de evacuatie <strong>van</strong> gedetineerden en<br />
personeel bij brand. Er wordt een scenario uitgetekend<br />
waarin niet op de interventie <strong>van</strong> de brandweer kan worden<br />
gewacht. De werkgroep analyseert elk type incident op<br />
basis <strong>van</strong> de plaats in de ge<strong>van</strong>genis waar <strong>het</strong> incident zich<br />
voordoet en de eventuele aanwezigheid <strong>van</strong> personeelsleden<br />
en gedetineerden. In 2012 zal de werkgroep simulaties<br />
uitwerken.<br />
101
102<br />
lantIn<br />
De penitentiaire inrichting <strong>van</strong><br />
Lantin is gebouwd naar Amerikaans<br />
en Duits model. Zij is de grootste<br />
inrichting <strong>van</strong> <strong>het</strong> land en daarom<br />
opgesplitst in afzonderlijke<br />
entiteiten: een arresthuis, een<br />
strafhuis, een vrouwenafdeling,<br />
een psychiatrische annex en een<br />
polikliniek.<br />
gemiddelde bevolking 971,0<br />
Mannen 891,6<br />
Vrouwen 79,4<br />
Beklaagden 390,6<br />
Veroordeelden 535,8<br />
Geïnterneerden 40,8<br />
Andere 3,8<br />
Gewoon regime 970,9<br />
Halve vrijheid (veroordeelden) 0<br />
Beperkte detentie 0,1<br />
Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 0<br />
gemiddelde capaciteit 694,0<br />
Personeel voltijds equivalent<br />
Totaal Directie 9,00<br />
Totaal Attachés 4,00<br />
Totaal Administratief 52,20<br />
Totaal Medisch 19,95<br />
Totaal PSD 26,25<br />
Totaal Bewaking / Techniek 688,66<br />
Totaal Erediensten 4,80<br />
Totaal Buiten kader 0<br />
totaal 804,86
Nieuwe vleugel met gemeenschapsregime<br />
in strafhuis<br />
In <strong>het</strong> strafhuis <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genis is een nieuwe vleugel<br />
met gemeenschapsregime geopend waar gedetineerden<br />
een groot deel <strong>van</strong> de tijd samenleven. Het gedrag <strong>van</strong><br />
de gedetineerde tegenover <strong>het</strong> personeel vormt <strong>het</strong><br />
hoofdcriterium om op deze vleugel te mogen verblijven. Het<br />
personeel was nauw betrokken bij de uitwerking <strong>van</strong> <strong>het</strong><br />
project en analyseerde <strong>het</strong> profiel <strong>van</strong> mogelijke kandidaten.<br />
Het gaat om een halfopen vleugel waar de celdeuren op<br />
verschillende tijdstippen <strong>van</strong> de dag open blijven. In een<br />
gemeenschappelijke zaal kunnen de gedetineerden samen<br />
eten, televisie kijken, aan sport doen, enz. Op deze vleugel<br />
sorteren de gedetineerden ook hun afval.<br />
Hassan vertelt: “Het is een voordeel omdat je op deze vleugel<br />
voor een groot deel zelf je dag kan inplannen. Het verzacht de<br />
spanningen en bevordert de relaties met <strong>het</strong> personeel. (…) Het<br />
is niet altijd gemakkelijk want je kan natuurlijk niet met iedereen<br />
even goed overweg. Je moet hiermee leren omgaan en je moet<br />
respect hebben voor elkaar. Het is een goed systeem want je inzet<br />
wordt beloond.”<br />
Een penitentiair bewakingsassistent-ploegchef vertelt waarom<br />
<strong>het</strong> project een succes is: “Het personeel, <strong>van</strong> bewakingsassistent<br />
tot directie, week niet af <strong>van</strong> de opzet. Geen enkele gedetineerde<br />
kreeg zomaar een plaats op de vleugel. Zij hebben allen hun<br />
plaats moeten verdienen en moeten bewijzen dat zij in staat zijn<br />
die te behouden. De personeelsleden hebben onderling overlegd<br />
om een gestroomlijnd, efficiënt en vooral autonoom beheer te<br />
realiseren en de tucht te handhaven. De gedetineerden voelen<br />
zich betrokken bij <strong>het</strong> leven op de vleugel omdat zij kunnen praten<br />
met <strong>het</strong> personeel en zelf dagelijkse taken in handen nemen.”<br />
Op de catwalk<br />
tijdens <strong>het</strong> schooljaar 2010-<strong>2011</strong> volgden enkele<br />
vrouwelijke gedetineerden een opleiding ‘snit en naad’.<br />
uit oude kledij maakten zij nieuwe kledingstukken<br />
die aan een goed doel werden geschonken. in juni<br />
organiseerden acht <strong>van</strong> hen een modeshow. Zij<br />
maakten kleding voor hun familie en voor zichzelf en<br />
defileerden ermee op de catwalk. in aanwezigheid <strong>van</strong><br />
medegedetineerden, directies <strong>van</strong> de scholen voor<br />
sociale promotie, leden <strong>van</strong> de psychosociale dienst en<br />
<strong>van</strong> Justitieel Welzijnswerk toonden zij hun creaties. De<br />
modeshow was een ware boost voor hun zelfvertrouwen.<br />
Cel Personeelsbegeleiding<br />
twee gedetineerden vertellen:<br />
“Het is goed om te kunnen tonen wat wij hebben<br />
gerealiseerd. De schoonheidsspecialisten zorgden ervoor<br />
dat de make-up en <strong>het</strong> kapsel bij onze gelaatskleur,<br />
onze kleren en de kleur <strong>van</strong> onze ogen en haar pasten<br />
en daardoor voelden wij ons mooier. Het geeft ons een<br />
ander zelfbeeld en maakt ons vreugdevol. Wij voelen ons<br />
gewaardeerd en dat doet goed. Bovendien kan <strong>het</strong> ook<br />
anderen aanmoedigen.”<br />
Ook de leerkracht snit-en-naad weet hoe belangrijk de<br />
opleiding voor hen was: “Het geeft elke gedetineerde,<br />
ongeacht haar oorspronkelijke vakkennis, de<br />
gelegenheid om haar creaties te tonen die ze volledig zelf<br />
heeft gemaakt. Bij <strong>het</strong> maken <strong>van</strong> de kledij zijn ze immers<br />
vrij om de stof en de snit te bepalen.”<br />
Sinds maart <strong>2011</strong> is de cel Personeelsbegeleiding operationeel in de ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Lantin. Het personeel kan hier terecht voor<br />
psychologische begeleiding en informatie over sociale zaken. Maandelijks wordt de permanentie <strong>van</strong> deze cel vastgelegd. Alle<br />
personeelsleden kregen via e-mail informatie over de praktische regeling en over de permanentiedata. Zij vinden de informatie ook<br />
terug op <strong>het</strong> intranet <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genis en in de brochure ‘Des psychologues à votre écoute’.<br />
103
104<br />
Gloednieuwe keuken<br />
Sinds 11 april <strong>2011</strong> kan <strong>het</strong> keukenpersoneel <strong>van</strong> de<br />
ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Lantin aan de slag in een gloednieuwe<br />
keuken. De vroegere keuken was verouderd en renovatie<br />
was dan ook broodnodig. In augustus 2010 startte de Regie<br />
der Gebouwen met de werken. Tijdens de renovatie nam <strong>het</strong><br />
keukenpersoneel hun intrek in containers met een uitgeruste<br />
maar kleine keuken. Hoewel op vlak <strong>van</strong> menu’s en werkwijze<br />
soms improvisatie nodig was, leidde de situatie op geen enkel<br />
moment tot incidenten.<br />
Dankzij <strong>het</strong> advies <strong>van</strong> <strong>het</strong> Federaal Agentschap voor<br />
Voedselveiligheid en <strong>het</strong> lokale brandweerkorps voldoet de<br />
nieuwe keuken volledig aan de veiligheidsnormen. In de<br />
keuken is er voortaan een ‘koude zone’ voor de bereiding <strong>van</strong><br />
koude gerechten, een ‘warme zone’ met bak- en braadplaten,<br />
ovens, frituurpannen, enz. en een ‘vuile zone’. Dankzij de<br />
nieuwe infrastructuur en de betere werkomstandigheden<br />
kunnen de personeelsleden en de gedetineerden die in de<br />
keuken aan de slag zijn op een professionelere manier de<br />
maaltijden voor de zowat 1000 gedetineerden bereiden.<br />
Filmclub Cinévasion<br />
In samenwerking met de Stichting voor Morele Bijstand<br />
aan Ge<strong>van</strong>gen en de vzw’s ‘Artatouille’ en ‘CTV Médias’<br />
organiseerde de ge<strong>van</strong>genis maandelijks de filmclub<br />
‘Cinévasion’ voor gedetineerden in <strong>het</strong> arresthuis. Een moreel<br />
consulente <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genis, een mediapedagoge en een<br />
filmexpert zorgden voor begeleiding.<br />
Aan de hand <strong>van</strong> verschillende thema’s konden de<br />
deelnemers <strong>van</strong> gedachten wisselen, hun kritische zin<br />
ontwikkelen en filmkennis opdoen. Enkele onder hen kregen<br />
bovendien de kans om hun kennis toe te passen als juryleden<br />
<strong>van</strong> <strong>het</strong> Vrijheidsfestival, een kunst- en filmfestival over rechten<br />
en vrijheden.<br />
Een gedetineerde reageerde alvast enthousiast:<br />
“Ik heb ‘Cinévasion’ gevolgd <strong>van</strong>af de eerste sessie. Ik ben erg<br />
tevreden over de discussies en de thema’s uit de reportages.<br />
Dankzij deze activiteit kon ik <strong>het</strong> ge<strong>van</strong>genisleven en vooral<br />
de negatieve discussies op de wandeling een beetje vergeten.<br />
De meeste discussies met de andere gedetineerden waren<br />
hoogstaand.”<br />
Rapmuziek met Kaer<br />
In <strong>het</strong> kader <strong>van</strong> een alfabetiseringscursus in <strong>het</strong> strafhuis<br />
maakten elf gedetineerden rapmuziek samen met Kaer,<br />
zanger <strong>van</strong> de groep ‘Starflam’. Zij schreven de teksten en de<br />
artiest zette ze op muziek. Daarna werd de muziek op een<br />
cd opgenomen. Tijdens La Fête de la Music in juni konden<br />
de medegedetineerden de muziek beluisteren. Dit artistiek<br />
project is een samenwerking tussen de ge<strong>van</strong>genis, een<br />
kunstenaar en een organisatie die alfabetiseringscursussen<br />
geeft. De gedetineerden waren enthousiast. Zij kregen de<br />
kans om via muziek uitdrukking te geven aan hun belevingen,<br />
hun ervaringen, hun opstandigheid en hun hoop.<br />
“Ik kon mijn gedachten de vrije loop laten. Ik<br />
wist niet dat ik in staat was tot zulke resultaten.<br />
Wat ik onthoud uit dit mooie avontuur is dat<br />
men zichzelf kan verbazen wanneer men zich<br />
ergens echt op toelegt.”
Focus<br />
Kantinebestellingen beter beheerd<br />
Dankzij een nieuwe leverancier en een elektronische<br />
werkwijze kan de ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Lantin de kantinebestellingen<br />
efficiënter beheren. Sinds 1993 werkte de<br />
ge<strong>van</strong>genis samen met een zelfstandige leverancier die in<br />
de kantine zijn stock bewaarde en de bestellingen beheerde<br />
volgens een eigen systeem waar<strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genis<br />
volledig afhankelijk was. Hij deed daarvoor een beroep op<br />
gedetineerden. Het pensioen <strong>van</strong> deze leverancier was dan<br />
ook voor de ge<strong>van</strong>genis de perfecte gelegenheid om een<br />
nieuwe leverancier te zoeken en haar kantinesysteem te<br />
verbeteren. Resultaat is een betere dienstverlening aan de<br />
gedetineerden en tijdswinst voor <strong>het</strong> personeel.<br />
Nieuwe leverancier<br />
Om een nieuwe leverancier te vinden, schreef de centrale<br />
dienst Begroting, Aankopen en Boekhouding een<br />
overheidsopdracht uit. Op 18 mei tekende de ge<strong>van</strong>genis een<br />
overeenkomst met een bedrijf dat een GB Partner beheert.<br />
Efficiënt beheer <strong>van</strong> kantinebestellingen<br />
In de kantine <strong>van</strong> Lantin bestellen de gedetineerden wekelijks<br />
voor 12 000 tot 20 000 euro aan artikelen. In <strong>het</strong> oude<br />
systeem moesten drie gedetineerden de bestelde artikelen<br />
encoderen in <strong>het</strong> programma <strong>van</strong> de leverancier. Om de<br />
bestellingen efficiënter te beheren, besliste de ge<strong>van</strong>genis<br />
in samenwerking met de directie ICT om de bestelbons<br />
te digitaliseren. De digitale bons worden ingevoerd in <strong>het</strong><br />
programma Justix en <strong>het</strong> geld gaat automatisch <strong>van</strong> de<br />
rekening <strong>van</strong> de gedetineerden af. Vervolgens worden de<br />
bestelbonnen elektronisch aangemaakt. De ge<strong>van</strong>genis maakt<br />
sinds juni <strong>2011</strong> gebruik <strong>van</strong> dit nieuwe efficiëntere systeem.<br />
De overgang <strong>van</strong> <strong>het</strong> oude naar <strong>het</strong> nieuwe systeem verliep<br />
probleemloos. Het personeel leerde ermee werken en paste<br />
haar werkgewoontes aan.<br />
Het scansysteem betekende bovendien een grote tijdswinst<br />
voor de dienst <strong>van</strong> de lopende rekeningen in de ge<strong>van</strong>genis.<br />
Deze werd gereorganiseerd met als resultaat een vlottere en<br />
meer overzichtelijke behandeling <strong>van</strong> de bestellingen.<br />
Eén bestelbon voor vier kantines<br />
Het systeem voldoet volledig aan de verwachtingen. Naast<br />
gewone en verse artikelen, zorgde de ge<strong>van</strong>genis er ook<br />
voor dat de gedetineerden via <strong>het</strong>zelfde systeem telefoontijd<br />
kunnen aankopen en tijdschriften kunnen bestellen. In plaats<br />
<strong>van</strong> vier bestelbonnen, moeten de gedetineerden er nu nog<br />
maar één invullen. Met <strong>het</strong> nieuwe systeem is <strong>het</strong> noodzakelijk<br />
dat zij dit correct doen en dat zij hier dus de nodige aandacht<br />
aan besteden.<br />
105
106<br />
leuven-centraal<br />
De Leuvense centrale ge<strong>van</strong>genis<br />
is sinds 1860 een <strong>van</strong> de weinige<br />
Belgische ge<strong>van</strong>genissen waar een<br />
uitsluitend gesloten regime heerst<br />
dat aangepast is aan een langdurig<br />
verblijf. De ge<strong>van</strong>genis is bedoeld<br />
voor strafuitvoering.<br />
gemiddelde bevolking 344,2<br />
Mannen 344,2<br />
Vrouwen 0<br />
Beklaagden 38,2<br />
Veroordeelden 294,3<br />
Geïnterneerden 1,9<br />
Andere 9,7<br />
Gewoon regime 342,5<br />
Halve vrijheid (veroordeelden) 0<br />
Beperkte detentie 1,7<br />
Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 0<br />
gemiddelde capaciteit 350<br />
Personeel voltijds equivalent<br />
Totaal Directie 2,60<br />
Totaal Attachés 2,00<br />
Totaal Administratief 14,35<br />
Totaal Medisch 1,90<br />
Totaal PSD 10,75<br />
Totaal Bewaking / Techniek 198,25<br />
Totaal Erediensten 2,60<br />
Totaal Buiten kader 0<br />
totaal 232,45
Theatervoorstelling<br />
De toneelgroep ‘Leven-Centraal’ gaf eind april weer <strong>het</strong><br />
beste <strong>van</strong> zichzelf tijdens enkele voorstellingen <strong>van</strong> hun<br />
43e toneelproductie ‘Met volle goesting’ in de Leuvense<br />
ge<strong>van</strong>genis. Zij traden op voor gedetineerden én voor<br />
personeel en hun familie. Het publiek was na een avondje<br />
humor op de planken laaiend enthousiast. Tijdens de zes<br />
avonden dat zij <strong>het</strong> toneelstuk speelden, kwamen telkens<br />
meer dan 130 personen kijken.<br />
<strong>2011</strong> was een speciale editie. Marijke Bollen, een <strong>van</strong> de<br />
externe actrices speelde voor de 20ste keer mee: “Niet alleen<br />
voor de genodigden zijn dit speciale avonden, ook voor mij zijn<br />
de voorbije jaren zeer speciaal geweest. Ik werd <strong>van</strong>af <strong>het</strong> eerste<br />
ogenblik aanvaard, nergens of op geen enkel ogenblik heb ik<br />
me hier onveilig gevoeld of is iemand niet correct tegenover me<br />
geweest. Het doet wat met een mens als je ziet wat de toneelgroep<br />
‘Leven Centraal’ voor de mannen betekent, hoe ze er zich voor<br />
inzetten, hoe je ze erdoor ziet veranderen. Het is een hechte groep<br />
die er veel voor over heeft. Kijk maar eens naar de prestatie <strong>van</strong><br />
verleden jaar gekoppeld aan een goed doel. Ik zou <strong>het</strong> voor geen<br />
geld hebben willen missen.”<br />
Een vleugje klassieke muziek<br />
De ge<strong>van</strong>genis betreedt in haar cultuuraanbod ook de<br />
minder voor de hand liggende paden. Naast popconcerten<br />
organiseert zij ook regelmatig klassieke concerten. In <strong>2011</strong><br />
genoten telkens een dertigtal gedetineerden <strong>van</strong> een<br />
klavecimbelconcert <strong>van</strong> een internationaal vermaarde<br />
virtuoze, <strong>van</strong> een concert door <strong>het</strong> 80-koppige Universitair<br />
Harmonieorkest <strong>van</strong> de KU Leuven en <strong>van</strong> een concert <strong>van</strong><br />
een blazersensemble <strong>van</strong> de Munt.<br />
Bibliotheek voor beklaagden<br />
De centrale ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Leuven is in de eerste plaats<br />
een inrichting voor veroordeelden. Toch verblijven hier<br />
ook een vijftigtal beklaagden. De ge<strong>van</strong>genis bouwde in<br />
<strong>2011</strong> <strong>het</strong> regime voor de beklaagden verder uit door onder<br />
andere een betere onthaalprocedure te voorzien, meer<br />
sport- en ontspanningsactiviteiten aan te bieden en de<br />
bibliotheekwerking te verbeteren.<br />
De beklaagdenafdeling beschikte al over een eigen<br />
bibliotheek, maar de infrastructuur, <strong>het</strong> materiaal en <strong>het</strong><br />
beheer moesten dringend worden verbeterd. Een klein en<br />
rommelig lokaal met een beperkt en verouderd aanbod<br />
werd uitgebreid en omgevormd tot een aangename ruimte,<br />
verdubbeld in oppervlakte, waar gedetineerden de keuze<br />
hebben uit een ruime collectie boeken, tijdschriften, kranten,<br />
strips, cd’s, gezelschapspellen, enz. Gedetineerden kunnen<br />
hier niet enkel boeken lenen maar zich ook ontspannen<br />
en hun sociale contacten onderhouden. Een veroordeelde<br />
gedetineerde werkt als bibliothecaris met de ondersteuning<br />
<strong>van</strong> een vrijwilliger, die de bibliotheek de jaren voordien<br />
beheerde.<br />
107
108<br />
KURT, ZEVEN JAAR<br />
IN DE GEVANGENIS<br />
LEVENSLANG PAPA<br />
Wie achter tralies voelt dat hij nog toekomst<br />
heeft, hervalt minder na vrijlating.<br />
Kijk op bzn.be wat jij kan doen.<br />
We worden er allemaal beter <strong>van</strong>.<br />
Within-Without-Walls<br />
ge<strong>van</strong>genisactieBZN_A3-affiche_dd.26.10.<strong>2011</strong>-finaal.indd 1 26-10-<strong>2011</strong> 09:55:11<br />
V.U.: Bond zonder Naam vzw, Sint-Jacobsmarkt 39, B-2000 Antwerpen<br />
Ge<strong>van</strong>genenactie Bond zonder Naam<br />
De Bond zonder Naam organiseerde in <strong>2011</strong> een actie waarin<br />
zij aandacht vroeg voor de situatie <strong>van</strong> gedetineerden. De<br />
centrale ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Leuven droeg haar steentje bij om<br />
<strong>van</strong> deze actie een succes te maken. Zo was de ge<strong>van</strong>genis de<br />
setting voor <strong>het</strong> campagnespotje en de persconferentie. De<br />
campagne ging <strong>van</strong> start onder ruime mediabelangstelling<br />
en in aanwezigheid <strong>van</strong> bekende Vlamingen, die als<br />
campagneambassadeurs fungeerden, en verschillende politici.<br />
De Bond zonder Naam maakte de campagne bij <strong>het</strong> grote<br />
publiek bekend in <strong>het</strong> Radio2-programma ‘En nu serieus’ dat<br />
rechtstreeks werd uitgezonden <strong>van</strong>uit de bezoekzaal <strong>van</strong><br />
de ge<strong>van</strong>genis. Een twintigtal gedetineerden volgden de<br />
uitzending, samen met hun familieleden en een vijftiental<br />
personeelsleden. Zo kon de buitenwereld zien dat de<br />
ge<strong>van</strong>genissen een open geest hebben en betrokken zijn met<br />
wat leeft in de buitenwereld.<br />
Paasbrunch<br />
Op paasdag organiseerde de werkgroep affectieve relaties<br />
<strong>van</strong> de Leuvense centrale ge<strong>van</strong>genis voor <strong>het</strong> eerst een<br />
paasbrunch voor de gedetineerden en hun familie. De<br />
kosten <strong>van</strong> dit initiatief werden volledig gedragen door de<br />
deelnemende gedetineerden die samen met hun familie<br />
konden genieten <strong>van</strong> een uitgebreid ontbijtbuffet. De leden<br />
<strong>van</strong> de werkgroep affectieve relaties namen de bediening<br />
voor hun rekening.<br />
De reacties tijdens en na de brunch waren zeer positief.<br />
Voor sommige familieleden was <strong>het</strong> leuk om nog eens met<br />
<strong>het</strong> hele gezin te ontbijten. Voor de allerkleinsten waren<br />
een bezoek <strong>van</strong> de paashaas en lekkere chocolade-eieren<br />
voorzien. Om iedereen de kans te geven werd in twee shiften<br />
gewerkt en om alles tussendoor klaar te zetten moest <strong>van</strong><br />
elk bezoekmoment wat tijd worden ingeleverd. Maar de<br />
gedetineerden hadden dit er zeker voor over. Ook <strong>het</strong> gewone<br />
bezoek ging door in een aparte bezoekruimte zodat niemand<br />
een bezoekmoment moest inleveren. Twee groepen <strong>van</strong><br />
22 gedetineerden en hun familie, goed voor 160 personen,<br />
namen deel aan deze eerste paasbrunch.<br />
Opendeurdag voor potentiële<br />
werkgevers<br />
De ge<strong>van</strong>genis startte in 2010 met een project om de<br />
tewerkstelling <strong>van</strong> gedetineerden te verbeteren. In mei <strong>2011</strong><br />
brachten enkele potentiële werkgevers een bezoek aan<br />
de ge<strong>van</strong>genis. In totaal namen 21 bedrijven uit specifieke<br />
sectoren een kijkje achter de ge<strong>van</strong>genismuren en maakten zij<br />
kennis met ge<strong>van</strong>genisarbeid.<br />
Vooral bedrijven uit de bouw- en horecasector en<br />
verschillende wasserijen namen deel. Gedetineerden en<br />
werkhuisbegeleiders lieten hen zien hoe zij werken. Aan<br />
de hand <strong>van</strong> de competentieprofielen en de ervaringspas<br />
konden de werkgevers zien over welke competenties<br />
gedetineerden beschikken. Zo kunnen zij zich een realistischer<br />
beeld vormen over de vaardigheden die een ex-gedetineerde<br />
opgedaan heeft in de ge<strong>van</strong>genis als hij in de toekomst bij<br />
hen komt solliciteren.
Focus<br />
Rampoefening<br />
Op 22 november <strong>2011</strong> organiseerde de veiligheidscel<br />
<strong>van</strong> de stad Leuven voor <strong>het</strong> eerst een multidisciplinaire,<br />
grootschalige rampoefening in de centrale ge<strong>van</strong>genis<br />
<strong>van</strong> Leuven. De ge<strong>van</strong>genis was nauw betrokken bij de<br />
voorbereidingen, de organisatie en de uitwerking <strong>van</strong><br />
deze oefening. De bedoeling was om de werking <strong>van</strong><br />
<strong>het</strong> Bijzonder Nood- en Interventieplan te evalueren.<br />
De hulpverleningsinstanties en de ge<strong>van</strong>genis oefenen<br />
regelmatig elk hun eigen nood- en interventieprocedures.<br />
De ge<strong>van</strong>geniscontext heeft echter een grote invloed op<br />
de manier waarop de verschillende hulpverleningsdiensten<br />
tussenkomen. Een multidisciplinaire rampoefening is nuttig<br />
om de violen gelijk te stemmen.<br />
Brandveiligheid als prioriteit<br />
De brandstuurgroep <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genis bereidde deze<br />
rampoefening voor binnen de ge<strong>van</strong>genis. Zij ondernamen<br />
samen met de preventieadviseur allerlei acties op vlak <strong>van</strong><br />
brandveiligheid. De rampenoefening maakt zo deel uit <strong>van</strong><br />
een heleboel initiatieven rond nood- en interventieplanning.<br />
Scenario<br />
Een realistisch scenario <strong>van</strong> de oefening met voldoende<br />
uitdagingen en evaluatiemogelijkheden voor de verschillende<br />
disciplines was een absolute must. Er werd beslist dat de<br />
oefening enkel <strong>het</strong> niveau <strong>van</strong> de gemeentelijke fase <strong>van</strong> <strong>het</strong><br />
rampenplan zou activeren. Als scenario werd gekozen voor<br />
een vecht- en steekpartij in de nieuwe ge<strong>van</strong>geniskeuken<br />
met brand en rookontwikkeling als gevolg. De brandweer zou<br />
de slachtoffers evacueren uit een met rook gevuld gebouw<br />
en een vooruitgeschoven medische interventiepost zou de<br />
slachtoffers op<strong>van</strong>gen en verzorgen. In <strong>het</strong> scenario stond<br />
dat negen gedetineerden en drie personeelsleden tijdens <strong>het</strong><br />
incident verwondingen hadden opgelopen zoals breuken,<br />
brand- en steekwonden. Om alles zo realistisch mogelijk te<br />
maken, werden vrijwilligers <strong>van</strong> <strong>het</strong> Rode Kruis ingeschakeld<br />
als figuranten.<br />
Ready, set... go!<br />
De oefening startte met een briefing <strong>van</strong> de observatoren en<br />
figuranten. De observatoren moesten op strategische locaties<br />
de gebeurtenissen observeren. De figuranten namen hun<br />
positie in de keuken en <strong>het</strong> personeelsrestaurant in waar de<br />
steek- en vechtpartij zou plaatsvinden. De locatie werd in een<br />
dikke rook gezet. Het alarm ging af. De eerste interventieploeg<br />
<strong>van</strong> penitentiair personeel onder leiding <strong>van</strong> de penitentiair<br />
assistent kwam ter plaatse maar kon niets doen door de<br />
rookontwikkeling.<br />
Het ge<strong>van</strong>geniscentrum waarschuwde daarna via <strong>het</strong><br />
noodnummer de externe hulpdiensten en vroeg de interne<br />
brandweerploeg en medische dienst om zich voor te bereiden<br />
op de komst <strong>van</strong> de hulpdiensten. Het sas en de cyclist, de<br />
PBA die met de fiets <strong>het</strong> binnenkomende verkeer binnen de<br />
ge<strong>van</strong>genismuren begeleidt, werden door de centrumoverste<br />
verwittigd dat de hulpdiensten eraan kwamen zodat zij de<br />
ringweg konden evacueren en vrijhouden. Het centrum gaf<br />
vervolgens instructies om alle bewegingen te staken.<br />
De politie was binnen de vijf minuten ter plaatse met twee<br />
politieploegen. Eén politieploeg werd begeleid naar de<br />
plaats <strong>van</strong> onheil en de andere ploeg nam de bewaking en<br />
toegangscontrole over ter hoogte <strong>van</strong> de saspoort. Daarna<br />
kwamen de eerste ziekenwagen, <strong>het</strong> Medisch Urgentieteam<br />
en de brandweerwagens toe. Alle hulpverleningsdiensten<br />
kregen bij aankomst rele<strong>van</strong>te informatie en plannen <strong>van</strong> de<br />
ge<strong>van</strong>genis.<br />
De kapitein <strong>van</strong> de brandweer nam <strong>het</strong> commando <strong>van</strong><br />
de interventie voor zijn rekening. De leidinggevenden<br />
<strong>van</strong> de verschillende disciplines kwamen samen voor<br />
‘motorkapoverleg’ bij <strong>het</strong> voertuig <strong>van</strong> de brandweer om de<br />
interventies te coördineren en aan te sturen. De oefening was<br />
afgelopen toen alle slachtoffers geëvacueerd, opge<strong>van</strong>gen<br />
en opgelijst waren in de vooruitgeschoven medische<br />
interventiepost en klaar waren om overgebracht te worden<br />
naar verschillende ziekenhuizen.<br />
Lessen voor de toekomst<br />
Elke discipline stelde een eigen evaluatierapport op met de<br />
belangrijkste leermomenten en aanbevelingen. De hulp- en<br />
stadsdiensten zullen actiepunten uittekenen om <strong>het</strong> Bijzonder<br />
Nood- en Interventieplan verder te verbeteren. De oefening<br />
werd gefilmd zodat ze ook in andere leeromgevingen kan<br />
worden gebruikt.<br />
109
110<br />
leuven-hulP<br />
Sinds 1869 fungeert de Leuvense<br />
Hulpge<strong>van</strong>genis als arresthuis,<br />
maar zij herbergt ook een aantal<br />
veroordeelden. Bovendien beschikt<br />
zij over een psychiatrische annex.<br />
gemiddelde bevolking 184,9<br />
Mannen 184,9<br />
Vrouwen 0<br />
Beklaagden 77,7<br />
Veroordeelden 63,9<br />
Geïnterneerden 41,2<br />
Andere 2,2<br />
Gewoon regime 182,3<br />
Halve vrijheid (veroordeelden) 0,5<br />
Beperkte detentie 1,2<br />
Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 0,8<br />
gemiddelde capaciteit 149,0<br />
Personeel voltijds equivalent<br />
Totaal Directie 2,00<br />
Totaal Attachés 1,00<br />
Totaal Administratief 14,20<br />
Totaal Medisch 8,60<br />
Totaal PSD 6,45<br />
Totaal Bewaking / Techniek 103,50<br />
Totaal Erediensten 0,50<br />
Totaal Buiten kader 0<br />
totaal 136,25
‘Eeuwige passie’: Vrouwen met vaart<br />
Op 21 mei <strong>2011</strong> stond de stad Leuven in <strong>het</strong> teken <strong>van</strong> de<br />
honderdste verjaardag <strong>van</strong> de vzw Katholieke Vereniging <strong>van</strong><br />
Landelijke Vrouwen (KVLV). Onder <strong>het</strong> thema ‘Eeuwige passie’<br />
konden ook gedetineerden deelnemen aan workshops uit <strong>het</strong><br />
KVLV-aanbod, onder begeleiding <strong>van</strong> vrijwilligers <strong>van</strong> de vzw.<br />
Buitenstaanders konden de resultaten <strong>van</strong> deze workshops<br />
bewonderen in een oud gedeelte <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genis.<br />
In een kookworkshop maakten de gedetineerden eenvoudige<br />
hapjes uit ‘Ons Kookboek’ en tijdens de workshop ‘Schalen<br />
in natuurlijke materialen’ maakten zij kommetjes en schalen.<br />
Houten doosjes en kadertjes werden onder handen genomen<br />
met zilververf. Rond Pasen maakten de gedetineerden<br />
leuke paasdecoraties voor de bezoekzaal en zelfgemaakte<br />
wenskaarten met shadowpainting. In de workshop kalligrafie<br />
leerden zij deze wenskaarten mooi beschrijven. Enkele<br />
gedetineerden volgden ook de workshop poëzie.<br />
Niet enkel de gedetineerden waren erg positief over deze<br />
workshops. Ook voor de begeleidsters <strong>van</strong> KVLV was dit<br />
een unieke ervaring. Ongeveer 600 vrouwen met vaart en<br />
toevallige passanten bezochten de tentoonstelling met een<br />
hapje en een drankje, gemaakt door de geïnterneerden op de<br />
psychiatrische annex.<br />
Kaffee Detinee Ciné<br />
Van 24 tot en met 27 oktober was de ge<strong>van</strong>genis opnieuw gastheer <strong>van</strong> de vierde editie <strong>van</strong> Kaffee Detinee Ciné. Een vierhonderdtal<br />
burgers uit de vrije samenleving kregen binnen <strong>het</strong> unieke decor <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genis de kans om films te bekijken over<br />
ge<strong>van</strong>genissen of reïntegratie. Aansluitend was er een nabespreking. De films ‘12 Angry men’, ‘A somewhat gentle man’, ‘The Reader’<br />
en de documentaire ‘Prison Island Bastoy’ stonden op <strong>het</strong> programma. De gedetineerden konden deze films ook bekijken in de<br />
cinemazaal <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genis. Als afsluiter <strong>van</strong> <strong>het</strong> filmfestival vond een panelgesprek plaats waarbij een ex-gedetineerde, een<br />
slachtoffer en een familielid <strong>van</strong> een gedetineerde kwamen getuigen.<br />
De bezoekers waren duidelijk onder de indruk:<br />
“Na <strong>het</strong> zien <strong>van</strong> deze film wens ik iedereen hier moed en geduld. De<br />
film maakte een hele indruk op mij.”<br />
“Beklijvende film. In iedereen schuilt licht en schaduw, goed en kwaad.<br />
Het toont op een pakkende wijze hoe moeilijk <strong>het</strong> is om een tweede<br />
kans te krijgen.”<br />
111
112<br />
Beroepsopleiding metselen<br />
Sinds november <strong>2011</strong> geeft <strong>het</strong> Centrum voor<br />
Volwassenenonderwijs Leuven-Landen een opleiding<br />
metselen in de Leuvense hulpge<strong>van</strong>genis. De gedetineerden<br />
leren in 80 lesuren de basis <strong>van</strong> eenvoudig metselwerk. Na<br />
deze cursus zijn zij nog geen volwaardige metselaar, maar<br />
kunnen al mortel maken, bakstenen en muren metselen,<br />
cement plaatsen en voegen. Wie interesse heeft, kan na de<br />
detentie de volledige opleiding verder zetten. En wie direct<br />
aan de slag wil gaan, heeft toch al een attest in handen, wat<br />
meer kansen biedt op de arbeidsmarkt. In de regio Leuven<br />
worden immers de meeste vacatures uitgeschreven voor<br />
ruwbouw.<br />
Dankzij een samenwerking tussen de ge<strong>van</strong>genis en de<br />
Vlaamse Gemeenschap werd <strong>het</strong> atelier gebruiksklaar<br />
gemaakt. Van de 27 gedetineerden die zich inschreven,<br />
startten er 11 na een grondige screening. Vanaf dag 1 gingen<br />
zij aan de slag met mortel en stenen. Eind januari 2012<br />
studeerden negen cursisten met succes af en kregen hun<br />
attest ‘basis metselen’. Het enthousiasme en de motivatie is<br />
groot. De aanwezigheidsgraad in de les ligt opvallend hoog.<br />
De eerste stappen zijn dus gezet om <strong>van</strong> ‘de metsersschool’ in<br />
de hulpge<strong>van</strong>genis een vaste waarde te maken.<br />
(Veel) meer sport<br />
De ge<strong>van</strong>genis ging in <strong>2011</strong> de uitdaging aan om <strong>het</strong><br />
georganiseerd sportaanbod met minstens 10% te<br />
verhogen. Zij zijn hier met succes in geslaagd dankzij<br />
een goede samenwerking met de externe partners. Zo<br />
werd <strong>het</strong> voetbalveld heraangelegd op de wandelplaats.<br />
Op die manier kan de ge<strong>van</strong>genis zich concentreren op<br />
buitensportactiviteiten en organiseert zij één à twee keer<br />
per week bewaakte en begeleide sportwandelingen waar<br />
gedetineerden kunnen voetballen, lopen, badmintonnen, enz.<br />
Ook doet de ge<strong>van</strong>genis haar best om alle gedetineerden<br />
twee uur per week te laten fitnessen. Heel wat toestellen<br />
werden vernieuwd. Op weekdagen biedt de ge<strong>van</strong>genis<br />
groepslessen aan in Fitbal, Tai Chi en Total Body Impact.
