Download PDF

More documents

Recommendations

Info

VOOR U GELEZEN of zijn het waterbouwkundige werken die reflecteren die wel degelijk passen bij de ingenieursmentaliteit van ons land. Inspirerend zijn de Aziatische voorbeelden van tijdelijke waterbergingsgebieden, zoals retentiebekkens in de stad (Japan) of sportvelden in de uiterwaarden (Taiwan). Of van een groene rivier (Bonnet Carré Spillway) in New Orleans, die is ingericht voor Limesweg Auteurs Marieke Berkers en Maike van Stiphout (redactie) Recensent Joep Hendriks Uitgave Architectura & Natura, Amsterdam Details Paperback, 241 pagina’s full colour met uitklapbare kaartdelen. ISBN: 978-90-7686-350-4. Prijs € 35,- Bijna 8,5 meter kaartmateriaal, schaal 1:20.000. Zo wordt in Limesweg voor het eerst het hele Nederlandse traject van de Romeinse limes weergegeven. Dit alleen al maakt het boek, waarmee eind november 2008 het project ‘De limes anno nu, een biografie’ is afgesloten, een bijzonder vormgegeven publicatie. Het project, uitgevoerd door DS Landschapsarchitecten uit Amsterdam op initiatief van de directeur Maike van Stiphout en mede mogelijk gemaakt door een projectsubsidie in het kader van Belvedere, had tot doel verhalen over de limes te verzamelen en onder de aandacht te brengen van bewoners, eigenaren, ontwerpers en bestuurders. Geleid door de vraag wat nu nog fysiek en mentaal van de limesweg overgebleven is, liep men met een afwisselend team van onder andere landschapsarchitecten, lokale bestuurders en archeologen in 18 dagetappes van Katwijk naar Lobith. Onderweg werden bewoners en eigenaren van percelen, die op de route van de limesweg gelegen zijn, ingelicht over het bijzondere monument dat zich onder hun voeten bevond. De resultaten van deze wandelingen zijn op initiatief van Stichting Letterlijk overgezet op recente topografische kaarten, waarop langs het vermoedelijke tracé van de limesweg de locaties van archeologische vondsten, de namen van publieke perceelseigenaren en de geplande ontwikkelingen volgens De Nieuwe Kaart van Nederland vermeld zijn. Deze cartografische gegevens zijn aangevuld met korte verhalen van specialisten over het fenomeen van de Romeinse limes(weg) en gebundeld tot een publicatie. Pakkender dan de achterkaft dit doet, kan het resultaat niet samengevat worden: ‘De limesweg, de grensweg van het Romeinse rijk, is het grootste archeologisch relict in Nederland. De weg ligt vrijwel geheel verborgen in de ondergrond en is verspoeld door de rivieren. Dit boek bevat gedetailleerd kaartmateriaal, met cruciale GPS-coördinaten, essays van archeologen, ontwerpers, historici en anekdotes van bewoners. ‘Limesweg’ hoort thuis in de boekenkast van de 3772 eigenaren! Het boek bevat ook onmisbaar feitenmateriaal voor planners, bestuurders, ontwerpers en 12 VITRUVIUS NUMMER 7 APRIL 2009 actieve recreatie. Hoezo nevengeulen aanleggen en uiterwaarden afgraven? Dit boek heeft als doel om te prikkelen. Om ideeën te krijgen die aanzetten tot sprankelende ontwerpen. Maar misschien is dit wel een verkeerd doel, en zou het meer moeten gaan om een zeer zorgvuldige benadering, met ontwerpen die niet sprankelend zijn, maar juist heel subtiel oplossingen geïnteresseerden die met dit onzichtbare fenomeen te maken krijgen. Immers, een kwart van het traject ligt in gebieden die in de nabije toekomst herontwikkeld gaan worden.’ De meer dan 150 km lange tocht dwars door Nederland zal op zijn minst een spannende en uitdagende onderneming zijn geweest. Wetend dat er van de originele limesweg tegenwoordig helmaal niets meer zichtbaar is en dat het archeologisch aangetoonde deel de tien procent niet overstijgt, moet dit toch redelijk wat van ieders inlevingsvermogen hebben gevergd. Net zo is het voor mij als archeoloog een uitdaging dit boek op waarde te schatten. Het is immers de tweede publicatie over de limes die verschijnt vanuit de Belvedere-gedachte om cultuur erfgoed tastbaar en inzichtelijk te maken, voor zowel de spelers op het vlak van de ruimtelijke