Leerstoflijnen lezen beschreven - Slo

een proces van verwerven en toepassen, als een proces van eenvoudig naar complex en als een
proces van decontextualisatie.
Taalontwikkeling gaat snel. Kinderen leren in een hoog tempo nieuwe woorden, ze kunnen al
op jonge leeftijd grammaticaal complexe zinnen maken en taal op verschillende manieren
functioneel gebruiken. Zo begrijpt een Nederlandstalige kleuter als hij op school komt gemiddeld
3350 woorden en gebruikt hij er gemiddeld 2150 (Verhallen & Verhallen, 1994). Aan het eind
van de basisschool kennen Nederlandstalige kinderen gemiddeld 17.000 woorden. Kinderen
gebruiken vanaf hun derde jaar al samengestelde zinnen. En ze kunnen al heel jong via taal met
anderen communiceren, bijvoorbeeld om duidelijk te maken dat ze iets willen hebben of dat ze
iets niet willen. Kinderen zijn dus behoorlijk competente taalgebruikers als ze op school komen.
In elk stadium van de taalontwikkeling geldt dat je meer begrijpt dan dat je zelf kunt gebruiken.
Je kunt dus teksten lezen die qua taalgebruik hoger liggen dan je eigen, productieve taalgebruiksniveau.
Doordat leerlingen in rijke taalgebruikssituaties actief taal gebruiken en reflecteren
op dat gebruik, krijgen ze de mogelijkheid om nieuwe kennis over taal te verwerven en deze,
samen met de kennis die ze al hebben, steeds weer in te zetten. Door bijvoorbeeld teksten te
lezen die boven hun productieve taalgebruiksniveau liggen en door op dat taalgebruik te
reflecteren, kunnen leerlingen hun taalvaardigheid ontwikkelen.
Het derde kenmerk van taalontwikkeling hangt hiermee samen. Verwerven en toepassen van
taal gaan voortdurend hand in hand. Taalvaardigheid en taalkennis verwerven maakt mogelijk
dat je die kennis en vaardigheid kunt toepassen en gaat toepassen, en door het toepassen ervan
creëer je weer mogelijkheden om nieuwe kennis en vaardigheden te verwerven. Wanneer
leerlingen bijvoorbeeld in aanraking komen met allerlei verschillende verhaalgenres, zullen ze
die verschillende genres steeds beter herkennen en die kennis kunnen ze weer gebruiken om
verhalen te kiezen die ze willen lezen. Wanneer leerlingen in aanraking komen met verschillende
tekststructuren in teksten en ze zich bewust worden van die structuren, zullen ze deze
structuren beter herkennen in nieuwe teksten die ze lezen en dat maakt ze gevoeliger om
nieuwe structuren in teksten te ontdekken en herkennen.
Taalontwikkeling verloopt van eenvoudig naar complex. Eerst worden eenvoudige taalfuncties,
woorden, structuren, regels en concepten verworven, daarna complexere. Eerst lezen kinderen
bijvoorbeeld korte verhalen met één verhaallijn. Later kunnen ze langere boeken aan met meer
verhaallijnen, personages en motieven.
Het gebruik van taal komt steeds meer los te staan van de context die op dat moment aan de
orde is. Aanvankelijk is taalkennis van kinderen volledig gekoppeld aan de situatie waarin ze
zich op dat moment bevinden. Geleidelijk maken ze zich regels eigen voor het gebruik van die
kennis in ook andere contexten. Uiteindelijk ontwikkelen ze abstracte kennis van taalgebruik
voor verschillende situaties. Kinderen kunnen dus geleidelijk steeds meer afstand nemen van
een specifieke situatie.
25