Jan van den Noort, Licht op het GEB, Geschiedenis van het ...

21
22
ICGA 6 cent per m 3
NN 7,5 cent per m 3
Enthoven 9 cent per m 3
NRG 11 cent per m 3
De NRG bleek bijna twee maal zo duur als de ICGA
en het contract voor de straatverlichting bleef dus in
Engelse handen. De gemeente betaalde veel minder
dan voorheen. 33
Tot 1861 leverden de NRG en de ICGA beide gas
voor de verlichting van gemeentegebouwen. Zij
rekenden daarvoor dezelfde prijs als aan particuliere
afnemers (ICGA 12,5 cent, NRG 14 cent per m 3 ).
Toen het stadsbestuur overwoog om voortaan óók
het gaslicht voor de gemeentegebouwen 'en masse'
bij één fabrikant te betrekken, lag het voor de hand
om de sterke gemeentelijke onderhandelingspositie
uit te buiten en om beide gasfabrikanten een offerte
te vragen. De sterke ICGA was in dat geval de grootste
kanshebber. Het gemeentebestuur had er echter
wel wat voor over om de concurrentie tussen beide
fabrikanten te bestendigen.
Tegen een vrij hoge prijs sloot het een overeenkomst
met de NRG voor de periode 1861-1870.
De bedongen prijs, 12 cent per m 3 , lag slechts een
halve cent onder het tarief dat de ICGA tot dan toe
rekende. 34 Een openbare aanbesteding had zeker een
lagere prijs opgeleverd en had het contract naar alle
waarschijnlijkheid in handen van de ICGA gebracht.
Het is evenwel aannemelijk dat het stadsbestuur
de concurrentie tussen de gasfabrikanten positief
waardeerde en juist daarom het contract voor de
gemeentegebouwen aan de NRG gunde. Het bedrijf
kreeg op die manier een steuntje in de rug. Door zo
te handelen verkleinde de gemeente het risico dat de
NRG in een ongelijke concurrentiestrijd het onderspit
zou delven en dat de gemeente opnieuw volledig
afhankelijk werd van de nukken van de ICGA. Door
te voorkomen dat de Engelse fabriek haar monopolie
herkreeg, behield de gemeente haar sterke positie.
1. Drie Gasfabrieken
21-22
cent
per m 3
20
10
0
ICGA: straatverlichting
NRG: gemeentegebouwen
1840 1850 1860 1870 1880
Fig. 4. De gasprijzen volgens de contracten voor de straatverlichting
(ICGA) en voor de verlichting van de gemeentelijke gebouwen (NRG)
tussen 1841 en 1883. In de jaren 1861 en 1881 werd het ICGA-contract
vernieuwd. Het NRG-contract werd in 1862, 1872 en 1881 verlengd.
Keer op keer bleek, dat de NRG meer sympathie
genoot dan haar 'oudere Engelsche zuster'. Dat de
ICGA een Engels bedrijf was en dat een belangrijk
deel van de besluitvorming in Londen plaatsvond,
heeft hier waarschijnlijk toe bijgedragen. De eigenaars
van de NRG waren evenmin overwegend
Rotterdammers, maar het bedrijf had meer lokale
basis. Het beheer was in handen van de gebroeders
Van Limburgh en van 'dien uitmuntende man,
die aan het hoofd dier fabriek staat', dr. Th. van
Doesburgh. De laatste was een zeer gezien man in
Rotterdam en het gemeentebestuur maakte verscheidene
malen dankbaar gebruik van zijn deskundigheid
op vele terreinen. 35
In 1863 verlaagde de NRG de gasprijs voor particuliere
afnemers van 14 naar 12,5 cent per m 3 .
Omdat de gemeente grootverbruiker was lag het
voor de hand dat zij een veel lagere prijs moest betalen
voor de verlichting van de gemeentegebouwen,
maar het verschil was toen nog slechts een halve cent
(de gemeente betaalde 12 cent per m 3 ). Het contract
voor de gemeentegebouwen zou pas in 1870 aflopen,
en de gemeente was dus gehouden om tot die
datum een relatief hoge prijs te betalen. Nochtans
kwamen NRG en gemeente kort daarop overeen een
lagere prijs per kubieke meter te rekenen (11,5 cent
per m 3 ). Door tegemoet te komen aan de gemeente