Focus<br />
Familie en vrienden op bezoek: bruggen naar de toekomst<br />
Gedetineerden die na hun vrijlating op een sociaal <strong>van</strong>gnet<br />
kunnen rekenen, zijn minder geneigd om te hervallen.<br />
Daarom is <strong>het</strong> belangrijk dat gedetineerden tijdens hun<br />
detentie contact houden met <strong>het</strong> thuisfront. Het bezoek<br />
speelt daarin een grote rol. Studenten <strong>van</strong> de VUB deden<br />
in de hulpge<strong>van</strong>genis een onderzoek naar de wensen<br />
en verwachtingen <strong>van</strong> gedetineerden en bezoekers over<br />
de bezoekmogelijkheden. Op basis <strong>van</strong> deze resultaten<br />
ondernam de ge<strong>van</strong>genis enkele initiatieven om beter aan de<br />
wensen tegemoet te komen.<br />
Resultaten<br />
De meeste mensen waren tevreden over de kwaliteit <strong>van</strong><br />
<strong>het</strong> onthaal en de infrastructuur <strong>van</strong> de gemeenschappelijke<br />
bezoekzaal. Zij zouden wel graag nog meer algemene<br />
informatie krijgen, vooral tijdens de eerste bezoeken<br />
zodat zij weten wat hen te wachten staat. Ook de meeste<br />
gedetineerden waren tevreden met <strong>het</strong> bestaande aanbod<br />
<strong>van</strong> bezoekmogelijkheden en met de infrastructuur. Zowel<br />
bezoekers als gedetineerden vroegen wel naar meer privacy<br />
tijdens <strong>het</strong> bezoek.<br />
Ook de bezoekfrequentie werd onderzocht. Een opvolgstudie<br />
<strong>van</strong> de voorbije jaren toont aan dat de bezoekfrequenties<br />
stabiel zijn. Een derde <strong>van</strong> de gedetineerden krijgt<br />
wekelijks meer dan drie keer bezoek. Vooral personen<br />
die relatief veel bezoek krijgen, vroegen naar nog meer<br />
bezoekmogelijkheden. Een derde krijgt een- tot driemaal per<br />
week bezoek, maar 35 à 40% <strong>van</strong> de gedetineerden krijgt<br />
nooit bezoek. Deze groep bestaat voornamelijk uit Vlaamse<br />
jongeren uit de regio.<br />
De ge<strong>van</strong>genis organiseert ook ‘speciale’ bezoeken ter<br />
gelegenheid <strong>van</strong> Kerstmis, Sinterklaas, <strong>het</strong> Suikerfeest,<br />
Moederdag, Valentijn, enz. De gedetineerden die nooit<br />
of zelden bezoek ont<strong>van</strong>gen, krijgen rond Kerstmis<br />
een kerstmaaltijd dankzij de inzet <strong>van</strong> vrijwilligers <strong>van</strong><br />
de Gemeenschap <strong>van</strong> Sant’ Egidio. Bovendien is <strong>het</strong><br />
veertiendaags kinderbezoek met monitoren <strong>van</strong> de Vlaamse<br />
jeugddienst Crefi al aan zijn veertiende jaargang toe.<br />
Acties<br />
Zowel beklaagde als veroordeelde gedetineerden kunnen<br />
voortaan dagelijks bezoek ont<strong>van</strong>gen. Ook <strong>het</strong> middag- en<br />
zondagbezoek zijn ingelast. Het maximum aantal toegelaten<br />
personen per gedetineerde tijdens <strong>het</strong> bezoek is verhoogd<br />
<strong>van</strong> drie naar vier volwassenen.<br />
Ongestoord bezoek kan elke twee weken plaatsvinden,<br />
wat voordien maar maandelijks kon. De ge<strong>van</strong>genis richtte<br />
daarom een tweede lokaal voor ongestoord bezoek in. Het<br />
familiaal bezoek vindt voortaan ook in een apart lokaal plaats.<br />
De bezoekuren en -regels <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genissen zijn terug<br />
te vinden op de website <strong>van</strong> de Federale Overheidsdienst<br />
Justitie (justitie.belgium.be). De Leuvense hulpge<strong>van</strong>genis<br />
heeft daarnaast nog een eigen website www.leuvenhulp.be<br />
waar hierover ook informatie te vinden is.<br />
113
114<br />
MarneFFe<br />
Het Centre pénitentiaire école (CPE)<br />
in Marneffe is omgeven door een<br />
domein <strong>van</strong> 40 hectare met een<br />
park, een bos en landbouwgrond.<br />
Er heerst een open regime voor<br />
veroordeelden die zich kunnen<br />
aanpassen aan een leven in<br />
gemeenschap. De gedetineerden<br />
kunnen hier opleiding volgen en<br />
werken en zich zo voorbereiden op<br />
hun vrijlating.<br />
gemiddelde bevolking 126,8<br />
Mannen 126,8<br />
Vrouwen 0<br />
Beklaagden 0,5<br />
Veroordeelden 126,3<br />
Geïnterneerden 0<br />
Andere 0,1<br />
Gewoon regime 126,8<br />
Halve vrijheid (veroordeelden) 0<br />
Beperkte detentie 0<br />
Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 0<br />
gemiddelde capaciteit 131,0<br />
Personeel voltijds equivalent<br />
Totaal Directie 2,00<br />
Totaal Attachés 1,00<br />
Totaal Administratief 14,30<br />
Totaal Medisch 0<br />
Totaal PSD 7,75<br />
Totaal Bewaking / Techniek 92,36<br />
Totaal Erediensten 1,50<br />
Totaal Buiten kader 0<br />
totaal 118,91
Herstel <strong>van</strong> seksueel delinquenten<br />
Sinds november <strong>2011</strong> schreven tien seksueel delinquenten<br />
zich in voor de groep ‘Antigone’ <strong>van</strong> de Service de Psychologie<br />
Clinique <strong>van</strong> de universiteit <strong>van</strong> Luik. Onder begeleiding<br />
<strong>van</strong> drie medewerkers <strong>van</strong> deze diensten leren zij hier hun<br />
psychologisch functioneren beter begrijpen en leren zij<br />
beter omgaan met triggers tot seksueel misbruik. Door meer<br />
wilskracht en verantwoordelijkheidszin te ontwikkelen en hun<br />
sociale vaardigheden te verbeteren, werken zij aan hun herstel<br />
en reïntegratie. Dat is niet alleen belangrijk voor <strong>het</strong> slachtoffer<br />
en de samenleving, maar ook voor de gedetineerden zelf. Er<br />
zijn vier modules gepland, gespreid over 32 sessies. De groep<br />
komt één keer per week samen, na de werk- of opleidingsdag.<br />
Renovatie <strong>van</strong> douches op sectie<br />
Samen met de Regie der Gebouwen startte <strong>het</strong> CPE in <strong>het</strong><br />
laatste trimester <strong>van</strong> <strong>2011</strong> met de renovatie <strong>van</strong> de douches<br />
op sectie. Om te beantwoorden aan de vraag <strong>van</strong> de<br />
gedetineerden om zich dagelijks te douchen, komen er ook<br />
vier nieuwe bij. In de loop <strong>van</strong> <strong>het</strong> eerste trimester <strong>van</strong> 2012<br />
zullen de douches gebruiksklaar zijn. Tijdens de renovatie<br />
kunnen de gedetineerden zich douchen op <strong>het</strong> gelijkvloers.<br />
Het is de bedoeling om <strong>het</strong> verouderde douchecomplex<br />
na de werken te sluiten en om te bouwen tot een nieuwe<br />
fitnesszaal met douches.<br />
De ge<strong>van</strong>genis werkte voor <strong>het</strong> douchegebruik een<br />
regeling uit en nam die op in <strong>het</strong> huishoudelijk reglement.<br />
Gedetineerden die voor de rechtbank moeten verschijnen of<br />
een uitgaansvergunning hebben, kunnen een douche nemen<br />
voorr hun vertrek. Niet-werkende gedetineerden kunnen<br />
zich ‘s ochtends douchen en de werkers bij voorkeur in de<br />
namiddag na hun werk. Zij kunnen er ook gebruik <strong>van</strong> maken<br />
tijdens de avondactiviteiten wanneer zij vrij op hun sectie<br />
kunnen rondlopen. De regeling is bovendien zo uitgewerkt<br />
dat gedetineerden zich steeds na <strong>het</strong> sporten kunnen<br />
douchen.<br />
115
116<br />
Beroepsopleiding schilder en<br />
bouwvakker<br />
Samen met <strong>het</strong> Institut de Promotion Sociale <strong>van</strong> Seraing<br />
organiseerde <strong>het</strong> CPE <strong>van</strong> november <strong>2011</strong> tot maart 2012 een<br />
opleiding tot schilder en bouwvakker. De opleiding bestond<br />
zowel uit theorie als praktijk. Twaalf gedetineerden namen<br />
deel. Samen met hun lesgever gaven zij verschillende lokalen<br />
in de ge<strong>van</strong>genis een nieuw laagje verf.<br />
Met deze opleiding kwam <strong>het</strong> CPE tegemoet aan de<br />
behoeften <strong>van</strong> gedetineerden die slechts enkele maanden<br />
in detentie verblijven. De beroepsopleidingen tuinbouw,<br />
betegeling en beheer die de inrichting samen met <strong>het</strong><br />
Institut de Promotion Sociale <strong>van</strong> Huy-Waremme aanbiedt<br />
zijn immers gespreid over een volledig schooljaar en dus niet<br />
afgestemd op de vaak kortere duur <strong>van</strong> detentie in een open<br />
inrichting.<br />
Noten leren en muziek maken<br />
In <strong>het</strong> CPE kunnen gedetineerden zich aansluiten bij een<br />
muziekgroep om onder begeleiding <strong>van</strong> een PBA muziek<br />
te maken. Sinds november <strong>2011</strong> kunnen zij ook deelnemen<br />
aan een cursus notenleer. Het gaat om een initiatief <strong>van</strong> een<br />
gedetineerde met kennis <strong>van</strong> zaken, of liever ‘noten’, die zijn<br />
medegedetineerden de basisbeginselen <strong>van</strong> muziek wilde<br />
aanleren. De cursus duurt anderhalf uur en vindt tweemaal<br />
per week plaats. Om ervoor te zorgen dat iedereen iets kan<br />
bijleren, werd de groep deelnemers opgesplitst in een groep<br />
voor gevorderden en een groep voor beginners.<br />
Om hun muzikale kennis te verruimen en hun speelstijl<br />
te verbeteren, volgen alle leden <strong>van</strong> de muziekgroep<br />
deze opleiding notenleer. De inrichting kocht ook nieuwe<br />
muziekinstrumenten aan. Tijdens een concert in de<br />
bezoekzaal kon de groep haar muzikaal talent tonen. Wordt<br />
volgend jaar zeker vervolgd!<br />
Gezond koken<br />
In <strong>2011</strong> leerden verschillende gedetineerden <strong>van</strong> <strong>het</strong> CPE<br />
gezond koken. De idee om een opleiding te organiseren<br />
om gedetineerden bewust te maken voor gezonde voeding<br />
kwam er tijdens de Dag <strong>van</strong> de Diabetespreventie die de<br />
inrichting samen met de Service Education à la Santé <strong>van</strong> Huy<br />
in 2010 organiseerde.<br />
De workshop vond wekelijks plaats en bestond uit tien<br />
sessies <strong>van</strong> anderhalf uur. De deelnemers kregen niet alleen<br />
informatie over gezonde voeding en gezond koken, maar<br />
leerden ook technieken om zelf aan de slag te gaan. De<br />
opleiding vond plaats in een <strong>van</strong> de keukentjes op sectie. Ook<br />
in 2012 zullen gedetineerden met de gezonde keuken kunnen<br />
kennismaken.
Focus<br />
Onder de motorkap<br />
Hoe <strong>het</strong> begon<br />
Onder toezicht <strong>van</strong> de centrale garage <strong>van</strong> <strong>het</strong> DG EPI werd in<br />
1989 een garage als werkplaats opgericht in <strong>het</strong> CPE Marneffe.<br />
Twee tot zeven gedetineerden konden hier sleutelen aan<br />
voertuigen <strong>van</strong> de inrichting zelf en later ook aan die <strong>van</strong> de<br />
ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Huy en Namur. Hun taken varieerden <strong>van</strong><br />
kleine mechanische werkzaamheden tot <strong>het</strong> strippen en<br />
herassembleren <strong>van</strong> voertuigen en bestelwagens. Omdat <strong>het</strong><br />
lokaal te klein was, vond een deel <strong>van</strong> de activiteiten erbuiten<br />
plaats.<br />
De toenmalige technicus hield zorgvuldig een fotoalbum bij<br />
met foto’s <strong>van</strong> hun meest spectaculaire herstellingen. Ook<br />
<strong>het</strong> eerste personeelslid dat in de garage werkte, herinnert<br />
zich zijn tijd in <strong>het</strong> werkhuis nog goed: “Ik ben gestart in een<br />
te klein lokaal voor fietsen en zonder enige uitrusting. Ik had<br />
slechts zes schroevendraaiers en een persoonlijke schuurmachine.”<br />
Gelet op <strong>het</strong> succes en op de toenemende werklast, werden<br />
in 1991 meer ruimtes ter beschikking gesteld en werd ook<br />
gereedschap aangekocht. De garage kreeg ook haar eigen<br />
spuitcabine.<br />
Tweede adem<br />
In <strong>2011</strong> vond de garage een tweede adem met de aanstelling<br />
<strong>van</strong> een nieuwe, gedreven penitentiair bewakingsassistent<br />
als verantwoordelijke. Celwagens, bestelwagens, lichte<br />
voertuigen voor transfers, minibussen en andere voertuigen<br />
die ter beschikking staan <strong>van</strong> <strong>het</strong> personeel <strong>van</strong> <strong>het</strong> DG EPI<br />
komen hier voor herstellings-werken en onderhoud terecht.<br />
Het gaat om voertuigen<br />
die deel uitmaken <strong>van</strong> <strong>het</strong> wagenpark <strong>van</strong> de centrale garage,<br />
die ze ter beschikking <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genissen stelt.<br />
De gedetineerden houden zich in de eerste plaats bezig<br />
met koetswerk. Zij knippen de beschadigde staalplaten weg,<br />
maken de voertuigen roestvrij, maken nieuwe platen die niet<br />
in de handel zijn, solderen en plaatsen de mastiek, enz. Daarna<br />
geven zij de wagens een fris kleurtje met de spuitcabine. De<br />
werkende gedetineerden voeren daarnaast ook verschillende<br />
mechanische klussen uit. Zij staan in voor <strong>het</strong> onderhoud <strong>van</strong><br />
de voertuigen, verversen olie, ver<strong>van</strong>gen schokdempers en<br />
remmen, herstellen zetels en lekke banden, enz.<br />
Verschillende voertuigen <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genissen zijn<br />
verouderd of vertonen gebreken. Zonder <strong>het</strong> handige werk<br />
<strong>van</strong> zowel de gedetineerden als <strong>het</strong> personeel zouden<br />
deze wagens niet meer rijden. Dankzij de garage in <strong>het</strong> CPE<br />
beschikken vele ge<strong>van</strong>genissen dus nog over een voertuig.<br />
Opleiding <strong>van</strong> de gedetineerden<br />
In de garage staan vier gedetineerden met wat kennis<br />
<strong>van</strong> zake de technicus bij. Via opleiding, begeleiding en<br />
ondersteuning leren zij beetje bij beetje de knepen <strong>van</strong> <strong>het</strong><br />
vak. Zij hebben zo een streepje voor in hun zoektocht naar<br />
werk na hun vrijlating.<br />
117
118<br />
Mechelen<br />
Sinds 1874 fungeert de ge<strong>van</strong>genis<br />
<strong>van</strong> Mechelen als arresthuis met<br />
een gesloten regime, maar ook als<br />
een inrichting voor recidivisten met<br />
middellange straffen. De ge<strong>van</strong>genis<br />
heeft een stervormige structuur.<br />
gemiddelde bevolking 109,2<br />
Mannen 109,2<br />
Vrouwen 0<br />
Beklaagden 87,4<br />
Veroordeelden 20,6<br />
Geïnterneerden 0,8<br />
Andere 0,4<br />
Gewoon regime 109,2<br />
Halve vrijheid (veroordeelden) 0<br />
Beperkte detentie 0<br />
Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 0<br />
gemiddelde capaciteit 84,0<br />
Personeel voltijds equivalent<br />
Totaal Directie 1,00<br />
Totaal Attachés 2,00<br />
Totaal Administratief 10<br />
Totaal Medisch 0<br />
Totaal PSD 4,55<br />
Totaal Bewaking / Techniek 78,30<br />
Totaal Erediensten 3,40<br />
Totaal Buiten kader 0<br />
totaal 99,25
Reis doorheen de Balkan<br />
De ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Mechelen nam in <strong>2011</strong> deel aan <strong>het</strong><br />
Balkanfestival. Het was de uitgelezen kans voor <strong>het</strong> personeel<br />
om iets bij te leren over <strong>het</strong> land <strong>van</strong> herkomst <strong>van</strong> de vele<br />
Oost- en Zuid-Europeanen die in de ge<strong>van</strong>genis verblijven.<br />
Het festival was een initiatief <strong>van</strong> de provincie Antwerpen<br />
en zette gedurende vier maanden de rijke cultuur en<br />
geschiedenis <strong>van</strong> de Balkan in de kijker. Het publiek werd<br />
meegenomen op een verkenningstocht langs muziek, dans,<br />
film, literatuur, tentoonstellingen, gesprekken met experts en<br />
culinaire specialiteiten.<br />
In samenwerking met Vorming Plus en de Stedelijke<br />
Bibliotheek organiseerde de ge<strong>van</strong>genis in november<br />
<strong>2011</strong> twee lezingen voor mensen <strong>van</strong> buiten en binnen de<br />
ge<strong>van</strong>genis. De eerste lezing vond plaats in de ambtswoning<br />
<strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genis zelf, de tweede in de Stedelijke Bibliotheek.<br />
Tijdens de lezing ‘Balkan voor dummies’ in de ge<strong>van</strong>genis gaf<br />
Marijan Bilic, een Belg met Kroatische ouders, een introductie<br />
over de diversiteit <strong>van</strong> de regio en ging hij dieper in op<br />
de oorzaken <strong>van</strong> <strong>het</strong> conflict in de Balkan. De aanwezigen<br />
leerden ook veel bij over de nieuwe onafhankelijke landen<br />
ontstaan uit <strong>het</strong> voormalige Joegoslavië en dan vooral over<br />
wat deze landen gemeen hebben en hoe ze onderling op<br />
cultureel en historisch vlak verschillen. Na de lezing konden de<br />
deelnemers proeven <strong>van</strong> een typische Balkanese lekkernij.<br />
Proactief personeelsbeheer<br />
Om <strong>het</strong> personeelsbeheer te verbeteren, bouwde de<br />
ge<strong>van</strong>genis de poolwerking verder uit voor de veilige<br />
inkom, <strong>het</strong> centrum, de centrale, de wasserij, <strong>het</strong> werkhuis<br />
en de keuken. Hoewel <strong>van</strong> <strong>het</strong> personeel in een kleinere<br />
inrichting met een eerder beperkt bewakingskader wordt<br />
verwacht multi-inzetbaar te zijn, legde de ge<strong>van</strong>genis<br />
voor deze posten een vaste pool <strong>van</strong> personeelsleden aan<br />
omdat ze specifieke vaardigheden nodig hebben.<br />
Alle medewerkers binnen <strong>het</strong> bewakingskader konden<br />
zich kandidaat stellen. De geselecteerde medewerkers<br />
werden op maat opgeleid door een ervaren collega. Bij<br />
de ingebruikname <strong>van</strong> de vernieuwde centrale in 2012<br />
zullen de medewerkers <strong>van</strong> deze pool nog een extra<br />
terreinopleiding krijgen.<br />
119
120<br />
Theaterproject ‘Zinloos Geweld’<br />
In <strong>het</strong> kader <strong>van</strong> de actie tegen ‘Zinloos Geweld’ organiseerde<br />
de ge<strong>van</strong>genis een theatervoorstelling voor gedetineerden,<br />
bezoekers en <strong>het</strong> grote publiek. Onder leiding <strong>van</strong> een<br />
regisseur en een begeleider gingen vijf gedetineerden samen<br />
met vijf gelegenheidsacteurs en twee personeelsleden aan<br />
de slag om een theaterstuk rond <strong>het</strong> thema ‘geweld’ op poten<br />
te zetten. De groep maakte gebruik <strong>van</strong> dans, beeld, muziek<br />
en poëzie om zowel de dader- als de slachtofferaspecten <strong>van</strong><br />
geweld te belichten. Aansluitend op de voorstellingen vond<br />
een nabespreking plaats waaraan zowel de gedetineerden als<br />
enkele <strong>van</strong> hun familieleden deelnamen.<br />
Verdere renovatie<br />
Net zoals de voorbije jaren werd de Mechelse ge<strong>van</strong>genis<br />
in <strong>2011</strong> verder gerenoveerd. Alle cellen kregen nieuwe<br />
sloten, verlichting en interfonie en op de secties werden<br />
nieuwe balustrades geplaatst. De cellen op vleugel A werden<br />
heringericht met nieuw meubilair en de onderhoudsdienst<br />
<strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genis gaf ze ook een nieuw laagje verf.<br />
Daarnaast ging de bouw <strong>van</strong> een volledig nieuwe centrale<br />
en een nieuw toezichtslokaal voor de wandeling <strong>van</strong> start.<br />
Beide zullen in 2012 in gebruik worden genomen. Dankzij<br />
bijkomende overklimbeveiliging langs de tuinzijde en de<br />
binnenkoer is de volledige perimeter voortaan afgedekt.
Focus<br />
Naar een integraal drugsbeleid<br />
De ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Mechelen maakte in <strong>2011</strong> werk <strong>van</strong><br />
een integraal en geïntegreerd drugsbeleid. Samen met<br />
de Lokale Stuurgroep Drugs en de Centrale Stuurgroep<br />
Drugsbeleid werkte de ge<strong>van</strong>genis concrete initiatieven<br />
uit op vlak <strong>van</strong> preventie en voorlichting, vorming <strong>van</strong> <strong>het</strong><br />
ge<strong>van</strong>genispersoneel, hulpverlening en controle en veiligheid.<br />
Lokaal drugsbeleidplan<br />
De ge<strong>van</strong>genis stelde een lokaal drugsbeleidsplan op met<br />
een gedetailleerde en schematische beschrijving <strong>van</strong> de<br />
verschillende stappen die <strong>het</strong> personeel moet nemen bij een<br />
drugsgerelateerd incident. Dankzij dat plan worden deze<br />
inbreuken voortaan uniform afgehandeld en consequent<br />
opgevolgd. Het uitgangspunt is dat geen enkele inbreuk<br />
onbeantwoord mag blijven. Om de verschillende incidenten<br />
in kaart te brengen, introduceerde de ge<strong>van</strong>genis ook<br />
een tuchtregister. Op basis <strong>van</strong> dat register kan zij in<br />
samenwerking met de politiediensten en de gerechtelijke<br />
overheden specifieke en gerichte acties ondernemen.<br />
Overleg met lokale politie en parket<br />
Naar aanleiding <strong>van</strong> de ministeriële omzendbrief <strong>van</strong> februari<br />
2009 organiseerde de ge<strong>van</strong>genis ook een structureel overleg<br />
met de lokale politie en <strong>het</strong> parket. De omzendbrief geeft<br />
duidelijke richtlijnen over hoe ge<strong>van</strong>genisdirecties moeten<br />
omgaan met inbreuken op de drugswetgeving.<br />
Meer drugscontroles<br />
Om de drugscriminaliteit in de ge<strong>van</strong>genis zelf aan te<br />
pakken, besliste de ge<strong>van</strong>genis om meer drugscontroles te<br />
organiseren. Om de drie maanden vindt een controle <strong>van</strong> de<br />
bezoekers plaats en twee keer per jaar <strong>van</strong> de gedetineerden<br />
in de ge<strong>van</strong>genis. Om deze controles uit te voeren, werkt de<br />
ge<strong>van</strong>genis samen met de lokale politie <strong>van</strong> Mechelen die<br />
een eigen drugshond heeft. In <strong>2011</strong> deed de ge<strong>van</strong>genis<br />
bovendien dienst als oefenterrein om deze hond te trainen in<br />
drugsopsporing.<br />
Centraal Aanmeldingspunt voor<br />
druggebruikers<br />
Sinds april bestaat in de ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Mechelen een<br />
Centraal Aanmeldingspunt (CAP) voor druggebruikende<br />
gedetineerden. Het CAP maakt deel uit <strong>van</strong> een netwerk<br />
<strong>van</strong> zorgvoorzieningen en zorgt ervoor dat alle vragen over<br />
gespecialiseerde drughulpverlening voortaan gecentraliseerd<br />
zijn. Gedetineerden die ter voorbereiding op hun vrijlating<br />
hun drugsprobleem willen aanpakken, kunnen hier om de<br />
twee weken terecht bij een externe hulpverlener met hun<br />
vragen over <strong>het</strong> hulpaanbod buiten de ge<strong>van</strong>genismuren.<br />
Deze medewerker voert intakegesprekken en werkt<br />
samen met hen een plan uit voor begeleiding buiten de<br />
ge<strong>van</strong>genismuren.<br />
121
122<br />
Merksplas<br />
De strafinrichting <strong>van</strong> Merksplas<br />
fungeerde vroeger als<br />
landbouwkolonie, maar is nu een<br />
strafhuis met een halfopen regime.<br />
Zij bestaat uit acht paviljoenen. ‘De<br />
Haven’, een afdeling voor 60 mentaal<br />
gehandicapte geïnterneerden, werd<br />
in 2009 in gebruik genomen.<br />
gemiddelde bevolking 664,9<br />
Mannen 664,9<br />
Vrouwen 0<br />
Beklaagden 22,6<br />
Veroordeelden 299,7<br />
Geïnterneerden 332,5<br />
Andere 10,2<br />
Gewoon regime 663,1<br />
Halve vrijheid (veroordeelden) 0<br />
Beperkte detentie 0,1<br />
Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 1,8<br />
gemiddelde capaciteit 694,0<br />
Personeel voltijds equivalent<br />
Totaal Directie 5,00<br />
Totaal Attachés 5,00<br />
Totaal Administratief 24,45<br />
Totaal Medisch 36,61<br />
Totaal PSD 23,90<br />
Totaal Bewaking / Techniek 411,95<br />
Totaal Erediensten 3,00<br />
Totaal Buiten kader 0<br />
totaal 509,91
Bewoners ‘De Haven’ trekken naar landbouwbedrijf in PSC Hoogstraten<br />
De strafinrichting <strong>van</strong> Merksplas en <strong>het</strong> penitentiair<br />
schoolcentrum <strong>van</strong> Hoogstraten (PSC) sloegen in <strong>2011</strong> de<br />
handen in elkaar om een boerderijproject uit te werken<br />
voor de geïnterneerden <strong>van</strong> ‘De Haven’. Onder permanente<br />
begeleiding <strong>van</strong> de dienstverleners <strong>van</strong> ’t Zwart Goor<br />
kan de groep beperkt verstandelijk gehandicapten<br />
voortaan regelmatig deelnemen aan activiteiten op <strong>het</strong><br />
landbouwbedrijf <strong>van</strong> <strong>het</strong> PSC.<br />
Deze activiteiten zijn divers en seizoensgebonden. Tijdens<br />
een bezoek kunnen zij werken in de tuin, op de akkers<br />
of op de uienzolder. Zij kunnen ook koeien <strong>van</strong> de wei<br />
halen of stallen uitmesten. Aardappelen rooien, uien<br />
oogsten, onkruid wieden en sorteren <strong>van</strong> aardappelen zijn<br />
enkele andere mogelijke bezigheden. Afhankelijk <strong>van</strong> de<br />
mogelijkheden <strong>van</strong> de geïnterneerden ligt de klemtoon<br />
op <strong>het</strong> belevingsaspect of op de arbeidsvaardigheden.<br />
De taken op de boerderij worden bovendien regelmatig<br />
afgewisseld met sport- en spelactiviteiten.<br />
Dankzij <strong>het</strong> project kunnen de bewoners <strong>van</strong> ‘De<br />
Haven’ hun dag op een zinvolle manier besteden. Het<br />
landbouwwerk brengt hen niet alleen werkvaardigheden<br />
bij, maar ook sociale vaardigheden door in groep te werken.<br />
De deelnemers geven zelf aan dat een bezoek aan <strong>het</strong><br />
PSC voor hen een dag is waarop ze even hun leven in de<br />
ge<strong>van</strong>genis vergeten en op adem kunnen komen.<br />
Zij vinden <strong>het</strong> belangrijk dat zij <strong>het</strong> werk op hun eigen<br />
tempo en op basis <strong>van</strong> hun eigen capaciteiten kunnen<br />
uitvoeren. De waardering die zij voor hun prestaties krijgen,<br />
doet hen deugd.<br />
Een eerste evaluatie <strong>van</strong> dit project in oktober maakte<br />
duidelijk dat de samenwerking tussen de strafinrichting, <strong>het</strong><br />
PSC en de hulpverleners <strong>van</strong> ’t Zwart Goor vlot verloopt en<br />
dat de vooropgestelde doelen voor de bewoners <strong>van</strong> ‘De<br />
Haven’ worden gehaald.<br />
Nieuwsbrief Beleidscel Zorg<br />
De Beleidscel Zorg <strong>van</strong> de strafinrichting <strong>van</strong> Merksplas<br />
lanceerde in december een maandelijkse nieuwsbrief die de<br />
activiteiten <strong>van</strong> de zorgequipe toelicht. De zorgequipe staat<br />
in voor de psychiatrische zorg aan gedetineerden, terwijl<br />
de Beleidscel zich buigt over de beleidsaspecten rond <strong>het</strong><br />
functioneren <strong>van</strong> deze zorgequipe. Met de nieuwsbrief wil<br />
de inrichting haar personeelsleden informeren en zo een<br />
maximaal draagvlak creëren voor de vele activiteiten die de<br />
zorgequipe organiseert.<br />
In de eerste nieuwsbrief konden de lezers kennismaken<br />
met de nieuwe namen <strong>van</strong> de bestaande projecten die de<br />
zorgequipe voor geïnterneerden voorziet: Labrys, Echo,<br />
Perroen, Bygga en Vesta. In plaats <strong>van</strong> de naam <strong>van</strong> <strong>het</strong><br />
ziektebeeld dragen de verschillende projecten nu een<br />
betekenisvolle en originele naam.<br />
Afstappen aan bushalte ‘Kolonie’<br />
De strafinrichting werkte in <strong>2011</strong> mee aan de documentaire<br />
‘De Kolonie’ die op 19 april werd uitgezonden in de reeks<br />
‘Hedendaagse taboes’ op Canvas. Vanuit <strong>het</strong> standpunt <strong>van</strong><br />
de bezoeker behandelde Filip Lenaerts hierin <strong>het</strong> taboe <strong>van</strong><br />
ge<strong>van</strong>genschap. ‘Kolonie’ is een bushalte in een natuurgebied<br />
<strong>van</strong> 600 hectare. De enige reden om op of <strong>van</strong> deze bus te<br />
stappen is om op bezoek te gaan in de strafinrichting <strong>van</strong><br />
Merksplas. De meeste bezoekers houden dit deel <strong>van</strong> hun<br />
leven verborgen.<br />
123
124<br />
Tegen zinloos geweld<br />
Net zoals verschillende andere ge<strong>van</strong>genissen, zette de<br />
inrichting zich in voor de actie tegen ‘Zinloos Geweld’ die<br />
als logo een vlinder heeft. Door aan de ingang <strong>van</strong> ieder<br />
paviljoen een Vlindertegel aan te brengen is de boodschap<br />
‘Tegen Zinloos Geweld’ steeds visueel aanwezig. Daarnaast<br />
kocht de inrichting <strong>het</strong> informatieve spel ‘Vlinderslag’ aan<br />
voor de geïnterneerden in ‘De Haven’ en organiseerde zij tal<br />
<strong>van</strong> activiteiten voor de gedetineerden: een workshop over<br />
geweldloze communicatie, een optreden <strong>van</strong> de stand-up<br />
comedian Piv Huvluv, een cursus ‘omgaan met agressie voor<br />
veroordeelden’, enz.<br />
Brand- en interventieoefening<br />
Op 19 december vond in de strafinrichting een interne<br />
brand- en interventieoefening plaats die de evacuatie <strong>van</strong> 28<br />
gedetineerden inhield. De ge<strong>van</strong>genis werkte hiervoor samen<br />
met de lokale politie en brandweer, de hulpdiensten, de eerste<br />
interventieploeg Merksplas, de interne preventiedienst en<br />
de interne dienst gezondheidszorg. Met de oefening wou de<br />
inrichting niet alleen de interne evacuatie <strong>van</strong> gedetineerden<br />
oefenen, maar ook informatie- en communicatieproblemen<br />
opsporen en de interventieplannen evalueren. De werking<br />
<strong>van</strong> de eerste interventieploeg kon worden verbeterd en<br />
<strong>het</strong> lokale brandweerkorps leerde de infrastructuur <strong>van</strong> de<br />
inrichting beter kennen.<br />
Een job als PBA in de kijker<br />
Kijkers <strong>van</strong> <strong>het</strong> Eén-programma ‘Man Bijt Hond’ konden op<br />
11 april kennismaken met <strong>het</strong> ge<strong>van</strong>genispersoneel <strong>van</strong><br />
Merksplas. In de rubriek ‘M/V gezocht’ gaven verschillende<br />
personeelsleden uitleg over <strong>het</strong> beroep <strong>van</strong> penitentiair<br />
bewakingsassistent en over werken in de ge<strong>van</strong>genis. De<br />
actie kaderde in een grote wervingscampagne <strong>van</strong> Selor<br />
die zich focuste op de regio’s met de grootste nood aan<br />
nieuwe personeelsleden: Kempen, Antwerpen en Brussel.<br />
De strafinrichting nam ook deel aan de derde editie <strong>van</strong> de<br />
werkweek <strong>van</strong> de VDAB door samen met de ge<strong>van</strong>genis<br />
<strong>van</strong> Turnhout de job <strong>van</strong> PBA in de kijker te zetten tijdens<br />
een jobbeurs in de Katholieke Hogeschool Kempen op<br />
22 oktober. Deze deelname zorgde ook voor een betere<br />
samenwerking met de VDAB die <strong>het</strong> beroep <strong>van</strong> PBA<br />
een vaste plaats gaf op de WIS-computer en zich ertoe<br />
verbond om potentiële kandidaten door te verwijzen naar<br />
Selor.