ordening als voor de ‘gewone’ geïnteresseerde. Die eerste publicatie, de Limes Atlas uit 2005, was op een evenzeer onorthodoxe wijze uitgegeven met als doel een archeologisch monument met een meer dan 100-jarige onderzoeksgeschiedenis te belichten. Ik kan Limesweg – met zijn toepasselijk dubbelzinnige titel – dan ook moeilijk los zien van de discussie die door Evert van Ginkel en Frank Strolenberg enige tijd geleden in de Archeobrief (nr.4, december 2006 en nr. 2, juni 2007) werd gevoerd over de tot dan toe geboekte resultaten van het Limesprogramma. Maar laat ik eerst ingaan op het boek zelf. Dat oogt aantrekkelijk door de kleurige afwisseling van pagina’s met tekst en foto’s en uitklapbare delen met kaartsegmenten. Na een voorwoord van Sim Visser, waarin hij gevat het probleem van die onzichtbare en ontastbare limes verwoord, laat Jan Kolen in zijn inleiding zien hoe de historische gelaagdheid van het limeslandschap zowel problematisch als uitdagend kan werken voor het ruimtelijke ontwerp: ‘Kan de limes, ondanks (of dankzij) onze bemoeienis nog voorbestaan als een ‘buitenstebinnen gekeerd’ landschap?’ Maike van Stiphout legt uit hoe de limes haar tijdens het project heeft geprikkeld als een onzichtbare lijn, van uit de wetenschap dat de trajectdelen aan weerskant bieden voor complexe problemen? Die uitgaan van een zachte transformatie waarbij zoveel mogelijk onderdelen van het huidige cultuurlandschap behouden blijven. Het is de vraag of deze meer genuanceerde benadering van de transformatie van het rivierenlandschap voldoende tot uiting komt door de gepresenteerde voorbeelden in dit boek. van het Nederlandse deel (in Duitsland en Groot-Brittannië) al zijn voorgedragen voor de Werelderfgoedlijst van Unesco. De vraag is wat er bij ons moet gebeuren, nu de vermoedelijke ligging van de weg in deze publicatie bekend is gemaakt. Zij stelt een aanpak voor waarbij een grotere rol voor de gebruikers van (het traject van) de limesweg op lokaal niveau is weggelegd. Niet van bovenaf – door de overheid gestuurd – musealiseren, maar van onderaf vormgeven. Met deze conceptuele thematiek in het achterhoofd beginnen we aan een zestal historische en archeologische essays. En deze verhalen zijn goed! Bovendien gaat Limesweg hier verder dan de Limes Atlas, die na enkele inleidingen toch heel veel aan de verbeelding over laat. Het eerste essay van Cornelis van Tilburg geeft een kort overzicht van Romeinse wegen in het algemeen en de plaats die de limesweg daarbinnen inneemt. Illustratief voor het wegennet is hierbij het eerste segment van de Tabula Peutingeriana, in kleur. Hierna volgen de bijdragen van vier archeologen en een fysischgeograaf , die elk een segment bespreken van de limesweg aan de hand van de meest recente stand van zaken op archeologisch gebied. Chrystel van Brandenburgh doet dit voor het traject van Katwijk tot Leiderdorp, Rien Polak voor het traject van Leiderdorp tot aan De Meern, Erik Graafstal voor dat van De Meern tot Vechten, Wilfried Hessing van Vechten tot Wijk bij Duurstede en Eckhart Heunks neemt het laatste deel tot aan de grens met Duitsland voor zijn rekening. Zij geven elk tekst en uitleg bij de kaartdelen, waarop telkens de vindplaatsen – indien aanwezig – van een castellum of een stukje limesweg zijn aangegeven. Tussen de teksten en de kaarten door wordt het geheel opgefleurd met vele foto’s van materialen die een wegdek kunnen bekleden, landschappen
