ZE-no4 dec 2009 - Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland
ZE-no4 dec 2009 - Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland
ZE-no4 dec 2009 - Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Kloostermuur in Kloosterzande<br />
Op 18 november <strong>2009</strong> verrichtte de SCEZ archeologische waarnemingen<br />
aan een middeleeuwse kloostermuur naast de Hof te Zande Kerk te<br />
Kloosterzande. De kerk deed vanaf circa 1200 dienst als kapel voor<br />
Cisterciënzer monniken. De muur was jarenlang door klimop aan het<br />
zicht onttrokken. Hij is aan de zuidzijde van de kerk ruim 50 meter lang<br />
en 2 meter hoog en deels opgebouwd uit grote kloostermoppen (28,5 x<br />
14,5 x 8 centimeter), deels uit ijsselstenen (16,5 x 8 x 4 centimeter).<br />
Aan de westzijde van de kerk bleef een muurdeel van bijna 10 meter<br />
bewaard. De kerk is na verwoesting tijdens de Tachtigjarige Oorlog in<br />
1609 weer opgebouwd. De aanwezigheid van ijsselstenen, die pas vanaf<br />
begin zeventiende eeuw worden gebruikt, leert dat de muur eveneens rond<br />
die tijd is heropgemetseld. Gezien de uit kloostermoppen opgebouwde<br />
onderste lagen is het aannemelijk dat deze de originele fundering<br />
vormden. De muur verkeert in vrij slechte staat en is over een lengte van<br />
8 meter zelfs ingestort. Het is de enige (deels) originele Cisterciënzermuur<br />
in Nederland.<br />
De na 1609 heropgebouwde Cisterciënzer kloostermuur<br />
van Kloosterzande.<br />
Een spiegeldoos uit Sluis<br />
De heer M. Krijgsman meldde een tin/loden deksel van een spiegeldoos.<br />
Hij vond deze in stortgrond, afkomstig uit het traject Kloosterstraat-<br />
Sint-Janstraat te Sluis, waar rioleringswerkzaamheden plaatsvonden.<br />
Het deksel toont een ridder te paard; achter de metalen buitenkant was<br />
de spiegel nog aanwezig. Het voorwerp, een voorloper van de poederdoos,<br />
heeft een diameter van ongeveer 4 centimeter. Het dateert waarschijnlijk<br />
uit de veertiende eeuw. Er zijn inmiddels vier exemplaren van laatmiddeleeuwse<br />
spiegeldozen bij de SCEZ bekend. Toevallig of niet, ze komen<br />
alle uit Sluis!<br />
Laatmiddeleeuwse spiegeldoos (deksel) uit Sluis.<br />
Zeeuws <strong>Erfgoed</strong> 5 maart 2010/01 • ARCHEOLOGIE<br />
Plangebied ‘Onder de Toren’ te Hulst<br />
In april-oktober 2005 vonden een archeologische opgraving en begeleiding<br />
plaats in een gebied, gevormd door Korte Nieuwstraat 13-21, Lange<br />
Nieuwstraat 1-3, Pierssenstraat 14-16 en Basiliekstraatje in Hulst. Omdat<br />
het plangebied, waar inmiddels een nieuw appartementencomplex staat,<br />
direct naast de kerk lag stond het project bekend als ‘Onder de Toren’.<br />
Het onderzoek door ArcheoMedia BV leverde een omvangrijk rapport op.<br />
Voorafgaand deden A. Prinsen (Gemeentearchief Hulst) en D. de Koning-<br />
Kastelijn (AWN <strong>Zeeland</strong>) archiefonderzoek naar de bewoningsgeschiedenis<br />
van de Nieuwstraat. De eerste vermelding van de Nieuwstraat dateert<br />
uit 1337. Pas vanaf de tweede helft van de zestiende eeuw kennen we<br />
eigenaren en bewoners. In sommige gevallen kon de aard van de<br />
bebouwing worden achterhaald. Zo was ter plaatse van Korte Nieuwstraat<br />
13-17 in de tweede helft van de zeventiende eeuw brouwerij Swarten<br />
