Download PDF

VITRUVIUS NUMMER 7 APRIL 2009 38
MONUMENTENZORG
weren. Dat is vooral goed te zien bij gevallen
van brandstichting, waar ook het klooster in
Steyl slachtoffer van werd. Het openen van
deuren en ramen is niet alleen goed voor de
ventilatie, ook nemen de sporenconcentraties
in de lucht er drastisch door af. Open ook de
deuren van vaste kasten. Dergelijke plekken
waar de lucht stilstaat, zijn namelijk ideaal
voor schimmels.
Hoe goed u ook ventileert, droging blijft
beperkt zolang het puin nog niet is geruimd
(figuur 9). 15 Niet alleen is puin meestal met
bluswater verzadigd, ook hindert het de stroming
van lucht langs materiaaloppervlakken.
Hetzelfde geldt voor vloerbedekking, zeker de
moderne soorten met een rug van foam. Voer
puin en vloerbedekking zonder historische
waarde daarom zo snel mogelijk af. Bedenk
echter dat puin belangrijke bouwhistorische
informatie kan bevatten, die later bijzonder
waardevol kan zijn tijdens de restauratie- en
herstelfase. Wacht daarom met puinruimen tot
lopend bouwhistorisch noodonderzoek is afgerond.
Het ruimen van puin in contact met
vochtig zand, zoals bij kruipruimtebodems,
helpt bovendien ook tegen de ontwikkeling
10 – EMPIRE
SCHOUW UIT 1810
MET OP HET STUC
DONKERE VLEKKEN
VAN OPPERVLAKTE-
SCHIMMELS
(FOTO BIRGIT DUKERS)
van allerlei schimmels.
Bluswater kan soms even desastreus zijn als
een brand zelf. Houtwerk, zoals betimmeringen,
kozijnen, plinten en vloerdelen, dat geen
brandschade opliep, kan door toedoen van
vocht ernstig vervormen, kromtrekken,
scheuren en uiteindelijk ook verrotten. 16
Voorkom dit door goed demonteerbaar timmerwerk
voorzichtig los te halen van wanden die
met bluswater zijn verzadigd. Bewaar het uitgenomen
houtwerk in een droge, goed geventileerde
ruimte waar het langzaamaan – dus
beetje bij beetje – kan drogen. Ga voor geklimatiseerde
ruimten uit van een relatieve luchtvochtigheid
tussen 45-60% en een temperatuur
van 18-20˚C. Zorg voor voldoende luchtbeweging
tussen de opgestapelde onderdelen,
bijvoorbeeld door te werken met blokjes of
latten als afstandhouder. Voorkom te allen
tijde dat uitgenomen timmerwerk in korte tijd
snel droogt, zoals door directe warmte-aanstraling
of geforceerde droogwijzen.
Timmerwerk dat lastiger is uit te nemen
– zoals kozijnen met een dragende functie –
kan meestal beter drogen door het omringende
pleisterwerk te verwijderen of door alle verflagen
eraf te halen. Dit is uiteraard geen optie
als het om historisch waardevolle verf- of pleisterlagen
gaat of als het hout extreem vochtig is.
Het is zaak om bij vochtige houten vloeren
enkele vloerdelen uit te nemen. Dit gaat tegen
dat het zwellende vloerhout bekneld raakt en
daardoor vervormt. Wanneer u op tijd enige
vloerdelen uitneemt, krijgt het hout in de
vloer doorgaans weer zijn oorspronkelijke
vorm terug. 17
Een apart verhaal vormt het stucwerk op
wanden. Historisch stucwerk komt meestal
goed uit een brand tevoorschijn, maar vormt
tegelijkertijd een rem op de droging van metselwerk
dat met bluswater is verzadigd. Vaak zit
er niets anders op dan stuc van zeer vochtige
wanden te verwijderen. Voor waardevol stucwerk
of stucornamenten is dit uiteraard geen
optie. Bovendien levert demontage van stucornamenten,
hoe voorzichtig uitgevoerd ook,
vaak meer schade op dan behoud ter plaatse.
Om die reden is er in het klooster gekozen om
het geornamenteerde stucwerk te handhaven
op de waardevolle schouwen in empirestijl
(figuur 10). Over de schimmels zelf kunnen we
kort zijn. Wanneer dat nodig zou zijn, laten
oppervlakte-schimmels en andere onschuldige
schimmelsoorten zich eenvoudig bestrijden
door een behandeling met een schimmelwerende
oplossing.
En verder
Wees bedacht op alle rondom opgesloten ruimten
zonder noemenswaardige ventilatie die tijdens
de brand of daarna vochtig zijn geworden.
Vaak zijn dit de plaatsen waar hout vroeger
of later een groot risico loopt op aantasting
door schimmels die houtrot veroorzaken. 18
Denk daarbij aan ruimten onder vloeren,
boven plafonds, achter betimmeringen of de
opleggingen in vochtige muren. Het is zaak na
een brand deze rondom opgesloten ruimten
gedeeltelijk te openen of vrij te leggen. Dit om
de ventilatie en droging te bevorderen. Bij een
vloer is het daarbij belangrijk om niet alleen
hier en daar een vloerdeel uit te nemen, maar
ook de vloerdelen aan beide koppen van de
vloer. Dit voorkomt dat er hoeken achterblijven
met stilstaande lucht. In de eerste tijd
na een brand werken balkkoppen vaak als een
soort wondverband: 19 ze nemen uit het omringende
metselwerk veel vocht op. Door de
vloerdelen nabij opleggingen in vochtig metselwerk
te verwijderen, kunnen balkkoppen beter
drogen.
Waar het uitnemen van waardevolle vloerdelen
tot onherroepelijke schade zou leiden, kan de
oplossing aan de onderzijde van de balklaag
liggen door daar het plafond weg te halen. In
het klooster gebeurde overigens precies het
omgekeerde. Stucplafonds onder de vochtige