Focus<br />
Gedetineerden proeven <strong>van</strong> de wereld<br />
Van 25 tot en met 29 juli organiseerde de strafinrichting <strong>van</strong> Merksplas de ‘Week <strong>van</strong> de Wereld’, een project waarin veroordeelden en<br />
geïnterneerden konden kennismaken met andere culturen, gewoontes en gebruiken om taaloverschrijdend werken te stimuleren.<br />
De ‘Week <strong>van</strong> de Wereld’ komt jaarlijks tot stand in samenwerking met de FOD Justitie, de Vlaamse Gemeenschap, Justitieel<br />
Welzijnswerk Turnhout en Vormingplus Kempen.<br />
In deze grote inrichting waar gedetineerden <strong>van</strong> meer dan 70 verschillende nationaliteiten verblijven, werd de derde editie <strong>van</strong> de<br />
‘Week <strong>van</strong> de Wereld’ zeer gesmaakt. Eén op de zes gedetineerden nam actief deel aan de workshops. Het dagmenu in Merksplas<br />
bestond tijdens die week uit typische gerechten afkomstig uit de verschillende werelddelen. Tijdens de avondwandelingen konden<br />
de gedetineerden genieten <strong>van</strong> wereldmuziek.<br />
Maandag: workshop Azië<br />
Op maandag 25 juli konden gedetineerden deelnemen aan een workshop ‘Tai Chi’ waar zij kennis maakten met deze eeuwenoude<br />
Chinese bewegings- en krijgskunst. Ook de workshop ‘yoga’ waar gedetineerden tot rust konden komen, was populair. Daarnaast<br />
konden zij tijdens een kookworkshop proeven <strong>van</strong> de Irakese keuken.<br />
Dinsdag: Europa in the picture<br />
De Roemeense en Italiaanse keuken stonden op 26 juli centraal. Tijdens de avondwandeling traden op de wandelingen de Lowland<br />
Pipers op, een groep doedelzakspelers. Een <strong>van</strong> de gedetineerden zei nadien: “Het is niet onmiddellijk mijn stijl <strong>van</strong> muziek, maar deze<br />
muziek is wel indringend en doet iets met je…”<br />
Woensdag: <strong>het</strong> zwoele Zuid-Amerika<br />
Tijdens de workshop Filigrana leerden de gedetineerden met conservenblikken miniatuurmeubelen ontwerpen wat ook vele<br />
straatkinderen in Latijns-Amerika doen om mee te spelen of om te kunnen verkopen. Latijns-Amerikaanse gerechten stonden die<br />
dag op <strong>het</strong> menu. Tijdens de quiz ‘De Pappenheimers on Cyberstreet’, met als thema ‘straatkinderen in Latijns-Amerika’, konden de<br />
gedetineerden producten <strong>van</strong> de Oxfam-wereldwinkel winnen.<br />
Donderdag: Noord-Amerika ontdekken<br />
Naast een workshop ‘basketbal’ konden gedetineerden tijdens de workshop ‘linedance’ kennismaken met deze typische dansvorm<br />
uit de Verenigde Staten. Op de psychiatrische crisisafdeling werd een wereldmarkt <strong>van</strong> zorgprojecten georganiseerd.<br />
Vrijdag: proeven <strong>van</strong> Afrika<br />
Nigeriaans koken en Afrikaans dansen stonden op 29 juli op <strong>het</strong> programma.<br />
125
126<br />
B e r g e n<br />
Mons<br />
De stervormige ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong><br />
Mons is sinds 1870 een arrest- en<br />
strafhuis en beschikt ook over<br />
een vrouwenafdeling en een<br />
psychiatrische annex.<br />
gemiddelde bevolking 426,3<br />
Mannen 386,9<br />
Vrouwen 39,4<br />
Beklaagden 145,2<br />
Veroordeelden 242,0<br />
Geïnterneerden 37,7<br />
Andere 1,5<br />
Gewoon regime 426,0<br />
Halve vrijheid (veroordeelden) 0<br />
Beperkte detentie 0,4<br />
Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 0<br />
gemiddelde capaciteit 307,0<br />
Personeel voltijds equivalent<br />
Totaal Directie 3,00<br />
Totaal Attachés 3,00<br />
Totaal Administratief 25,40<br />
Totaal Medisch 10,75<br />
Totaal PSD 11,45<br />
Totaal Bewaking / Techniek 238,20<br />
Totaal Erediensten 0,70<br />
Totaal Buiten kader 0<br />
totaal 292,50
De touwtjes in handen<br />
De ge<strong>van</strong>genis organiseerde in <strong>2011</strong> een workshop<br />
‘marionettentheater’ op de vrouwenafdeling en dit<br />
onder begeleiding <strong>van</strong> Sandra de Boerdère, comédiennemarionettespeelster<br />
en animatrice <strong>van</strong> de vzw Dérives.<br />
Van januari tot mei vond de workshop wekelijks<br />
gedurende twee uur plaats. als afsluiter stonden twee<br />
voorstellingen op <strong>het</strong> programma, één voor een extern<br />
publiek en één voor de gedetineerden. Het theaterstuk<br />
‘n’intérieur’ was een creatie <strong>van</strong> zeven vrouwelijke<br />
gedetineerden.<br />
Zij kozen ‘detentie’ als thema. tijdens de workshop<br />
kwamen heel wat ‘woorden’ naar boven. Om die woorden<br />
draagkracht te geven, stelde de begeleidster voor ze<br />
te associëren met woorden <strong>van</strong> Paul Verlaine zodat de<br />
gedetineerden zich openstelden voor <strong>het</strong> onbekende.<br />
De vrouwelijke gedetineerden leerden verschillende<br />
expressievormen kennen: acteurstheater, marionetten,<br />
maskers en animatiefiguren, schimmenspel en film.<br />
Overlegorgaan voor gedetineerden<br />
De basiswet voorziet dat iedere ge<strong>van</strong>genis een<br />
overlegorgaan voor gedetineerden in <strong>het</strong> leven roept. Binnen<br />
dat orgaan kunnen de ge<strong>van</strong>genisdirectie, de penitentiair<br />
assistenten en de vertegenwoordigers <strong>van</strong> de gedetineerden<br />
zaken <strong>van</strong> algemeen belang bespreken. De directie, de<br />
personeelsleden en de gedetineerden werkten vooraf de<br />
precieze omkadering <strong>van</strong> <strong>het</strong> overlegorgaan uit. Daarna kozen<br />
zij de vertegenwoordigers <strong>van</strong> iedere vleugel. In de zomer<br />
<strong>van</strong> <strong>2011</strong> vond de eerste vergadering plaats. Sindsdien komt<br />
<strong>het</strong> overlegorgaan maandelijks samen. Het orgaan biedt<br />
een onmiskenbare meerwaarde en de kans om problemen<br />
constructief op te lossen.<br />
Voorraden beter beheerd<br />
Om de organisatie <strong>van</strong> de maaltijden in de ge<strong>van</strong>genis vlot<br />
te laten verlopen, is <strong>het</strong> belangrijk dat de voedingsvoorraad<br />
goed wordt beheerd. Een personeelslid werkte daarom<br />
een heus beheerprogramma uit dat ‘in real time’ niet<br />
enkel een overzicht biedt <strong>van</strong> de voedselvoorraden in<br />
de ge<strong>van</strong>genis maar ook <strong>van</strong> de schoonmaakproducten<br />
en de kantoorartikelen. De bonnen voor de externe en<br />
interne leveringen en de productbewegingen worden<br />
voortaan elektronisch bijgehouden. Ook de naam <strong>van</strong> de<br />
verantwoordelijken, de bestemmeling, de datum en <strong>het</strong> uur<br />
worden geregistreerd.<br />
Het programma laat eveneens toe om statistieken op te<br />
maken over de levering en <strong>het</strong> gebruik <strong>van</strong> de producten.<br />
Jaararchieven <strong>van</strong> de voorraden en de bewegingen<br />
kunnen worden geraadpleegd met telkens een vermelding<br />
<strong>van</strong> de prijsopgaven voor de bestellingen. Ten slotte<br />
worden de bestelbonnen automatisch verstuurd naar de<br />
verschillende leveranciers op basis <strong>van</strong> vooraf gecodeerde en<br />
gecontroleerde prijsopgaven.<br />
127
128<br />
Boekje over personeelsbeleid<br />
De ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Mons stelde een boekje op over haar<br />
personeelsbeleid waarin wordt beschreven wat gepast gedrag<br />
is op de werkvloer. Ieder personeelslid ont<strong>van</strong>gt dat boekje<br />
<strong>van</strong> zijn functionele chef waarin informatie staat over de<br />
gedragsregels en de waarden binnen de ge<strong>van</strong>genis. Zij wil<br />
zo een duidelijk en transparant werkkader creëren voor alle<br />
betrokken partijen.<br />
De structuur <strong>van</strong> <strong>het</strong> boekje geeft de personeelsleden<br />
informatie over hun taken en verantwoordelijkheden. De<br />
onthaalprocedure <strong>van</strong> nieuwe personeelsleden was de basis<br />
voor de informatie in <strong>het</strong> boekje over de interne organisatie,<br />
gezondheid en welzijn op <strong>het</strong> werk, enz. Elk personeelslid<br />
krijgt ook een persoonlijk verlofboekje mee waarin hij kan<br />
invullen wanneer en welk soort verlof hij aanvraagt, hoeveel<br />
overuren hij heeft gewerkt, enz.<br />
Onthaal <strong>van</strong> nieuwe contractuele PBA’s<br />
De nieuwe penitentiair bewakingsassistenten (PBA’s) krijgen<br />
een opleiding <strong>van</strong> zes maanden in <strong>het</strong> opleidingscentrum<br />
in Marneffe. Soms kunnen PBA’s contractueel worden<br />
aangeworven om tegemoet te komen aan dringende<br />
personeelsbehoeften. Die nieuwe personeelsleden komen<br />
echter niet in aanmerking voor de volledige opleiding.<br />
In <strong>2011</strong> zijn voor de ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Mons zes nieuwe PBA’s<br />
aangeworven. Een team <strong>van</strong> 17 personeelsleden <strong>van</strong> alle<br />
graden legden een onthaal- en inwerkingsprocedure vast<br />
voor de nieuwe personeelsleden die de basisopleiding niet<br />
hebben gevolgd. Ook al is dit niet te vergelijken met de<br />
echte basisopleiding, toch kunnen de nieuwe PBA’s zich<br />
gemakkelijker inwerken omdat zij duidelijke informatie<br />
krijgen over wat <strong>het</strong> beroep precies inhoudt en welke<br />
basisreglementering zij moeten kennen. Bovendien kunnen zij<br />
een beroep doen op een mentor die hen begeleidt.
Focus<br />
Ge<strong>van</strong>genis beter beveiligd<br />
De veiligheidsvoorzieningen in de ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Mons stonden de laatste jaren niet meer op punt waardoor de veiligheid <strong>van</strong> <strong>het</strong> personeel in <strong>het</strong> gedrang kwam. Heel wat installaties waren verouderd of<br />
niet aanwezig. Daarom werd fors geïnvesteerd om de veiligheid in de ge<strong>van</strong>genis weer op punt te stellen, en dit op drie niveaus.<br />
9 nieuw camerasysteem<br />
Dankzij de installatie <strong>van</strong> een gloednieuw camerasysteem<br />
kunnen de cellen en veiligheidsperimeters voortaan beter<br />
worden gecontroleerd. Voordien waren hier verouderde<br />
camera’s aanwezig met zwart-witschermen. Door de<br />
gebrekkige apparatuur kon <strong>het</strong> penitentiair personeel <strong>van</strong>uit<br />
hun post en <strong>van</strong>uit <strong>het</strong> centrum niet naar behoren toezicht<br />
houden. Een gesofisticeerd systeem met statistische en dome<br />
camera’s, kleurenschermen, beeldtransmissiesnelheid en de<br />
nodige opnamecapaciteit zorgt ervoor dat de personeelsleden<br />
die op strategische plaatsen <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genis werken en<br />
alle uitgangen bedienen, voortaan beter en in alle veiligheid<br />
kunnen werken.<br />
9 afweernetten<br />
De ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Mons bevindt zich midden in <strong>het</strong><br />
stadscentrum. Dat heeft als voordeel dat zij toegankelijk is<br />
voor de bezoekers, maar <strong>het</strong> nadeel is de drukke locatie waar<br />
heel wat mensen langskomen. Zo kunnen buitenstaanders<br />
gemakkelijk verboden voorwerpen, zoals gsm’s, alcohol of<br />
wapens, over de buitenmuren op de wandelingen gooien.<br />
Daarom werden enkele jaren geleden al afweernetten<br />
geplaatst <strong>van</strong> ongeveer zeven meter hoog. Omdat deze<br />
nog niet alle wandelingen afschermden, werd de structuur<br />
verfijnd. De werken startten in <strong>2011</strong> en in 2012 zullen alle<br />
wandelingen afgeschermd zijn.<br />
9 Wandelingen beter beveiligd<br />
In de ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Mons kunnen alle gedetineerden<br />
dagelijks twee keer gebruik maken <strong>van</strong> de wandeling, één<br />
keer ’s ochtends en één keer in de late namiddag. Zo’n<br />
beweging houdt altijd een zeker veiligheidsrisico in en niet<br />
alle vleugels <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genis waren voorzien <strong>van</strong> een<br />
minimumbeveiliging. Daarom werd in <strong>2011</strong> gestart met de<br />
installatie <strong>van</strong> veiligheidspoorten en metaaldetectieportieken<br />
die in 2012 volledig geïnstalleerd zullen zijn.<br />
129
130<br />
n a m e n<br />
naMur<br />
Sinds 1874 doet de ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong><br />
Namur dienst als arrest- en strafhuis<br />
met een vrouwenafdeling. De<br />
ge<strong>van</strong>genis is stervormig en bestaat<br />
uit open afdelingen. Hier is ook een<br />
psychiatrische annex gevestigd.<br />
gemiddelde bevolking 206,1<br />
Mannen 206,1<br />
Vrouwen 0<br />
Beklaagden 110,1<br />
Veroordeelden 71,1<br />
Geïnterneerden 23,4<br />
Andere 1,5<br />
Gewoon regime 205,0<br />
Halve vrijheid (veroordeelden) 0,8<br />
Beperkte detentie 0,3<br />
Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 0<br />
gemiddelde capaciteit 140<br />
Personeel voltijds equivalent<br />
Totaal Directie 3,00<br />
Totaal Attachés 1,00<br />
Totaal Administratief 17,85<br />
Totaal Medisch 7,30<br />
Totaal PSD 8,10<br />
Totaal Bewaking / Techniek 151,95<br />
Totaal Erediensten 1,50<br />
Totaal Buiten kader 0<br />
totaal 190,70
Creatieve workshops<br />
Al jarenlang werkt de ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Namur voor de<br />
organisatie <strong>van</strong> sportieve, culturele of artistieke activiteiten<br />
samen met de dienst voor Hulpverlening aan Gedetineerden<br />
<strong>van</strong> <strong>het</strong> Gerechtelijk Arrondissement en met zijn vrijwillige<br />
animatoren. Zo organiseert de ge<strong>van</strong>genis al twaalf jaar<br />
lang een workshop ‘artistiek tekenen en schilderen’ voor de<br />
gedetineerden op maandagnamiddag. Binnen die populaire<br />
workshop zijn vele artistieke projecten georganiseerd en<br />
tentoongesteld aan <strong>het</strong> publiek, zowel binnen als buiten de<br />
ge<strong>van</strong>genis.<br />
De gedetineerden stelden in mei 2007 hun werken tentoon<br />
in <strong>het</strong> Maison de la Culture in Namen ter gelegenheid <strong>van</strong> de<br />
tentoonstelling ‘Couleurs de l’ombre’ (Schaduwkleuren). Hier<br />
werden ook werken <strong>van</strong> de gedetineerden <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genis<br />
<strong>van</strong> Andenne tentoongesteld. In april 2010 organiseerden de<br />
diensten voor Hulpverlening aan Gedetineerden <strong>van</strong> Namur<br />
en Libramont in <strong>het</strong> Palais Abbatial <strong>van</strong> Saint-Hubert nog een<br />
andere tentoonstelling met tekeningen en schilderijen die in<br />
de ge<strong>van</strong>genis waren gemaakt.<br />
Maar ook in <strong>2011</strong> zaten de gedetineerden <strong>van</strong> de artistieke<br />
workshops niet stil. Vijf <strong>van</strong> hen beschilderden een groot<br />
patchworkdoek dat werd bevestigd aan <strong>het</strong> podium in<br />
de theaterzaal <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genis. In deze zaal en in de<br />
bezoekzaal hangen ook schilderijen <strong>van</strong> verschillende<br />
gedetineerden. Eind <strong>2011</strong> beschilderden enkele leerlingen<br />
<strong>van</strong> de workshop bovendien een houten branddeur in <strong>het</strong><br />
atelier die de administratieve gang en de rest <strong>van</strong> <strong>het</strong> cellulair<br />
gedeelte scheidt. Twee gedetineerden <strong>van</strong> de technische<br />
dienst <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genis gingen met hun verfkwast aan<br />
de slag om <strong>het</strong> schilderoppervlak voor te bereiden. Op de<br />
deur staan meeuwen geschilderd met op de achtergrond<br />
een blauwe hemel, de zee en wolken. Na drie dagen was <strong>het</strong><br />
fresco klaar en kreeg als naam ‘Vrijheid’.<br />
Sleutel tot verantwoordelijkheid<br />
In de ge<strong>van</strong>geniswereld staat de sleutel symbool voor<br />
opsluiting of vrijheid. Het is dus geen toeval dat een<br />
eenvoudige deur een grote symbolische waarde heeft voor de<br />
gedetineerden. In de ge<strong>van</strong>genis is een deur de afscheiding<br />
tussen de persoonlijke ruimte en gemeenschappelijke<br />
activiteiten. Zo is een deur een grens, maar ook een link naar<br />
de ander of een bescherming tegen bedreigingen.<br />
In een open vleugel blijven de celdeuren per definitie open.<br />
In de ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Namur beschikken de gedetineerden<br />
zelf over de sleutel <strong>van</strong> hun cel. Zij kunnen zich niet opsluiten,<br />
maar als de PBA ‘s ochtends de celdeuren openmaakt,<br />
kunnen de gedetineerden hun ‘thuis’ wel afsluiten als zij gaan<br />
werken, opleiding volgen, sporten of naar de bezoekzaal of de<br />
wandeling gaan.<br />
Dat geeft hen enerzijds verantwoordelijkheid en voorkomt<br />
anderzijds diefstallen uit de cellen, wat onvermijdelijk is<br />
binnen deze secties. Het systeem heeft zijn nut al bewezen<br />
in andere ge<strong>van</strong>genissen. Door veelvuldige diefstallen zijn<br />
de open deuren immers een probleem, terwijl de meeste<br />
gedetineerden perfect in staat zijn tot zelfdiscipline.<br />
131
132<br />
Aandacht voor een betere gezondheid<br />
Het project ‘Een moment voor...’ is een initiatief <strong>van</strong> de Lokale<br />
Stuurgroep Drugsbeleid en wil de gedetineerden informeren<br />
over drugsgebruik en hen motiveren om gezond te leven. De<br />
stuurgroep vergadert driemaandelijks in Namen en brengt<br />
de interne en externe diensten samen die zich inzetten voor<br />
drugspreventie en -behandeling in <strong>het</strong> ge<strong>van</strong>genismilieu. Het<br />
project is ontstaan <strong>van</strong>uit een vraag <strong>van</strong> de gedetineerden<br />
naar meer gezondheidsinformatie.<br />
Het project bestaat uit drie basispijlers. Ten eerste moet<br />
een groter publiek dan enkel druggebruikers worden<br />
aangesproken. Daarnaast mag <strong>het</strong> niet enkel gaan om<br />
risicovol gedrag en <strong>het</strong> gebruik <strong>van</strong> verdovende middelen,<br />
maar ook om een betere gezondheid in <strong>het</strong> algemeen. Ten<br />
slotte moet de informatie op een positieve manier worden<br />
gegeven met de nadruk op welzijn en de juiste reflexen in<br />
plaats <strong>van</strong> op risico’s en verboden praktijken.<br />
Er zullen acht informatie- en uitwisselingssessies worden<br />
georganiseerd. Elke sessie zal in <strong>het</strong> teken staan <strong>van</strong> een<br />
of meerdere thema’s: verslaving, risicovol gedrag, hepatitis,<br />
aids, besmettelijke aandoeningen en infectieziekten, gezond<br />
eten met beperkt budget, gezond sporten, mindfulness,<br />
stressbeheersing, zelfwaardering, enz. Tijdens de laatste sessie<br />
kunnen de deelnemers vragen stellen. In de tweede helft <strong>van</strong><br />
2012 zullen deze sessies plaatsvinden.
Focus<br />
Pas geverfd<br />
Hoewel de ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Namur verouderd is, is <strong>het</strong> toch een stevig gebouw dat in 2012 wordt uitgerust met een installatie voor interne<br />
communicatie en een moderne perimeterbeveiliging. De cellen in de ge<strong>van</strong>genis werden dan ook opnieuw geschilderd in <strong>2011</strong>. Het was<br />
niet moeilijk om gedetineerden te vinden die dat werk voor hun rekening wilden nemen. Er meldden zich meteen enthousiaste vrijwilligers<br />
aan.<br />
De ge<strong>van</strong>genis moest echter wel twee cellen vrijmaken: telkens één om te verven en een andere als opslagplaats voor <strong>het</strong> meubilair. Maar<br />
eenmaal opnieuw geschilderd, zien de cellen er helemaal anders uit en zijn zij veel menswaardiger dan voordien.<br />
De overbevolking in de ge<strong>van</strong>genis belet een duurzame renovatie. Toch werd voor <strong>het</strong> project drie miljoen euro vrijgemaakt, wat op<br />
middellange termijn de staat <strong>van</strong> de cellen moet opwaarderen. Het is een prioriteit <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genis om de menselijke waardigheid te<br />
eerbiedigen.<br />
133
134<br />
n I J v e l<br />
nIvelles<br />
In Nivelles werd de ge<strong>van</strong>genis in<br />
1908 in gebruik genomen als arrest-<br />
en strafhuis. Tijdens de jaren ’90 werd<br />
zij grondig gerenoveerd en werden<br />
twee vleugels bijgebouwd.<br />
gemiddelde bevolking 237,4<br />
Mannen 237,4<br />
Vrouwen 0<br />
Beklaagden 93,7<br />
Veroordeelden 141,0<br />
Geïnterneerden 0<br />
Andere 2,6<br />
Gewoon regime 237,2<br />
Halve vrijheid (veroordeelden) 0<br />
Beperkte detentie 0,2<br />
Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 0<br />
gemiddelde capaciteit 192,0<br />
Personeel voltijds equivalent<br />
Totaal Directie 3,00<br />
Totaal Attachés 2,80<br />
Totaal Administratief 17,70<br />
Totaal Medisch 2,70<br />
Totaal PSD 7,75<br />
Totaal Bewaking / Techniek 168,70<br />
Totaal Erediensten 2,10<br />
Totaal Buiten kader 0<br />
totaal 204,75
Brochures voor gedetineerden met een<br />
drugsprobleem<br />
De ge<strong>van</strong>genis maakte in <strong>2011</strong> brochures om gedetineerden<br />
beter te informeren over <strong>het</strong> lokale drugsbeleid en<br />
over de verschillende therapeutische mogelijkheden<br />
om een drugsprobleem aan te pakken. Het gaat om<br />
een initiatief <strong>van</strong> de lokale stuurgroep drugsbeleid<br />
waar zowel ge<strong>van</strong>genispersoneel als medewerkers<br />
<strong>van</strong> verschillende vzw’s aan deelnemen. De brochures<br />
zijn voor iedereen beschikbaar, maar de voornaamste<br />
doelgroep zijn gedetineerden met een drugs-, alcohol- of<br />
geneesmiddelenverslaving of gedetineerden die hiermee<br />
worden geconfronteerd in hun omgeving.<br />
Detentie maakt kwetsbaar. Enerzijds <strong>het</strong> beklemmend en<br />
angstig gevoel door opsluiting en anderzijds <strong>het</strong> gebrek<br />
aan contact met familie en vrienden zorgen ervoor dat een<br />
verblijf binnen de muren een lastige opgave is. Gedetineerden<br />
met een drugsprobleem hebben <strong>het</strong> nog moeilijker door<br />
ontwenning. Gedetineerden zonder drugsprobleem, komen<br />
misschien met drugs in aanraking in de ge<strong>van</strong>genis. Goede<br />
informatie is dus <strong>van</strong> groot belang.<br />
Vanuit preventief maar ook curatief oogpunt geven de<br />
beschikbare brochures heel wat nuttige informatie over <strong>het</strong><br />
drugsbeleid <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genis. De gedetineerden lezen hier<br />
over de verschillende drugscontroles (fouille, wachtrondes,<br />
controle <strong>van</strong> bezoekers, enz.) en over de sancties voor<br />
drugsbezit en -gebruik. Ze vinden er ook een lijst <strong>van</strong> externe<br />
diensten waar zij voor hulp en met vragen terecht kunnen.<br />
De ge<strong>van</strong>genis maakte een aparte brochure over de medische<br />
behandeling <strong>van</strong> middelenmisbruik. Deze geeft antwoord op<br />
vragen die gedetineerden vaak stellen en staat vol praktische<br />
tips. Andere brochures geven uitleg over de verschillende<br />
mogelijke ontwenningskuren die gedetineerden in de<br />
ge<strong>van</strong>genis kunnen volgen. De nadruk ligt op de bestaande<br />
ondersteuning en therapeutische follow-up. Ten slotte gaat<br />
een andere brochure dieper in op de acht meest gebruikte<br />
verdovende middelen in de ge<strong>van</strong>genis, zoals psychedelische<br />
drugs en cannabis. Met deze brochure wil de ge<strong>van</strong>genis<br />
de gedetineerden informeren en behoeden voor bepaalde<br />
gezondheidsrisico’s.<br />
Hechtere familiale banden<br />
Naar aanleiding <strong>van</strong> enkele incidenten in juni <strong>2011</strong> voerde de<br />
ge<strong>van</strong>genis enkele maatregelen in en infrastructuurwerken uit<br />
om de veiligheid in de inrichting te versterken. Zij maakte <strong>van</strong><br />
de gelegenheid gebruik om de bezoekzaal en de wachtzaal<br />
onder handen te nemen zodat de gedetineerden in betere<br />
omstandigheden <strong>het</strong> contact met familie en vrienden kunnen<br />
onderhouden. Een betere veiligheid en hechtere familiale<br />
banden waren de voornaamste doelstellingen.<br />
De ge<strong>van</strong>genis richtte de lokalen voor ongestoord bezoek<br />
opnieuw in zodat zij beter zijn aangepast aan familiebezoek<br />
en ook meer comfort bieden. Daarnaast plaatste zij in de<br />
wachtzaal een scherm waarop bezoekers informatie kunnen<br />
lezen over de werking <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genis.<br />
135
136<br />
Veiligheidsmaatregelen door<br />
GEN-werf<br />
Vlak naast de ge<strong>van</strong>genis wordt volop gebouwd aan een<br />
spoorlijn en een stationsgebouw voor <strong>het</strong> Gewestelijk<br />
Expresnet (GEN). Om de ongemakken en veiligheidsrisico’s<br />
te verminderen die verbonden zijn aan de grootschalige<br />
GEN-werf vonden in <strong>2011</strong> vergaderingen plaats tussen<br />
de ge<strong>van</strong>genis, de dienst Ondersteuning, Gebouwen en<br />
Veiligheid en de verantwoordelijken <strong>van</strong> TUC Rail.<br />
Om de veiligheid <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genis te garanderen,<br />
onderging de toekomstige GEN-parking bepaalde<br />
aanpassingen. Er werd beslist om de hoogte <strong>van</strong> de<br />
omheining te verhogen, om de vensters die uitgeven op<br />
de wandeling te verduisteren en om de personeelsparking<br />
te vergroten. Daarnaast gaf de ministerraad in december<br />
<strong>2011</strong> haar akkoord om een beschermingssysteem met<br />
installatie <strong>van</strong> verticale netten te voorzien. Het toekomstige<br />
stationsgebouw, op zeven meter <strong>van</strong> de omheiningsmuur,<br />
maakt de ge<strong>van</strong>genis immers kwetsbaarder. De Regie der<br />
Gebouwen zal de werken uitvoeren. Ten slotte zal TUC Rail<br />
de perrons overdekken om een optimale beveiliging <strong>van</strong> de<br />
binnenplaats te garanderen.
Focus<br />
Ziekteverzuim aangepakt<br />
Om <strong>het</strong> ziekteverzuim <strong>van</strong> <strong>het</strong> ge<strong>van</strong>genispersoneel<br />
te verminderen, onderzocht de ge<strong>van</strong>genis in <strong>2011</strong> de<br />
belangrijkste oorzaken en werkte zij een aantal actiepistes uit.<br />
De ge<strong>van</strong>genis wil zo <strong>het</strong> welzijn op <strong>het</strong> werk verbeteren.<br />
Oorzaken<br />
Verschillende factoren dragen ertoe bij dat <strong>het</strong> personeel<br />
zich meer gelaten en gedemotiveerd voelt. Dat leidt tot<br />
meer ziekteverzuim en meer spanningen op de werkvloer.<br />
Twee <strong>van</strong> de belangrijkste oorzaken zijn de toename <strong>van</strong><br />
<strong>het</strong> aantal probleemgedetineerden en de toename <strong>van</strong> <strong>het</strong><br />
aantal tuchtprocedures en individueel detentieregimes die de<br />
werklast verhogen.<br />
Acties<br />
Om <strong>het</strong> klimaat in de ge<strong>van</strong>genis en <strong>het</strong> welzijn <strong>van</strong> de<br />
personeelsleden te verbeteren, riep de ge<strong>van</strong>genis de hulp<br />
in <strong>van</strong> de centrale psychosociale dienst. Na een onderzoek<br />
stelde de dienst verschillende actiepistes voor aan de<br />
ge<strong>van</strong>genisdirectie. Op basis <strong>van</strong> een CAF-oefening nam de<br />
ge<strong>van</strong>genis ook prioritaire verbeteringsvoorstellen op in haar<br />
operationeel plan 2012-2013 onder de vorm <strong>van</strong> projecten en<br />
operationele doelstellingen.<br />
Projecten<br />
Op basis <strong>van</strong> de verschillende voorstellen werkte de<br />
ge<strong>van</strong>genis enkele projecten uit. Ten eerste wil zij haar<br />
bedrijfscultuur verbeteren. Zij streeft naar een bedrijfscultuur<br />
waar de houding tussen collega’s centraal staat. Ten<br />
tweede onderzoekt de ge<strong>van</strong>genis of er opnieuw een<br />
personeelsrefter kan worden voorzien. Wegens een<br />
personeelstekort werd immers de dienst geschrapt die<br />
warme maaltijden bereidde voor <strong>het</strong> personeel. Ten derde<br />
zal een omgangsregeling worden uitgewerkt om <strong>het</strong> contact<br />
tussen rokers en niet-rokers te verbeteren. Ten slotte zullen<br />
in de notaboekjes op elke vleugel steeds dezelfde rubrieken<br />
worden gebruikt zodat <strong>het</strong> personeel ze gemakkelijker kan<br />
invullen.<br />
Operationele doelstellingen<br />
Naast projecten zijn ook verschillende operationele<br />
doelstellingen toegespitst op een verbetering <strong>van</strong> de<br />
werksfeer en <strong>van</strong> <strong>het</strong> welzijn <strong>van</strong> <strong>het</strong> personeel. Op basis<br />
<strong>van</strong> een enquête wil de ge<strong>van</strong>genis de dienstverlening<br />
verbeteren en zo de werking <strong>van</strong> de personeelsdienst<br />
optimaliseren. Daarnaast engageert de directie zich om <strong>het</strong><br />
personeel maandelijks te briefen over de voortgang <strong>van</strong> <strong>het</strong><br />
operationeel plan. Ook een betere kennis <strong>van</strong> de dienstorders<br />
bij <strong>het</strong> personeel, meer communicatie over de omgang met<br />
probleemgedetineerden en een driemaandelijkse herziening<br />
<strong>van</strong> de verschillende werkpostbeschrijvingen behoren tot<br />
de prioriteiten. Ten slotte wil de directie beter toezien op de<br />
uniforme toepassing <strong>van</strong> de veiligheidsprocedures.<br />
137
138<br />
oudenaarde<br />
Van 1922 tot 1933 was de<br />
ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Oudenaarde<br />
een arresthuis. In 1936 werd de<br />
ge<strong>van</strong>genis heropend en zij is<br />
sindsdien een strafhuis, hoofdzakelijk<br />
voor langgestraften.<br />
gemiddelde bevolking 146,2<br />
Mannen 146,2<br />
Vrouwen 0<br />
Beklaagden 42,2<br />
Veroordeelden 101,3<br />
Geïnterneerden 0,2<br />
Andere 2,6<br />
Gewoon regime 141,7<br />
Halve vrijheid (veroordeelden) 0,2<br />
Beperkte detentie 4,2<br />
Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 0,1<br />
gemiddelde capaciteit 132,0<br />
Personeel voltijds equivalent<br />
Totaal Directie 3,00<br />
Totaal Attachés 0<br />
Totaal Administratief 15,00<br />
Totaal Medisch 0,95<br />
Totaal PSD 7,70<br />
Totaal Bewaking / Techniek 127,80<br />
Totaal Erediensten 1,00<br />
Totaal Buiten kader 0<br />
totaal 155,45
Gedetineerden werken aan herstel via herstelfonds<br />
Het project ‘herstelfonds’ ging al in juni 2010 in de ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Oudenaarde <strong>van</strong> start om gedetineerden de kans te bieden<br />
om hun burgerlijke partij(en) deels af te betalen door aan vrijwilligerswerk te doen. In <strong>2011</strong> voltooiden twee gedetineerden hun<br />
opdracht als vrijwilliger en slaagden er zo in om hun slachtoffers te vergoeden. Negentien andere herstelfondsdossiers zijn lopende.<br />
Enkele getuigenissen:<br />
“Ik vond <strong>het</strong> ongelooflijk dat ik elke dag bij Natuurpunt kon werken. Vijfentwintig uitgaansvergunningen kreeg ik om geld te verdienen voor<br />
mijn slachtoffers. Daarbij was ik ook nog eens elke dag in de buitenlucht waardoor ik moe maar voldaan kon gaan slapen. Ik leerde nieuwe<br />
mensen kennen en bewees dat ik klaar was voor een nieuwe kans.” (Benny, gedetineerde)<br />
“We zijn heel tevreden over <strong>het</strong> werk dat Ali in de ge<strong>van</strong>genis voor ons heeft verricht. Gedurende weken heeft hij elke dag gratis in <strong>het</strong><br />
werkhuis gewerkt. Op die manier hebben wij als werkgever <strong>het</strong> gevoel dat deze tewerkstellingsopdracht zowel voor de gedetineerde als voor<br />
zijn slachtoffer iets waardevols heeft betekend.” (Kringloopwinkel, werkgever <strong>van</strong> gedetineerde Ali)<br />
“Ik ben nog steeds bang als ik alleen thuis ben ’s nachts. Ik heb dit ook kunnen zeggen aan diegene die is komen stelen in mijn huis. Maar <strong>het</strong><br />
idee dat de dader wekenlang hard heeft gewerkt om me 1250 euro te kunnen terugbetalen, geeft me toch een goed gevoel.” (Evi, slachtoffer)<br />
Gedetineerden kunnen zowel binnen als buiten de ge<strong>van</strong>genismuren als vrijwilliger aan de slag. Omdat in de ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong><br />
Oudenaarde langgestraften verblijven, is <strong>het</strong> echter niet altijd evident om de nodige uitgaansvergunningen te krijgen. Er is dan ook<br />
duidelijk een verschuiving merkbaar <strong>van</strong> werken buiten naar binnen de ge<strong>van</strong>genis.<br />
Zoals in elk nieuw project, zijn er bepaalde punten die beter kunnen en waar in de toekomst aan zal worden gewerkt. Zo neemt<br />
de hele procedure veel tijd in beslag en moeten gedetineerden noodgedwongen stoppen met hun vrijwilligerswerk bij een<br />
overplaatsing naar een ge<strong>van</strong>genis waar <strong>het</strong> project (nog) niet loopt. Bovendien worden sommige aanvragen geweigerd omdat <strong>het</strong><br />
slachtoffer geen nood heeft aan communicatie met de gedetineerde. Herstelbemiddelaar Evelyn legt een <strong>van</strong> de pijnpunten verder<br />
uit: “De tijdsspanne tussen aanvraag en uitvoering <strong>van</strong> tewerkstelling is zeer groot. Misschien moeten we kijken of er geen stappen binnen de<br />
procedure kunnen worden ingekort. Ook zouden beslissingen meer moeten genomen worden <strong>van</strong>uit <strong>het</strong> perspectief <strong>van</strong> de betrokkenen in<br />
plaats <strong>van</strong>uit <strong>het</strong> perspectief <strong>van</strong> de organisaties die de verschillende stappen moeten nemen.”<br />
139
140<br />
Vernieuwde ge<strong>van</strong>genisbibliotheek<br />
In oktober <strong>2011</strong> opende de nieuwe ge<strong>van</strong>genisbibliotheek<br />
<strong>van</strong> Oudenaarde haar deuren. Dankzij een samenwerking met<br />
de Oudenaardse stadsbibliotheek en de tussenkomst <strong>van</strong> de<br />
provincie en de Vlaamse overheid beschikt de ge<strong>van</strong>genis<br />
voortaan over een uitgebreide collectie. Gedetineerden<br />
kunnen kiezen uit meer dan 4000 boeken, tijdschriften,<br />
cd’s, dvd’s, videogames en gezelschapsspelen. Omdat in de<br />
ge<strong>van</strong>genis hoofdzakelijk langgestraften verblijven, wordt de<br />
collectie regelmatig vernieuwd. Gedetineerden kunnen niet<br />
alleen in de bibliotheek terecht om boeken uit te lenen. Ze<br />
kunnen ook deelnemen aan leesbevorderende activiteiten<br />
of een lezing <strong>van</strong> een auteur bijwonen. Herman Brusselmans<br />
Eerste afgestudeerden loodgietermonteur<br />
centrale verwarming<br />
Al in 2010 ging in de ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Oudenaarde de<br />
beroepsopleiding loodgieter-monteur centrale verwarming<br />
<strong>van</strong> start. De opleiding is <strong>het</strong> resultaat <strong>van</strong> een unieke<br />
samenwerking tussen verschillende partners, zoals twee<br />
Centra voor Volwassenenonderwijs die de lessen geven, <strong>het</strong><br />
penitentiair complex <strong>van</strong> Brugge waar een <strong>van</strong> de lessen<br />
doorgaat, de onderwijscoördinator <strong>van</strong> <strong>het</strong> Consortium X,<br />
de CDRGA en de ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Oudenaarde zelf. Dertig<br />
gedetineerden nemen momenteel deel. Na twee jaar zullen<br />
de eerste vijf afgestudeerden op <strong>het</strong> einde <strong>van</strong> <strong>het</strong> schooljaar<br />
2012 hun diploma BSO ont<strong>van</strong>gen, gevolgd door zes andere<br />
cursisten in december. Met dat diploma op zak hebben zij na<br />
hun vrijlating een streepje voor in hun zoektocht naar werk.<br />
Loodgieter-monteur centrale verwarming is immers een<br />
knelpuntberoep. Een nieuwe groep gedetineerden staat dan<br />
ook te popelen om aan deze opleiding te beginnen.<br />
kwam al op bezoek en ook Bart Demyttenaere zal komen<br />
vertellen over zijn boeken. Op verschillende uitleenmomenten<br />
is een medewerker <strong>van</strong> de stadsbibliotheek aanwezig om<br />
de bibliothecaris te ondersteunen en de gedetineerden te<br />
begeleiden in hun literaire keuzes.<br />
De officiële opening <strong>van</strong> de bibliotheek vond plaats op<br />
19 oktober in aanwezigheid <strong>van</strong> <strong>het</strong> inrichtingshoofd, de<br />
schepen <strong>van</strong> Oudenaarde en medewerkers <strong>van</strong> de provincie<br />
Oost-Vlaanderen en de Vlaamse Gemeenschap. Het was<br />
een feestelijke gebeurtenis waaraan vele gedetineerden,<br />
ge<strong>van</strong>genispersoneelsleden, stadsmedewerkers en<br />
vrijwilligers deelnamen.<br />
Betere zorgverlening voor<br />
gedetineerden<br />
De ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Oudenaarde ondernam in <strong>2011</strong><br />
verschillende initiatieven om de gezondheidszorg voor<br />
de gedetineerden te verbeteren. Om de relatie tussen de<br />
gedetineerden en de dienst gezondheidszorg te versterken,<br />
breidde zij de zorgverlening uit. Gedetineerden krijgen<br />
voortaan meer informatie over de zorgverlening en kunnen<br />
ook vaker bij de zorgverleners terecht met hun vragen en<br />
problemen.<br />
Andere nieuwe initiatieven zijn <strong>het</strong> maandelijkse overleg<br />
tussen de lokale directie en de dienst gezondheidszorg en<br />
de oprichting <strong>van</strong> een huisapotheek. Voor kleine en tijdelijke<br />
klachten kunnen gedetineerden hier enkele geneesmiddelen<br />
voor zelfmedicatie bestellen.<br />
De dienst gezondheidszorg onderging ook een structurele<br />
verandering. Voortaan zitten alle zorgverleners samen in één<br />
multidisciplinair medisch blok. Deze centralisatie bevordert de<br />
communicatie tussen de verschillende zorgverleners en zorgt<br />
voor een efficiëntere werking <strong>van</strong> de dienst.
