Jan van den Noort, Licht op het GEB, Geschiedenis van het ...

44
45
uit te breiden. 103 Dat was een capaciteit die honderd
maal groter was dan die van de eerste gemeentelijke
gasfabriek op Feijenoord.
B & W zag voorlopig geen reden om tot sluiting
over te gaan en adviseerde de raad: 'Vooral om niet
te vroeg tot kapitaalsvergrooting over te gaan meenen
wij, in overeenstemming met de commissie
voor de Gasfabrieken, U te moeten ontraden reeds
thans tot opheffing der kleine fabrieken te besluiten,
maar U te moeten voorstellen deze zaak vooralsnog
te laten rusten.' 104 De raad stelde ƒ 110.000
ter beschikking om het buizennet te verbeteren en
enkele reparaties aan de kleine fabrieken te verrichten.
105 De gasfabriek aan de Oostkousdijk zou
nog tot 1906 in bedrijf blijven en de gasfabriek
op Feijenoord zou het zelfs langer maken dan de
hoofdvestiging aan de Oostzeedijk. In 1968 werd de
stadsgasproduktie op Feijenoord definitief gestaakt.
De Gemeente Gasfabriek Oostzeedijk was in 1926
al buiten gebruik gesteld.
Gemeentegas
In de jaren tachtig van de vorige eeuw viel het besluit
om beide particuliere gasfabrikanten de wacht aan te
zeggen en de gasvoorziening gemeentelijk te maken.
Ruim honderd jaar later weten we niet beter of de
distributie van gas is een zaak van overheidsbedrijven.
De negentiende eeuw kende een andere rolverdeling
in het gasbedrijf. De gemeentelijke overheid
2. De Gasquaestie
44-45
hield weliswaar een vinger in de pap, maar zestig jaar
lang had Rotterdam een particuliere gasvoorziening.
Het besluit om daar een einde aan te maken werd
genomen op grond van uiteenlopende argumenten.
Het is op zijn minst opmerkelijk dat de NRG ervoor
koos om haar eigen graf te graven.
Het zag er overigens niet naar uit dat de gemeentelijke
overheid op korte termijn veel zou winnen bij
het beëindigen van de particuliere gasvoorziening.
De aankoop en de verbouwing van de gasfabriek
moesten worden gefinancierd op een moment dat
de gemeentekas het toch al zwaar te verduren had.
Door de gasvoorziening zelf ter hand te nemen liep
de gemeente bovendien een voordeeltje mis. Voor
de openbare verlichting betaalde zij aan de ICGA
niet veel meer dan de helft van de kostprijs. Na de
overname van de gasfabricage betaalde het stadsbestuur
het volle pond. De kans om de particuliere
gasverbruikers daarvoor op te laten draaien was nu
verkeken. Tijdens de discussies over de 'gasquaestie'
had de prijs die zij betaalden een vrije val gemaakt en
de ruime marge was behoorlijk gekrompen.
De meerderheid van het college van B & W voelde
weinig voor gemeentelijke exploitatie en trachtte
zelfs de aankoop van de NRG te voorkomen. Tegen
de coalitie van ontevreden consumenten en NRGaandeelhouders
was het college echter niet opgewassen.
De bakens werden snel verzet. Toen het besluit
eenmaal was genomen kwam het stadsbestuur er niet
Fig. 8. Vergelijking van de belangrijkste
inkomsten uit gemeentebezit met de rente
en aflossing van de gemeenteschuld
tussen 1856 en 1913. De winst van de
gemeentebedrijven, hoewel niet steeds
voorzien, zou een welkome aanvulling vormen
voor de gemeentekas.