VOOR U GELEZEN en veel flora, die men her en der langs de route moet zijn tegengekomen. Wat vertelt Limesweg ons? In ieder geval het verhaal van een groot archeologisch monument dat ondergronds door verschillende landschappen slingert en soms even dagzoomt, daar waar wij de bodem openen en er onderzoek kunnen verrichten. Maar ook een verhaal van een moeilijk te traceren lijn, zoals het stuk tussen Vechten en Wijk bij Duurstede, waar zelfs meer dan één variant voor het tracé van de limesweg bestaat. En een lijn die ten oosten van Wijk voor een groot deel is uitgeveegd door de erosieve werking van de Rijn. De vraag is echter of deze verhalen en beelden voldoende bouwstenen leveren om – zoals vanuit het project werd voorgesteld – de limesweg op lokaal niveau vorm te geven. En dan niet door de weg volledig te reconstrueren, maar telkens op een eigen wijze in te passen in het straatbeeld. Want de wetenschap dat de limesweg je straat kruist of dat er mogelijk resten van een wachtpost in je achtertuin gelegen zijn, kan zeker aanspreken. Maar hoe die limes er nu in 3D uitzag, blijft in Limesweg tamelijk onderbelicht en het is dan moeilijk je iets voor te stellen bij die Romeinse grens in dat natte Hollandse landschap. Het aanstellen van een centrale contactpersoon, zoals Van Stiphout voorstelt, is in dit kader zeker geen gek idee. Deze zou moeten nadenken over de overeenkomsten tussen de verschijningsvormen van beoogde lokale ‘limesweginitiatieven’ en de uitvoering ervan in de gaten houden. En dat brengt me bij de hierboven aangehaalde discussie over het resultaat van alle aandacht voor de limes vanuit Belvedereprojecten. Op zich is het natuurlijk pure winst dat de archeologie en de limes op deze wijze voor het voetlicht van een groter publiek worden gebracht. Alleen deel ik de mening van Evert van Ginkel dat concrete uitwerkingen lang op zich (hebben) laten wachten. Dit doet natuurlijk niets af aan de inhoud van dit boek, maar het schept wel veel verwachtingen. En daarnaast houd ik er als archeoloog nog altijd een beetje onbevredigd gevoel aan over, na het lezen van eerst de Limes Atlas en nu Limesweg. Want het liefst zag ik in plaats van coördinaatkrui- zen de contouren van castella, wachtposten en opgegraven stukken limesweg op de kaarten weergegeven. En een paar foto’s van de weg in een opgraving, waarmee de minimale overblijfselen van de wegconstructies toch het best gevisualiseerd kunnen worden. Of reconstructietekeningen van het castellum van Valkenburg of Zwammerdam en één van de wachttorens bij De Meern, die voor de geïnteresseerde maar nietingevoerde lezer zeker ter verbeelding zullen hebben gesproken. Het is duidelijk dat de initiatieven die in het kader van Belvedere rond de Limes geïnitieerd zijn, geen afbreuk doen aan het werk van de archeoloog; ze vullen dit juist aan. Alleen in andere bewoordingen en met een andere beeldtaal dan wij gewend zijn. Er is onder archeologen wellicht behoefte aan te veel van hetzelfde (tentoonstellingen, mooie boeken, etc.), iedere keer weer aangepast op basis van de nieuwste opgravingen en jongste interpretaties. De subsidies die er beschikbaar zijn voor de ontwikkeling van strategieën voor de vertaling van fysiek archeologisch erfgoed naar ontwerpopgaven kunnen dan jaloerse gevoelens oproepen. Een boek als Limesweg is in de eerste plaats natuurlijk gericht op een ander publiek, al moet ik zeggen dat de essays ook voor de ingevoerde lezer een helder overzicht geven, soms aangevuld met de nieuwste inzichten. Een waardevolle aanvulling dus, ook voor de boekenkast van een archeoloog! Minpunten zijn er nauwelijks, al had op pagina 172 natuurlijk daadwerkelijk de plattegrond van het castellum Meinerswijk afgebeeld moeten zijn, in plaats van die van het castellum Zwammerdam voor de tweede maal (maar nu in kleur). Daarnaast was een kaart met de ingewikkelde situatie van de rivierlopen rond Arnhem in het begin van de Romeinse tijd een goede aanvulling geweest op het verhaal van Heunks. En ik moet zeggen dat een harde kaft het heen-en-weer bladeren tussen teksten en kaartbladen zeker aangenamer zou hebben gemaakt. Maar dat had het boek onbetaalbaar gemaakt en dan was het zijn doel weer voorbij geschoten: het verhaal vertellen van de limesweg, aan iedereen. 