Focus<br />
Betere tewerkstelling <strong>van</strong> (ex-)gedetineerden<br />
De ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Oudenaarde werkt samen met de vzw<br />
Grijkoort Werkplaats en de vzw Grijkoort Begeleid Werk<br />
om langdurig werkzoekende en laaggeschoolde (ex-)<br />
gedetineerden te werk te stellen en voor te bereiden op<br />
de overstap naar de gewone arbeidsmarkt. Grijkoort is een<br />
centrum in Zuid-Oost-Vlaanderen dat werkzoekenden met<br />
verminderde kansen op de arbeidsmarkt de mogelijkheid<br />
biedt tot opleiding, werkervaring en tewerkstelling. Het<br />
centrum is actief binnen vijf domeinen: groenbeheer, strijken,<br />
horeca, renovatie en arbeidszorg.<br />
Tewerkstelling op maat<br />
Gedetineerden leren Grijkoort kennen via de VDAB of de<br />
psychosociale dienst maar ook via andere gedetineerden,<br />
want <strong>het</strong> verhaal <strong>van</strong> Grijkoort doet de ronde in alle<br />
ge<strong>van</strong>genissen. Anders dan andere werkgevers houdt<br />
Grijkoort immers rekening met justitiële aspecten eigen aan<br />
<strong>het</strong> leven <strong>van</strong> (ex-)gedetineerden. Zo stelt men zich flexibel op<br />
als zij zich bijvoorbeeld tijdens de werkuren moeten melden<br />
bij Justitie. Als een gedetineerde in aanmerking komt voor een<br />
tewerkstelling bij Grijkoort, vindt een eerste gesprek plaats<br />
tussen hem en de trajectbegeleidster <strong>van</strong> de vzw. Op basis<br />
<strong>van</strong> dat gesprek kan de gedetineerde al dan niet een proefdag<br />
draaien.<br />
Een gedetineerde getuigt dat <strong>het</strong> niet altijd even gemakkelijk<br />
is om terug aan de slag te gaan na een ge<strong>van</strong>genisstraf en dat<br />
een aangepaste tewerkstelling in Grijkoort dus zeker nuttig<br />
is: “Aan<strong>van</strong>kelijk kost <strong>het</strong> werk bloed, zweet en tranen, want je<br />
bent de fysieke inspanning niet meer gewoon. Maar ook mentaal<br />
is <strong>het</strong> zeer zwaar. Je wordt geconfronteerd met de drukte <strong>van</strong><br />
<strong>het</strong> verkeer, <strong>het</strong> alleen zijn, de kost <strong>van</strong> <strong>het</strong> leven, enz.” Hoewel<br />
<strong>het</strong> voor de gedetineerden soms zwaar is, zijn de technische<br />
begeleiders alvast tevreden over <strong>het</strong> geleverde werk: “Je<br />
merkt vaak een verschil tussen de (ex-) gedetineerden en de<br />
andere werknemers wat inzicht en werktempo betreft. De meeste<br />
werknemers met een ge<strong>van</strong>genisverleden hebben doorgaans<br />
weinig lichamelijke of verstandelijke beperkingen. Vooral <strong>het</strong><br />
verschil in werktempo durft wel eens voor spanningen of een<br />
woordenwisseling tussen de werknemers zorgen.”<br />
Begeleiding en doorgroeimogelijkheden<br />
De (ex-)gedetineerden staan er tijdens hun tewerkstelling<br />
in Grijkoort niet alleen voor. Met vragen en problemen<br />
kunnen zij terecht bij een trajectbegeleidster. Net zoals in<br />
andere bedrijven en organisaties, hebben de gedetineerden<br />
in Grijkoort doorgroeimogelijkheden. Gedetineerden die<br />
goed werk leveren en hun capaciteiten bewijzen, worden<br />
beloond. Een gedetineerde vertelt dat Grijkoort bovendien<br />
geen eindpunt is: “Een ander belangrijk facet is dat je weet dat<br />
Grijkoort niet blijvend hoeft te zijn. Je kan doorstromen naar <strong>het</strong><br />
gewone werkcircuit als je dat wil. In Grijkoort kan daar open over<br />
worden gepraat.”<br />
Geslaagde samenwerking<br />
Op 9 december <strong>2011</strong> blikten de ge<strong>van</strong>genis en de vzw’s<br />
terug op hun samenwerking. Samen slaagden ze erin om vijf<br />
gedetineerden terug tewerk te stellen. Daarnaast stelden ze<br />
voor alle anderen die de sprong naar de arbeidsmarkt willen<br />
maken, een brochure op met nuttige tips. Zowel Hans Claus,<br />
inrichtingshoofd, als Rony Holvoet <strong>van</strong> de vzw Grijkoort staan<br />
zeer positief tegenover <strong>het</strong> project.<br />
“De zwaarste uitdagingen monden dikwijls uit in de grootste<br />
voldoening. In deze materie geldt dat wie de hand reikt aan een<br />
gedetineerde, er niet alleen zal voor staan. Alle diensten die in de<br />
ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Oudenaarde werken, staan hiervoor garant. Het<br />
is gebleken dat dit de manier is waarop <strong>het</strong> werkt.” (Hans Claus,<br />
inrichtingshoofd)<br />
“Het succes werd mogelijk gemaakt door een gemotiveerde<br />
stuurgroep, samengesteld <strong>van</strong>uit <strong>het</strong> brede welzijnswerk, door<br />
een geïntegreerde aanpak die losstaande begeleidingen uitsloot,<br />
door open communicatie over <strong>het</strong> traject <strong>van</strong> de deelnemer, ieder<br />
<strong>van</strong>uit zijn eigen invalshoek, maar met oog voor de algehele<br />
impact.”<br />
(Rony Holvoet, vzw Grijkoort)<br />
141
142<br />
PaIFve<br />
De Etablissement de Défense<br />
sociale (EDS) in Paifve werd in<br />
1972 geopend. Het regime in de<br />
inrichting houdt <strong>het</strong> midden tussen<br />
een typisch ge<strong>van</strong>genisregime<br />
en <strong>het</strong> leven in een psychiatrisch<br />
ziekenhuis. Hier werkt niet enkel<br />
ge<strong>van</strong>genispersoneel, maar ook<br />
gespecialiseerd psychiatrisch<br />
verplegend personeel.<br />
gemiddelde bevolking 201,0<br />
Mannen 201,0<br />
Vrouwen 0<br />
Beklaagden 2,0<br />
Veroordeelden 0<br />
Geïnterneerden 199,0<br />
Andere 0<br />
Gewoon regime 201,0<br />
Halve vrijheid (veroordeelden) 0<br />
Beperkte detentie 0<br />
Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 0<br />
gemiddelde capaciteit 205,0<br />
Personeel voltijds equivalent<br />
Totaal Directie 2,80<br />
Totaal Attachés 1,00<br />
Totaal Administratief 13,85<br />
Totaal Medisch 26,85<br />
Totaal PSD 11,75<br />
Totaal Bewaking / Techniek 172,80<br />
Totaal Erediensten 1,30<br />
Totaal Buiten kader 0<br />
totaal 230,35
Onderzoek naar therapeutische<br />
begeleiding<br />
De medische dienst <strong>van</strong> de EDS zet zich voortdurend in om<br />
geïnterneerden beter therapeutisch te begeleiden. De dienst<br />
ging in <strong>2011</strong> een partnerschap aan met <strong>het</strong> departement<br />
cognitieve wetenschappen <strong>van</strong> de universiteit <strong>van</strong> Luik om<br />
schizofrene geïnterneerden op te nemen in <strong>het</strong> programma<br />
‘Integrated Psychological Treatment’ <strong>van</strong> Brenner. De<br />
samenwerking past in een universitair onderzoek dat nieuwe<br />
begeleidingstechnieken wil valideren.<br />
Door mee te werken aan <strong>het</strong> onderzoek kregen de<br />
zorgverleners <strong>van</strong> de inrichting opleiding en begeleiding<br />
om therapiegroepen voor schizofrene geïnterneerden te<br />
organiseren. Gedurende drie maanden vonden tweeënhalve<br />
dag per week therapiesessies plaats. Er was een duidelijke<br />
vooruitgang merkbaar <strong>van</strong> de cognitieve en sociale<br />
vaardigheden <strong>van</strong> de deelnemers.<br />
Het cijfermateriaal en de bijdrage <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genis tot<br />
de studie werden voorgesteld tijdens <strong>het</strong> congres <strong>van</strong> de<br />
‘European Association for Behavioural and Cognitive Therapies’<br />
in Reykjavik en de ‘Association Francophone de Remédiation<br />
Cognitive’ in Lausanne. Begin 2012 werd een nieuw<br />
programma ‘SAT-therapie (Self-Awareness Therapy)’ opgestart<br />
in de cellenafdeling <strong>van</strong> de inrichting.<br />
Hechtere familiale banden<br />
In januari <strong>2011</strong> nam de vzw Justitieel Welzijnswerk <strong>het</strong><br />
initiatief om een vast ontmoetingsmoment te organiseren<br />
voor geïnterneerden en hun kinderen. Voordien kwam de<br />
psychosociale dienst <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genis steeds tussen in<br />
dit (groot)ouder-kind contact. Dat ontmoetingsmoment is<br />
bedoeld voor patiënten met kinderen en kleinkinderen tot<br />
18 jaar. Bij de organisatie nam Justitieel Welzijnswerk de tijd<br />
om zich vertrouwd te maken met en aan te passen aan de<br />
bijzondere context <strong>van</strong> de inrichting tot bescherming <strong>van</strong><br />
de maatschappij. Een goede samenwerking met de interne<br />
teams <strong>van</strong> de EDS en verschillende externe diensten zorgt<br />
ervoor dat alles vlot verloopt.<br />
Met deze ontmoetingsmomenten willen de vzw en de EDS<br />
de band tussen ouder en kind versterken. De geïnterneerden<br />
krijgen de kans om hun ouderrol actief uit te oefenen, terwijl<br />
de kinderen zich op een positieve manier verder kunnen<br />
ontwikkelen. Verschillende geïnterneerden hadden zelf om<br />
deze ontmoetingen gevraagd. Ze laten hen toe om dieper<br />
na te denken over hun recht op sociale relaties, over hun<br />
ouderschap en over hun persoonlijke ontwikkeling.<br />
143
144<br />
achter de lens<br />
Fotografie krijgt in de EDS een speciale plaats. Al in 2009 hield fotograaf Lieven Nollet bij de inhuldiging <strong>van</strong> de gerenoveerde vleugel<br />
D een expo in de inrichting. In 2010 liep een tentoonstelling rond zijn werk in <strong>het</strong> Museum Dr. Guislain in Gent. In <strong>2011</strong> besliste<br />
de inrichting om geïnterneerden en personeel zelf te laten plaatsnemen achter de lens. Samen met de vzw ‘le Gsara’ organiseerde<br />
zij een workshop fotografie voor beide groepen. De inrichting realiseert zo een <strong>van</strong> de doelstellingen in haar operationeel plan,<br />
namelijk om via samenwerkingsverbanden meer culturele activiteiten te laten plaatsvinden.<br />
De geïnterneerden <strong>van</strong> <strong>het</strong> gemeenschapspaviljoen en <strong>van</strong> de cellenafdeling leerden gedurende vier maanden hoe zij met een<br />
fototoestel mooie plaatjes konden nemen. Voor geïnteresseerde personeelsleden was er een specifieke workshop <strong>van</strong> vier dagen.<br />
Uit de grote collectie foto’s selecteerden de deelnemers samen met hun opleider de mooiste. Tijdens een tentoonstelling in de<br />
inrichting konden de geïnterneerden, <strong>het</strong> personeel en ook de inwoners <strong>van</strong> de gemeente Juprelle de kunstwerken bewonderen.<br />
Daarnaast vond <strong>van</strong> 24 januari tot 24 maart 2012 een tweede tentoonstelling extra-muros plaats tijdens de fotografie-biënnale 2012.<br />
De workshop was meer dan een leerrijke culturele activiteit. De waardering die de geïnterneerden voor hun foto’s kregen tijdens de<br />
tentoonstellingen gaf hen meer zelfwaarde. Bovendien zorgden beide evenementen ook voor meer bewustmaking <strong>van</strong> <strong>het</strong> grote<br />
publiek voor forensische psychiatrie.<br />
Meer culturele en artistieke activiteiten<br />
Sinds 2010 vinden in de EDS meer culturele en artistieke<br />
activiteiten plaats. Een muur met schilderijen <strong>van</strong><br />
geïnterneerden aan de ingang <strong>van</strong> de inrichting benadrukt<br />
dat ze een belangrijke plaats innemen in <strong>het</strong> dagelijkse leven.<br />
In juni <strong>2011</strong> lanceerde de inrichting de activiteit ‘de derde<br />
vrijdag <strong>van</strong> de maand’ waarbij <strong>het</strong> talent <strong>van</strong> geïnterneerde<br />
musici, zangers en dichters maandelijks op die vrijdag in<br />
de kijker wordt gezet. Het gaat om een theaterstuk door<br />
en voor de geïnterneerden, met de hulp <strong>van</strong> penitentiaire<br />
bewakingsassistenten en externe actoren uit de zorgsector.<br />
Een kunsttherapeut begeleidt ook wekelijks sessies in de twee<br />
paviljoenen.<br />
Ook ontmoetingen met professionele en amateur-kunstenaars<br />
kregen in <strong>2011</strong> een centrale plaats. Op <strong>het</strong> programma<br />
stonden onder meer een concert <strong>van</strong> D. M. DiaWara, de<br />
Guinese zanger en koraspeler, een theaterstuk <strong>van</strong> de<br />
Compagnie du Passage ‘Je ne mens jamais’ (‘Ik lieg nooit’)<br />
en een kerstconcert georganiseerd door vrijwilligers <strong>van</strong> <strong>het</strong><br />
Rode Kruis.<br />
Daarnaast konden de geïnterneerden nog deelnemen aan<br />
karaokesessies en culturele groepsuitstappen naar musea, de<br />
bioscoop en de tentoonstelling SOS Planète. De inrichting<br />
richtte ook een filmotheek in en organiseerde filmvertoningen<br />
met aansluitend debat.
Focus<br />
Therapie met paarden<br />
Het paard als steun en toeverlaat<br />
Sinds mei <strong>2011</strong> kunnen de geïnterneerden <strong>van</strong> de EDS<br />
in Paifve deelnemen aan hippotherapie op de manège<br />
Paladin in Borgworm. Wekelijks trekken zij samen met enkele<br />
penitentiaire bewakingsassistenten en zorgverleners naar<br />
de manège om onder begeleiding <strong>van</strong> een professionele<br />
hippotherapeute <strong>van</strong> de vzw L’autre Emoi met paarden te<br />
rijden en hen te verzorgen. Bij deze bijzondere vorm <strong>van</strong><br />
therapie is <strong>het</strong> paard een steun en toeverlaat. In <strong>2011</strong> namen<br />
acht geïnterneerden deel. Het ging om gedetineerden met<br />
zowel psychotische als persoonlijkheidsstoornissen en om<br />
verstandelijk gehandicapten.<br />
Beter welzijn <strong>van</strong> de geïnterneerden<br />
Het nut <strong>van</strong> deze therapie is dagelijks merkbaar in <strong>het</strong><br />
gedrag <strong>van</strong> de deelnemers. Zij stellen zich meer open naar<br />
anderen en tonen meer emoties. Hun zelfvertrouwen en<br />
eigenwaarde groeien met als resultaat een beter zelfbeeld.<br />
Zij hebben ook meer voeling met de realiteit. Het contact<br />
met <strong>het</strong> paard leidt bovendien bij sommige tot een grotere<br />
verantwoordelijkheidszin. Dankzij deze therapie met paarden<br />
voelen zij zich dus duidelijk beter.<br />
Hippotherapie richt zich tot de persoon in al zijn facetten.<br />
Op lichamelijk en neuromotorisch vlak zorgt <strong>het</strong> voor een<br />
beter evenwicht, betere coördinatie en een groter bewustzijn<br />
<strong>van</strong> <strong>het</strong> eigen lichaam. De interactie met paarden is ook<br />
bevorderlijk op symbolisch, relationeel en gevoelsmatig vlak.<br />
In een nieuwe stimulerende en professioneel gecontroleerde<br />
omgeving kan de patiënt zich verder ontwikkelen en kan<br />
hij persoonlijke doelstellingen bereiken. Wat hij tijdens de<br />
therapie leert, kan hij vervolgens toepassen in zijn dagelijkse<br />
contacten en activiteiten.<br />
“Een paard als dokter. (...) De paardentherapie smeedt een<br />
bijzondere band tussen paard en patiënt. Het dier groeit uit tot een<br />
partner in de verdere ontplooiing <strong>van</strong> de geïnterneerde. Het gaat<br />
om een ongebruikelijke interactie die diep <strong>van</strong>binnen raakt, over<br />
de woorden en de pijn heen”. (Carine Anselme, hippotherapeute).<br />
“Ik ga naar de paardentherapie omdat ik mijn zorgen wou<br />
vergeten en omdat ik wou weten hoe <strong>het</strong> is om paard te rijden<br />
en zo’n dier te verzorgen. Ik voel me in ieder geval beter en ik<br />
heb meer energie. Ik amuseer me in de natuur. Ik vergeet al mijn<br />
problemen... Ik hou <strong>van</strong> paarden en ik laat die kans dan ook niet<br />
voorbijgaan. Ik ben tevreden dat ik samen met <strong>het</strong> personeel <strong>van</strong><br />
de inrichting met paarden kan werken en dat ik veel kan bijleren.<br />
Paardentherapie helpt mij om mijn leven weer op de rails te<br />
krijgen. Bedankt! “ (geïnterneerde M.)<br />
“Mijn deelname aan de paardentherapie doet me goed. Mij<br />
bezighouden met <strong>het</strong>zelfde paard, Emir, vraagt mijn aandacht<br />
en ik leg me erop toe. Tijdens de briefing aan <strong>het</strong> begin en aan<br />
<strong>het</strong> einde <strong>van</strong> iedere sessie vertellen we beurtelings over <strong>het</strong> werk<br />
dat we in de voormiddag gaan doen. De voormiddag begint met<br />
een wandeling en <strong>het</strong> eten geven en verzorgen <strong>van</strong> <strong>het</strong> paard.<br />
Afhankelijk <strong>van</strong> <strong>het</strong> weer gaan we rijden in <strong>het</strong> dorp of de manège.<br />
Aan <strong>het</strong> einde <strong>van</strong> de namiddag keren we terug. Het is echt een<br />
passie voor mij!” (geïnterneerde D.)<br />
145
146<br />
ruIselede<br />
In 1849 fungeerde <strong>het</strong> penitentiair<br />
landbouwcentrum (PLC) <strong>van</strong><br />
Ruiselede als op<strong>van</strong>gplaats voor<br />
landlopers. Sinds 1936 is <strong>het</strong> een<br />
ge<strong>van</strong>genis voor veroordeelden die<br />
niet vluchtgevaarlijk zijn, in groep<br />
kunnen leven en kunnen werken.<br />
Zo kunnen de gedetineerden zich<br />
voorbereiden op hun terugkeer naar<br />
de maatschappij.<br />
gemiddelde bevolking 57,1<br />
Mannen 57,1<br />
Vrouwen 0<br />
Beklaagden 0,5<br />
Veroordeelden 55,5<br />
Geïnterneerden 0<br />
Andere 1,1<br />
Gewoon regime 54,6<br />
Halve vrijheid (veroordeelden) 0,7<br />
Beperkte detentie 1,8<br />
Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 0<br />
gemiddelde capaciteit 52,0<br />
Personeel voltijds equivalent<br />
Totaal Directie 1,00<br />
Totaal Attachés 3,00<br />
Totaal Administratief 7,80<br />
Totaal Medisch 0<br />
Totaal PSD 3,05<br />
Totaal Bewaking / Techniek 38,05<br />
Totaal Erediensten 0<br />
Totaal Buiten kader 0<br />
totaal 52,90
PLC stapt mee in project ‘herstelfonds’<br />
Reeds op 6 mei 2010 vond in <strong>het</strong> PLC de ‘kick-off’ plaats<br />
voor <strong>het</strong> project ‘herstelfonds’. Dankzij dat project kunnen<br />
gedetineerden aan hun herstel werken en krijgen zij de kans<br />
om hun verantwoordelijkheid tegenover hun slachtoffer<br />
op te nemen. Door aan vrijwilligerswerk te doen kunnen zij<br />
via <strong>het</strong> fonds een deel <strong>van</strong> de schadevergoeding betalen.<br />
Het slachtoffer zelf krijgt ook een stem in de zoektocht<br />
naar een maatschappelijk aanvaardbare oplossing. De<br />
organisaties dragen bij tot maatschappelijke herkadering door<br />
gedetineerden als vrijwilligers in te schakelen.<br />
Vier gedetineerden engageerden zich voor een<br />
vrijwilligersorganisatie, een mooi resultaat gezien de kleine<br />
en snel uitstromende populatie <strong>van</strong> <strong>het</strong> landbouwcentrum.<br />
Een medewerker <strong>van</strong> Justitieel Welzijnswerk begeleidde<br />
hen en zocht samen met hen naar een geschikte<br />
tewerkstellingsplaats. Hij legde de eerste contacten<br />
met mogelijke organisaties en zette de aanvraag tot<br />
uitgaansvergunning in gang bij de psychosociale dienst.<br />
18 gedetineerden behalen certificaat<br />
heftruckchauffeur<br />
In <strong>2011</strong> ging voor <strong>het</strong> eerst de beroepsopleiding<br />
heftruckchauffeur <strong>van</strong> start in <strong>het</strong> PLC. De belangstelling<br />
<strong>van</strong> de gedetineerden was groot. In totaal namen 18<br />
gedetineerden (<strong>het</strong> maximum toegelaten aantal) deel.<br />
Een gedetineerde stelde zijn vrijlating onder elektronisch<br />
toezicht zelfs met een week uit om toch nog te kunnen<br />
deelnemen. De opleiding duurde veertig uur en combineerde<br />
theorie en praktijk. Dankzij de professionele begeleiding<br />
<strong>van</strong> twee ervaren instructeurs <strong>van</strong> een Centrum voor<br />
Volwassenenonderwijs konden alle 18 deelnemers de<br />
opleiding met succes afronden. Elk <strong>van</strong> hen behaalde <strong>het</strong><br />
certificaat heftruckchauffeur.<br />
Omdat <strong>het</strong> gaat over een knelpuntberoep, is een officieel<br />
certificaat heftruckchauffeur een belangrijke troef voor de<br />
gedetineerden in hun zoektocht naar werk. De opleiding is<br />
niet alleen waardevol voor de reïntegratie <strong>van</strong> gedetineerden<br />
na hun vrijlating, maar komt ook de veiligheid in en rond de<br />
werkplaatsen <strong>van</strong> <strong>het</strong> landbouwcentrum ten goede.<br />
147
148<br />
Leesplezier voor gedetineerden<br />
Sinds eind mei kunnen de gedetineerden <strong>van</strong> <strong>het</strong> PLC naar hartelust boeken uitlenen uit de eigen bibliotheek <strong>van</strong> de inrichting of<br />
uit de gemeentebibliotheek <strong>van</strong> Aalter. In samenwerking met de bibliothecaris <strong>van</strong> Aalter en enkele vrijwilligers organiseert <strong>het</strong> PLC<br />
wekelijks twee uitleensessies <strong>van</strong> een uur. Gedetineerden kunnen dan naar de eigen bibliotheek gaan om een boek uit te kiezen. Om<br />
ervoor te zorgen dat er voor ieder wat wils is, wordt de collectie regelmatig vernieuwd. Vrijwilligster Gerda staat de gedetineerden<br />
graag bij tijdens de uitleenmomenten: “Ik sta positief tegenover. de bibliotheekwerking in <strong>het</strong> PLC. De gedetineerden zijn vriendelijk, heel<br />
behulpzaam en correct.”<br />
Naast deze uitleensessies kunnen de gedetineerden ook via een beveiligde computer met internetverbinding op sectie zelf boeken<br />
selecteren en bestellen uit de catalogi <strong>van</strong> de gemeentebibliotheek. Het bibliotheekpersoneel <strong>van</strong> Aalter verwerkt de aanvragen,<br />
ontleent ontbrekende stukken bij andere bibliotheken en bezorgt hen de boeken. Volgens vrijwilligster Gerda gaat <strong>het</strong> om een<br />
succesvol initiatief: “Er worden veel stukken opgevraagd uit diverse bibliotheken uit Oost- en West-Vlaanderen. Als gewone lezer zoek je<br />
tussen de rekken, maar hier zoekt men gerichter via PC.”<br />
De bibliotheekwerking is <strong>het</strong> resultaat <strong>van</strong> een mooie samenwerking tussen <strong>het</strong> PLC, de bibliothecaris <strong>van</strong> Aalter, enkele<br />
vrijwilligsters en de provincie West-Vlaanderen die <strong>het</strong> project subsidieerde. Gouverneur Breyne opende de bibliotheek <strong>van</strong> <strong>het</strong> PLC<br />
officieel op 24 juni.<br />
Bouw <strong>van</strong> een mestsilo<br />
Een betere waterkwaliteit is een <strong>van</strong> de prioriteiten <strong>van</strong> <strong>het</strong><br />
Europese en Vlaamse milieubeleid. Om deze doelstelling te<br />
realiseren, is <strong>het</strong> nodig om de verontreiniging <strong>van</strong> <strong>het</strong> grond-<br />
en oppervlaktewater met nitraten en fosfaten uit dierlijk mest<br />
te verminderen. De uitrijperiode <strong>van</strong> mest is daarom beperkt<br />
tot de lente en de zomer en <strong>van</strong>af 2012 is elke veehouder<br />
verplicht om opslagcapaciteit voor dierlijk mest te voorzien.<br />
Sinds <strong>het</strong> voorjaar <strong>van</strong> <strong>2011</strong> beschikt <strong>het</strong> PLC over een<br />
mestsilo. Dankzij deze afzonderlijke betonnen ruimte kan de<br />
inrichting enerzijds driemaal zoveel vloeibaar dierlijk mest<br />
stockeren en anderzijds de aanpalende grondoppervlakte<br />
gebruiken als extra opslag voor ingekuilde groenvoeders. De<br />
ronde overdekte silo is vier meter hoog met een diameter <strong>van</strong><br />
20 meter en bevindt zich net buiten de muren <strong>van</strong> <strong>het</strong> erf.<br />
Gedragscode voor personeel<br />
Om de houding <strong>van</strong> <strong>het</strong> personeel naar de gedetineerden<br />
toe nog meer te professionaliseren, stelde <strong>het</strong> PLC een<br />
gedragscode op. In 2009 maakte een CAF-oefening duidelijk<br />
dat richtlijnen over <strong>het</strong> gedrag <strong>van</strong> personeelsleden in een<br />
gemeenschapsregime nodig waren. Binnen dat regime waar<br />
alle activiteiten tussen 7u00 en 22u30 in groep plaatsvinden,<br />
zijn de contacten tussen personeel en gedetineerden immers<br />
intenser en is <strong>het</strong> soms moeilijk om de juiste afstand tot de<br />
gedetineerden te bewaren. Goede sociale vaardigheden<br />
zijn dan ook belangrijk. Het is de taak <strong>van</strong> <strong>het</strong> personeel<br />
om zich respectvol te gedragen en de gedetineerden op<br />
een menselijke manier te bejegenen. Het belang <strong>van</strong> de<br />
voorbeeldfunctie, de representativiteit in <strong>het</strong> dagelijkse<br />
handelen, respect voor collega’s en gedetineerden en<br />
loyaliteit tegenover de organisatie zijn de basispijlers.
Focus<br />
Vierhoeksoverleg binnen B.Leave<br />
Het PLC zet zich al jarenlang in voor de behandeling<br />
en ondersteuning <strong>van</strong> gedetineerde druggebruikers.<br />
Het B.Leave-programma biedt aan gedetineerden die<br />
veroordeeld zijn voor drugsfeiten en die problemen hebben<br />
met middelenmisbruik, de mogelijkheid om tijdens hun<br />
detentie clean te worden en te werken aan een drugsvrije<br />
toekomst. Gedurende acht maanden worden de deelnemers<br />
therapeutisch begeleid en leren zij persoonlijke, sociale<br />
en leefvaardigheden ontwikkelen. Zij leven volgens een<br />
strikte dagstructuur <strong>van</strong> verplichte tewerkstelling en<br />
vrijetijdsbesteding om te voorkomen dat zij hervallen.<br />
Betere afstemming tussen B.Leave en<br />
reclasseringsplan<br />
Het project B.Leave ging in 1995 <strong>van</strong> start als een programma<br />
<strong>van</strong> de psychosociale dienst om gedetineerden met een<br />
drugsprobleem te ondersteunen. De begeleiding <strong>van</strong> <strong>het</strong><br />
project en <strong>van</strong> de gedetineerden was dan ook jarenlang in<br />
handen <strong>van</strong> deze dienst. Naar aanleiding <strong>van</strong> de opsplitsing<br />
tussen zorg en expertise, nam de dienst Gezondheidszorg<br />
<strong>van</strong> de Ge<strong>van</strong>genissen de leiding op zich en bouwde zij <strong>het</strong><br />
project verder uit als hulpverlening aan druggebruikende<br />
gedetineerden.<br />
Door deze opsplitsing was <strong>het</strong> parcours <strong>van</strong> de psychosociale<br />
dienst soms onvoldoende afgestemd op <strong>het</strong> traject binnen<br />
B.Leave en moest de dienst <strong>het</strong> reclasseringsplan vaak<br />
bijsturen op basis <strong>van</strong> de terugvalpreventieve sessies. Om <strong>het</strong><br />
reclasseringsplan <strong>van</strong> de gedetineerden beter af te stemmen<br />
op hun B.Leave-traject richtte <strong>het</strong> landbouwcentrum in <strong>2011</strong><br />
<strong>het</strong> Vierhoeksoverleg op. De verschillende actoren die de<br />
reclassering richting geven, nemen deel aan dat overleg.<br />
Per B.Leaver organiseren zij om de twee maanden een<br />
overlegmoment om <strong>van</strong>uit een ruimer toekomstplan zijn<br />
reclasseringsplan te individualiseren.<br />
Realistisch reclasseringsplan met aandacht<br />
voor drugsproblematiek<br />
Tijdens <strong>het</strong> overleg stelt de B.Leaver zelf zijn reclasseringsplan<br />
voor aan de zorgverantwoordelijke, aan de begeleider <strong>van</strong><br />
de psychosociale dienst en aan de B-Leave-begeleider die<br />
instaat voor <strong>het</strong> terugvalpreventieve luik. Dat plan moet<br />
rekening houden met verschillende factoren: zijn persoonlijk<br />
haalbaar plan (o.a. steun <strong>van</strong> familie), de noodzakelijke<br />
voorwaarden <strong>van</strong>uit justitiële en maatschappelijke hoek en<br />
de aandachtspunten rond drugsgebruik (terugvalpreventie,<br />
valkuilen en hoge risicosituaties). Tijdens <strong>het</strong> overleg wordt<br />
<strong>het</strong> plan besproken, worden er vragen gesteld, richtingen<br />
aangegeven en onduidelijkheden uitgeklaard. Er gaat veel<br />
aandacht naar de risicobeperkende factoren, die de kans op<br />
herval in druggebruik en de kans op recidive minimaliseren.<br />
Het overleg is bovendien <strong>het</strong> ideale moment om de eerder<br />
passieve gedetineerde te motiveren of om de te ambitieuze<br />
een beetje realiteitszin mee te geven. Het verslag <strong>van</strong> elk<br />
overleg kan de B.Leaver gebruiken als ‘wegenplan’ tijdens<br />
verdere contacten met verschillende diensten (psychosociale<br />
dienst, gezondheidsdienst en Justitieel Welzijnswerk), tijdens<br />
B.Leavesessies en in <strong>het</strong> kader <strong>van</strong> de uitgaansmodaliteiten.<br />
Het uiteindelijke doel is een detentieplan op maat<br />
met aandacht voor herstel dat leidt tot een realistisch<br />
reclasseringsplan en zo de gedetineerde de beste kansen<br />
geeft om zich te reïntegreren. Dankzij <strong>het</strong> Vierhoeksoverleg<br />
ziet de gedetineerde <strong>het</strong> plan meer als een persoonlijk project<br />
waar hij achter staat en dat tegelijkertijd rekening houdt met<br />
de verwachtingen <strong>van</strong> de samenleving.<br />
149
150<br />
saInt-huBert<br />
In <strong>het</strong> detentiecentrum in Saint-<br />
Hubert, in gebruik genomen<br />
in 1972, heerst een open en<br />
gedeeltelijk gemeenschappelijk<br />
regime. Gedetineerden kunnen<br />
zich hier voorbereiden op hun<br />
leven na detentie. De activiteiten<br />
<strong>van</strong> <strong>het</strong> centrum zijn gericht<br />
op reïntegratie en herstel via<br />
tewerkstelling en activiteiten buiten<br />
de ge<strong>van</strong>genismuren.<br />
gemiddelde bevolking 232,3<br />
Mannen 232,3<br />
Vrouwen 0<br />
Beklaagden 0,2<br />
Veroordeelden 232,1<br />
Geïnterneerden 0<br />
Andere 0<br />
Gewoon regime 232,0<br />
Halve vrijheid (veroordeelden) 0<br />
Beperkte detentie 0,3<br />
Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 0<br />
gemiddelde capaciteit 235,0<br />
Personeel voltijds equivalent<br />
Totaal Directie 2,00<br />
Totaal Attachés 3,00<br />
Totaal Administratief 14,15<br />
Totaal Medisch 4,70<br />
Totaal PSD 8,25<br />
Totaal Bewaking / Techniek 150,76<br />
Totaal Erediensten 0<br />
Totaal Buiten kader 0<br />
totaal 182,86
Opening <strong>van</strong> blok H2<br />
Het gerenoveerde gebouw H2 werd begin september <strong>2011</strong><br />
in gebruik genomen en heeft een totale capaciteit <strong>van</strong> 39<br />
plaatsen. Het gebouw is opgedeeld in een cellenvleugel en<br />
een vleugel met raadplegings- en verzorgingskabinetten <strong>van</strong><br />
de medische dienst. De cellenvleugel bestaat grotendeels uit<br />
eenpersoonscellen, maar telt ook twee vierpersoonscellen en<br />
twee driepersoonscellen.<br />
Het bijzondere aan <strong>het</strong> blok H2 is dat <strong>het</strong> fungeert als verblijf<br />
voor gedetineerden op leeftijd of met bepaalde handicaps<br />
waarvoor de nabijheid <strong>van</strong> de medische dienst noodzakelijk<br />
is. Het ver<strong>van</strong>gt definitief de resterende slaapzalen in Saint-<br />
Hubert. Het gebouw is ingericht volgens <strong>het</strong> concept <strong>van</strong> een<br />
gelijkvloerse bungalow waardoor <strong>het</strong> ook toegankelijk is voor<br />
gedetineerde rolstoelgebruikers.<br />
Een grote eetzaal scheidt de cellenafdeling <strong>van</strong> de medische<br />
afdeling. Die afdeling bestaat uit een gedeelte voorbehouden<br />
voor dagelijkse raadplegingen, lokalen voor tandheelkunde<br />
en kinesitherapie, een lokaal met aangepaste badkuip voor<br />
personen met mobiliteitsproblemen en een beveiligd loket<br />
voor de verdeling <strong>van</strong> geneesmiddelen.<br />
Enquête bij de bezoekers<br />
Om <strong>het</strong> onthaal te verbeteren, verzamelde <strong>het</strong><br />
detentiecentrum <strong>van</strong> Saint-Hubert de meningen <strong>van</strong><br />
de bezoekers via een tevredenheidsenquête. Uit de<br />
resultaten bleek dat zij doorgaans zeer tevreden zijn over de<br />
dienstverlening. De gemiddelde tevredenheidsscore bedroeg<br />
8/10.<br />
Het aantal bezoekmogelijkheden in de week en in <strong>het</strong><br />
weekend beantwoordden aan de wensen <strong>van</strong> de bezoekers.<br />
Over <strong>het</strong> openbaar vervoer waren zij minder positief. Ook<br />
over <strong>het</strong> aanbod aan producten in de bezoekzaal kwamen<br />
veel opmerkingen. De inrichting voerde meteen een aantal<br />
aanpassingen door en denkt na over de mogelijkheid om<br />
broodjes aan te bieden omdat verscheidene bezoekers<br />
kloegen dat zij geen middagmaal kunnen nuttigen terwijl<br />
de bezoeken vaak om 12u30 starten. Over de bezoekzaal zelf<br />
waren zij wel zeer tevreden.<br />
Boule de neige<br />
In <strong>het</strong> kader <strong>van</strong> de Lokale Stuurgroep Drugbeleid kon begin<br />
februari <strong>2011</strong> <strong>het</strong> project ‘Boule de neige’ plaatsvinden met<br />
de hulp <strong>van</strong> <strong>het</strong> Centre d’Action Laïque (CAL) <strong>van</strong> Libramont/<br />
Aarlen. Dat is een opleiding voor gedetineerden, gericht<br />
op verschillende thema’s rond druggebruik, aandoeningen,<br />
risico’s, productinformatie, preventiemethoden, enz. Aan<br />
de deelnemers wordt ook gevraagd om te praten met<br />
medegedetineerden en hen informatie te geven aan de hand<br />
<strong>van</strong> een vragenlijst.<br />
Tien gedetineerden werkten mee. Zij verzamelden elk acht<br />
vragenlijsten. Het bleek een verrijkende ervaring voor hen.<br />
Tijdens de laatste bijeenkomst vond de presentatie plaats<br />
<strong>van</strong> de groep ‘Gedetineerdenaanspreekpunt Gezondheid’,<br />
opgericht via de Service d’Education à la Santé <strong>van</strong> Huy. Het<br />
was een interessante brug tussen beide projecten. Nieuwe<br />
inschrijvingen voor de groep Gedetineerdenaanspreekpunt<br />
Gezondheid volgden en er werd tegelijk toelichting gegeven<br />
bij ieders opdrachten zodat een overlapping aan wervingen<br />
kon voorkomen worden.<br />
151
152
Focus<br />
Duurzame consumptie<br />
Water in eigen beheer<br />
Het detentiecentrum en Centre fédéral fermé voor<br />
jongeren zijn niet verbonden met een openbaar<br />
waterdistributienetwerk. Tot <strong>2011</strong> gebeurde de<br />
watervoorziening via twee putten en twee pompstations.<br />
Het water werd naar twee enorme overdekte bekkens geleid,<br />
vervolgens naar een hydrofoorgroep en ten slotte naar de<br />
consumptiepunten. Dit drinkwatercircuit kon echter niet<br />
voorzien in de behoeften op jaarbasis. Dus moest gedurende<br />
enkele weken per jaar een beroep gedaan worden op de<br />
civiele bescherming om de twee waterbekkens te vullen.<br />
In <strong>2011</strong> werd een derde put en een derde pompstation<br />
in gebruik genomen met een grotere capaciteit dan de<br />
twee oudere. Door deze investering <strong>van</strong> de Regie der<br />
Gebouwen is <strong>het</strong> mogelijk om <strong>het</strong> hele jaar door te voorzien<br />
in de waterbehoeften <strong>van</strong> de twee inrichtingen op de site<br />
en <strong>van</strong> <strong>het</strong> landbouwbedrijf. Dankzij <strong>het</strong> hergebruik <strong>van</strong><br />
oppervlaktewater in een vijver en een spaarbekken hebben zij<br />
ook een aanzienlijke reserve voor brandbestrijding.<br />
Lokale melk- en tuinbouwproducten<br />
Op de boerderij <strong>van</strong> Saint-Hubert wordt zelf melk gemaakt. De<br />
melkcrisis <strong>van</strong> 2009 was een keerpunt in de geschiedenis <strong>van</strong><br />
<strong>het</strong> landbouwbedrijf.<br />
Ten eerste kon de rendabiliteit <strong>van</strong> de melk <strong>het</strong> voortbestaan<br />
<strong>van</strong> de boerderij niet garanderen. Ten tweede kon de<br />
marktprijs <strong>van</strong> <strong>het</strong> vlees de verliezen niet compenseren.<br />
Voor <strong>het</strong> veebedrijf kwam de keuze dus neer op verdwijnen<br />
of diversifiëren. Dat laatste leek de beste oplossing en de<br />
boerderij startte met <strong>het</strong> verwerken <strong>van</strong> melk.<br />
De boerderij <strong>van</strong> Saint-Hubert maakt sinds <strong>2011</strong> naast<br />
melk ook room, boter, verse kaas, zachte en harde kazen en<br />
yoghurt voor rechtstreekse consumptie. Naast een geslaagde<br />
koerswijziging betekent dit een beter aanbod aan producten<br />
voor de gedetineerden <strong>van</strong> <strong>het</strong> detentiecentrum en andere<br />
inrichtingen.<br />
Het tuinbedrijf bereidt nog steeds haar eigen groenten.<br />
Hout als energiebron<br />
FEDESCO kwam met <strong>het</strong> voorstel om in samenwerking<br />
met de Regie der Gebouwen een warmtekrachteenheid<br />
met biomassa op de site <strong>van</strong> Saint-Hubert te installeren.<br />
In <strong>2011</strong> voerde de ge<strong>van</strong>genis een haalbaarheidsstudie<br />
uit en deze bleek positief. Die eenheid zou een enorm<br />
voordeel zijn omdat zij een drastische beperking <strong>van</strong><br />
de stookoliebevoorrading voor verwarming inhoudt en<br />
daarnaast leidt tot een forse vermindering <strong>van</strong> de totale<br />
elektriciteitsfactuur <strong>van</strong> beide inrichtingen. Brandhout is<br />
overvloedig aanwezig in de omliggende Ardennen, wat<br />
bovendien de transportkosten beperkt. Ook is bevoorrading<br />
zeker mogelijk via agrarische verwerking, wat met de gronden<br />
<strong>van</strong> <strong>het</strong> domein ook een haalbare kaart is. Het project bestaat<br />
alleen nog maar op papier. In 2012 volgt in samenwerking<br />
met de FOD Justitie de volledige realisatie.<br />
153
154<br />
cFF saInt-huBert<br />
Het Centre fédéral fermé (CFF) in<br />
Saint-Hubert is op 2 april 2010 in<br />
gebruik genomen. Deze opening<br />
is de uitwerking <strong>van</strong> de beslissing<br />
om langs Franstalige kant meer<br />
minderjarigen te laste te nemen<br />
die een als misdrijf omschreven feit<br />
hebben gepleegd en die voorlopig<br />
zijn geplaatst door de jeugdrechter.<br />
gemiddelde bevolking 41,5<br />
Mannen 41,5<br />
Vrouwen 0<br />
Beklaagden 7,0<br />
Veroordeelden 1,5<br />
Geïnterneerden 0<br />
Andere 33,0<br />
Gewoon regime 41,5<br />
Halve vrijheid (veroordeelden) 0<br />
Beperkte detentie 0<br />
Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 0<br />
gemiddelde capaciteit 74,5<br />
Personeel voltijds equivalent<br />
Totaal Directie 1,00<br />
Totaal Attachés 1,00<br />
Totaal Administratief 3,95<br />
Totaal Medisch 0<br />
Totaal PSD 0,50<br />
Totaal Bewaking / Techniek 70,70<br />
Totaal Erediensten 0,20<br />
Totaal Buiten kader 0<br />
totaal 77,35
Evaluatie <strong>van</strong> <strong>het</strong> CFF<br />
De twee protocolakkoorden die betrekking hebben op de<br />
afdelingen ‘opvoeding’ en ‘uit handen gegeven minderjarigen’,<br />
en die gelden voor <strong>het</strong> CFF, bepalen dat de leidinggevenden<br />
<strong>van</strong> <strong>het</strong> centrum een evaluatie moeten uitvoeren aan <strong>het</strong><br />
eind <strong>van</strong> een werkingstermijn <strong>van</strong> twaalf maanden. Zo<br />
evalueerden de federale directie en de pedagogische directie<br />
de secties waarin jongeren verblijven die geplaatst zijn door<br />
de jeugdrechter. De federale directie en de coördinatrice <strong>van</strong><br />
de dienst voor Hulpverlening aan Gedetineerden evalueerden<br />
daarna de uit handen gegeven gedetineerden. Beide<br />
evaluaties werden overgezonden aan de evaluatiecommissies<br />
die door de bevoegde ministers zijn aangesteld.<br />
overleg met de magistraten en de algemene directie hulpverlening aan de Jeugd<br />
Het DG EPI is verantwoordelijk voor de controle op de<br />
beschikkingen die de opname <strong>van</strong> jongeren in <strong>het</strong> gesloten<br />
centrum motiveren. De procedure voor de opname <strong>van</strong><br />
jongeren in <strong>het</strong> centrum voorziet dat er nooit meer jongeren<br />
in <strong>het</strong> centrum mogen verblijven dan er plaats is. Toch<br />
waren er regelmatig problemen over de opname en leek de<br />
verstandhouding met de jeugdrechters te verslechteren. Er<br />
was dan ook overleg nodig tussen de verschillende actoren.<br />
Op initiatief <strong>van</strong> <strong>het</strong> DG EPI en de Algemene Directie<br />
Hulpverlening aan de Jeugd kwamen de jeugdmagistraten<br />
en de leden <strong>van</strong> de parketten samen om deze problematiek<br />
te bespreken. De jeugdrechters werden bewust gemaakt<br />
<strong>van</strong> de verplichtingen die aan deze controle zijn verbonden,<br />
vooral in geval <strong>van</strong> een onvolledige beschikking, en <strong>van</strong> de<br />
administratieve problemen die daar<strong>van</strong> <strong>het</strong> gevolg kunnen<br />
zijn. De gespecialiseerde magistraten in jeugdzaken konden<br />
ook hun beleving <strong>van</strong> de praktijk uit de doeken doen.<br />
Na die ontmoeting kwamen de deelnemende partijen<br />
tot een akkoord over de procedure voor de opname <strong>van</strong><br />
jongeren in <strong>het</strong> centrum, vooral wat plaatsreservering betreft.<br />
Daarna volgden een bezoek aan <strong>het</strong> centrum en een diner.<br />
Die ontmoeting, waarbij twaalf vertegenwoordigers <strong>van</strong> de<br />
jeugdmagistratuur aanwezig waren, was een verrijkende<br />
ervaring voor iedereen.<br />
De directrice <strong>van</strong> <strong>het</strong> CFF geeft een woordje uitleg:<br />
“De opname <strong>van</strong> jongeren in <strong>het</strong> gesloten centrum heeft<br />
een bijzonder karakter omdat in <strong>het</strong> centrum zowel de<br />
jeugd- als de ge<strong>van</strong>genisreglementering gelden. Heel<br />
wat actoren uit verschillende sectoren waren uiteindelijk<br />
betrokken bij deze problematiek. De ontmoeting was<br />
succesvol, zowel wat <strong>het</strong> opnamebeheer als de manier<br />
<strong>van</strong> samenwerken betreft. Er werd voorgesteld om deze<br />
vergaderingen ook voor andere thema’s te organiseren. Wij<br />
hopen dat dit in de toekomst concreet gestalte krijgt.”<br />
155
156<br />
Onderwijs voor uit handen gegeven minderjarigen<br />
Sinds de opening <strong>van</strong> <strong>het</strong> jongerencentrum in Saint-<br />
Hubert is <strong>het</strong> Onderwijs voor Sociale Promotie in de<br />
Franse Gemeenschap actief in <strong>het</strong> centrum. Deze<br />
jonge gedetineerden volgden aan<strong>van</strong>kelijk enkel les via<br />
afstandsonderwijs maar dat bleek niet erg in trek te zijn.<br />
Daarom werd <strong>het</strong> onderwijssysteem in <strong>2011</strong> herbekeken.<br />
Twee nieuwe leerkrachten, één voor Frans en één voor<br />
wiskunde en informatica, brengen de jongeren voortaan de<br />
nodige kennis bij.<br />
Het bijzondere <strong>van</strong> hun aanpak ligt in <strong>het</strong> feit dat zij<br />
persoonlijk met de jongeren omgaan en rekening houden<br />
met hun interesses. Zo boeien rapmuziek of grafische<br />
technieken hen meer dan <strong>het</strong> klassieke onderwijs. De<br />
leerkrachten maken vaak gebruik <strong>van</strong> informaticamateriaal<br />
om <strong>het</strong> onderwijs aantrekkelijker te maken voor deze jonge<br />
gedetineerden. De leerkracht heeft meermaals per week een<br />
persoonlijke afspraak met hen.<br />
En wat vinden de gedetineerden er<strong>van</strong>? “Door die opleidingen<br />
kunnen wij ‘in de running’ blijven en hoeven we niet over de hele<br />
lijn af te haken. Ik heb gevraagd om een opleiding in grafische<br />
technieken te volgen, en de leerkrachten passen zich aan onze<br />
vragen en interesses aan. De cursussen zijn <strong>van</strong> goede kwaliteit,<br />
maar jammer genoeg kan men zich niet iedere keer over ons<br />
ontfermen. Dat hangt af <strong>van</strong> <strong>het</strong> aantal aanwezigen tijdens<br />
de cursus. De leerkrachten geven ons oefeningen die wij op cel<br />
kunnen maken en zo gaan we sneller vooruit.”<br />
Een personeelslid vertelt: “Ik denk dat <strong>het</strong> onderwijs voor sociale<br />
promotie voordelen biedt voor iedereen die <strong>van</strong> goede wil is en<br />
ervoor open staat. Het onderwijs is <strong>van</strong> goede kwaliteit en de<br />
leerkrachten doen hun best om <strong>het</strong> boeiend te houden.”
