technisch verslag van het secretariaat over de maximale ...

1.1 Conjunctuurschets
1.1.1 Internationale context
De financiële crisis
22
CRB 2009-1500 DEF
De wereldwijde economische vooruitzichten worden nog steeds beheerst door de gevolgen van de
financiële crisis. Deze begon vanaf juni 2007 en leidde, nadat de Amerikaanse bank Lehman Brothers
op 15 september 2008 ten onder ging, tot een algemeen gebrek aan vertrouwen in het ganse financiële
systeem, dat hierdoor zo goed als ingestort is. De massale ingrepen van de overheid en van de
centrale banken, die kapitaal, liquiditeiten en garanties verstrekten, hebben het onmiddellijke risico van
een algemeen falen van het financiële systeem voorkomen. Terzelfder tijd werden aanzienlijke
budgettaire herstelmaatregelen genomen om, waar nodig, het effect van de automatische stabilisatoren
aan te vullen teneinde de impact van de financiële crisis op de economische groei te temperen. Al deze
maatregelen hebben zo te zien het financiële systeem en ook de conjunctuur weer kunnen stabiliseren.
Nu is de tijd gekomen voor een analyse van de oorzaken van deze crisis, om weer een sterk, duurzaam
en evenwichtig groeimodel tot stand te brengen, enerzijds en om ervoor te zorgen dat de factoren die
deze crisis hebben veroorzaakt geen verder onheil meer kunnen aanrichten, anderzijds.
Deze crisis heeft aangetoond dat het huidige groeimodel van de wereldeconomie onhoudbaar is. Dit
model berustte op de grote bijdrage van de Amerikaanse economie en, meer in het algemeen, van de
gezamenlijke landen met een tekort op hun balans van de lopende verrichtingen aan de wereldwijde
groei. Deze bijdrage ging ten koste van een aanhoudende daling van de gezinsspaarquote en werd
over de rest van de wereld verspreid via de handelsbetrekkingen. De onevenwichten in Amerika
hadden een exacte tegenhanger in de landen met een overschot op hun balans van de lopende
verrichtingen, m.n. in China. In de Verenigde Staten weerspiegelde de daling van de gezinsspaarquote
een toenemende schuldgraad bij de gezinnen in de context van de groter wordende
inkomensongelijkheid, terwijl in China de ondernemingen een toenemend aandeel van hun winsten na
belasting behielden en de gezinnen hun spaartegoeden nog aandikten in een context van bescheiden
ontwikkeling van de sociale bescherming en van een weinig uitgebreid distributienetwerk.
De onderlinge verstrengeling tussen een groei die wordt aangetrokken door de uitvoer in tal van
opkomende landen en een groei die wordt aangedreven door schulden in een groot deel van de
geïndustrialiseerde wereld heeft aanleiding gegeven tot omvangrijke middelenstromen. De landen met
een lopend overschot stapelden wisselreserves op waarmee ze een plotse kapitaalvlucht moesten
counteren van het type dat werd waargenomen tijdens de Aziatische crisis, zonder een beroep te
moeten doen op het Internationaal Muntfonds, m.a.w. waarbij ze hun beleidsonafhankelijkheid konden
vrijwaren t.a.v. een instelling die in hun ogen al te sterk gedomineerd lijkt door de belangrijkste
industrielanden. Aangezien de dollar de belangrijkste internationale munt was, belegden deze landen
hun wisselreserves in de Verenigde Staten, voornamelijk in de effecten van de openbare schuld.
Hierdoor zorgden ze voor een verschrompeling van het verschil tussen de langetermijn- en de
kortetermijnrentevoeten, in een context waarin de monetaire autoriteiten de reële rentevoeten op een
uitzonderlijk laag niveau handhaafden om de groei te stimuleren.
Deze bijzonder lage rentevoeten hebben een kredietexplosie en een sterke toename van de schulden
in tal van geïndustrialiseerde economieën veroorzaakt, meer bepaald in de Verenigde Staten, en
hebben ertoe geleid dat steeds meer risico’s werden genomen op het vlak van het activabeheer. De
financiële instellingen bieden vlotjes langetermijnovereenkomsten aan (levensverzekeringen,
pensioenregelingen…), die vrij hoge nominale rendementen garanderen. Wanneer de rentevoeten tot