Jan van den Noort, Licht op het GEB, Geschiedenis van het ...

De 'gasquaestie' kreeg extra aandacht omdat twee
weken later gemeenteraadsverkiezingen zouden
plaatsvinden. De kiesvereniging 'Algemeen Belang'
probeerde politieke munt te slaan uit de 'gasquaestie'
en nam het initiatief tot een 'monstermeeting'.
Het voornemen van de kiesvereniging werd echter
algemeen afgekeurd en de bijeenkomst ging niet
door. 84
De voorstanders van gemeentelijke exploitatie
leden bij de verkiezingen een gevoelig stemmenverlies,
niettemin kwam hun raadslidmaatschap geen
moment in gevaar. 85 Toen de gemeenteraadsverkiezingen
voorbij waren, kwam de discussie over
de gemeentelijke exploitatie van gas in een rustiger
vaarwater.
Een nieuw voorstel
De gemeenteraad wees de aankoop van de Nieuwe
Rotterdamsche Gasfabriek weliswaar af, maar veertien
dagen later lag er al een nieuw voorstel van de
NRG. De fabriek zou op 1 mei 1884 eigendom
van de gemeente kunnen worden voor ƒ 750.000.
Doordat de overdracht in dit voorstel later plaats
had, was de winstderving minder groot. Rekening
houdend met de lagere winstderving, was het nieuwe
aanbod van de NRG geen ƒ 250.000, maar slechts
ƒ 20.000 lager dan het voorgaande. Ook nu behaalde
de NRG nog een ruime transactiewinst. 86
Wat de werkelijke waarde van de NRG was, is
moeilijk vast te stellen. Door het ontbreken van een
regulier afschrijvingssysteem is de waarde niet zonder
meer uit de boekhouding af te leiden. Door de
2. De Gasquaestie
afschrijvingen opnieuw te berekenen - op basis van
vervangingswaarde - kan het bedrag worden benaderd.
87 Volgens de herberekening was het bedrijf veel
minder waard en zou bij de verkoop een transactiewinst
worden geboekt van ƒ 280.683.
De commissie voor Plaatselijke Werken noemde
het nieuwe voorstel desondanks 'alleszins aanbevelenswaardig'.
B & W daarentegen vond dat het niet
zoveel verschilde van het vorige en adviseerde de
gemeenteraad opnieuw om het af te wijzen. 88 Toen
het ernaar uitzag dat de raad het advies van B & W
deze keer niet zou opvolgen, waagden de raadsleden
A. de Monchy, B. Eickma, J. Mees en A.J. Roest een
nieuwe poging om gemeentelijke exploitatie van gas
te voorkomen. In de raadsvergadering van 18 oktober
1883 stelden zij voor de gehele 'gasquaestie'
opnieuw aan B & W voor te leggen. De meerderheid
van de raad voelde daar echter niets voor. Het
voorstel van B & W om van de aankoop af te zien,
werd vervolgens met ruime meerderheid verworpen.
Daarmee was de laatste hindernis om tot een
gemeentelijk gasbedrijf te komen overwonnen. Het
formele besluit werd op 15 november 1883, 'zonder
verdere beraadslaging', genomen. 89
De houding van de raad leek in luttele maanden
sterk veranderd. De reden hiervoor moet evenwel
niet worden gezocht in de prijs die de NRG voor
haar fabriek rekende. Daarvoor was het prijsverschil
te gering. Het raadsbesluit pakte anders uit omdat de
NRG-aandeelhouders in de raad bij de tweede stemming
een andere opstelling kozen. Bij die stemming
verlieten twee NRG-aandeelhouders de raadszaal,
1ste voorstel 2de voorstel herberekening
Waarde NRG ƒ 476.286 ƒ 476.286 ƒ 305.317
Winstderving ƒ 410.000 ƒ 164.000 ƒ 164.000
ƒ 886.286 ƒ 640.286 ƒ 469.317
Transactiewinst ƒ 129.339 ƒ 109.714 ƒ 280.683
Verkoopprijs ƒ 1.015.625 ƒ 750.000 ƒ 750.000
39-40
39
40