Focus<br />
Detentieregime <strong>van</strong> uit handen gegeven minderjarigen<br />
De sectie <strong>van</strong> uit handen gegeven minderjarigen, die in juni<br />
2010 werd geopend, heeft een capaciteit <strong>van</strong> dertien plaatsen<br />
en mag in geen geval overbevolkt zijn. Die sectie moet<br />
beheerd worden zoals de andere ge<strong>van</strong>genissen. Het regime<br />
zoals aan<strong>van</strong>kelijk bepaald in <strong>het</strong> huishoudelijk reglement<br />
was dus vrij strikt: twee wandelingen per dag, gezamenlijke<br />
avondactiviteiten en een gratis koelkast en televisie per cel.<br />
Per week konden de jongeren slechts twee keer bezoek aan<br />
tafel ont<strong>van</strong>gen.<br />
Na enkele maanden werd <strong>het</strong> regime versoepeld en beter<br />
aangepast aan de jonge leeftijd <strong>van</strong> de bewoners. Zo kunnen<br />
zij voortaan spullen kopen via een interne en externe<br />
kantine en sporten in de fitnesszaal. De activiteiten zijn meer<br />
gevarieerd dankzij een grotere inbreng <strong>van</strong> de dienst voor<br />
Hulpverlening aan Gedetineerden en <strong>het</strong> onderwijs voor<br />
sociale promotie. Wanneer jongeren een speciaal regime<br />
krijgen opgelegd en tijdens de dag in hun kamer moeten<br />
blijven, kunnen zij wel nog samen met de externe actoren aan<br />
individuele activiteiten deelnemen. De bezoekmogelijkheden<br />
werden ook uitgebreid.<br />
De problematiek <strong>van</strong> jongeren in detentie blijft een delicate<br />
zaak. Zij reageren vaak impulsief en denken zelden na over<br />
de impact en de gevolgen <strong>van</strong> hun daden. Dat maakt hen<br />
onvoorspelbaar. Daarom is <strong>het</strong> belangrijk om, ondanks de<br />
jonge leeftijd <strong>van</strong> deze gedetineerden, steeds alert te zijn<br />
binnen <strong>het</strong> ge<strong>van</strong>genisregime en vooral om veiligheid als een<br />
prioriteit te beschouwen, zoals in elke andere ge<strong>van</strong>genis.<br />
een personeelslid geeft zijn visie op de zaak:<br />
“Ik vind dat <strong>het</strong> regime beter aan de jongeren is aangepast dan voordien. Het merendeel <strong>van</strong> de uit handen gegeven gedetineerden zijn<br />
adolescenten en zij zijn soms nog erg onvolwassen. Zij provoceren vaak en spelen met grenzen en regels. Als personeelslid zou je elke dag een<br />
tuchtverslag kunnen indienen. Op tuchtniveau gelden dezelfde richtlijnen als in een ge<strong>van</strong>genisomgeving. Preventie is een belangrijk aspect<br />
<strong>van</strong> ons werk op sectie. “<br />
een jongere die in <strong>het</strong> cFF verblijft, geeft zijn mening:<br />
“Ik vind dat wij geluk hebben in vergelijking met de andere ge<strong>van</strong>genissen, want met drie uur wandeling plus een avondactiviteit en<br />
cursussen zijn onze dagen goed gevuld. Ik ben mij er<strong>van</strong> bewust dat ik niet hoef te wachten wanneer ik een aanvraag indien bij de dienst<br />
voor Hulpverlening aan Gedetineerden of bij de psychosociale dienst, omdat ik niet in een overbevolkte ge<strong>van</strong>genis zit. Dat is geruststellend.<br />
Tijdens de avondactiviteit kunnen wij pingpongen of tafelvoetbal spelen.”<br />
157
158<br />
sInt-gIllIs<br />
Sinds 1884 is de stervormige<br />
ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Sint-Gillis een<br />
arresthuis. Toch verblijft hier ook<br />
een beperkt aantal veroordeelden.<br />
De ge<strong>van</strong>genis beschikt bovendien<br />
over een genees- en heelkundig<br />
centrum voor de verzorging<br />
<strong>van</strong> gedetineerden uit andere<br />
ge<strong>van</strong>genissen.<br />
gemiddelde bevolking 626,6<br />
Mannen 626,6<br />
Vrouwen 0<br />
Beklaagden 301,6<br />
Veroordeelden 322,1<br />
Geïnterneerden 2,7<br />
Andere 0,2<br />
Gewoon regime 624,1<br />
Halve vrijheid (veroordeelden) 0<br />
Beperkte detentie 2,6<br />
Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 0<br />
gemiddelde capaciteit 502,0<br />
Personeel voltijds equivalent<br />
Totaal Directie 6,00<br />
Totaal Attachés 2,00<br />
Totaal Administratief 29,15<br />
Totaal Medisch 13,20<br />
Totaal PSD 16,85<br />
Totaal Bewaking / Techniek 347,55<br />
Totaal Erediensten 3,40<br />
Totaal Buiten kader 0<br />
totaal 418,15
Unieke samenwerking met<br />
gemeenschappen in Brussel<br />
In <strong>2011</strong> werkten de ge<strong>van</strong>genis en de gemeenschappen<br />
een gezamenlijke overlegstructuur op maat uit. De<br />
ge<strong>van</strong>genisdirectie en de vier coördinatoren <strong>van</strong> de<br />
gemeenschapsdiensten gingen op zoek naar een efficiënt en<br />
werkbaar overlegmodel. De motor <strong>van</strong> dat proces was <strong>het</strong><br />
tweemaandelijks overleg tussen beide partijen. Het resultaat<br />
was de oprichting <strong>van</strong> een beleidsgroep die centraal zal staan<br />
bij de structurele uitbouw <strong>van</strong> de hulp- en dienstverlening<br />
in de ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Sint-Gillis. Aan deze vergadering zullen<br />
verschillende actoren tweemaal per jaar deelnemen om<br />
samen de belangrijkste beleidslijnen te verankeren.<br />
De gemeenschappen werden in <strong>2011</strong> ook zichtbaarder<br />
in de ge<strong>van</strong>genis zelf. Zo kreeg elke gemeenschap een<br />
gesprekslokaal in de ge<strong>van</strong>genis om hun aanbod uit te<br />
bouwen in <strong>het</strong> cellulaire gedeelte. Hierdoor verbeterde<br />
de communicatie tussen de medewerkers <strong>van</strong> de<br />
gemeenschappen en Justitie. Ook de coördinatoren <strong>van</strong> de<br />
Brusselse en Franse Gemeenschap namen in navolging <strong>van</strong><br />
hun Vlaamse collega hun intrek in de ge<strong>van</strong>genis. Dankzij<br />
deze unieke samenwerking kan de ge<strong>van</strong>genis haar eigen<br />
activiteiten afstemmen op die <strong>van</strong> de verschillende actoren<br />
en diensten. In een omgeving als Brussel is dat immers<br />
noodzakelijk.<br />
Herstelweek<br />
Van 5 tot 10 december <strong>2011</strong> stond <strong>het</strong> thema ‘herstelgerichte<br />
detentie’ centraal in de ge<strong>van</strong>genis. Heel wat interne en<br />
externe medewerkers sloegen de handen in elkaar om een<br />
gevarieerd aanbod aan herstelgerichte activiteiten voor<br />
gedetineerden en personeel te organiseren. Een dertigtal<br />
gedetineerden nam deel aan tweetalige initiatiesessies rond<br />
thema’s als burgerlijke partijstelling, herstelbemiddeling,<br />
schuldbemiddeling en slachtofferschap. Enkelen onder hen<br />
stapten ook in een individueel opvolgtraject. Zo gingen<br />
bemiddelingen tussen dader en slachtoffer <strong>van</strong> start en<br />
werden stappen gezet om de burgerlijke partijen te betalen.<br />
Ook <strong>het</strong> ge<strong>van</strong>genispersoneel kon deelnemen aan de<br />
herstelweek. Door een herkenbaar symbool te dragen,<br />
toonden zij hun betrokkenheid bij dit thema. Wie actiever wou<br />
deelnemen, kon twee interactieve workshops bijwonen rond<br />
omgaan met trauma op <strong>het</strong> werk en herstel in de ge<strong>van</strong>genis<br />
aan de hand <strong>van</strong> filmfragmenten.<br />
De ge<strong>van</strong>genis wilde de herstelgerichte gedachte ook<br />
structureel verankeren in haar werking. De gemeenschappen<br />
en externe diensten stelden een aantal concrete<br />
aanbevelingen op. De herstelweek was dan ook <strong>het</strong> startschot<br />
<strong>van</strong> hernieuwde aandacht voor <strong>het</strong> thema <strong>van</strong> herstelgerichte<br />
detentie.<br />
Een interactieve voorstelling <strong>van</strong> <strong>het</strong> tweetalige<br />
improvisatiegezelschap Ex-pression was de afsluiter <strong>van</strong> de<br />
herstelweek. De acteurs en actrices gingen aan de slag met<br />
ideeën <strong>van</strong> de voorbije week en zette deze in scène. De<br />
voorbereidingen voor een nieuwe editie in 2012 gingen al <strong>van</strong><br />
start.<br />
159
160<br />
Tussenkomst Veiligheidskorps bij<br />
medisch onderzoek in externe<br />
ziekenhuizen<br />
Voor gedetineerden die een medisch onderzoek moeten<br />
ondergaan in een extern ziekenhuis werkte <strong>het</strong> DG EPI de<br />
voorbije jaren een samenwerking uit tussen de ge<strong>van</strong>genissen<br />
en <strong>het</strong> Veiligheidskorps. In <strong>2011</strong> gebeurde dat ook voor Sint-<br />
Gillis. Het genees- en heelkundig centrum in de ge<strong>van</strong>genis<br />
verleent als polikliniek, naast Lantin, de gespecialiseerde<br />
medische zorgen voor de gedetineerden <strong>van</strong> de regio Brussel<br />
en de Waalse inrichtingen. Dat resulteert voor Sint-Gillis<br />
uiteraard in heel wat hospitalisaties en externe medische<br />
consultaties. Telkens gaan twee bewakingsassistenten mee<br />
voor de bewaking, wat een belangrijke impact heeft op de<br />
personeelsplanning.<br />
Ook <strong>het</strong> veiligheidsaspect was een belangrijke motivatie<br />
om de samenwerking met <strong>het</strong> Veiligheidskorps in Brussel<br />
verder uit te bouwen. Voordien stonden de politie en<br />
<strong>het</strong> Veiligheidskorps enkel in voor <strong>het</strong> transport <strong>van</strong><br />
gedetineerden tot in <strong>het</strong> ziekenhuis. Indien mogelijk<br />
en als de consultatie minder dan een half uur duurde,<br />
bleven zij ter plaatse. In de andere gevallen bleven de<br />
bewakingsassistenten met de gedetineerde achter in de<br />
publieke wachtkamer. Na de consultatie moesten zij vaak nog<br />
lang wachten op <strong>het</strong> vervoer terug naar de ge<strong>van</strong>genis, wat<br />
zorgde voor een onveilig gevoel bij <strong>het</strong> bewakingspersoneel.<br />
Twee oplossingen werden gevonden. De ge<strong>van</strong>genis maakte<br />
afspraken met de medische dienst om gedetineerden zoveel<br />
mogelijk te oriënteren naar ziekenhuizen binnen de zone<br />
Brussel-Zuid en Brussel-Hoofdstad. Tegelijkertijd startte<br />
in maart <strong>2011</strong> een samenwerking tussen de ge<strong>van</strong>genis<br />
<strong>van</strong> Sint-Gillis, de lokale politie en <strong>het</strong> Veiligheidskorps <strong>van</strong><br />
Brussel-Zuid en Brussel-Hoofdstad. Bij medische uithalingen<br />
die minder dan vier uur duren, zorgen de politie of <strong>het</strong><br />
Veiligheidskorps voortaan zowel voor <strong>het</strong> transport als voor de<br />
bewaking ter plaatse in <strong>het</strong> ziekenhuis.<br />
Deze samenwerking verloopt vlot. Alle uithalingen gebeuren<br />
nu onder sterkere beveiligde omstandigheden en verlopen<br />
efficiënter. In <strong>2011</strong> voerde de politie <strong>van</strong> Brussel-Hoofdstad<br />
een risicoanalyse uit voor medische uithalingen wat leidde<br />
tot betere afspraken en procedures. Er wordt nog onderzocht<br />
of <strong>het</strong> Veiligheidskorps ook vaker voor deze uithalingen kan<br />
worden ingeschakeld.
Focus<br />
Origami als kunst voor Brussels justitiepaleis<br />
Voor <strong>het</strong> tweede jaar op rij deed de Belgische<br />
kunstenaar, Charles Kaisin, een beroep op<br />
gedetineerden <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Sint-Gillis<br />
voor de uitvoering <strong>van</strong> een kunstwerk. Ter ere <strong>van</strong><br />
<strong>het</strong> tweehonderdjarig bestaan <strong>van</strong> de balie <strong>van</strong><br />
Brussel creëerde hij een immens kunstwerk met de<br />
naam ‘Pneuma’. Eerst werden uit oude wetboeken<br />
duizenden papieren origami’s gevouwen in de vorm<br />
<strong>van</strong> een iris. Deze irissen werden nadien met een rode<br />
draad opgehangen aan <strong>het</strong> plafond <strong>van</strong> de grote ‘Salle<br />
des pas perdus’ <strong>van</strong> <strong>het</strong> Brusselse justitiepaleis. Het<br />
gigantische kunstwerk was tijdens de zomermaanden<br />
te bekijken door <strong>het</strong> publiek. Achteraf werden de<br />
irissen per stuk verkocht. De opbrengst ging naar een<br />
goed doel.<br />
Voor <strong>het</strong> vouwen <strong>van</strong> de irissen kregen de<br />
gedetineerden gedurende enkele dagen een<br />
specifieke opleiding. Uiteindelijk hielden 15<br />
gedetineerden zich drie weken lang bezig met <strong>het</strong><br />
nauwkeurige werk. Het resultaat mocht gezien<br />
worden en kreeg heel wat media-aandacht.<br />
De gedetineerden waren trots dat zij mochten<br />
meewerken aan dit uitzonderlijke project.<br />
161
162<br />
tongeren<br />
Het gesloten federaal centrum (GFC)<br />
in Tongeren doet sinds november<br />
2009 dienst als een centrum voor<br />
minderjarigen die een als misdrijf<br />
omschreven feit hebben gepleegd.<br />
gemiddelde bevolking 17,7<br />
Mannen 17,7<br />
Vrouwen 0<br />
Beklaagden 4,2<br />
Veroordeelden 11,4<br />
Geïnterneerden 0<br />
Andere 2,1<br />
Gewoon regime 17,7<br />
Halve vrijheid (veroordeelden) 0<br />
Beperkte detentie 0<br />
Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 0<br />
gemiddelde capaciteit 34,0<br />
Personeel voltijds equivalent<br />
Totaal Directie 1,00<br />
Totaal Attachés 1,00<br />
Totaal Administratief 5,35<br />
Totaal Medisch 0<br />
Totaal PSD 1,95<br />
Totaal Bewaking / Techniek 51,25<br />
Totaal Erediensten 0<br />
Totaal Buiten kader 0<br />
totaal 60,55
Het leven in <strong>het</strong> GFC in beeld<br />
Samen met twee professionele fotografen organiseerde <strong>het</strong><br />
GFC in september <strong>2011</strong> een fotografieproject. Focus <strong>van</strong><br />
<strong>het</strong> project was ‘Mijn leven in <strong>het</strong> GFC Tongeren’, waarbij de<br />
jongeren de beleving <strong>van</strong> hun verblijf in <strong>het</strong> GFC fotografisch<br />
in beeld brachten. Gedurende zes halve dagen kregen zij<br />
begeleiding <strong>van</strong> fotografen Lieven Nollet en Lies Kortleven die<br />
hen de knepen <strong>van</strong> <strong>het</strong> vak leerden. Een week lang mochten<br />
zij een fotocamera mee op cel nemen om hun leven vast te<br />
leggen op de gevoelige plaat. Tijdens een tentoonstelling<br />
konden familie en vrienden de foto’s bewonderen. Enkele<br />
werken werden bovendien geselecteerd om de bezoekzaal op<br />
te fleuren.<br />
Jongeren doen aan e-learning<br />
In <strong>2011</strong> startte <strong>het</strong> GFC met e-learning. De jongvolwassenen die hier verblijven en die vaak een eerder lange detentietijd voor de<br />
boeg hebben, keken vol ongeduld uit naar dit moment. Op 16 september konden zij aan de slag met deze interactieve manier <strong>van</strong><br />
leren.<br />
Verschillende diensten werkten samen om <strong>het</strong> project te lanceren. De directie ICT zorgde ervoor dat op technisch vlak alles in<br />
orde was. Het Vlaams Team Jongerenwelzijn <strong>van</strong> <strong>het</strong> GFC ontwierp een reglement, voerde een sensibiliseringscampagne en<br />
bereidde de dagelijkse begeleiding <strong>van</strong> de toekomstige cursisten voor. De campagne en de aanmoedigingspremie die de jongere<br />
bij inschrijving ont<strong>van</strong>gt, misten hun effect niet. Van de vijftien jongeren die in <strong>het</strong> GFC verblijven, stelden dertien zich kandidaat.<br />
Om alles vlot te laten verlopen, konden tot nog toe maximaal twaalf jongeren zich inschrijven. Het GFC laste drie dagen per week<br />
e-learning in als vast onderdeel in <strong>het</strong> onderwijsaanbod en regime <strong>van</strong> de jongeren. Het project is bovendien een eerste stap naar<br />
een tewerkstellingsreclassering omdat elke deelnemer ook bij de VDAB wordt aangemeld. Ondanks enkele kinderziektes, zorgen een<br />
goede ICT-ondersteuning en de begeleiding <strong>van</strong> een leerkracht tijdens de lessen ervoor dat alles vlot verloopt.<br />
De jongeren kunnen kiezen uit tal <strong>van</strong> opleidingen. Hun keuzes maken duidelijk dat zij <strong>van</strong> e-learning veel verwachten. Veruit <strong>het</strong><br />
meest succesvolle lessenpakket is ‘een eigen zaak starten’, gevolgd door de opleidingen ‘boekhouden’. Ook technische vakken zoals<br />
‘automechanica’ en ‘lassen’ zijn populair. De keuze voor <strong>het</strong> vak ‘solliciteren in de sector <strong>van</strong> de automechanica’ of ‘telefoneren in <strong>het</strong><br />
werkveld <strong>van</strong> hout en bouw’ benadrukken dat de jongeren met e-learning hun kansen op de arbeidsmarkt willen verhogen. Omdat<br />
zij ook <strong>het</strong> belang <strong>van</strong> een goede taalbeheersing inzien, schreven zij zich ook volop in voor de taalcursus Nederlands.<br />
Een jongere aan <strong>het</strong> woord:<br />
“Eerst dacht ik dat e-learning verloren moeite was, maar ik ben aangenaam verrast. De structuur, de modules, enz.<br />
zitten zeer goed in elkaar. Er is keuze genoeg aan modules om jezelf bij te schaven, zowel in de ge<strong>van</strong>genis als voor<br />
de toekomst. Wij kunnen zoveel bijleren als wij willen over talen, elektriciteit, lassen, enz. Het is ook nooit te laat om<br />
iets bij te leren. Het helpt je verder op verschillende gebieden. Vroeger was de ge<strong>van</strong>genis voor mij een groot doolhof,<br />
maar deze cursussen helpen mij ook om andere dingen te begrijpen en stilaan geraak ik wegwijs uit dat doolhof. Ik<br />
hoop dat dat inzicht mij ook later in de maatschappij verder helpt.”<br />
163
164<br />
Opstart wasserij<br />
In april <strong>2011</strong> opende <strong>het</strong> GFC in Tongeren haar eigen wasserij.<br />
De inrichting is zo niet langer afhankelijk <strong>van</strong> een externe<br />
firma om de kledij en <strong>het</strong> linnengoed <strong>van</strong> de jongeren te<br />
wassen. De wasserij zorgt ook voor bijkomende tewerkstelling.<br />
Samen met een vaste PBA staan twee jongeren in voor de<br />
goede werking.<br />
Een jongere die al <strong>van</strong> bij de opstart in de wasserij werkt,<br />
vertelt hierover <strong>het</strong> volgende:<br />
“Wij werken nu <strong>van</strong> 8u00 tot 9u00 en <strong>van</strong> 12u45 tot 15u30. In<br />
de voormiddag steken wij de was in en plooien wij eventueel de<br />
resterende was <strong>van</strong> de dag ervoor. Dan gaan we terug naar onze<br />
cel. In de namiddag plooien we de was <strong>van</strong> de voormiddag en<br />
onderhouden we de wasserij. Ik vind <strong>het</strong> heel fijn om in de wasserij<br />
te werken.”<br />
Aan de slag met graffiti<br />
In augustus <strong>2011</strong> vond in samenwerking met Villa Basta een tweedaagse workshop graffiti plaats. Tijdens de eerste dag lag de nadruk<br />
op <strong>het</strong> onderscheid tussen illegale graffiti en graffiti als kunst. Onder begeleiding <strong>van</strong> twee graffitikunstenaars gingen de jongeren<br />
vervolgens zelf aan de slag. Zij maakten enkele ontwerpen en brachten de definitieve versie met verschillende spuittechnieken aan<br />
op houten panelen. De kunstwerken verfraaien sindsdien <strong>het</strong> jongerencentrum.
Focus<br />
Werken aan herstel<br />
In <strong>het</strong> GFC in Tongeren staat de herstelgerichte gedachte centraal. Het centrum nam in <strong>2011</strong> verschillende initiatieven die de<br />
jongeren helpen om aan hun herstel te werken. In een herstelnieuwsbrief worden alle herstelgerichte activiteiten opgesomd en<br />
beschreven.<br />
Herstelfonds<br />
In <strong>2011</strong> stapte <strong>het</strong> GFC mee in <strong>het</strong> project ‘Herstelfonds’. Het herstelfonds biedt gedetineerden de kans om aan hun herstel te werken<br />
en hun slachtoffer(s) te vergoeden door aan vrijwilligerswerk te doen.<br />
Analoog met de start <strong>van</strong> <strong>het</strong> project in de ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Hasselt enkele jaren geleden, vond in samenwerking met de vzw<br />
Suggnomé en de provincie Limburg een informatiemoment over <strong>het</strong> herstelfonds plaats voor geïnteresseerde partners in de<br />
Tongerse regio. Drie organisaties boden zich aan als tewerkstellingsplaats voor de jongeren <strong>van</strong> <strong>het</strong> GFC, namelijk de vzw De Nieuwe<br />
Volksbond, de vzw Nederheem en SIBBO, een school voor bijzonder onderwijs. Met hen werden concrete samenwerkingsafspraken<br />
gemaakt. Voor verschillende jongeren loopt een aanvraag om via <strong>het</strong> herstelfonds aan vrijwilligerswerk te doen. Het is nog even<br />
wachten tot de eerste jongere aan de slag kan gaan.<br />
Speelgoed kuisen voor <strong>het</strong> goede doel<br />
In afwachting <strong>van</strong> de start <strong>van</strong> de herstelfondsprojecten zocht <strong>het</strong> GFC naar een alternatieve activiteit met focus op herstel. Onder<br />
begeleiding <strong>van</strong> een medewerker <strong>van</strong> Justitieel Welzijnswerk voerden negen jongeren in november <strong>2011</strong> vrijwilligerswerk uit voor de<br />
vzw De Nieuwe Volksbond, die zich inzet voor minderbedeelden in Tongeren. Zij poetsten en sorteerden tweedehands speelgoed<br />
dat tegen zachte prijzen verkocht werd op de speelgoedbeurs <strong>van</strong> de vzw. De opbrengst ging integraal naar de werking <strong>van</strong> De<br />
Nieuwe Volksbond die de jongeren bedankte voor hun werk en hen enkele gezelschapsspelen schonk.<br />
Dankzij <strong>het</strong> vrijwilligerswerk kregen de jongeren de kans om bij te dragen tot herstel binnen de samenleving, terwijl de vzw<br />
kennismaakte met <strong>het</strong> ge<strong>van</strong>geniswezen. Zowel voor de jongeren als voor de medewerkers <strong>van</strong> de vzw was <strong>het</strong> een boeiende en<br />
leerrijke ervaring.<br />
Een <strong>van</strong> de deelnemers blikt terug:<br />
“Ik heb met plezier meegedaan omdat <strong>het</strong> voor de arme kinderen<br />
in Tongeren was. Zo geef ik als ge<strong>van</strong>gene iets terug aan de<br />
maatschappij.”<br />
Ook Marleen Cuyx <strong>van</strong> vzw De Nieuwe Volksbond was<br />
enthousiast:<br />
“Wij hadden veel speelgoed en merkten dat veel bezoekers niet<br />
voldoende geld hadden om mooie spelletjes te kopen voor<br />
Sinterklaas. Groot probleem was dat <strong>het</strong> speelgoed in onze kelder<br />
lag, die tot driemaal toe overstroomd was. Het was vuil en kon<br />
dus niet verkocht worden. Bovendien hadden wij te weinig tijd en<br />
vrijwilligers om <strong>het</strong> te poetsen. De jongens hebben samen met<br />
ons al <strong>het</strong> speelgoed gewassen en gecontroleerd en op één dag<br />
was de klus geklaard. Het was een vermoeiende, maar erg fijne<br />
ervaring voor mij.”<br />
165
166<br />
d o o r n I K<br />
tournaI<br />
De ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Tournai werd in<br />
1868 in gebruik genomen en heeft<br />
een klassieke stervorm. Zij herbergt<br />
zowel beklaagden als veroordeelden.<br />
gemiddelde bevolking 226,9<br />
Mannen 226,9<br />
Vrouwen 0<br />
Beklaagden 73,7<br />
Veroordeelden 151,1<br />
Geïnterneerden 0,1<br />
Andere 2,1<br />
Gewoon regime 226,3<br />
Halve vrijheid (veroordeelden) 0<br />
Beperkte detentie 0,6<br />
Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 0<br />
gemiddelde capaciteit 183,0<br />
Personeel voltijds equivalent<br />
Totaal Directie 3,00<br />
Totaal Attachés 1,00<br />
Totaal Administratief 18,20<br />
Totaal Medisch 2,50<br />
Totaal PSD 7,25<br />
Totaal Bewaking / Techniek 142,95<br />
Totaal Erediensten 0,50<br />
Totaal Buiten kader 0<br />
totaal 175,40
Werkgelegenheid via mobiele<br />
werkplaatsen<br />
Door werkzaamheden zijn de werkplaatsen voor<br />
gedetineerden in de ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Tournai gesloten. Ze<br />
zullen worden afgebroken en heropgebouwd volgens de<br />
huidige normen. De ge<strong>van</strong>genis maakt <strong>van</strong> de gelegenheid<br />
gebruik om ook de medische ruimte en de lokalen <strong>van</strong><br />
de psychosociale dienst en voor de hulpverlening aan de<br />
gedetineerden te moderniseren. Omdat <strong>het</strong> over grote<br />
werken gaat, zullen de werkplaatsen gedurende twee tot<br />
drie jaar niet beschikbaar zijn om de gedetineerden te laten<br />
werken. Voor hen valt zo niet alleen een zinvolle activiteit weg,<br />
maar betekent <strong>het</strong> ook een loonverlies.<br />
Om de gedetineerden toch te werk te stellen, zocht<br />
de ge<strong>van</strong>genis naar een alternatief. Zij richtte mobiele<br />
werkplaatsen op zoals een schildersatelier en een team<br />
‘karweien’. Onder toezicht en begeleiding <strong>van</strong> een<br />
personeelslid <strong>van</strong> de technische dienst voorzien een<br />
tiental gedetineerden hun leefruimten en die <strong>van</strong> de<br />
personeelsleden <strong>van</strong> een nieuw laagje verf. Ook vleugel C<br />
en de eetzaal <strong>van</strong> <strong>het</strong> personeel werden gerenoveerd. Zowel<br />
voor de personeelsleden als voor de gedetineerden is deze<br />
verbeterde leefomgeving een morele opkikker.<br />
Het team ‘karweien’ bestaat uit vier tot zes gedetineerden<br />
die de ge<strong>van</strong>genis en <strong>het</strong> ge<strong>van</strong>genisdomein onderhouden.<br />
Zij poetsen lokalen, snoeien bomen, maaien gras, enz. Voor<br />
de ge<strong>van</strong>genis betekent <strong>het</strong> een flinke kostenbesparing<br />
aangezien zij voor deze taken geen beroep meer moet doen<br />
op externe bedrijven.<br />
Opleiding over verdovende<br />
middelen<br />
in <strong>2011</strong> organiseerde de federale politie een opleiding<br />
over drugs voor de ge<strong>van</strong>genisdirecteurs in tournai.<br />
De vraag kwam <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genisdirectie zelf die haar<br />
kennis over verdovende middelen en in <strong>het</strong> bijzonder<br />
over nieuwe drugs wilde vergroten. De opleider lichtte de<br />
risico’s toe <strong>van</strong> bepaalde drugs op korte en middellange<br />
termijn, waaronder de drug ‘krokodil’ die een opmars<br />
kent. Hij legde ook de nadruk op <strong>het</strong> probleem <strong>van</strong> de<br />
handel in verdovende middelen in tournai, een risicostad<br />
door de nabijheid <strong>van</strong> Frankrijk en de vele dancings die<br />
<strong>het</strong> doelwit zijn <strong>van</strong> Franse of buitenlandse handelaars.<br />
Omdat deze opleiding een echte meerwaarde is voor<br />
<strong>het</strong> leidinggevend personeel <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genis, zal de<br />
federale politie regelmatig bijscholing voorzien.<br />
167
168<br />
(Bijna) achter <strong>het</strong> stuur<br />
twee groepen <strong>van</strong> acht gedetineerden kregen de kans<br />
om zich voor te bereiden op <strong>het</strong> theoretisch rijexamen.<br />
de vzw Multi mobil organiseerde voor beide groepen<br />
een opleiding <strong>van</strong> vijf sessies <strong>van</strong> zes lesuren. de theorie<br />
werd behandeld met behulp <strong>van</strong> interactieve software,<br />
oefeningen en simulaties die de deelnemers voorbereidden<br />
op hun examen. de opleiding is voor de gedetineerden een<br />
bijkomende troef voor hun reïntegratie na hun vrijlating.<br />
tijdens de opleiding werd ook een preventie- en<br />
bewustmakingscampagne rond verkeersveiligheid gevoerd.<br />
te snel rijden en alcohol achter <strong>het</strong> stuur waren de centrale<br />
thema’s. omdat vele deelnemers al eens veroordeeld waren<br />
voor verkeersovertredingen was deze campagne voor hen<br />
even belangrijk als hun rijbewijs halen.<br />
Jazz in de oren<br />
op vraag <strong>van</strong> de gedetineerden organiseerde de<br />
ge<strong>van</strong>genis in <strong>2011</strong> een jazzconcert. In september toverde<br />
de groep ‘gérard W. chant et silence’ de bezoekzaal om<br />
tot een ware concertzaal. de gedetineerden genoten <strong>van</strong><br />
een knap staaltje jazzmuziek en konden even hun leven<br />
in de ge<strong>van</strong>genis vergeten. <strong>het</strong> was een moment waarop<br />
zij samen met <strong>het</strong> begeleidend ge<strong>van</strong>genispersoneel een<br />
gezamenlijke passie konden delen.<br />
“Het was een geweldig moment! Het<br />
heeft even geduurd voor wij loskwamen,<br />
maar daarna gingen alle remmen los.”<br />
zowel voor gedetineerden als muzikanten was <strong>het</strong> een rijke<br />
ervaring en <strong>het</strong> contact tussen beide groepen verliep goed.<br />
op verzoek <strong>van</strong> <strong>het</strong> publiek sloot de band <strong>het</strong> concert af<br />
met enkele instrumentele rocknummers.
