Download PDF

VOOR U GELEZEN
Canons van het Nederlandse landschap
Auteurs Henk van Blerck en Harry Harsema (redactie), Met tekstbijdragen
van Gerrie Andela, Henk van Blerck, Chris de Bont, Harry Harsema,
Karel Leenders, Marc Nolden, Theo Spek en Dirk Sijmons
Recensent Henk Baars
Uitgave Uitgeverij Blauwdruk
Details Paperback met flap, japans gevouwen, ISBN 978-90-75271-30-0. Prijs € 29,50
Het ontstaan van het Nederlandse landschap
Een canon in 12 thema’s en 50 vensters
Auteurs J.A.M. van den Ancker
Recensent Henk Baars
Uitgave Werkgroep Canon – Geoheritage NL en Buro voor Explanation Design.
Buijten en Schipperheijn - Zie ook www.canonvanhetlandschap.nl
Details Paperback, 36 pagina’s, ISBN 978-90-74980-20-3. Prijs € 5,95
In 2008 zijn twee publicaties verschenen die de
titel ‘Canon van het landschap’ in zich dragen. In
het kader van eerste Internationale Triënnale
Apeldoorn is onder leiding van voormalig
Rijksadviseur voor het Landschap Dirk Sijmons
een ‘canon’ van het Nederlandse landschap
samengesteld. Sijmons liet zich bij de selectie
van landschappen bijstaan door historisch geograaf
Theo Spek en architectuurhistoricus
Gerrie Andela.
In samenwerking met de twaalf provincies zijn
totaal 60 (plus 1) landschappen geselecteerd die
staan voor de meest bijzondere en karakteristieke
landschappen van ons land. Terecht merkt
Minister Plasterk in zijn voorwoord op dat deze
canon niet de pretentie heeft dé canon van het
Nederlandse landschap te zijn. Het landschap
en de waardering ervan zijn immers aan verandering
onderhevig, en subjectief. Doel van deze
canon was dan ook vooral om de variatie en de
rijkdom van het Nederlandse landschap te
tonen en met de beelden de discussie te stimuleren
over de toekomst van het Nederlandse
landschap. De ‘plus 1’ slaat overigens op de
10 VITRUVIUS NUMMER 7 APRIL 2009
Slufter van Texel, die Dirk Sijmons tijdens de
opening van de gelijknamige fototentoonstelling
eigenhandig heeft toegevoegd. De reden hiervan
was dat de duinen als landschapstype ontbraken.
Als we wat inzoomen op de 61 landschappen die
tezamen de landschapscanon vormen, dan valt
op dat de kleur groen overheerst. In het voorwoord
wordt hier door de minister ook iets over
gezegd. Als we namelijk kijken naar de feitelijke
cijfers over het grondgebruik van ons dichtbevolkte
land, dan blijkt 65% nog altijd agrarisch
gebruikt te worden, en is 10% bos. Die bijna 17
miljoen Nederlanders gebruiken met elkaar
maar zo’n 9% van ons oppervlak! Doordat het
merendeel van die bevolking in steden woont, en
op en neer reist via spoorwegen en snelwegen,
ontstaat het gevoel van een totaal verstedelijkt
en verrommeld landschap, maar zowel de cijfers
als de foto’s ontkrachten dit overheersende
idee. Overigens is wel een aantal ‘rode’ landschappen
opgenomen, maar de focus is nu eenmaal
heel anders dan bijvoorbeeld het ongeveer
gelijktijdige verschenen boek ‘Nature as artifice’,
ook een fotoboek over het Nederlandse
landschap. In dit boek staat de kunst van het
fotograferen voorop, en is vooral gezocht naar
expressies van de moderne samenleving die
zich uiten in het landschap. Dat heeft ook geleid
tot een spannend boek over het Nederlandse
landschap, maar gaat nadrukkelijk niet over
representativiteit.
De 61 gebieden die passeren kunnen wel gezien
worden als representant van onze landschapsgeschiedenis.
Enkele zeer recente landschappen laten zien dat
deze traditie nog altijd actueel is, zoals in de
natuurontwikkelingsgebieden langs de grote
rivieren. Dit voorbeeld wordt ook vaak aangehaald
vanuit het perspectief van “vernietiging
van historisch cultuurlandschap”, maar zoals
gezegd betreft het hier geen selectie van historisch
waardevolle cultuurlandschappen, maar
zijn het gebieden die “ergens voor staan”. In die
zin is elke foto een les in geschiedenis over onze
voorouders.
Uiteraard kun je van mening verschillen over de
uiteindelijke keuze die gemaakt is. Zelf zou ik
bijvoorbeeld het landschap bij de Hondsbossche
Zeewering (als les over de historische kustverdediging)
hebben toegevoegd aan de canon, of
een specifiek industrieel landschap als dat van
de Botlek. Maar zoals het bij een canon gebruikelijk
is: het gaat in feite niet om de uiteindelijke
selectie van 61 landschappen, maar meer om de
discussie die er (hopelijk) ontstaat over de betekenis
en waardering van het landschap.
Naast de 61 prachtige foto’s van de geselecteerde
landschappen en de verklarende tekstjes, bevat
het boek een tweetal inleidingen, van Dirk
Sijmons en Gerrie Andela (over de veranderende
waardering van het landschap), en een uitleiding
van Henk van Blerck, de initiatiefnemer.
Prachtig boek!
Minder ambitieus lijkt de andere landschapscanon’
te zijn: een nog net in 2008 verschenen
vouwfolder, met als titel ‘Het ontstaan van
Het Nederlandse landschap. Een canon in 12
thema’s, in 50 vensters’. Hoewel dit niet in de
titel valt terug te lezen, gaat het hier om een
aardkundige canon, dus één waarbij het landschap
wordt bezien vanuit het perspectief van
de geologie, geomorfologie en de bodem. De
lijst van de werkgroepleden bevat dan ook vooral
fysisch geografen, geologen en bodemkundigen.
De titel ‘canon van het aardkundige landschap’
was dan ook beter geweest, omdat andere
aspecten geheel onderbelicht blijven.
De twaalf thema’s en de vijftig vensters maken
de lezer duidelijk welke natuurlijke processen
onze landschappen vormden. Via vensters wordt
ingezoomd op locaties waar je die processen –
of de resultaten daarvan - nog kunt waarnemen.
De vouwfolder heeft dan ook een hoge educatieve
betekenis, en poogt minder dan die van
Sijmons een selectie te zijn van de meest
karakteristieke landschappen van ons land.