You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
kenschetst door een <strong>periodiek</strong>e afwisseling van ijstijden<br />
en tussenijstijden, waarbij de laatsten aanmerkelijk<br />
korter duren dan de eersten. Ons huidige klimaat<br />
is een tussenijstijd, die ruim tienduizend jaar geleden<br />
begonnen is.<br />
De kernen verschillen in detail, in lengte en in gedetailleerdheid.<br />
Het bestuderen van hun samenhang<br />
en verschillen is de belangrijkste sleutel tot het klimaat<br />
van het verleden, en daarmee tot het heden en<br />
de toekomst. Bovendien is de staat van de twee grote<br />
ijskappen zelf van direct belang voor het niveau van<br />
de zeespiegel.<br />
Al met al een prachtige tak van onderzoek, waarbij<br />
isotopen-analyse van water een hoofdrol speelt. Maar,<br />
nog steeds geen reden om zelf sneeuw op Groenland<br />
te gaan bijmaken. We gaan verder:<br />
(4) Zoals ieder archief, is ook dit sneeuw-en-ijs-archief<br />
onderhevig aan de tand des tijds. Gedurende de<br />
eerste eeuw na depositie bevindt de neerslag zich nog<br />
in een soort tussentoestand tussen sneeuw en ijs, fi rn<br />
genoemd. Firn is nog een stuk poreuzer dan ijs, en<br />
bevat nog relatief veel luchtkanaaltjes.<br />
<strong>periodiek</strong> mei juni<br />
41<br />
(5) In die luchtkanaaltjes vindt voortdurend verdamping<br />
en condensatie van water plaats, en ook transport<br />
van waterdamp. Hierdoor wordt sneeuw die<br />
oorspronkelijk in verschillende jaren (of delen van het<br />
jaar) gevallen is, met elkaar versmeerd: er treedt diffusie<br />
op.<br />
(6) Diff usie heeft een bijzonder gecompliceerde uitwerking<br />
op de isotopensamenstelling van de fi rn.<br />
Verdampen en condenseren zijn tenslotte processen<br />
waarbij de isotopensamenstelling verandert.<br />
(7) Het diff usieproces is op zich prima te beschrijven<br />
met de tweede wet van Fick, die vertelt dat de tijdsafgeleide<br />
van een concentratieverloop evenredig is met<br />
de tweede plaatsafgeleide:<br />
De vergelijking is inzichtelijk genoeg, maar de pijn zit<br />
‘m in de waarde van de diff usiecoëffi cient D. Deze is<br />
afhankelijk van een veelheid van factoren, waarbij de<br />
isotopen-eff ecten en de zogenaamde tortuositeit van<br />
de fi rn de belangrijkste zijn. De tortuositeit is in feite<br />
de doorlaatbaarheid, dus de combinatie van porositeit<br />
en de vorm van de luchtkanaaltjes<br />
in de fi rn. Dit gegeven is cruciaal<br />
om de (isotopen)diff usie in fi rn te<br />
beschrijven, maar is tegelijkertijd<br />
bijna onmogelijk uit te rekenen<br />
of te modelleren. Om de isotoopgegevens<br />
uit de ijskernen toch<br />
correct(er) te interpreteren, worden<br />
aannames over de tortuositeit<br />
gebruikt.<br />
(8) Deze aannames willen we uiteraard<br />
graag experimenteel controleren.<br />
Dit is nog opmerkelijk weinig<br />
gedaan. Er zijn tot dusver slechts<br />
twee laboratorium-experimenten<br />
verricht (waarvan de laatste in een<br />
samenwerking tussen onze partner-universiteit<br />
van Upp sa la en<br />
het CIO), waarin laagjes kunstmatige<br />
‘sneeuw’ (geschaafd ijs) met<br />
verschillende isotopensamenstelling<br />
zijn gelaagd aangebracht en<br />
een tijd bewaard in een vriezer.
Change language