Focus<br />
Strijd tegen de sigaret<br />
Van april tot juni <strong>2011</strong> konden gedetineerden die wilden<br />
stoppen met roken zich professioneel laten ondersteunen.<br />
Gedurende vier maanden zorgde een verpleegkundige met<br />
een specialisatie in de tabacologie voor een individuele<br />
begeleiding en een programma op maat voor elke<br />
deelnemer. De ge<strong>van</strong>genis werkte hiervoor samen met <strong>het</strong><br />
farmaceutische bedrijf Pfizer.<br />
Programma op maat<br />
Het project werd voorgesteld op <strong>het</strong> televisiekanaal <strong>van</strong><br />
de ge<strong>van</strong>genis. Geïnteresseerden konden met hun vragen<br />
terecht bij de medische dienst en konden zich hier bij de<br />
arts ook inschrijven om aan <strong>het</strong> programma deel te nemen.<br />
De begeleiding zelf verliep via individuele gesprekken met<br />
de verpleegkundige. Tijdens <strong>het</strong> eerste gesprek wees deze<br />
hulpverlener de gedetineerde op de gezondheidsrisico’s<br />
<strong>van</strong> roken en op de gevaren <strong>van</strong> verslaving. Er wordt ook<br />
uitleg gegeven over de bestaande methoden en producten<br />
die rokers helpen om te stoppen. De gedetineerde moest<br />
vervolgens vragen beantwoorden over zijn rookgewoonten<br />
en rookdrang. Hij moest zijn motivatie om te stoppen<br />
toelichten en een ontwenningsmethode kiezen. De volgende<br />
gesprekken stonden in <strong>het</strong> teken <strong>van</strong> de evaluatie. De<br />
verpleegkundige praatte met de gedetineerden over hun<br />
vooruitgang en besprak eventuele problemen. Er werd<br />
ook steeds een CO-test uitgevoerd om de hoeveelheid<br />
koolstofmonoxide in de longen te meten. Op <strong>het</strong> einde <strong>van</strong><br />
elk gesprek werd <strong>het</strong> programma aangepast op basis <strong>van</strong> de<br />
individuele behoeften <strong>van</strong> de gedetineerde.<br />
1 op 2 stopt met roken<br />
Van de 16 deelnemers wonnen acht de strijd tegen de sigaret.<br />
Twee gedetineerden zijn nog bezig met de behandeling,<br />
drie faalden en twee anderen werden uitgesloten omdat<br />
zij de voorwaarden <strong>van</strong> <strong>het</strong> programma niet naleefden. Eén<br />
gedetineerde mocht in de loop <strong>van</strong> de behandeling de<br />
ge<strong>van</strong>genis verlaten. Met een slaagpercentage <strong>van</strong> 50% mag<br />
<strong>het</strong> project een succes worden genoemd.<br />
De verpleegkundige-coördinator <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genis<br />
onderzoekt of <strong>het</strong> project opnieuw in samenwerking met een<br />
externe partner kan worden georganiseerd:<br />
“Wij stelden vast dat de begeleiding sommige gedetineerden<br />
ook hielp om te stoppen met cannabis te gebruiken. Deze<br />
onverwachte meerwaarde motiveert ons nog meer om <strong>het</strong><br />
project in samenwerking met een externe partner te herhalen.<br />
Ondanks <strong>het</strong> beroepsgeheim heeft een begeleiding door<br />
externe medewerkers (die niet binnen <strong>het</strong> DG EPI werken) meer<br />
kans op slagen. Deze persoon is niet alleen een expert op vlak<br />
<strong>van</strong> rookstopbegeleiding, maar zal door de gedetineerden als<br />
‘neutraal’ worden beschouwd.”<br />
169
170<br />
turnhout<br />
De ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Turnhout<br />
werd gebouwd in 1908 en bestaat<br />
uit drie vleugels. In één vleugel<br />
worden geïnterneerden met<br />
een psychotische problematiek<br />
opgenomen en begeleid. In<br />
de andere vleugels verblijven<br />
beklaagden en veroordeelden.<br />
gemiddelde bevolking 195,2<br />
Mannen 195,2<br />
Vrouwen 0<br />
Beklaagden 96,5<br />
Veroordeelden 32,9<br />
Geïnterneerden 63,5<br />
Andere 2,4<br />
Gewoon regime 195,2<br />
Halve vrijheid (veroordeelden) 0<br />
Beperkte detentie 0<br />
Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 0<br />
gemiddelde capaciteit 152,0<br />
Personeel voltijds equivalent<br />
Totaal Directie 2,00<br />
Totaal Attachés 1,00<br />
Totaal Administratief 12,55<br />
Totaal Medisch 12,00<br />
Totaal PSD 3,40<br />
Totaal Bewaking / Techniek 105,45<br />
Totaal Erediensten 1,20<br />
Totaal Buiten kader 0<br />
totaal 137,60
Nieuw verflaagje voor centrumkoepel<br />
De voorbije jaren werden de verschillende gangen in<br />
<strong>het</strong> cellulaire gedeelte opnieuw geschilderd. Een aantal<br />
gedetineerden werkten hier telkens aan mee. Dat project<br />
betekende voor hen niet alleen een bron <strong>van</strong> inkomsten maar<br />
gaf hen ook de kans om een werkattitude te ontwikkelen.<br />
De centrale koepel in <strong>het</strong> centrum <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genis, met<br />
een hoogte <strong>van</strong> ongeveer 17 meter, bleef verschillende<br />
jaren onaangeroerd. Om de koepel te kunnen herschilderen,<br />
moest immers een stelling worden gebouwd. Omdat een<br />
speciaal certificaat vereist is om met een hoogtewerker te<br />
mogen werken, volgden twee personeelsleden met succes de<br />
opleiding ‘gebruik hoogtewerker’.<br />
De ge<strong>van</strong>genis huurde vervolgens een hoogtewerker en<br />
kocht <strong>het</strong> schildermateriaal aan. Omwille <strong>van</strong> de hoge<br />
huurprijs, besloot de ge<strong>van</strong>genis om <strong>het</strong> materiaal slechts<br />
een maand te huren wat betekende dat er werk aan de<br />
winkel was. De helft <strong>van</strong> <strong>het</strong> centrum werd ingenomen door<br />
de stelling. Het vroeg <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genis dan ook heel wat<br />
organisatie om <strong>het</strong> bezoek, de wandelingen en de individuele<br />
verplaatsingen <strong>van</strong> de gedetineerden zonder problemen te<br />
laten verlopen. Na een maand mocht <strong>het</strong> resultaat meer dan<br />
gezien worden.<br />
171
172<br />
Warmhoudrecipiënten<br />
Gedetineerden die deelnemen aan de ramadan, mogen voor<br />
zonsopgang en na zonsondergang niet eten of drinken. Zij<br />
krijgen hun warme maaltijd <strong>van</strong> zodra <strong>het</strong> buiten donker is.<br />
Afhankelijk <strong>van</strong> de startdatum <strong>van</strong> de ramadan, kunnen de<br />
gedetineerden <strong>het</strong> ene jaar ’s avonds pas later eten dan <strong>het</strong><br />
andere jaar. Dat betekent dat zij niet tegelijkertijd met de<br />
andere gedetineerden kunnen eten en dat hun maaltijd pas<br />
later wordt bedeeld. Dat houdt ook in dat de keuken langer<br />
moet openblijven en dat extra personeel moet worden<br />
ingezet om de gedetineerden hun maaltijden te geven.<br />
De ge<strong>van</strong>genis wilde hiervoor een oplossing zoeken maar<br />
wel met respect voor de leefregels <strong>van</strong> de ramadan en<br />
de HACCP-normen rond de kwalitatieve bereiding en<br />
bewaring <strong>van</strong> maaltijden. De ge<strong>van</strong>genis kocht daarom 30<br />
warmhoudrecipiënten. De keuken kan voortaan warme<br />
maaltijden voor deze gedetineerden bereiden op <strong>het</strong><br />
moment dat de andere gedetineerden hun maaltijd krijgen.<br />
Zo moet de keuken niet later openblijven, moet er geen extra<br />
personeel worden ingezet om de maaltijden te bedelen en<br />
kan de gedetineerde eten wanneer <strong>het</strong> hem past.<br />
Burgerkledij gedetineerden netjes<br />
opgeborgen<br />
Wanneer een gedetineerde in de ge<strong>van</strong>genis terecht komt,<br />
wordt zijn burgerkledij geregistreerd, geïnventariseerd en<br />
bewaard. De kledij moet op een kwalitatieve manier worden<br />
bewaard en gemakkelijk worden teruggevonden als de<br />
gedetineerde deze kledij nodig heeft, bijvoorbeeld om voor<br />
de rechtbank te verschijnen of bij zijn vrijlating.<br />
In de ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Turnhout is een groot verloop<br />
<strong>van</strong> gedetineerden zodat dagelijks kledij moet worden<br />
ingeschreven, bewaard en teruggegeven. Daarom had de<br />
ge<strong>van</strong>genis een goed overzichtelijk opbergsysteem nodig<br />
dat de kledij voldoende beschermt en snel ophaalbaar maakt<br />
zonder risico dat de kledij verloren gaat, beschadigd wordt of<br />
verward wordt met de kledij <strong>van</strong> de andere gedetineerden.<br />
Door een te beperkte opbergruimte gebeurde dat voordien<br />
wel eens in de ge<strong>van</strong>genis. Als de kledij verloren ging, moest<br />
de ge<strong>van</strong>genis een vergoeding betalen aan de gedetineerden.<br />
Daarom kocht de ge<strong>van</strong>genis kledijhoezen aan om alle<br />
kledij <strong>van</strong> de gedetineerden op een uniforme, veilige en<br />
hygiënische manier te kunnen bewaren.
Focus<br />
Jailhouse rock<br />
De ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Turnhout stond in de lente <strong>van</strong> <strong>2011</strong> twee maanden lang in <strong>het</strong> teken <strong>van</strong> dans en muziek. Dankzij de<br />
samenwerking tussen de ge<strong>van</strong>genis, haar externe partners en een dertigtal buurtbewoners konden de gedetineerden in<br />
Turnhout genieten <strong>van</strong> Jailhouse Rock. Van 27 maart tot en met 29 mei leerden externe begeleiders aan de gedetineerden en de<br />
buurtbewoners een vijftal dans- en muziekvormen aan via workshops. Als afsluiter stond een heus muziekfestival op <strong>het</strong> programma<br />
waar gedetineerden en buurtbewoners samen op <strong>het</strong> podium stonden.<br />
Meer contact tussen gedetineerden en buitenwereld<br />
Uit een bevraging <strong>van</strong> de gedetineerden over hun activiteiten, bleek dat zij expliciet vroegen naar meer contact met de<br />
buitenwereld. De meeste gedetineerden die in de ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Turnhout verblijven, zijn beklaagden of geïnterneerden. De<br />
beklaagden komen niet in aanmerking voor penitentiair verlof, uitgaansvergunning, elektronisch toezicht of beperkte detentie. De<br />
geïnterneerden kunnen wel deelnemen aan activiteiten maar omwille <strong>van</strong> hun mentale problemen hebben zij vaak een beperkt<br />
sociaal netwerk.<br />
Daarom vond de ge<strong>van</strong>genis <strong>het</strong> een goed idee om meer mensen <strong>van</strong> buitenaf te laten deelnemen aan de activiteiten die voor<br />
de gedetineerden worden georganiseerd. De ge<strong>van</strong>genis koos ervoor om de buurtbewoners uit te nodigen voor de workshops<br />
en <strong>het</strong> festival <strong>van</strong> Jailhouse Rock. De ge<strong>van</strong>genis maakt immers onvermijdelijk deel uit <strong>van</strong> hun woonomgeving. Zo worden de<br />
ge<strong>van</strong>genismuren ook voor hen minder hoog. De gedetineerden kregen zo ook <strong>het</strong> gevoel dat zij nog steeds een plaats hebben in<br />
de maatschappij.<br />
Workshops<br />
Jailhouse Rock werd een sociocultureel evenement dankzij de samenwerking met De Rode Antraciet, Justitieel Welzijnswerk<br />
Turnhout, de stad Turnhout, de Vlaamse Gemeenschap en verschillende organisaties en zelfstandigen. De deelnemers konden kiezen<br />
uit vijf workshops: linedance, streetdance, zang/gospel, instrumenten <strong>van</strong> de wereld en beatbox. Aan elke workshop namen 10 tot<br />
20 gedetineerden, begeleiders en externen deel. Het VTM-programma ‘Telefacts’ volgde twee workshops op de voet.<br />
Festival als klap op de vuurpijl<br />
Jailhouse Rock werd afgesloten met een minifestival in de ge<strong>van</strong>genis op 29 mei. Enkele gedetineerden en burgers gaven samen<br />
<strong>het</strong> beste <strong>van</strong> hun muzikale zelf op <strong>het</strong> podium. De andere gedetineerden en burgers genoten met volle teugen. Zowel VTM , de<br />
Regionale Televisie Kempen als de Gazet <strong>van</strong> Antwerpen waren aanwezig. De buitenwereld kreeg zo een beeld <strong>van</strong> <strong>het</strong> leven in de<br />
ge<strong>van</strong>genis en kon kennismaken met de menselijke kant <strong>van</strong> de gedetineerden.<br />
173
174<br />
vervIers<br />
Sinds 1895 doet de ge<strong>van</strong>genis<br />
<strong>van</strong> Verviers dienst als arrest- en<br />
strafhuis. Zij is gebouwd volgens<br />
<strong>het</strong> Ducpétiaux-model en heeft een<br />
Y-vorm.<br />
gemiddelde bevolking 182,7<br />
Mannen 182,7<br />
Vrouwen 0<br />
Beklaagden 78,1<br />
Veroordeelden 104,5<br />
Geïnterneerden 0<br />
Andere 0,1<br />
Gewoon regime 182,1<br />
Halve vrijheid (veroordeelden) 0<br />
Beperkte detentie 0,6<br />
Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 0<br />
gemiddelde capaciteit 167,3<br />
Personeel voltijds equivalent<br />
Totaal Directie 2,00<br />
Totaal Attachés 0<br />
Totaal Administratief 11,60<br />
Totaal Medisch 3,35<br />
Totaal PSD 2,80<br />
Totaal Bewaking / Techniek 84,25<br />
Totaal Erediensten 0<br />
Totaal Buiten kader 0<br />
totaal 104,00
Gedeeltelijke ontruiming Verviers<br />
Begin <strong>2011</strong> stelde de Regie der Gebouwen de slechte en<br />
verouderde staat vast <strong>van</strong> de infrastructuur <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genis<br />
<strong>van</strong> Verviers. Er was zelfs sprake <strong>van</strong> instortingsgevaar. <strong>2011</strong><br />
stond dan ook in <strong>het</strong> teken <strong>van</strong> de gedeeltelijke ontruiming<br />
<strong>van</strong> <strong>het</strong> gebouw. De toegang tot verschillende lokalen zoals<br />
de werkplaatsen, leslokalen, opleidingslokalen, douches en de<br />
sport- en activiteitenzaal werd verboden.<br />
Eerste fase: overplaatsing <strong>van</strong> een 100-tal<br />
veroordeelden<br />
De minister <strong>van</strong> Justitie, de staatssecretaris voor Begroting,<br />
de kabinetschef <strong>van</strong> de minister <strong>van</strong> Financiën en de<br />
administrateur-<strong>generaal</strong> <strong>van</strong> de Regie der Gebouwen zijn<br />
ter plekke de om<strong>van</strong>g <strong>van</strong> de schade gaan opmeten. Na<br />
hun bezoek werd afgesproken om <strong>het</strong> aantal veroordeelden<br />
met een honderdtal te verminderen en zo de gespannen<br />
sfeer door <strong>het</strong> verlies aan activiteiten te verzachten. Er<br />
werd ook beslist om tegen de winter <strong>van</strong> 2012 belangrijke<br />
verstevigingswerken uit te voeren.<br />
Dankzij een doeltreffende samenwerking tussen de directie<br />
<strong>van</strong> de inrichting en de directie Detentiebeheer konden in de<br />
loop <strong>van</strong> mei, juni en juli honderd veroordeelden naar andere<br />
ge<strong>van</strong>genissen worden overgebracht. Rekening houdend met<br />
de nieuwe beperkingen, paste de ge<strong>van</strong>genis <strong>het</strong> regime aan<br />
en reorganiseerde zij de bewegingen.<br />
Tweede fase: evacuatie <strong>van</strong> volledig<br />
cellencomplex voor veroordeelden<br />
Op 16 augustus startten de werken voor de versterking <strong>van</strong><br />
<strong>het</strong> metselwerk met de montage <strong>van</strong> een kraan. Dankzij<br />
de enorme hoogte <strong>van</strong> die kraan konden alle gebouwen<br />
volledig en grondig worden onderzocht. Bij die analyse werd<br />
nog grotere schade ontdekt dan oorspronkelijk vastgesteld<br />
door de Regie der Gebouwen. De geplande werkzaamheden<br />
kwamen dus niet overeen met de werkelijke behoeften.<br />
Op basis <strong>van</strong> die nieuwe informatie vaardigde de<br />
burgemeester <strong>van</strong> de stad Verviers op 7 september<br />
een verordening tot evacuatie uit omdat <strong>het</strong> volledige<br />
cellencomplex <strong>van</strong> de veroordeelden onbewoonbaar<br />
was. Enkel de afdeling voor de beklaagden kon bewaard<br />
blijven. Voor 31 oktober moest een nieuwe groep <strong>van</strong><br />
120 veroordeelden worden overgebracht naar andere<br />
ge<strong>van</strong>genissen. Tegelijk moest ook de bezetting <strong>van</strong> alle<br />
personeelsleden in de ge<strong>van</strong>genis volledig worden herzien.<br />
De belangrijkste zorg tijdens deze periode was de<br />
voortdurende aanpassing <strong>van</strong> de regimes, bewegingen<br />
en werkorganisatie aan de beperkingen. In september en<br />
oktober werden alle veroordeelden overgebracht naar<br />
de ge<strong>van</strong>genissen in Lantin, Andenne en Huy. Ongeveer<br />
honderd personeelsleden werden ook naar deze inrichtingen<br />
gedetacheerd.<br />
Plaats voor 50 beklaagden<br />
Sinds 1 november <strong>2011</strong> is de ge<strong>van</strong>genis enkel een<br />
arresthuis met een capaciteit <strong>van</strong> 50 plaatsen en beschikt<br />
zij over een kleine afdeling waarin acht veroordeelden<br />
kunnen worden opge<strong>van</strong>gen. Het gaat om veroordeelden<br />
die polyvalent kunnen werken en kunnen leven in een<br />
gemeenschapsregime.<br />
Een zeer nauwe samenwerking met de onderzoeksmagistraten<br />
en de parketten <strong>van</strong> Verviers en Eupen kwam<br />
tot stand om geen gedetineerden meer op te sluiten in<br />
Verviers en <strong>het</strong> aantal <strong>van</strong> 50 beklaagden die in de 25<br />
tweepersoonscellen kunnen verblijven, niet te overschrijden.<br />
De andere beklaagden worden opgesloten in Lantin, de<br />
inrichting waarmee de ge<strong>van</strong>genis <strong>van</strong> Verviers voortdurend<br />
contact houdt om zo snel mogelijk elke beklaagde die een<br />
vrije plaats in Verviers kan bezetten, terug over te brengen. De<br />
ongebruikte gebouwen worden afgebroken.<br />
175
176<br />
Wortel<br />
De strafinrichting <strong>van</strong> Wortel was<br />
tot 1933 een landloperskolonie.<br />
Sinds de afschaffing <strong>van</strong> de wet<br />
op de landloperij verblijven<br />
hier veroordeelden. De tabel<br />
toont <strong>het</strong> aantal gedetineerden<br />
en personeelsleden in de<br />
ge<strong>van</strong>genissen <strong>van</strong> Wortel en Tilburg.<br />
De cijfers hebben enkel betrekking<br />
op <strong>het</strong> Belgisch personeel.<br />
gemiddelde bevolking 797,6<br />
Mannen 797,6<br />
Vrouwen 0<br />
Beklaagden 9,7<br />
Veroordeelden 778,7<br />
Geïnterneerden 0<br />
Andere 9,2<br />
Gewoon regime 797,5<br />
Halve vrijheid (veroordeelden) 0<br />
Beperkte detentie 0,1<br />
Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 0<br />
gemiddelde capaciteit 816,4<br />
Personeel voltijds equivalent<br />
Totaal Directie 3,00<br />
Totaal Attachés 1,00<br />
Totaal Administratief 22,45<br />
Totaal Medisch 1,80<br />
Totaal PSD 4,85<br />
Totaal Bewaking / Techniek 132,10<br />
Totaal Erediensten 0<br />
Totaal Buiten kader 0<br />
totaal 165,2
Meer sport<br />
Omdat in de strafinrichting <strong>van</strong> Wortel in 2012 een nieuwe<br />
vleugel opent, werd in <strong>2011</strong> een tweede sportlokaal ingericht.<br />
In <strong>het</strong> lokaal staan 15 spinfietsen en vier pingpongtafels.<br />
Gedetineerden kunnen in <strong>het</strong> lokaal ook dvd’s bekijken en<br />
zo via instructies sportoefeningen doen. In 2012 worden de<br />
nieuwe wandelingen aangelegd waar ook faciliteiten worden<br />
voorzien om in open lucht te sporten.<br />
Cultuur<br />
In <strong>het</strong> verleden organiseerde de strafinrichting <strong>van</strong> Wortel<br />
slechts enkele keren per jaar een culturele activiteit voor de<br />
gedetineerden. Sinds <strong>2011</strong> vindt maandelijks minstens één<br />
optreden of toneelstuk plaats of kunnen de gedetineerden<br />
een film bekijken. De strafinrichting plaatste hiervoor een<br />
surroundsysteem, elektrische raamverduistering en een groot<br />
scherm.<br />
150 extra gedetineerden naar PI Tilburg<br />
In <strong>het</strong> verdrag tussen België en Nederland om 500 Belgische gedetineerden in de penitentiaire inrichting <strong>van</strong> Tilburg (PIT) te<br />
laten verblijven, werd in <strong>2011</strong> besloten dat in de PIT nog 150 extra plaatsen voor Belgische gedetineerden konden worden<br />
voorzien. Omwille <strong>van</strong> de overbevolking in de Belgische ge<strong>van</strong>genissen werden deze 150 plaatsen in maart <strong>2011</strong> geleidelijk aan in<br />
gebruik genomen. De PIT is een bijhuis <strong>van</strong> de strafinrichting <strong>van</strong> Wortel, die de administratieve afhandeling <strong>van</strong> de dossiers <strong>van</strong><br />
de gedetineerden in Tilburg voor haar rekening neemt. Bovendien regelt de strafinrichting <strong>van</strong> Wortel ook de in- en uitgaande<br />
bewegingen <strong>van</strong> de gedetineerden <strong>van</strong> en naar de PIT. Omwille <strong>van</strong> de 150 extra gedetineerden in Tilburg zijn bijkomende<br />
personeelsleden aangeworven, nieuwe lokalen en bureaus voorzien en de bestaande procedures aangepast aan de nieuwe situatie.<br />
Nieuw werkhuis plooi<br />
De oude landlopergebouwen, die een oppervlakte hebben <strong>van</strong> 250 m², werden vernieuwd en in gebruik genomen als werkhuis. De<br />
technische dienst <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genis isoleerde de daken en zorgde voor sanitair. De Regie der Gebouwen plaatste de verlichting. Een<br />
schuine ramp werd aangelegd om de toegang met transpaletten en heftrucks mogelijk te maken. In een hoek <strong>van</strong> <strong>het</strong> atelier werd<br />
een nieuwe bureauruimte opgetrokken. Deze ruimte werd zo geplaatst dat er toezicht mogelijk is in <strong>het</strong> werkhuis en in <strong>het</strong> magazijn<br />
waar de aan- en afvoer plaatsvindt. Dat lokaal werd voorzien <strong>van</strong> een nieuwe vloer, nieuw meubilair, verwarming en alle mogelijke<br />
aansluitingen voor telefoon en informatica. De strafinrichting wil hiermee meer gedetineerden aan <strong>het</strong> werk stellen.<br />
177
178<br />
Focus<br />
Opendeurdagen binnen ge<strong>van</strong>genismuren<br />
De strafinrichting <strong>van</strong> Wortel nam op 2 oktober deel aan Open<br />
Bedrijvendag. Heel wat geïnteresseerden schreven zich in via<br />
de website. Om toch zoveel mogelijk mensen de ge<strong>van</strong>genis<br />
te laten bezoeken, organiseerde de inrichting voor en na<br />
<strong>het</strong> evenement speciale opendeurdagen voor familieleden,<br />
vrienden en kennissen <strong>van</strong> de personeelsleden. De nieuwe<br />
vleugel, de tewerkstelling <strong>van</strong> gedetineerden in de ateliers en<br />
<strong>het</strong> jobaanbod binnen de ge<strong>van</strong>genissen stonden centraal.<br />
Een blik binnen de ge<strong>van</strong>genismuren<br />
De bezoekers kregen informatie over <strong>het</strong> verleden, <strong>het</strong> heden<br />
en de toekomst <strong>van</strong> de inrichting op vlak <strong>van</strong> infrastructuur,<br />
gedetineerdenpopulatie en personeel. Daarna konden zij een<br />
kijkje nemen in de nieuwe vleugel en kregen zij uitleg over<br />
de nieuwe technologieën op <strong>het</strong> vlak <strong>van</strong> duurzaamheid (bv.<br />
zonneboiler, isolatie, enz.) en de innovaties op <strong>het</strong> vlak <strong>van</strong><br />
veiligheid.<br />
Ge<strong>van</strong>genisarbeid in de kijker<br />
De inrichting rustte een <strong>van</strong> de ateliers waar gedetineerden<br />
werken uit als expositieruimte voor de CDRGA die de<br />
producten <strong>van</strong> de ateliers voorstelde. Enkele personeelsleden<br />
die in de ateliers werken, gaven een woordje uitleg. De<br />
bezoekers leerden ook de voordelen <strong>van</strong> een atelier in<br />
de strafinrichting kennen. Een <strong>van</strong> de bezoekers was zelfs<br />
persoonlijk geïnteresseerd om gedetineerden voor hem te<br />
laten werken zodat de strafinrichting er in februari 2012 een<br />
nieuw atelier bij heeft.<br />
Een job in de ge<strong>van</strong>genis?<br />
De inrichting maakte <strong>van</strong> de Open Bedrijvendag graag<br />
gebruik om zichzelf voor te stellen als een boeiende en<br />
belangrijke werkgever in de regio Noorderkempen. Enkele<br />
personeelsleden stelden de verschillende functies voor. Zowel<br />
administratief, psychosociaal als bewakingspersoneel was<br />
aanwezig om de vragen <strong>van</strong> de bezoekers te beantwoorden<br />
over de selectie, de opleiding, de verloning en de jobinhoud<br />
<strong>van</strong> de functies. In ‘Man bijt Hond’ stelde een penitentiair<br />
bewakingsassistente uit de strafinrichting <strong>van</strong> Wortel in <strong>2011</strong><br />
bovendien <strong>het</strong> beroep <strong>van</strong> penitentiair bewakingsassistent<br />
voor. Het filmpje werd ook uitgezonden toen de VDAB een<br />
informatiecampagne voerde om deze job in de kijker te<br />
zetten.<br />
Een succesverhaal<br />
De Open Bedrijvendag zelf lokte 400 bezoekers naar de<br />
inrichting. Tijdens de opendeurdagen bezochten nog eens<br />
zo’n 600 familieleden en vrienden <strong>van</strong> de personeelsleden de<br />
inrichting.
179
180<br />
Wortel-tilburg<br />
In de penitentiaire inrichting <strong>van</strong><br />
Tilburg in Nederland huurt België 650<br />
detentieplaatsen.
Opstart overlegorgaan voor gedetineerden<br />
Net zoals in de Belgische inrichtingen startte de PIT met een overlegorgaan voor gedetineerden. De basiswet stelt immers dat<br />
overleg een <strong>van</strong> de rechten is <strong>van</strong> gedetineerden in België. Het overlegorgaan geeft hen de mogelijkheid om inspraak te hebben<br />
in bepaalde aspecten <strong>van</strong> <strong>het</strong> ge<strong>van</strong>genisleven (bv. aanbod <strong>van</strong> activiteiten, kantine, enz.). In opdracht <strong>van</strong> de directie werkte een<br />
penitentiair assistent <strong>het</strong> project uit. Hij koos ervoor om twee overlegorganen op te richten, één voor de cellulaire units en één voor<br />
de groepsunits. Een Belgisch-Nederlandse werkgroep zorgde ervoor dat de opstart verliep volgens de Belgische wetgeving.<br />
In de inrichting werden affiches opgehangen om de lancering <strong>van</strong> <strong>het</strong> overlegorgaan bekend te maken. De gedetineerden<br />
kregen informatie over de werking en konden zich kandidaat stellen om in <strong>het</strong> orgaan te zetelen en hun medegedetineerden te<br />
vertegenwoordigen. Een verkiezing volgde en na de telling <strong>van</strong> de stemmen vernamen de gedetineerden wie als winnaars uit de<br />
bus kwamen.<br />
Het eerste overlegorgaan vond plaats in oktober <strong>2011</strong> en vormt nog steeds een leidraad voor een verdere aanpassing en uitbouw<br />
<strong>van</strong> een Belgisch gedetineerdenregime in de Nederlandse inrichting. Enkele belangrijke wijzigingen vloeiden hieruit voort, zoals <strong>het</strong><br />
dubbel bezoek op dinsdag- en donderdagnamiddag en een opfrissingsessie voor alle leidinggevenden rond fouilles en plaatsingen<br />
in een veiligheidscel.<br />
Groepsbijeenkomsten rond drugsverslaving<br />
Gedetineerden met een drugsprobleem kunnen sinds september <strong>2011</strong> in de PIT deelnemen aan groepsbijeenkomsten<br />
rond verslaving. Het gaat om een initiatief <strong>van</strong> de psychiater en de zorgpsycholoog die vaststelden dat de nazorg voor deze<br />
gedetineerden voornamelijk steunt op behandelingen met geneesmiddelen. Door deze bijeenkomsten te organiseren willen zij<br />
terugval in verslavingsgedrag vermijden. In Nederland zijn groepsbijeenkomsten een vast onderdeel <strong>van</strong> de verslavingszorg.<br />
Zes tot acht gedetineerden kunnen aan de bijeenkomsten deelnemen. De deelnemers moeten bereid zijn om in groep aan<br />
hun probleem te werken en moeten ook Nederlands spreken. De medische dienst zorgt voor de toeleiding en de psychosociale<br />
dienst toetst de deelnemerslijst af. Gedurende negen weken komen twee verpleegkundigen wekelijks een uur samen met de<br />
geselecteerde gedetineerden. De thema’s motivatie, terugvalpreventie en sociale vaardigheidstraining staan centraal.<br />
In september startten acht gedetineerden met <strong>het</strong> project. Een verpleegkundige bracht hen voor de start <strong>van</strong> de bijeenkomsten<br />
een bezoek om te kijken of zij aan de criteria voldeden. Zij gaf hen ook een werkboek en wat informatie over de bijeenkomsten. Alle<br />
deelnemers behaalden uiteindelijk <strong>het</strong> certificaat.<br />
Nederlandse gedetineerdenenquête<br />
De Belgische gedetineerden in Tilburg namen deel aan<br />
een Nederlandse gedetineerdenenquête. Ook voor <strong>het</strong><br />
(Nederlandse) personeel organiseerde de inrichting een<br />
tevredenheidsmeting. 70 % <strong>van</strong> de medewerkers nam hieraan<br />
deel.<br />
Uit de resultaten bleek dat Belgische gedetineerden over <strong>het</strong><br />
algemeen hun specifieke verblijfssituatie als positief ervaren.<br />
Belgische gedetineerden bleken even (on)tevreden als<br />
Nederlandse gedetineerden in een Nederlandse ge<strong>van</strong>genis.<br />
Zij zijn voornamelijk tevreden over de veiligheid en <strong>het</strong><br />
contact met <strong>het</strong> personeel in deze inrichting. Gezondheid,<br />
eten en de kantine scoorden minder goed.<br />
Laat weten hoe <strong>het</strong> zit!<br />
Gedetineerdensurvey <strong>2011</strong><br />
181
182<br />
Blijvende aandacht voor hulp- en dienstverlening<br />
In <strong>2011</strong> nam de PIT verschillende initiatieven om de hulp- en dienstverlening voor de gedetineerden verder uit te breiden en<br />
evenwaardig te maken met dat in Vlaanderen. Zowel Nederland als België zette zich hiervoor in.<br />
nederlands aanbod<br />
In de PIT zorgt <strong>het</strong> Nederlands personeel voor<br />
een vast dagprogramma voor alle gedetineerden<br />
bestaande uit onderwijs, sport en bibliotheekbezoek.<br />
Het onderwijsaanbod bestaat voornamelijk uit<br />
veiligheidsopleidingen om een VCA-attest te behalen, een<br />
cursus European Computer Drivers Licence, Nederlands<br />
voor anderstaligen en afstandsonderwijs. In <strong>2011</strong><br />
werden honderd diploma’s uitgereikt en nam een 150-tal<br />
gedetineerden wekelijks deel aan een opleiding. Naast<br />
opleiding kunnen de gedetineerden ook twee uur per week<br />
sporten, waar<strong>van</strong> een uur fitness en een uur teamsport. Tot<br />
slot kunnen zij wekelijks naar de bibliotheek gaan waar zij<br />
keuze hebben uit een uitgebreid aanbod aan boeken en<br />
dvd’s.<br />
Belgisch aanbod<br />
Langs Belgische kant werden een aantal initiatieven<br />
genomen op vlak <strong>van</strong> drugspreventie, arbeidsbemiddeling<br />
en herstel. Sinds november bestaat in de PIT een<br />
Centraal Aanmeldingspunt (CAP) voor druggebruikende<br />
gedetineerden. Gedetineerden die ter voorbereiding op hun<br />
vrijlating hun drugsprobleem willen aanpakken, kunnen<br />
hier op regelmatige momenten terecht bij een externe<br />
hulpverlener met vragen over <strong>het</strong> hulpaanbod buiten de<br />
ge<strong>van</strong>genismuren. Om de kansen <strong>van</strong> de gedetineerden op<br />
de arbeidsmarkt te vergroten, biedt de PIT hen de kans om<br />
zich als werkzoekende in te schrijven bij <strong>het</strong> VDAB-kantoor<br />
in hun regio. Tijdens een oriënteringsgesprek krijgen zij<br />
informatie over mogelijke opleidingen of sollicitaties naar<br />
werk. Op deze manier <strong>van</strong>gt de inrichting <strong>het</strong> tekort op aan<br />
dienstverlening <strong>van</strong> organisaties zoals de VDAB of Justitieel<br />
Welzijnswerk die niet aanwezig zijn in Tilburg. Op vlak <strong>van</strong><br />
herstel kregen de medewerkers <strong>van</strong> de geestelijke verzorging<br />
en de zorgpsychologen uitleg over <strong>het</strong> werkboek ‘Herstel<br />
<strong>van</strong>uit de cel’ en organiseerde de inrichting een rondleiding<br />
voor vrijwilligers <strong>van</strong> Slachtofferhulp (onderdeel <strong>van</strong> CAW De<br />
Kempen).