Arend, later Den Dobbelen Arent, gevestigd. In 1752 is sprake van<br />
herberg Den Swarten Dobbelen Arend. In 1832 blijkt het pand nog altijd<br />
een herberg te zijn, Den Zwarten Arend. De overige panden aan de<br />
Nieuwstraat werden vermoedelijk bewoond door de middenklasse van<br />
de burgerij.<br />
De historische gegevens zijn door ArcheoMedia gekoppeld aan de<br />
uitkomsten van het archeologisch onderzoek. De oudste archeologische<br />
sporen dateren vanaf het laat-paleolithicum tot de dertiende eeuw na Chr.<br />
Het betreft drie ronde kuilen, geïnterpreteerd als drenkplaatsen, en<br />
twee paalkuilen. In de directe nabijheid zijn in dezelfde laag al eerder<br />
prehistorische resten blootgelegd.<br />
Van de vroegstedelijke nederzetting zijn enkele perceelsgreppels als sporen<br />
bewaard gebleven. Later werden ze gebruikt als afvalkuilen, waarvan<br />
de vulling van aardewerk, leer en botmateriaal dateert tussen circa<br />
1225-1275. Tijdens deze periode is de onderzoekslocatie opgehoogd<br />
voor bewoning. Aanwezigheid van mestkuilen duidt op agrarisch gebruik.<br />
Daarnaast zijn sporen, met name zelas, teruggevonden van zoutraffinage<br />
die in Hulst vanaf circa 1240 plaatsvond. Vanaf circa 1325 dateert de<br />
eerste stenen bebouwing, met meerdere huizen en erven in de<br />
Nieuwstraat. Ter plaatse van Korte Nieuwstraat 13 is begin vijftiende<br />
eeuw een opvallend grote structuur gebouwd: een zaalhuis met stookvloer<br />
en een voor- en achterkamer. Achter het huis bevond zich een bakstenen<br />
waterput. De beerbak bij dit gebouw bevatte luxueus glaswerk uit 1450-<br />
1550. De historische bronnen melden onder meer een schepen van Hulst<br />
en een burgemeester als eigenaren van het pand.<br />
Alle panden aan de Korte Nieuwstraat bevatten beerputten en afvalkuilen,<br />
gevuld met materiaal dat duidt op behoorlijke welstand in de zeventiende<br />
en achttiende eeuw. Vanaf de negentiende eeuw bleven de structuren van<br />
de panden nagenoeg ongewijzigd.<br />
Resten begraafplaats Sint-Eligiuskerk?<br />
Sloop Nieuwstraat, Oostburg<br />
Bij de sloop van twee panden aan Nieuwstraat 5-7 in Oostburg vond<br />
najaar <strong>2009</strong> een Archeologische Begeleiding plaats. Oranjewoud BV<br />
trof in eerste instantie drie waterputten aan, waarvan twee dateren uit<br />
de zeventiende/achttiende en één uit de negentiende/twintigste eeuw.<br />
De oudste waterput blijft bewaard omdat de nieuwbouwplannen deze<br />
niet verstoren. In het oosten van het terrein zijn op een diepte van circa<br />
1,25 meter beneden maaiveld drie menselijke skeletten aangetroffen.<br />
Niet onverwacht, aangezien ten oosten van de Nieuwstraat de<br />
Sint-Eligiuskerk lag. De vondst van deze skeletten toont waarschijnlijk<br />
aan dat het bijbehorende kerkhof tot de Nieuwstraat reikte. De skeletten<br />
zijn ingemeten, ingetekend en gefotografeerd; één ervan wordt ter nadere<br />
datering onderzocht. Twee skeletten zijn geborgen, het derde en mogelijk<br />
andere die dieper liggen zijn ‘in situ’ behouden. Het grafveld ligt diep<br />
verscholen onder een toekomstig parkeerterrein.<br />
Bij het archeologisch onderzoek op de locatie van het voormalig bejaardentehuis<br />
De Burght werden ook resten van deze begraafplaats verwacht.<br />
Deze zijn daar echter niet aangetroffen.