13 VITRUVIUS NUMMER 7 APRIL 2009 Delft. Stad met een rijk verleden. Stad van Vermeer, Hugo de Groot en Antonie van Leeuwenhoek. Stad met een levendig en monumentaal centrum. Ook een stad met een toekomst. Zowel vanwege de ligging in het hart van de randstad als vanwege de aanwezigheid van bekende bedrijven en hoogwaardige onderwijs- en onderzoeksinstituten zoals de Tech nische Universiteit en TNO. Verleden en heden bepalen sterk het karakter van Delft als stad met kwaliteit voor bewoners, bezoekers en ondernemers, als kennisstad. Delft zoekt per 1 november 2009 een Bouw- / Architectuurhistoricus (m/v) van de gemeentelijke commissie voor welstand en monumenten De commissie Binnen de gemeente is één commissie belast met advisering over de esthetische kwaliteit van te (ver)bouwen bouwwerken en het omgaan met de monumentale aspecten van de gemeentelijke- en rijksmonumenten. Sinds juli 2004 is de gemeentelijke welstandsnota het toetsingskader voor welstandsaspecten. De leden worden benoemd voor een periode van 3 jaar. Eenmalige herbenoeming voor 3 jaar is mogelijk. De functie De commissie voor welstand en monumenten heeft tot taak om gevraagd en ongevraagd schriftelijk advies uit te brengen aan het college van burgemeester en wethouders ten aanzien van: - vergunningsaanvragen voor bouw en verbouw; - vergunningaanvragen voor wijzigingen van beschermde monumenten; - het aanwijzen van beschermde monumenten en beschermde stadsgezichten; - andere aangelegenheden, die voor het uiterlijk aanzien en/of de monumentale waarde van afzonderlijke gebouwen of bouwwerken van belang zijn of kunnen zijn, zoals stedenbouwkundige plannen en voorstellen voor de (her)inrichting van de openbare ruimte en bestemmingsplannen. Functie-eisen Bouw- / Architectuurhistoricus - een brede oriëntatie op de vakgebieden bouwhistorie, architectuur-geschiedenis en monumentenzorg; - in het bezit zijn van een relevante opleiding (universitair of HBO-niveau); - als architectuur- of bouwhistoricus werkzaam zijn, bij voorkeur niet binnen Delft; - ervaring hebben met het herkennen van bouwhistorische waarden; - in staat zijn tot het analyseren van verbouwings- en restauratieplannen voor monumenten op bouwhistorische aspecten en aspecten van monumentenzorg; - kennis van de gemeente Delft is een pre; - het vermogen oplossingsgericht te adviseren; - op de hoogte zijn van het toepassen van het gemeentelijk welstands- en monumentenbeleid. Honorering, aanmelding en informatie Voor de vergaderingen geldt een vaste vergoeding per uur en kan reiskostenvergoeding van toepassing zijn. De commissie vergadert eens per twee weken, op de even weken, op donderdagmiddag. Richt uw brief met C.V. voor 30 april aan: Burgemeester en Wet houders van Delft, ter attentie van de heer J.P. Smolders, Hoofd monumentenzorg en bouwkwaliteit, Postbus 78, 2600 ME Delft. Voor nadere informatie kunt u contact opnemen met het secretariaat van de commissie, vak team monumentenzorg en bouwkwaliteit, telefoon 015-2602125.
Page 1 and 2: ARCHEOLOGIE CULTUURLANDSCHAP MONUME
Page 3 and 4: A R C H E O L O G I E C U LTUURLAND
Page 5 and 6: V AN DE REDACTIE VITRUVIUS VARIETY
Page 7 and 8: K ORT PACT VAN DUIVENVOORDE Pactgem
Page 9 and 10: K ORT derijen leeg. Leegstand leidt
Page 11 and 12: K ORT Brochure over scheurend bakst
Page 13: VOOR U GELEZEN Rivieren & Inspirati
Page 17 and 18: Berlijn en de bazaar in Istanbul. M
Page 19 and 20: 4a - PLANKAART SPENGEN 17 4c - TRAN
Page 21 and 22: 8a - MARIAHOEVE: STEDEBOUWKUNDIGE O
Page 23 and 24: schraagt’. De winst van het debat
Page 25 and 26: neanderthalensis stierf zo rond 30.
Page 27 and 28: DE HISTORISCHE CANON 4. -1.800 3. -
Page 29 and 30: heel nauw omdat achter de voormalig
Page 31 and 32: dijken werden opgeworpen. De steenh
Page 33 and 34: ingen. De resultaten vielen tegen o
Page 35 and 36: Voor Aylbada geldt dat het vroegste
Page 37 and 38: 3 - EEN EXPLOSIE VAN SCHIMMELS OP S
Page 39 and 40: zich tot enkele soorten van deze sc
Page 41 and 42: alklagen belemmerden de droging van
Page 43 and 44: 17.4 1.11.2009 Rijksmuseum van Oudh
Page 45 and 46: VOOR U GELEZEN Greetings from Europ
Page 47 and 48: R ECENT VERSCHENEN pend beton’. D
Page 49: R ECENT VERSCHENEN Paleis Soestdijk

Download PDF

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?