Focus<br />
150 extra Belgische gedetineerden naar Tilburg<br />
In maart <strong>2011</strong> werd de capaciteit <strong>van</strong> de penitentiaire inrichting in Tilburg met 150 plaatsen verhoogd. Er kunnen nu 650-tal gedetineerden verblijven. Concreet betekende deze verhoging dat de<br />
achtpersoonscellen op de groepsunits, waar voordien vijf of zes gedetineerden verbleven, volledig in gebruik werden genomen.<br />
9 extra personeel<br />
Om een goede werking <strong>van</strong> de inrichting te kunnen<br />
blijven garanderen, werd extra Nederlands personeel<br />
aangeworven en opgeleid in <strong>het</strong> opleidingscentrum in<br />
Brugge. Ook <strong>het</strong> dienstrooster werd aangepast. Tijdens<br />
de uitbreiding lasten de Nederlandse leidinggevenden<br />
bovendien extra permanentiediensten in om bij<br />
problemen sneller te kunnen reageren. De inrichting<br />
stelde ook aangepaste dienstinstructies op over veiligheid<br />
en de rol <strong>van</strong> de centrale posten.<br />
Bij <strong>het</strong> onthaal <strong>van</strong> de ‘nieuwe’ gedetineerden gaf <strong>het</strong><br />
personeel <strong>van</strong> de unit, de directeur en de psychosociale<br />
dienst informatie over de werking <strong>van</strong> de inrichting en<br />
over <strong>het</strong> aangepast regime op de groepsunits. De directie<br />
volgde <strong>het</strong> instroomproces dagelijks op.<br />
9 extra activiteiten<br />
De inrichting breidde <strong>het</strong> dagprogramma op de<br />
groepsunits uit met enkele nieuwe activiteiten zoals<br />
filmvoorstellingen, creatieve workshops, muziek, sport<br />
en spel, enz. Interne personeelsleden werden daarvoor<br />
opgeleid tot sport- en spelleider. De PIT voorzag ook<br />
meer onderwijs- en arbeidsmogelijkheden. Iedere<br />
gedetineerde die wil werken, kan minimaal over halftijds<br />
werk beschikken.<br />
9 Vervoer <strong>van</strong> gedetineerden<br />
Om <strong>het</strong> vervoer <strong>van</strong> de gedetineerden <strong>van</strong> en naar de<br />
strafinrichting <strong>van</strong> Wortel en <strong>het</strong> ziekenhuis te regelen,<br />
maakte de inrichting nieuwe samenwerkingsafspraken<br />
met de dienst Vervoer en Ondersteuning in Nederland.<br />
Tot eind <strong>2011</strong> stonden twee personeelsleden en een<br />
wagen elke dag ter beschikking <strong>van</strong> de inrichting. Dankzij<br />
deze afspraak kon zij vooral bij ziekenhuistransporten snel<br />
optreden.<br />
183
184<br />
ePI In cIJFers<br />
Na een overzicht <strong>van</strong> de voornaamste activiteiten en<br />
realisaties <strong>van</strong> <strong>het</strong> DG EPI volgen in dit deel enkele kerncijfers<br />
over <strong>het</strong> ge<strong>van</strong>geniswezen in <strong>2011</strong>. Het eerste deel bevat<br />
informatie over de gedetineerdenbevolking en over de<br />
typering <strong>van</strong> de personen die door de penitentiaire<br />
inrichtingen ten laste zijn genomen in de loop <strong>van</strong> <strong>2011</strong>. Het<br />
tweede deel geeft informatie over <strong>het</strong> personeel in de<br />
inrichtingen en in <strong>het</strong> laatste deel worden de budgettaire<br />
posten toegelicht.
185
186<br />
enkele termen<br />
uitgelegd<br />
De gedetineerdenbevolking binnen een<br />
ge<strong>van</strong>genis verandert <strong>het</strong> hele jaar door. Om<br />
de samenstelling er<strong>van</strong> beter te begrijpen<br />
zal hoofdzakelijk gesproken worden over<br />
gemiddelde bevolking, wat <strong>het</strong> voordeel biedt<br />
dat de extreme schommelingen tot een minimum<br />
worden beperkt en dat tegelijk rekening wordt<br />
gehouden met alle verblijven in de ge<strong>van</strong>genis.<br />
De gemiddelde capaciteit is <strong>het</strong> gemiddeld<br />
aantal plaatsen voorzien voor de gedetineerden<br />
in de verschillende inrichtingen. Dit gemiddelde<br />
vertoont een stijgende trend door de opening<br />
<strong>van</strong> nieuwe afdelingen binnen inrichtingen en de<br />
bouw <strong>van</strong> nieuwe inrichtingen. Een dalende trend<br />
is <strong>het</strong> gevolg <strong>van</strong> de buitengebruikstelling <strong>van</strong><br />
cellen, <strong>het</strong>zij tijdelijk (bijvoorbeeld in <strong>het</strong> kader<br />
<strong>van</strong> renovatiewerken) <strong>het</strong>zij definitief (sluiting <strong>van</strong><br />
de inrichting).<br />
De gemiddelde overbevolkingsgraad is <strong>het</strong><br />
aantal overtollige gedetineerden op basis <strong>van</strong> de<br />
berekening <strong>van</strong> de verhouding tussen de<br />
gemiddelde bevolking en de gemiddelde<br />
capaciteit. De gemiddelde overbevolkingsgraad is<br />
echter niet representatief voor de toestand<br />
binnen elke ge<strong>van</strong>genis. Bepaalde inrichtingen<br />
zijn helemaal niet of weinig overbevolkt. In andere<br />
inrichtingen ligt de overbevolkingsgraad ver boven <strong>het</strong><br />
gemiddelde.<br />
Beklaagden: verdachten opgesloten in afwachting <strong>van</strong> een<br />
definitieve rechterlijke beslissing (veroordeling, internering,<br />
vrijspraak, enz.).<br />
Veroordeelden: uitsluitend opgesloten in <strong>het</strong> kader <strong>van</strong> de<br />
uitvoering <strong>van</strong> straffen die in kracht <strong>van</strong> gewijsde zijn gegaan.<br />
Geïnterneerden: opgesloten op basis <strong>van</strong> een internering<br />
bevolen door een strafrechtbank of veroordeelden<br />
geïnterneerd op basis <strong>van</strong> een ministeriële beslissing wegens<br />
hun geestestoestand.<br />
Halve vrijheid (veroordeelden): strafregime waarbij de<br />
gedetineerde die veroordeeld is tot een totale straf <strong>van</strong><br />
maximum drie jaar, een uitgangsvergunning krijgt tijdens de<br />
weekdagen voor de uitoefening <strong>van</strong> een job of <strong>het</strong> volgen<br />
<strong>van</strong> een opleiding en waarbij hij ’s avonds terugkeert naar de<br />
ge<strong>van</strong>genis.<br />
Beperkte detentie: gelijkaardig regime als de halve vrijheid.<br />
De beperkte detentie is een wijze <strong>van</strong> uitvoering <strong>van</strong> de<br />
vrijheidsstraf waarbij de gedetineerde die veroordeeld is tot<br />
een totale straf <strong>van</strong> meer dan drie jaar ge<strong>van</strong>genisstraf<br />
regelmatig de penitentiaire inrichting mag verlaten voor een<br />
bepaalde duur <strong>van</strong> maximum 12 uur per dag. De beperkte<br />
detentie kan door de strafuitvoeringsrechtbank aan de<br />
veroordeelde worden toegekend om professionele, familiale<br />
belangen of opleidingsbelangen te behartigen die zijn<br />
aanwezigheid buiten de ge<strong>van</strong>genis vereisen.<br />
Halve vrijheid (geïnterneerden): regime toegekend door de<br />
Commissies tot Bescherming <strong>van</strong> de Maatschappij aan de<br />
geïnterneerden die er<strong>van</strong> afhangen.<br />
Gemiddelde bevolking 10973,5 %<br />
Mannen 10531,3 96,0%<br />
Vrouwen 442,2 4,0%<br />
Beklaagden 3736,1 34,0%<br />
Veroordeelden 6049,8 55,1%<br />
Geïnterneerden 1091,4 9,9%<br />
Andere 96,2 0,9%<br />
Gewoon regime 10896,0 99,3%<br />
Halve vrijheid (veroordeelden) 4,3 0%<br />
Beperkte detentie 64,3 0,6%<br />
Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 9,0 0,1%<br />
Gemiddelde capaciteit 9128,8<br />
Gemiddelde overbevolkingsgraad 20,2%<br />
opgelet!<br />
Decimalen en totalen<br />
Voor bepaalde statistieken, zoals de gemiddelden, is <strong>het</strong><br />
resultaat afzonderlijk berekend voor elke cel <strong>van</strong> de tabel<br />
en voor de totalen. De afronding gebeurde op één cijfer<br />
na de komma. Door deze afrondingen kan <strong>het</strong> soms zijn<br />
dat de precieze waarde <strong>van</strong> <strong>het</strong> totaal niet geheel<br />
overeenstemt met de som <strong>van</strong> de opgetelde elementen.
Gedetineerden<br />
GemIddelde overbevolkInGsGraad per InrIchtInG In<br />
<strong>2011</strong> (exclusIef elektronIsch toezIcht)<br />
In <strong>2011</strong> waren de ge<strong>van</strong>genissen met de meeste<br />
overbevolking (in dalende lijn): Dinant, Antwerpen en<br />
Vorst. Voor deze inrichtingen bedroeg de gemiddelde<br />
overbevolkingsgraad meer dan 60%. Twaalf inrichtingen<br />
(inclusief de gesloten federale centra voor jongeren) hadden<br />
een gemiddelde bevolking die lager lag dan de theoretische<br />
capaciteit. Het is wel mogelijk dat deze inrichtingen<br />
overbevolking hebben gekend tijdens bepaalde periodes <strong>van</strong><br />
<strong>het</strong> jaar of in bepaalde secties.<br />
Inrichtingen<br />
Gemiddelde<br />
bevolking<br />
Gemiddelde capaciteit<br />
Gemiddelde<br />
overbevolkingsgraad<br />
Merksplas 664,9 694,0 -4,2%<br />
Wortel 797,6 816,4 -2,3%<br />
Antwerpen 703,6 439,0 60,3%<br />
Mechelen 109,2 84,0 30%<br />
Turnhout 195,2 152,0 28,4%<br />
Hoogstraten 165,5 170 -2,6%<br />
Sint-Gillis 626,6 502,0 24,8%<br />
Leuven Centraal 344,2 350 -1,7%<br />
Vorst 652,3 405,0 61,1%<br />
Leuven Hulp 184,9 149,0 24,1%<br />
Nivelles 237,4 192,0 23,6%<br />
Berkendael 87,9 64,0 37,3%<br />
Ittre 434,4 444,0 -2,2%<br />
Brugge 771,7 608,0 26,9%<br />
Ieper 91,1 67,0 36,0%<br />
Ruiselede 57,1 52,0 9,8%<br />
Gent 392,6 286,6 37,0%<br />
Oudenaarde 146,2 132,0 10,7%<br />
Dendermonde 221,9 168,0 32,1%<br />
Mons 426,3 307,0 38,9%<br />
Tournai 226,9 183,0 24,0%<br />
Jamioulx 319,8 232,0 37,8%<br />
Marneffe 126,8 131,0 -3,2%<br />
Lantin 971,0 694,0 39,9%<br />
Verviers 182,7 167,3 9,1%<br />
Huy 79,6 64,0 24,3%<br />
Paifve 201,0 205,0 -2,0%<br />
Hasselt 545,2 450 21,2%<br />
Arlon 131,3 111,0 18,3%<br />
St Hubert 232,3 235,0 -1,2%<br />
Namur 206,1 140 47,2%<br />
Dinant 52,6 32,0 64,5%<br />
Andenne 387,8 402,5 -3,7%<br />
Totaal 10973,5 9128,8 20,2%<br />
GFC Everberg 22,5 35,0 -35,8%<br />
GFC Tongeren 17,7 34,0 -48,0%<br />
CFF St Hubert 41,5 74,5 -44,3%<br />
187
188<br />
evolutIe <strong>van</strong> de Ge<strong>van</strong>GenIsbevolkInG op basIs <strong>van</strong> de<br />
wettelIjke toestand In <strong>2011</strong><br />
De bevolkingscategorieën (op basis <strong>van</strong> de wettelijke<br />
toestand <strong>van</strong> de gedetineerden) variëren in de loop <strong>van</strong> <strong>het</strong><br />
jaar. De totale bevolking is de som <strong>van</strong> die deelevoluties.<br />
Volgende grafieken tonen:<br />
> de gecumuleerde dagelijkse evolutie <strong>van</strong> de gedetineerden<br />
naargelang hun wettelijke toestand (beklaagden,<br />
veroordeelden, geïnterneerden en anderen)<br />
> de tendens die elke groep vertoont ten opzichte <strong>van</strong> <strong>het</strong><br />
aan<strong>van</strong>kelijke niveau bij <strong>het</strong> begin <strong>van</strong> <strong>het</strong> jaar<br />
In <strong>2011</strong> steeg de totale bevolking met 4%. Deze stijging is <strong>het</strong><br />
gevolg <strong>van</strong> een toename <strong>van</strong> <strong>het</strong> aantal veroordeelden met<br />
8%. De andere bevolkingscategorieën kenden een daling. In<br />
vergelijking met <strong>het</strong> begin <strong>van</strong> <strong>het</strong> jaar waren er eind <strong>2011</strong><br />
1,4% minder beklaagden, 0,5% minder geïnterneerden en<br />
5,4% minder andere gedetineerden. Het aantal veroordeelden<br />
steeg progressief tot in september, gevolgd door een daling<br />
in oktober en november en een nieuwe stijging in december.<br />
Een sterke daling <strong>van</strong> <strong>het</strong> aantal geïnterneerden in <strong>het</strong> eerste<br />
semester en een stijging in <strong>het</strong> tweede zorgden ervoor dat<br />
<strong>het</strong> totaal aantal geïnterneerden in <strong>2011</strong> relatief stabiel bleef.<br />
De evolutie <strong>van</strong> <strong>het</strong> aantal beklaagden was<br />
seizoensgebonden: een stijging tot mei, een dieptepunt in de<br />
zomer en een nieuwe stijging tot december, gevolgd door<br />
een daling op <strong>het</strong> einde <strong>van</strong> <strong>het</strong> jaar. Deze schommelingen<br />
leidden tot een recordaantal gedetineerden op <strong>het</strong> einde <strong>van</strong><br />
<strong>2011</strong>: 11 352 gedetineerden (inclusief de gesloten federale<br />
centra voor jongeren) op 12 december <strong>2011</strong>.<br />
12000<br />
10000<br />
8000<br />
6000<br />
4000<br />
2000<br />
0<br />
1/01/<strong>2011</strong><br />
9/01/<strong>2011</strong><br />
17/01/<strong>2011</strong><br />
25/01/<strong>2011</strong><br />
2/02/<strong>2011</strong><br />
10/02/<strong>2011</strong><br />
18/02/<strong>2011</strong><br />
26/02/<strong>2011</strong><br />
6/03/<strong>2011</strong><br />
Evolutie <strong>van</strong> de penitentiaire bevolking per wettelijke toestand (<strong>2011</strong>)<br />
14/03/<strong>2011</strong><br />
22/03/<strong>2011</strong><br />
30/03/<strong>2011</strong><br />
7/04/<strong>2011</strong><br />
15/04/<strong>2011</strong><br />
23/04/<strong>2011</strong><br />
1/05/<strong>2011</strong><br />
9/05/<strong>2011</strong><br />
17/05/<strong>2011</strong><br />
25/05/<strong>2011</strong><br />
2/06/<strong>2011</strong><br />
10/06/<strong>2011</strong><br />
18/06/<strong>2011</strong><br />
26/06/<strong>2011</strong><br />
4/07/<strong>2011</strong><br />
12/07/<strong>2011</strong><br />
20/07/<strong>2011</strong><br />
28/07/<strong>2011</strong><br />
5/08/<strong>2011</strong><br />
13/08/<strong>2011</strong><br />
21/08/<strong>2011</strong><br />
29/08/<strong>2011</strong><br />
6/09/<strong>2011</strong><br />
Andere Geïnterneerden Veroordeelden Beklaagden<br />
14/09/<strong>2011</strong><br />
22/09/<strong>2011</strong><br />
30/09/<strong>2011</strong><br />
8/10/<strong>2011</strong><br />
16/10/<strong>2011</strong><br />
24/10/<strong>2011</strong><br />
1/11/<strong>2011</strong><br />
9/11/<strong>2011</strong><br />
17/11/<strong>2011</strong><br />
25/11/<strong>2011</strong><br />
3/12/<strong>2011</strong><br />
11/12/<strong>2011</strong><br />
19/12/<strong>2011</strong><br />
27/12/<strong>2011</strong>
130<br />
120<br />
110<br />
100<br />
90<br />
80<br />
70<br />
60<br />
Variatie <strong>van</strong> de penitentiaire bevolking per categorië gedetineerden (wettelijke toestand)<br />
in <strong>2011</strong> (index : 1 ste varIatIe <strong>van</strong> de penItentIaIre bevolkInG per cateGorIe GedetIneerden (wettelIjke toestand) In <strong>2011</strong> (Index: 1 januarI = 100)<br />
januari = 100)<br />
40544<br />
40552<br />
40560<br />
40568<br />
40576<br />
40584<br />
40592<br />
40600<br />
40608<br />
40616<br />
40624<br />
40632<br />
40640<br />
40648<br />
40656<br />
40664<br />
40672<br />
40680<br />
40688<br />
40696<br />
40704<br />
40712<br />
40720<br />
40728<br />
Tendens beklaagden Tendens veroordeelden Tendens geïnterneerden Tendens andere Tendens totaal<br />
40736<br />
40744<br />
40752<br />
40760<br />
40768<br />
40776<br />
40784<br />
40792<br />
40800<br />
40808<br />
40816<br />
40824<br />
40832<br />
40840<br />
40848<br />
40856<br />
40864<br />
40872<br />
40880<br />
40888<br />
40896<br />
40904<br />
189
190<br />
GemIddelde daGelIjkse bevolkInG In <strong>2011</strong> volGens<br />
Geslacht (exclusIef elektronIsch toezIcht)<br />
De ge<strong>van</strong>genisbevolking is grotendeels mannelijk.<br />
De vrouwelijke bevolking (4%) is verspreid over zeven<br />
inrichtingen: Antwerpen, Brugge, Gent, Hasselt, Berkendael<br />
(Vorst), Lantin en Mons. Meer dan de helft <strong>van</strong> de vrouwelijke<br />
ge<strong>van</strong>genisbevolking verblijft in Berkendael, Brugge en Lantin.<br />
Inrichtingen Mannen Vrouwen Totaal<br />
Merksplas 664,9 664,9<br />
Wortel (& Tilburg) 797,6 797,6<br />
Antwerpen 653,6 49,9 703,6<br />
Mechelen 109,2 109,2<br />
Turnhout 195,2 195,2<br />
Hoogstraten 165,5 165,5<br />
Sint-Gillis 626,6 626,6<br />
Leuven Centraal 344,2 344,2<br />
Vorst 652,3 652,3<br />
Leuven Hulp 184,9 184,9<br />
Nivelles 237,4 237,4<br />
Berkendael 87,9 87,9<br />
Ittre 434,4 434,4<br />
Brugge 668,9 102,8 771,7<br />
Ieper 91,1 91,1<br />
Ruiselede 57,1 57,1<br />
Gent 346,3 46,3 392,6<br />
Oudenaarde 146,2 146,2<br />
Dendermonde 221,9 221,9<br />
Mons 386,9 39,4 426,3<br />
Tournai 226,9 226,9<br />
Jamioulx 319,8 319,8<br />
Marneffe 126,8 126,8<br />
Lantin 891,6 79,4 971,0<br />
Verviers 182,7 182,7<br />
Huy 79,6 79,6<br />
Paifve 201,0 201,0<br />
Hasselt 508,7 36,5 545,2<br />
Arlon 131,3 131,3<br />
St Hubert 232,3 232,3<br />
Namur 206,1 206,1<br />
Dinant 52,6 52,6<br />
Andenne 387,8 387,8<br />
Totaal 10531,3 442,2 10973,5
Nationaliteit GDB % Nationaliteit GDB % Nationaliteit GDB % Nationaliteit GDB %<br />
ALBANIE 90,4 0,8% WIT-RUSLAND 2,2 0% SYRIE 6,6 0,1% ANGOLA 20,1 0,2%<br />
DUITSLAND 19,2 0,2% OEKRAINE 9,0 0,1% TURKIJE 172,6 1,6% ERITREA 0,3 0%<br />
OOSTENRIJK 0,2 0% MOLDAVIE 8,4 0,1% KOEWEIT 0,3 0% ALGERIJE 705,3 5,4%<br />
BULGARIJE 81,3 0,7% RUSLAND 71,7 0,7% PALESTINA 90,2 0,8% EGYPTE 12,1 0,1%<br />
CYPRUS 0,3 0% BELGIE 6.126,8 55,8% BURUNDI 6,6 0,1% LIBIE 7,9 0,1%<br />
DENEMARKEN 1,7 0% SRI LANKA 2,2 0% KAMEROEN 14,4 0,1% MAROKKO 1.175,4 10,7%<br />
SPANJE 45,5 0,4% ZUID-KOREA 0,5 0% CENTRAAL-<br />
AFRIKAANSE REP.<br />
1,0 0% MAURITANIE 8,8 0,1%<br />
FINLAND 0,8 0% INDIA 44,1 0,4% CONGO (DEM. REP.) 105,4 1,0% SOEDAN 2,5 0%<br />
FRANKRIJK 231,1 2,1% INDONESIE 1,0 0% CONGO (VOLKSREP.) 3,0 0% TUNESIE 101,8 0,9%<br />
VERENIGD KONINKRIJK 19,9 0,2% JAPAN 0,1 0% BURKINA FASO 2,1 0% MALAWI 0,5 0%<br />
LUXEMBURG 6,1 0,1% LAOS 0,1 0% IVOORKUST 7,9 0,1% CANADA 0,1 0%<br />
GRIEKENLAND 19,7 0,2% CAMBODJA 1,0 0% BENIN 0 0%<br />
VERENIGDE STATEN<br />
VAN AMERIKA<br />
2,8 0%<br />
HONGARIJE 9,4 0,1% MALEISIE 0,6 0% ETHIOPIE 2,2 0% CUBA 2,5 0%<br />
IERLAND 3,3 0% NEPAL 1,2 0% GABON 0,6 0% GUATEMALA 1,3 0%<br />
NOORWEGEN 0,6 0% FILIPIJNEN 4,9 0% GAMBIA 1,1 0% JAMAICA 0,5 0%<br />
POLEN 85,9 0,8% CHINA 4,4 0% GHANA 10,1 0,1% MEXICO 1,8 0%<br />
PORTUGAL 36,4 0,3% VIETNAM 3,6 0% GUINEA 16,9 0,2% HAITI 1,0 0%<br />
ROEMENIE 294,9 2,7% MONGOLIE 4,9 0% MAURITIUS 0,9 0% DOMINICAANSE REP. 16,2 0,1%<br />
ZWEDEN 2,8 0% KAZACHSTAN 2,0 0% LIBERIA 3,9 0% DOMINICA 1,8 0%<br />
ZWITSERLAND 3,7 0% KIRGIZSTAN 1,6 0% MALI 2,2 0% ARGENTINIE 1,8 0%<br />
ITALIE 189,0 1,7% OEZBEKISTAN 1,7 0% SENEGAL 8,8 0,1% BRAZILIE 11,1 0,1%<br />
NEDERLAND 219,5 2,0% THAILAND 1,5 0% NIGER 12,0 0,1% CHILI 11,5 0,1%<br />
EX-JOEGOSLAVIE 254,4 2,3% BANGLADESH 0,2 0% NIGERIA 40,5 0,4% COLOMBIA 10,4 0,1%<br />
waar<strong>van</strong> ARMENIE 26,8 0,2% OEGANDA 0 0% ECUADOR 3,4 0%<br />
KROATIE 19,3 0,2% AZERBEIDZJAN 2,5 0% ZUID-AFRIKA 0,2 0% PARAGUAY 0,9 0%<br />
SLOVENIE 1,3 0% AFGHANISTAN 17,3 0,2% RWANDA 9,2 0,1% VENEZUELA 1,6 0%<br />
MACEDONIE 19,5 0,2% GEORGIE 55,1 0,5% SIERRA LEONE 4,2 0% SURINAME 3,7 0%<br />
BOSNIE 25,2 0,2% IRAK 87,1 0,8% SOMALIE 8,7 0,1% AUSTRALIE 0<br />
ONBEPAALD 189,1 1,7% IRAN 25,1 0,2% TANZANIA 0,2 0% NIEUW-ZEELAND 0,1 0%<br />
LETLAND 9,4 0,1% ISRAEL 7,3 0,1% TSJAAD 0,1 0% VLUCHTELING 17,1 0,2%<br />
ESTLAND 5,3 0% JORDANIE 5,0 0% TOGO 1,7 0% OVN-VLUCHTELING 16,7 0,2%<br />
LITOUWEN 45,6 0,4% LIBANON 21,3 0,2% ZAMBIA 1,0 0% OVN ONBEPAALD 2,4 0%<br />
TSJECHIE 18,8 0,2% PAKISTAN 13,5 0,1% GUINEE-BISSAU 0,4 0% VADERLANDSLOOS 11,3 0,1%<br />
SLOVAKIJE 22,9 0,2% VERENIGDE<br />
ARABISCHE EMIRATEN<br />
0,1 0% KAAPVERDIE (REP.) 0,8 0% ONBEPAALD 10,6 0,1%<br />
Totaal 10.973,5 100%<br />
GemIddelde daGelIjkse bevolkInG In <strong>2011</strong> per<br />
natIonalIteIt (exclusIef elektronIsch toezIcht)<br />
In <strong>2011</strong> hadden gemiddeld iets meer dan de helft <strong>van</strong><br />
de gedetineerden binnen een penitentiaire inrichting<br />
(55,8%) de Belgische nationaliteit (de nationaliteiten staan<br />
vermeld per staatsburgerschap). Wat betreft de overige<br />
vertegenwoordigde nationaliteiten die minstens 1% <strong>van</strong> de<br />
gemiddelde bevolking uitmaken, zijn er voornamelijk burgers<br />
<strong>van</strong> de volgende landen:<br />
> Marokko (10,7%)<br />
> Algerije (5,4%)<br />
> Roemenië (2,7%)<br />
> Frankrijk (2,1%)<br />
> Nederland (2%)<br />
> Italië (1,7%)<br />
> Turkije (1,6%)<br />
> Congo (Dem. Rep.) (1%)<br />
en de burgers <strong>van</strong> de landen <strong>van</strong> ex-Joegoslavië (2,3%).<br />
In <strong>2011</strong> waren in totaal burgers <strong>van</strong> meer dan 120 landen<br />
gedetineerd in de Belgische ge<strong>van</strong>genissen.<br />
191
192<br />
GemIddelde daGelIjkse bevolkInG per prIorItaIre<br />
wettelIjke toestand In <strong>2011</strong> (exclusIef elektronIsch<br />
toezIcht)<br />
In totaal verblijft in de ge<strong>van</strong>genis ongeveer de helft<br />
<strong>van</strong> de gedetineerden uitsluitend in <strong>het</strong> kader <strong>van</strong> de<br />
tenuitvoerlegging <strong>van</strong> definitieve straffen (veroordeelden),<br />
een derde in afwachting <strong>van</strong> een definitief vonnis<br />
(beklaagden) en 10 % als geïnterneerde. Die verhoudingen<br />
variëren <strong>van</strong> inrichting tot inrichting naargelang de<br />
classificatie <strong>van</strong> de inrichtingen.<br />
Sommige inrichtingen fungeren als arresthuis, andere als<br />
strafhuis en nog andere als beide. Enkel de inrichting tot<br />
bescherming <strong>van</strong> de maatschappij in Paifve is uitsluitend<br />
bestemd voor geïnterneerden (naast de inrichtingen tot<br />
bescherming <strong>van</strong> de maatschappij in Bergen en Doornik, die<br />
afhangen <strong>van</strong> <strong>het</strong> Waals Gewest).<br />
In <strong>2011</strong> verbleven in vier inrichtingen moeders met heel jonge<br />
kinderen (zuigelingen).<br />
Tot slot bedroeg de dagelijkse bevolking in de gesloten<br />
federale centra voor jongeren gemiddeld 58 jongeren<br />
die daar gedetineerd zijn na een beslissing <strong>van</strong> de<br />
jeugdrechtbank zonder dat ze uit handen zijn gegeven (d.w.z.<br />
doorverwijzing naar <strong>het</strong> gerecht voor volwassenen). Daarnaast<br />
verbleven in de gesloten federale centra in Tongeren en<br />
Saint-Hubert gemiddeld dagelijks 26 jongbeklaagden en<br />
veroordeelden die doorverwezen zijn naar <strong>het</strong> gerecht voor<br />
volwassenen.<br />
Inrichtingen Beklaagden Veroordeelden Geïnterneerden Andere Totaal Zuigelingen<br />
GDB % GDB % GDB % GDB % GDB % GDB<br />
Merksplas 22,6 3,4% 299,7 45,1% 332,5 50% 10,2 1,5% 664,9 100%<br />
Wortel (& Tilburg) 9,7 1,2% 778,7 97,6% 0 0% 9,2 1,1% 797,6 100%<br />
Antwerpen 526,5 74,8% 97,8 13,9% 74,2 10,5% 5,1 0,7% 703,6 100%<br />
Mechelen 87,4 80,1% 20,6 18,9% 0,8 0,7% 0,4 0,4% 109,2 100%<br />
Turnhout 96,5 49,4% 32,9 16,8% 63,5 32,5% 2,4 1,2% 195,2 100%<br />
Hoogstraten 1,3 0,8% 163,2 98,6% 0% 1,0 0,6% 165,5 100%<br />
Sint-Gillis 301,6 48,1% 322,1 51,4% 2,7 0,4% 0,2 0% 626,6 100%<br />
Leuven Centraal 38,2 11,1% 294,3 85,5% 1,9 0,6% 9,7 2,8% 344,2 100%<br />
Vorst 473,2 72,5% 81,1 12,4% 95,4 14,6% 2,5 0,4% 652,3 100%<br />
Leuven Hulp 77,7 42,0% 63,9 34,5% 41,2 22,3% 2,2 1,2% 184,9 100%<br />
Nivelles 93,7 39,5% 141,0 59,4% 0 0% 2,6 1,1% 237,4 100%<br />
Berkendael 48,5 55,2% 34,2 38,9% 5,2 5,9% 0 0% 87,9 100% 1,6<br />
Ittre 7,5 1,7% 426,8 98,3% 0% 0,1 0% 434,4 100%<br />
Brugge 253,6 32,9% 462,1 59,9% 34,8 4,5% 21,2 2,8% 771,7 100% 4,3<br />
Ieper 66,2 72,7% 23,8 26,1% 0,2 0,2% 0,9 1,0% 91,1 100%<br />
Ruiselede 0,5 0,8% 55,5 97,3% 0% 1,1 1,9% 57,1 100%<br />
Gent 162,6 41,4% 119,8 30,5% 105,6 26,9% 4,6 1,2% 392,6 100%<br />
Oudenaarde 42,2 28,8% 101,3 69,3% 0,2 0,1% 2,6 1,8% 146,2 100%<br />
Dendermonde 146,1 65,9% 71,8 32,4% 1,6 0,7% 2,4 1,1% 221,9 100%<br />
Mons 145,2 34,1% 242,0 56,8% 37,7 8,9% 1,5 0,3% 426,3 100% 1,0<br />
Tournai 73,7 32,5% 151,1 66,6% 0,1 0% 2,1 0,9% 226,9 100%<br />
Jamioulx 198,6 62,1% 91,9 28,7% 28,7 9,0% 0,7 0,2% 319,8 100%<br />
Marneffe 0,5 0,4% 126,3 99,5% 0% 0,1 0% 126,8 100%<br />
Lantin 390,6 40,2% 535,8 55,2% 40,8 4,2% 3,8 0,4% 971,0 100% 2,2<br />
Verviers 78,1 42,7% 104,5 57,2% 0 0% 0,1 0,1% 182,7 100%<br />
Huy 24,1 30,2% 55,2 69,4% 0% 0,3 0,4% 79,6 100%<br />
Paifve 2,0 0% 0% 199,0 99,0% 0% 201,0 100%<br />
Hasselt 170,9 31,3% 364,4 66,8% 2,1 0,4% 7,8 1,4% 545,2 100%<br />
Arlon 48,4 36,9% 82,9 63,1% 0% 0 0% 131,3 100%<br />
St Hubert 0,2 0,1% 232,1 99,9% 0% 0% 232,3 100%<br />
Namur 110,1 53,4% 71,1 34,5% 23,4 11,4% 1,5 0,7% 206,1 100%<br />
Dinant 32,0 60,7% 20,7 39,3% 0% 0 0% 52,6 100%<br />
Andenne 6,4 1,7% 381,4 98,3% 0% 0% 387,8 100%<br />
Totaal 3736,1 34,0% 6049,8 55,1% 1091,4 9,9% 96,2 0,9% 10973,5 100% 9,1<br />
inrichtingen voor jongeren Beklaagden Veroordeelden geïnterneerden andere totaal<br />
GDB % GDB % GDB % GDB % GDB %<br />
GFC Everberg 0% 0% 0% 22,5 100% 22,5 100%<br />
GFC Tongeren 4,2 23,5% 11,4 64,6% 0% 2,1 11,9% 17,7 100%<br />
CFF St Hubert 7,0 16,8% 1,5 3,7% 0% 33,0 79,6% 41,5 100%<br />
Totaal 11,1 13,6% 13,0 15,9% 0 0% 57,6 70,5% 81,6 100%
inrichtingen gewoon regime Halve vrijheid (veroordeelden) Beperkte detentie<br />
Beperkte vrijheid<br />
(geïnterneerden)<br />
totaal<br />
elektronisch<br />
toezicht<br />
Merksplas 663,1 0,1 1,8 664,9 16,5<br />
Wortel (& Tilburg) 797,5 0,1 797,6 38,5<br />
Antwerpen 688,5 0,4 10,9 3,8 703,6 84,7<br />
Mechelen 109,2 0 109,2 20,6<br />
Turnhout 195,2 0 195,2 14,7<br />
Hoogstraten 165,4 0,1 165,5 22,6<br />
Sint-Gillis 624,1 2,6 626,6 13,1<br />
Leuven Centraal 342,5 1,7 344,2 13,8<br />
Vorst 652,3 652,3 57,3<br />
Leuven Hulp 182,3 0,5 1,2 0,8 184,9 23,9<br />
Nivelles 237,2 0,2 237,4 23,0<br />
Berkendael 87,4 0,5 87,9 8,9<br />
Ittre 434,4 434,4 31,6<br />
Brugge 755,9 0,5 15,1 0,1 771,7 60,3<br />
Ieper 87,7 3,4 91,1 24,0<br />
Ruiselede 54,6 0,7 1,8 57,1 8,5<br />
Gent 386,0 0,2 5,6 0,7 392,6 68,1<br />
Oudenaarde 141,7 0,2 4,2 0,1 146,2 20,5<br />
Dendermonde 214,5 0,6 5,3 1,4 221,9 60,2<br />
Mons 426,0 0,4 0 426,3 45,3<br />
Tournai 226,3 0,6 226,9 14,2<br />
Jamioulx 318,3 1,5 319,8 41,0<br />
Marneffe 126,8 0 126,8 24,3<br />
Lantin 970,9 0,1 971,0 61,1<br />
Verviers 182,1 0,6 182,7 21,9<br />
Huy 78,9 0,7 79,6 11,9<br />
Paifve 201,0 201,0<br />
Hasselt 537,9 0,3 6,8 0,2 545,2 69,0<br />
Arlon 130,9 0,4 131,3 13,2<br />
St. Hubert 232,0 0,3 232,3 18,7<br />
Namur 205,0 0,8 0,3 206,1 20<br />
Dinant 52,6 52,6 11,8<br />
Andenne 387,8 387,8 19,8<br />
totaal 10896,0 4,3 64,3 9,0 10973,5 982,9<br />
GemIddelde daGelIjkse bevolkInG In <strong>2011</strong> per<br />
detentIereGIme<br />
De overgrote meerderheid <strong>van</strong> de ge<strong>van</strong>genisbevolking<br />
die fysiek aanwezig is in de ge<strong>van</strong>genis valt onder <strong>het</strong><br />
gewone detentieregime. Dat wil zeggen dat zij voortdurend<br />
onder toezicht <strong>van</strong> de penitentiaire inrichtingen blijft,<br />
met uitzondering <strong>van</strong> de toekenning <strong>van</strong> verloven en<br />
uitgangsvergunningen.<br />
Gemiddeld 69 veroordeelden waren dagelijks geplaatst<br />
onder <strong>het</strong> regime <strong>van</strong> beperkte detentie of halve vrijheid (met<br />
toelating om op regelmatige wijze de penitentiaire inrichting<br />
te verlaten voor een bepaalde duur <strong>van</strong> maximum 12 uur per<br />
dag).<br />
Het aantal gedetineerden dat fysiek afwezig is in de inrichting,<br />
maar geplaatst is onder <strong>het</strong> regime <strong>van</strong> elektronisch toezicht,<br />
bedroeg gemiddeld ongeveer 983 op dagbasis (exclusief<br />
penitentiair verlof). De afgebeelde tabel toont eveneens hun<br />
dagelijks gemiddelde aantal naargelang de inrichting <strong>van</strong><br />
waaruit zij onder elektronisch toezicht geplaatst zijn en die<br />
instaat voor <strong>het</strong> administratief beheer <strong>van</strong> hun detentie.<br />
193
194<br />
inrichtingen Beklaagden Veroordeelden geïnterneerden andere totaal Zuigelingen<br />
Merksplas 2 1 3<br />
Antwerpen 2209 946 55 36 3246<br />
Mechelen 291 118 7 4 420<br />
Turnhout 368 139 1 9 517<br />
Sint-Gillis 80 4 2 86<br />
Vorst 2352 818 37 39 3246<br />
Leuven Hulp 256 109 40 10 415<br />
Nivelles 234 77 5 316<br />
Berkendael 188 69 5 1 263 5<br />
Brugge 721 317 21 25 1084 15<br />
Ieper 223 206 1 25 455<br />
Ruiselede 1 1<br />
Gent 643 475 88 17 1223<br />
Oudenaarde 120 69 2 5 196<br />
Dendermonde 467 259 11 18 755<br />
Mons 395 219 16 8 638<br />
Tournai 261 136 397<br />
Jamioulx 604 316 18 3 941<br />
Lantin 1142 477 22 10 1651 1<br />
Verviers 216 81 2 299<br />
Huy 76 51 127<br />
Paifve 2 2<br />
Hasselt 691 340 33 31 1095<br />
Arlon 156 62 218<br />
Namur 344 134 10 2 490<br />
Dinant 153 63 216<br />
totaal 12192 5485 370 253 18300 21<br />
inrichting voor jongeren Beklaagden Veroordeelden geïnterneerden andere totaal<br />
GFC Everberg 245 245<br />
GFC Tongeren 4 56 60<br />
CFF St Hubert 25 280 305<br />
totaal 29 581 610<br />
opsluItInGen per prIorItaIre wettelIjke toestand<br />
De dagelijkse bevolking in penitentiaire inrichtingen<br />
wordt bepaald door de in- en uitstroom <strong>van</strong> personen.<br />
De aan<strong>van</strong>kelijke instroommodaliteit in een penitentiaire<br />
inrichting is de opsluiting. Dat kan <strong>het</strong> gevolg zijn <strong>van</strong> de<br />
tenuitvoerlegging <strong>van</strong> een aanhoudingsbevel (beklaagden),<br />
een vrijheidsstraf (veroordeelden), een bevel tot internering<br />
(geïnterneerden) of andere titels zoals de voorlopige<br />
aanhouding <strong>van</strong> voorwaardelijk in vrijheid gestelde<br />
veroordeelden of veroordeelden begeleid in <strong>het</strong> kader <strong>van</strong> de<br />
probatie.<br />
De volgende tabel geeft de verdeling weer <strong>van</strong> deze<br />
aan<strong>van</strong>kelijke opsluitingen naargelang de inrichting waarin<br />
de detenties een aan<strong>van</strong>g namen. Bepaalde ge<strong>van</strong>genissen<br />
zijn niet vermeld, niet omdat er in <strong>2011</strong> geen nieuwe<br />
gedetineerden verbleven, maar omdat de instroom er onder<br />
andere vormen gebeurde, waarbij <strong>het</strong> hoofdzakelijk de<br />
overbrenging <strong>van</strong>uit een andere inrichting betreft.<br />
Het merendeel <strong>van</strong> de opsluitingen gebeurt na de afgifte<br />
<strong>van</strong> een aanhoudingsbevel (beklaagden). Iets minder dan<br />
een derde had betrekking op definitief veroordeelden.<br />
Sommige beklaagden in opsluiting blijven opgesloten tot<br />
hun veroordeling of internering en daarna, zonder dat dit als<br />
een nieuwe opsluiting wordt beschouwd. Bijgevolg maakt<br />
de opsluiting <strong>van</strong> veroordeelden slechts een deel uit <strong>van</strong><br />
de instroom in de categorieën definitief veroordeelden of<br />
geïnterneerden.
inrichtingen<br />
Voorlopige<br />
hechtenis<br />
Vreemdelingen<br />
(excl. voorl. invr.)<br />
Strafeinde geïnterneerden<br />
Voorwaardelijke<br />
invrijheidstelling<br />
Voorlopige<br />
invrijheidstelling<br />
(algemeen)<br />
Voorlopige<br />
invrijheidstelling<br />
(bijzondere)<br />
andere totaal Zuigelingen<br />
Merksplas 11 4 32 102 24 81 19 7 280<br />
Wortel (& Tilburg) 3 16 46 24 183 10 7 289<br />
Antwerpen 1466 8 7 56 7 692 15 9 2260<br />
Mechelen 202 1 4 1 62 2 2 274<br />
Turnhout 236 3 13 18 1 85 1 7 364<br />
Hoogstraten 2 19 19 24 64<br />
Sint-Gillis 348 1 15 13 367 27 1 772<br />
Leuven Centraal 35 7 11 1 10 93 15 2 174<br />
Vorst 1253 4 45 2 144 3 14 1465<br />
Leuven Hulp 198 4 5 49 5 202 90 1 554<br />
Nivelles 162 1 8 13 52 1 2 239<br />
Berkendael 137 1 7 2 47 6 1 201 5<br />
Ittre 1 29 22 2 14 68<br />
Brugge 539 4 57 23 15 271 8 6 923 9<br />
Ieper 158 1 3 2 72 1 1 238<br />
Ruiselede 3 10 4 17<br />
Gent 426 2 15 88 8 258 5 4 806<br />
Oudenaarde 76 4 1 6 38 125<br />
Dendermonde 264 2 12 2 2 176 4 1 463<br />
Mons 302 2 15 11 15 112 2 1 460 1<br />
Tournai 227 1 15 10 74 1 3 331<br />
Jamioulx 447 5 17 5 121 1 596<br />
Marneffe 10 11 1 1 23<br />
Lantin 830 1 69 14 30 351 8 6 1309 2<br />
Verviers 160 14 6 71 1 1 253<br />
Huy 58 8 3 14 1 84<br />
Paifve 28 28<br />
Hasselt 533 12 33 1 30 241 13 9 872<br />
Arlon 122 7 6 41 5 181<br />
St. Hubert 3 59 23 171 3 259<br />
Namur 275 7 5 4 67 2 1 361<br />
Dinant 139 2 1 7 1 150<br />
Andenne 1 1 36 13 1 12 1 65<br />
totaal 8614 71 568 468 343 4125 272 87 14548 17<br />
inrichtingen voor jongeren Voorlopige<br />
hechtenis<br />
Voorwaardelijke<br />
invrijheidstelling<br />
Voorlopige invrijheidstelling<br />
(algemeen)<br />
Minderjarigen totaal<br />
GFC Everberg 273 273<br />
GFC Tongeren 1 42 43<br />
CFF St Hubert 14 8 287 309<br />
totaal 14 1 8 602 625<br />
InvrIjheIdstellInGen In <strong>2011</strong> per reden <strong>van</strong><br />
afschrIjvInG (exclusIef elektronIsch toezIcht)<br />
In <strong>2011</strong> konden 14 548 gedetineerden rechtstreeks<br />
de ge<strong>van</strong>genis verlaten ingevolge een beslissing tot<br />
invrijheidstelling. Bovenop dat aantal komen de 2 736<br />
invrijheidstellingen <strong>van</strong> gedetineerden die hun straf uitzaten<br />
onder <strong>het</strong> regime <strong>van</strong> elektronisch toezicht op <strong>het</strong> moment<br />
dat een einde kwam aan hun detentie en de 625 vrijgelaten<br />
gedetineerden uit de gesloten federale centra, wat <strong>het</strong> totaal<br />
invrijheidstellingen op 17 909 brengt.<br />
Wat de gedetineerden betreft die niet onder elektronisch<br />
toezicht geplaatst waren, heeft <strong>het</strong> merendeel <strong>van</strong> de<br />
invrijheidstellingen betrekking op beklaagden die opnieuw in<br />
vrijheid zijn gesteld vóór <strong>het</strong> definitieve vonnis.<br />
Van de andere reden <strong>van</strong> ‘afschrijving’ <strong>van</strong> gedetineerden uit<br />
de ge<strong>van</strong>genisregisters (invrijheidstellingen) is de ‘(algemene)<br />
voorlopige invrijheidstelling’ <strong>van</strong>uit kwantitatief oogpunt<br />
de belangrijkste. Het betreft de voornaamste vorm <strong>van</strong><br />
vervroegde invrijheidstelling <strong>van</strong> veroordeelden die een totale<br />
ge<strong>van</strong>genisstraf <strong>van</strong> maximaal drie jaar uitzitten.<br />
De vervroegde invrijheidstelling <strong>van</strong> veroordeelden met<br />
een totale ge<strong>van</strong>genisstraf <strong>van</strong> meer dan drie jaar neemt<br />
de vorm aan <strong>van</strong> de voorwaardelijke invrijheidstelling (voor<br />
Belgen en vreemdelingen met verblijfsrecht in België) of<br />
die <strong>van</strong> een ‘voorlopige invrijheidstelling met <strong>het</strong> oog op<br />
verwijdering’ (opgenomen in de tabel onder de bijzondere<br />
voorlopige invrijheidstelling). Meer dan de helft <strong>van</strong> <strong>het</strong> aantal<br />
voorwaardelijke invrijheidstellingen wordt ten uitvoer gelegd<br />
nadat de gedetineerde een deel <strong>van</strong> zijn straf onder <strong>het</strong><br />
regime <strong>van</strong> elektronisch toezicht heeft uitgezeten.<br />
195
196<br />
inrichtingen Strafeinde<br />
Voorwaardelijke<br />
invrijheidstelling<br />
Voorlopige<br />
invrijheidstelling<br />
(algemeen)<br />
Voorlopige invrijheidstelling<br />
(bijzondere)<br />
andere totaal<br />
Merksplas 24 9 33<br />
Wortel (& Tilburg) 45 13 58<br />
Antwerpen 2 11 238 1 252<br />
Mechelen 3 65 1 69<br />
Turnhout 1 58 59<br />
Hoogstraten 1 27 7 35<br />
Sint-Gillis 1 9 17 27<br />
Leuven Centraal 1 14 15<br />
Vorst 1 178 10 189<br />
Leuven Hulp 2 7 72 81<br />
Nivelles 2 16 32 1 51<br />
Berkendael 2 27 3 32<br />
Ittre 7 37 . 44<br />
Brugge 8 17 130 1 156<br />
Ieper 1 66 67<br />
Ruiselede 1 10 11<br />
Gent 11 217 228<br />
Oudenaarde 9 35 1 45<br />
Dendermonde 9 201 210<br />
Mons 2 18 101 2 123<br />
Tournai 4 36 1 41<br />
Jamioulx 3 137 1 141<br />
Marneffe 5 39 1 45<br />
Lantin 3 21 178 1 203<br />
Verviers 16 47 63<br />
Huy 3 24 27<br />
Hasselt 4 28 187 1 220<br />
Arlon 3 32 35<br />
St. Hubert 8 19 11 38<br />
St Hubert CFF 1 1<br />
Namur 1 8 62 71<br />
Dinant 1 41 42<br />
Andenne 3 21 24<br />
totaal 52 437 2223 1 23 2736<br />
De categorie ‘vreemdelingen (exclusief voorlopige<br />
invrijheidstellingen)’ heeft betrekking op vreemdelingen die<br />
administratief gedetineerd zijn in een penitentiaire inrichting<br />
na hun detentie als beklaagde of als veroordeelde aan <strong>het</strong><br />
einde <strong>van</strong> de straf (uitzonderlijk als geïnterneerde) en die<br />
na hun invrijheidstelling ter beschikking gesteld zijn <strong>van</strong> de<br />
Dienst Vreemdelingenzaken.<br />
Deze buitenlandse gedetineerden die in vrijheid gesteld<br />
zijn na <strong>het</strong> einde <strong>van</strong> hun straf, zijn niet opgenomen<br />
in de categorie ‘strafeinde’. Hetzelfde geldt voor de<br />
gedetineerden die in vrijheid gesteld zijn aan <strong>het</strong> einde<br />
<strong>van</strong> de tenuitvoerlegging <strong>van</strong> de hoofdstraffen, op wie een<br />
subsidiaire ge<strong>van</strong>genisstraf ingevolge de niet-betaling <strong>van</strong><br />
een boete ook <strong>van</strong> toepassing was en die vrijgelaten zijn na<br />
betaling <strong>van</strong> een deel <strong>van</strong> de verschuldigde bedragen. Dat is<br />
een ander geval <strong>van</strong> ‘bijzondere voorlopige invrijheidstelling’.
inrichtingen Zelfmoorden andere overlijdens totaal<br />
Merksplas 2 5 7<br />
Wortel (& Tilburg) 4 4<br />
Antwerpen 2 2<br />
Sint-Gillis 2 1 3<br />
Leuven Centraal 2 2<br />
Vorst 2 1 3<br />
Leuven Hulp 1 1<br />
Ittre 1 1<br />
Brugge 2 8 10<br />
Gent 1 1<br />
Mons 1 3 4<br />
Tournai 1 1 2<br />
Jamioulx 1 1<br />
Lantin 4 4<br />
Paifve 1 1<br />
Hasselt 1 1<br />
Namur 1 1<br />
Andenne 1 1<br />
totaal 12 37 49<br />
zelfmoorden en andere overlIjdens In penItentIaIre<br />
InrIchtInGen In <strong>2011</strong> (zIekenhuIzen InbeGrepen)<br />
In <strong>2011</strong> overleden 49 gedetineerden in detentie, <strong>het</strong>zij in de<br />
penitentiaire inrichting zelf, <strong>het</strong>zij in een ziekenhuis waarnaar<br />
zij in voorkomend geval waren overgebracht. Van deze<br />
49 sterfgevallen werden 12 geïdentificeerd als zelfdoding.<br />
Wegens <strong>het</strong> medisch beroepsgeheim is <strong>het</strong> niet mogelijk de<br />
andere doodsoorzaken te onderscheiden.<br />
197
198<br />
GedetIneerden onder Gewoon reGIme ontsnapt In<br />
<strong>2011</strong>, ontsnappInGen buIten de muren InbeGrepen<br />
(bv. uIt <strong>het</strong> zIekenhuIs, uIthalInG, enz.)<br />
In <strong>2011</strong> ontsnapten 26 gedetineerden uit een gesloten<br />
penitentiaire inrichting of uit een gesloten centrum voor<br />
jongeren. 38 andere gedetineerden zijn gevlucht uit open of<br />
halfopen inrichtingen. Deze cijfers omvatten ontsnappingen<br />
buiten de perimeter <strong>van</strong> de inrichtingen, bijvoorbeeld bij<br />
uithalingen (om te verschijnen in <strong>het</strong> gerechtsgebouw) of<br />
uit een ziekenhuiskamer. Dit betekent dat een twintigtal<br />
gedetineerden rechtstreeks ontsnapten uit een gesloten<br />
inrichting, <strong>van</strong> wie 11 personen daarbij geweld (gijzeling)<br />
gebruikten.<br />
type Omstandigheid <strong>van</strong> ontsnapping Ontsnapte gedetineerden<br />
Gesloten celruimte (individuele cel of gemeenschappelijke slaapruimte) 2<br />
atelier 1<br />
ontvluchting uit andere gesloten aanhorigheden (wandelingen) 4<br />
met gijzelneming (cellulair, atelier, bezoek, ...) 11<br />
door persoonsverwisseling (bezoek, vrijstelling) 0<br />
extra-muros: tewerkstelling - (sport)activiteit 1<br />
ziekenhuis, uithaling voor consultatie, overbrenging naar ziekenhuis 1<br />
tijdens uithaling 3<br />
niet geregistreerd 3<br />
Subtotaal 26<br />
(Half)open celruimte (individuële cel of gemeenschappelijke slaapruimte) 20<br />
atelier 3<br />
polyvalente zaal - sport/fitness 1<br />
ontvluchting uit andere gesloten aanhorigheden (wandelingen) 5<br />
extra-muros: tewerkstelling - (sport)activiteit 4<br />
ziekenhuis, uithaling voor consultatie, overbrenging naar ziekenhuis 1<br />
tijdens uithaling 0<br />
niet geregistreerd 4<br />
Subtotaal 38<br />
totaal 64<br />
type inrichtingen Ontsnapte gedetineerden<br />
Gesloten Merksplas 4<br />
Vorst 1<br />
Nivelles 3<br />
Gent 1<br />
Dendermonde 2<br />
Jamioulx 4<br />
Lantin 2<br />
Huy 2<br />
Paifve 1<br />
Andenne 5<br />
Gesloten (jongeren) St. Hubert CFF 1<br />
Onder totaal 26<br />
(Half)open Hoogstraten 3<br />
Marneffe 7<br />
Ruiselede 1<br />
St. Hubert 27<br />
Subtotaal 38<br />
totaal 64
personeel<br />
PERSONEELSSITUATIE<br />
Deze tabel geeft een overzicht <strong>van</strong> de personeelssituatie op 6<br />
januari 2012 voor alle personeelscategorieën in de<br />
inrichtingen en in <strong>het</strong> Veiligheidskorps.<br />
De ‘effectieven’ zijn <strong>het</strong> aantal fysieke personen die<br />
tewerkgesteld zijn, terwijl de ‘voltijds equivalenten’ prestaties<br />
betreft.<br />
* Het personeelsplan <strong>2011</strong> werd voorgesteld, maar is nog niet<br />
goedgekeurd.<br />
IN- EN UITSTROOM<br />
Deze tabel geeft een overzicht <strong>van</strong> <strong>het</strong> aantal nieuwe<br />
medewerkers die in de loop <strong>van</strong> <strong>2011</strong> werden aangeworven<br />
en <strong>van</strong> <strong>het</strong> aantal medewerkers die <strong>het</strong> departement hebben<br />
verlaten. Met <strong>het</strong> oog op de uitvoering <strong>van</strong> <strong>het</strong> Masterplan<br />
werden extra personeelsleden aangeworven.<br />
In Out<br />
Totaal Directie<br />
0 7<br />
Totaal Attachés 16 5<br />
Totaal Administratief 56 48<br />
Totaal Medisch 26 32<br />
Totaal PSD 40 25<br />
Totaal Bewaking/Techniek 610 328<br />
Totaal Buiten kader 0 1<br />
Totaal <strong>Penitentiaire</strong> Inrichtingen 748 446<br />
Totaal Erediensten 8 13<br />
Totaal Veiligheidskorps 45 22<br />
Totaal 801 481<br />
graad effectief Voltijds equivalent Voorzien in personeelsplan * invullingsgraad personeelsplan<br />
Totaal Directie 137 134,86 143,10 94,24%<br />
Totaal Attachés 98 92,3 84,30 109,49%<br />
Totaal Administratief 746 665,85 678,50 98,14%<br />
Totaal Medisch 294 256,91 293,45 87,55%<br />
Totaal PSD 399 345,65 360,12 95,98%<br />
Totaal Bewaking/Techniek 7910 7062,03 6.997,72 100,92%<br />
Totaal Buiten kader 2 1,45 2,45 59,18%<br />
Totaal <strong>Penitentiaire</strong> Inrichtingen 9.586 8.559,05 8.559,64 99,99%<br />
Totaal Erediensten 81 54,7 65,00 84,15%<br />
Totaal Veiligheidskorps 427 414,2 420,90 98,41%<br />
totaal 10.094 9.027,95 9.045,54 99,81%<br />
MUTATIES<br />
Deze tabel toont <strong>het</strong> aantal mutaties in <strong>2011</strong> volgens de<br />
procedure die in 2007 werd ingevoerd. Deze procedure houdt<br />
in dat iedere bewakingsassistent een mutatie kan aanvragen<br />
naar een ge<strong>van</strong>genis op vijf nauwkeurig vastgestelde data. In<br />
<strong>2011</strong> vielen cycli 1 en 2 samen rekening houdend met de<br />
uitvoering <strong>van</strong> <strong>het</strong> Masterplan. Na een evaluatie <strong>van</strong> de<br />
geplande mutaties, stelt de directie P&O <strong>van</strong> <strong>het</strong> DG EPI vast<br />
in welke ge<strong>van</strong>genissen betrekkingen vrijkomen of vacant<br />
zijn. Vervolgens dient zij een aanvraag tot werving in voor die<br />
inrichtingen waar <strong>het</strong> personeelskader moet worden<br />
aangevuld. Deze wervingen vinden eveneens jaarlijks plaats<br />
op vijf welbepaalde data. Dankzij deze procedure slaagt de<br />
directie P&O erin de werving beter af te stemmen op de<br />
behoeften <strong>van</strong> elke inrichting.<br />
Cycli Aanvragen Mutaties<br />
<strong>2011</strong>-MP 372 144<br />
<strong>2011</strong>-C3 239 66<br />
<strong>2011</strong>-C4 231 35<br />
<strong>2011</strong>-C5 298 58<br />
Totaal 1.140 303<br />
199
200<br />
personeel per InrIchtInG In <strong>2011</strong><br />
Onderstaande tabel geeft een globaal overzicht <strong>van</strong> <strong>het</strong> personeel (voltijds equivalent) per penitentiaire inrichting en per functie.<br />
ANTWERPEN<br />
BRUGGE<br />
DENDERMONDE<br />
EVERBERG<br />
GENT<br />
HASSELT<br />
HOOGSTRATEN<br />
IEPER<br />
Totaal Directie 6,00 6,00 3,00 2,00 4,00 4,00 2,00 1,00 2,60 2,00 1,00 5,00 3,00 1,00 6,00 1,00 2,00 3,00 4,00<br />
Totaal Attachés 3,00 7,80 1,00 1,00 1,80 3,80 2,00 1,80 2,00 1,00 2,00 5,00 3,00 2,00 1,00 1,00 1,00<br />
Totaal Administratief 26,65 35,35 15,10 6,90 21,80 20,75 11,00 8,05 14,35 14,20 10,0 24,45 15,00 7,80 29,15 5,35 12,55 22,45 2,70<br />
Totaal Medisch 14,05 28,75 2,95 8,00 2,25 1,00 0,50 1,90 8,60 36,61 0,95 13,20 12,00 1,80<br />
Totaal PSD<br />
Totaal Bewaking /<br />
11,20 25,51 7,60 11,62 18,30 7,70 2,75 10,75 6,45 4,55 23,90 7,70 3,05 16,85 1,95 3,40 4,85 11,85<br />
Techniek 274,35 560,55 108,85 70,30 198,05 344,40 119,30 65,00 198,25 103,50 78,30 411,95 127,80 38,05 347,55 51,25 105,45 132,1 0,95<br />
Totaal Erediensten 4,40 2,20 2,00 3,20 2,40 1,00 2,60 0,50 3,40 3,00 1,00 3,40 1,20<br />
Totaal Buiten kader 1,45<br />
totaal 339,65 667,61 140,50 80,20 248,47 395,90 144,00 79,10 232,45 136,25 99,25 509,91 155,45 52,90 418,15 60,55 137,60 165,20 19,50<br />
ANDENNE<br />
ARLON<br />
DINANT<br />
FOREST<br />
HUY<br />
ITTRE<br />
JAMIOULX<br />
Totaal Directie 6,00 1,00 2,00 5,00 2,00 5,00 4,80 9,00 2,00 3,00 3,00 3,00 2,80 2,00 1,00 3,00 2,00<br />
Totaal Attachés 4,00 1,00 3,00 4,00 1,00 4,00 1,00 3,00 1,00 2,80 1,00 3,00 1,00 1,00<br />
Totaal Administratief 21,90 8,80 7,55 39,60 10,0 22,45 21,90 52,20 14,30 25,40 17,85 17,70 13,85 14,15 3,95 18,20 11,60<br />
Totaal Medisch 6,70 2,40 15,70 6,55 9,00 19,95 10,75 7,30 2,70 26,85 4,70 2,50 3,35<br />
Totaal PSD<br />
Totaal Bewaking /<br />
18,96 4,00 1,95 16,00 1,80 17,81 11,30 26,25 7,75 11,45 8,10 7,75 11,75 8,25 0,50 7,25 2,80<br />
Techniek 321,75 103,80 41,40 343,30 79,55 334,60 218,95 688,66 92,36 238,20 151,95 168,70 172,80 150,76 70,70 142,95 84,25<br />
Totaal Erediensten<br />
Totaal Buiten kader<br />
1,80 1,00 6,50 0,50 2,00 4,80 1,50 0,70 1,50 2,10 1,30 0,20 0,50<br />
totaal 381,11 122,00 52,90 429,10 93,35 390,91 268,95 804,86 118,91 292,50 190,70 204,75 230,35 182,86 77,35 175,40 104,00<br />
LEUVEN CENTRAAL<br />
LANTIN<br />
LEUVEN HULP<br />
MARNEFFE<br />
MECHELEN<br />
MONS<br />
MERKSPLAS<br />
NAMUR<br />
OUDENAARDE<br />
NIVELLES<br />
RUISELEDE<br />
PAIFVE<br />
ST-GILLIS<br />
ST-HUBERT<br />
TONGEREN GFC<br />
ST-HUBERT CFF<br />
TURNHOUT<br />
WORTEL<br />
TOURNAI<br />
TILBURG (WORTEL)<br />
VERVIERS
udGet <strong>2011</strong><br />
De volgende tabel geeft een overzicht <strong>van</strong> de uitgaven <strong>van</strong><br />
<strong>het</strong> DG EPI per budgettaire post in <strong>2011</strong>.<br />
Uit de tabel blijkt dat de personeelskost 75,13% <strong>van</strong> de<br />
begrotingsmiddelen bedroeg. Voeding en onderhoud <strong>van</strong><br />
gedetineerden kostten 3,34% en hun medische en<br />
psychologische omkadering namen 5,13% <strong>van</strong> <strong>het</strong> budget in.<br />
(*) Omwille <strong>van</strong> budgettaire besparingen werden deze<br />
uitgaven in <strong>2011</strong> ten laste gelegd <strong>van</strong> <strong>het</strong> Steunfonds voor<br />
gedetineerden <strong>van</strong> elke penitentiaire inrichting.<br />
De tabel op de volgende pagina geeft de graad <strong>van</strong><br />
besteding (budgettaire vastlegging en vereffening <strong>van</strong><br />
facturen) weer <strong>van</strong> de begrotingsmiddelen (zonder<br />
personeelskosten) die in <strong>2011</strong> ter beschikking werden gesteld<br />
<strong>van</strong> <strong>het</strong> DG EPI.<br />
Hieruit blijkt dat 98,33% <strong>van</strong> de kredieten voor bestellingen<br />
werden benut (budgettair vastgelegd) en dat 95,53% <strong>van</strong> de<br />
middelen werden aangewend voor de betaling <strong>van</strong> facturen.<br />
Budgettaire post in € in %<br />
Personeel (PI, jongerencentra, Veiligheidskorps) 395.225.000 75,13<br />
Opleiding personeel 1.255.250 0,24<br />
Kledij penitentiair personeel 2.337.940 0,44<br />
Inzet gedetineerden bij huishoudelijke taken 4.021.000 0,76<br />
Voeding en onderhoud gedetineerden 17.582.000 3,34<br />
Bevordering contacten tussen gedetineerde ouders en hun kinderen (*) 0 0<br />
Herstelgerichte detentie (*) 0 0<br />
Energie (elektriciteit, stookolie, gas) 12.700.725,00 2,41<br />
Waterverbruik 3.350.000 0,64<br />
Huisvuilophaling 954.2000 0,18<br />
Onderhoud en onderhoudscontracten gebouwen en installaties 5.028.5700 0,96<br />
Werkingskosten administratie <strong>Penitentiaire</strong> Inrichtingen 3.954.8000 0,75<br />
Inhuring cellen PI Tilburg (12 maanden) 38.362.000 7,29<br />
Bijkomende uitgaven i.v.m inhuring cellen PI Tilburg (vervoer, medische kosten, transit Wortel, enz.) 449.000 09<br />
Medische en psychologische expertise en zorg (zonder personeel) 27.012.000 5,13<br />
Informatica 4.752.000 0,90<br />
Aankoop duurzame goederen, meubilair, toestellen 3.314.000 0,63<br />
Andere uitgaven <strong>Penitentiaire</strong> Inrichtingen (milieu, prestaties <strong>van</strong> derden, enz.) 759.515,00 0,14<br />
Werkingskosten jongerencentra 2.420.000 0,46<br />
Werkingskosten Veiligheidskorps 1.851.000 0,35<br />
Voertuigen Centrale Garage / Veiligheidskorps 756.000 0,14<br />
Totaal 526.085.000 100<br />
201
202<br />
Wettelijke basisallocatie tOegeKenD KreDiet VaStgelegD VereFFenD<br />
vastleggingen<br />
(100.1)<br />
vereffening<br />
(100.1)<br />
in € in % in € in %<br />
Werkingskosten - niet duurzame bestedingen - contracten 51021201 [32] 2605 30.341.000 € 30.341.000 € 30.330.251,31 € 99,96% 28.097.276,76 € 92,60%<br />
Informatica - niet duurzame bestedingen - contracten 51021204 [35] 1901 2.304.526,09 € 2.304.526,09 € 1.573.068,79 € 68,26% 1.823.283,79 € 79,12%<br />
Informatica - niet duurzame bestedingen - contracten 51021204 [35] 2606 429.473,91 € 429.473,91 € 485.000 € 112,93% 485.000 € 112,93%<br />
Inhuring parkings 51021206 [37] 2605 60.000 € 60.000 € 60.000 € 100% 43.644,09 € 72,74%<br />
Inhuring cellen tilburg 51021234 [65] 2605 38.362.000 € 38.362.000 € 38.362.000 € 100% 38.362.000 € 100%<br />
duurzame bestedingen 51027401 [24] 2605 3.314.000 € 3.314.000 € 3.161.670,40 € 95,40% 3.313.851,18 € 100%<br />
Informatica - duurzame bestedingen 51027404 [27] 1901 1.519.000 € 1.519.000 € 1.368.646,17 € 90,10% 673.598,52 € 44,34%<br />
Informatica - duurzame bestedingen 51027404 [27] 2606 499.000 € 499.000 € 398.998,92 € 79,96% 398.996,34 € 79,96%<br />
Bestaansmiddelenprogramma Totaal Programma 0 76.829.000 € 76.829.000 € 75.739.635,59 € 98,58% 73.197.650,68 € 95,27%<br />
vergoedingen gedetineerden huishoudelijke dienst 51101110 [13] 2605 4.021.000 € 4.021.000 € 4.021.000 € 100% 4.021.000 € 100%<br />
aanmoedigingspremies studie gedetineerden 51101111 [14] 2605 160.000 € 160.000 € 160.000 € 100% 119.385,31 € 74,62%<br />
voeding en onderhoud gedetineerden 51111231 [46] 2605 17.784.000 € 17.784.000 € 17.749.374,05 € 99,81% 17.302.782,17 € 97,29%<br />
vergoeding gedetineerden ingevolge arbeidsongeval in detentie 51113403 [84] 2216 26.000 € 26.000 € 26.000 € 100% 19.074,49 € 73,36%<br />
Pro Memorie 51113415 [96] 2216 1.000 € 1.000 € - € 0% - € 0%<br />
onderhoud en voeding gedetineerden Totaal Programma 1 21.992.000 € 21.992.000 € 21.956.374,05 € 99,84% 21.462.241,97 € 97,59%<br />
zorg: Werkingskosten - niet duurzame bestedingen - contracten 51311201 [02] 2501 12.972.900 € 12.972.900 € 12.967.650,35 € 99,96% 12.964.225,30 € 99,93%<br />
expertise: Werkingskosten - niet duurzame bestedingen - contracten 51311201 [02] 2801 1.682.100 € 1.682.100 € 1.681.732,00 € 99,98% 1.195.076,99 € 71,05%<br />
zorg: duurzame bestedingen 51317401 [91] 2501 636.000 € 636.000 € 414.049,70 € 65,10% 410.488,54 € 64,54%<br />
expertise: duurzame bestedingen 51317401 [91] 2801 105.000 € 105.000 € 90.000 € 85,71% 60.593,89 € 57,71%<br />
zorg: Kosten medische verzorging gedetineerden en geïnterneerden 51321231 [41] 2501 10.722.000 € 10.722.000 € 10.721.995,32 € 100% 10.722.000 € 100%<br />
zorg: coördinatoren zorgcircuit 51321233 [43] 2501 - € - € - € - - € -<br />
expertise: subsidie steuncentra behandeling seksuele delinquenten, samenwerkingsakkoorden<br />
vlaanderen, Wallonië en Brussel<br />
51323307 [80] 2801 894.000 € 894.000 € 894.000 € 100% 876.329,03 € 98,02%<br />
zorg: subsidie opname in zorgcircuit low risk (Prog wet 27/12/2006 art8) 51323308 [81] 2801 - € - € - € - - € -<br />
Medische en psychologische expertise en zorg Totaal Programma 3 27.012.000 € 27.012.000 € 26.769.427,37 € 99,10% 26.228.713,75 € 97,10%<br />
Jongerencentra: Werkingskosten - niet duurzame bestedingen - contracten 51511201 [85] 2605 878.000 € 878.000 € 815.639,49 € 92,90% 716.202,37 € 81,57%<br />
Jongerencentra: duurzame bestedingen 51517401 [77] 2605 252.000 € 252.000 € 233.999,99 € 92,86% 232.426,08 € 92,23%<br />
Jongerencentra: voeding en onderhoud jongeren 51521231 [27] 2605 1.290.000 € 1.290.000 € 749.699,00 € 58,12% 571.567,90 € 44,31%<br />
Jongerencentra Totaal Programma 5 2.420.000 € 2.420.000 € 1.799.338,48 € 74,35% 1.520.196,35 € 62,82%<br />
veiligheidskorps: Werkingskosten - niet duurzame bestedingen - contracten 51611201 [78] 2701 1.680.000 € 1.647.000 € 1.498.798,28 € 89,21% 1.646.988,58 € 100%<br />
veiligheidskorps: duurzame bestedingen 51627401 [79] 2701 909.000 € 909.000 € 889.746,76 € 97,88% 898.805,75 € 98,88%<br />
veiligheidskorps: voeding gedetineerden nationale transfers 51631231 [29] 2701 18.000 € 18.000 € 18.000 € 100% 18.000 € 100%<br />
veiligheidskorps, centrale garage en Mobiele equipe et Totaal Programma 6 2.607.000 € 2.574.000 € 2.406.545,04 € 92,31% 2.563.794,33 € 99,60%<br />
Ordonnateur<br />
algemeen totaal 130.860.000 € 130.827.000 € 128.671.320,53 € 98,33% 124.972.597,08 € 95,53%
inrichting<br />
Budget <strong>2011</strong><br />
(€)<br />
totaal gerealiseerd <strong>2011</strong> (€) Overschot (€) % gerealiseerd<br />
Andenne 145.744 145.730,42 14,06 99,99%<br />
Antwerpen 173.500 172.998,77 501,23 99,71%<br />
Arlon 52.400 51.608,95 791,05 98,49%<br />
Berkendael 42.900 32.655,80 10.244,20 76,12%<br />
Brugge 291.000 290.162,85 837,15 99,71%<br />
CFPP Marneffe 29.600 29.599,00 1,00 100%<br />
Dendermonde 74.600 73.633,91 966,09 98,70%<br />
Dinant 26.100 25.798,85 301,15 98,85%<br />
Vorst 222.050 214.533,55 7.516,45 96,61%<br />
Garage 9.900 9.928,00 -28,00 100,28%<br />
Gent 141.600 141.507,20 92,80 99,93%<br />
Hasselt 150.480 149.250,52 1.229,48 99,18%<br />
Hoogstraten 98.900 96.514,06 2.385,94 97,59%<br />
Huy 38.800 38.799,75 0,25 100%<br />
Ieper 44.600 43.926,32 673,68 98,49%<br />
Ittre 140.200 123.718,72 16.481,28 88,24%<br />
Jamioulx 128.000 127.897,96 102,04 99,92%<br />
Lantin 302.200 299.667,11 2.532,89 99,16%<br />
Leuven Centraal 135.900 131.473,38 4.426,62 96,74%<br />
Leuven Hulp 73.700 68.783,91 4.916,09 93,33%<br />
Marneffe 97.656 97.617,47 38,05 99,96%<br />
Mechelen 58.400 60.448,73 -2.048,73 103,51%<br />
Merksplas 278.380 271.233,82 7.145,91 97,43%<br />
Mons 150.300 149.673,50 626,50 99,58%<br />
Namur 83.900 83.531,71 368,29 99,56%<br />
Nivelles 99.400 90.875,37 8.524,63 91,42%<br />
OCPP Brugge 7.800 6.494,36 1.305,64 83,26%<br />
OCPP Merksplas 4.500 3.814,61 685,39 84,77%<br />
Oudenaarde 65.900 73.430,44 -7.530,44 111,43%<br />
Paifve 105.200 105.199,47 0,53 100%<br />
Ruiselede 40.700 40.604,35 95,65 99,76%<br />
Saint-hubert 119.300 114.339,30 4.960,70 95,84%<br />
Saint-Hubert CFF 3.000 1.580,82 1.419,18 52,69%<br />
Sint-Gillis 225.000 224.577,93 422,07 99,81%<br />
Tongeren 15.000 11.923,99 3.076,01 79,49%<br />
Tournai 83.800 82.248,46 1.551,54 98,15%<br />
Turnhout 73.900 73.600,12 299,88 99,59%<br />
Verviers 98.900 87.080,23 11.819,77 88,05%<br />
Wortel 88.800 86.050,21 2.749,79 96,90%<br />
totaal 4.022.010 3.932.513,92 89.495,81 97,77%<br />
GratIfIcatIes<br />
In <strong>2011</strong> kregen alle ge<strong>van</strong>genissen, de centrale garage en de<br />
opleidingscentra een enveloppe toegewezen voor <strong>het</strong><br />
betalen <strong>van</strong> huishoudelijke werken uitgevoerd door de<br />
gedetineerden. Slechts 2,3% <strong>van</strong> <strong>het</strong> voorziene budget bleef<br />
onbenut. Enkele inrichtingen overschreden hun budget.<br />
Deze kosten vallen ten laste <strong>van</strong> de CDRGA. Het management<br />
<strong>van</strong> <strong>het</strong> DG EPI zal er ieder jaar op blijven aandringen dat de<br />
enveloppes zorgvuldig opgevolgd worden.<br />
203
204<br />
hebben meeGewerkt aan dIt actIvIteItenverslaG:<br />
eric leytens, annelies Boffé, Inge nagels, laurent sempot, olivier Michiels, nathalie Faes en samuel deltenre<br />
een extra dankwoord gaat uit naar:<br />
> de vertaaldienst <strong>van</strong> de FOD Justitie<br />
> <strong>het</strong> Belgisch Staatsblad<br />
> de drukkerij <strong>van</strong> <strong>het</strong> PSC Hoogstraten<br />
> Stephen Vincke en Luc D’Hollander (fotografie)<br />
> alle inrichtingen en diensten voor hun bijdrage<br />
Mei 2012<br />
http://justitie.belgium.be
FOD Justitie<br />
DG EPI - <strong>Penitentiaire</strong> Inrichtingen<br />
Willebroekkaai 33<br />
1000 Brussel<br />
Verantwoordelijke uitgever: Hans Meurisse