Zorgboerderijen voor kinderen met Autisme Spectrum Stoornissen

Rapport 121
(erkenning van competenties), gehechtheid (emotionele nabijheid), sociale integratie (het gevoel dat je bij een
groep vrienden hoort) en de mogelijkheid om te verzorgen (hulp aan anderen kunnen bieden).
Een aantal van deze behoeften kan door dieren ingevuld worden. Door de interactie met dieren leren mensen
verantwoordelijkheid dragen, ontwikkelen ze een zorgzame houding en gedrag, hebben ze gezelschap, krijgen ze
sociale steun, veiligheid, troost, vermaak en de mogelijkheid om genegenheid te tonen (Enders-Slegers, 2000;
Serpell, 1999).
Nimer en Lundahl (2007) concludeerden in hun meta-analyse van onderzoek naar AAT, waarbij meestal honden
ingezet worden, dat door de grote variatie in onderzochte interventies geen uitspraak gedaan kan worden over
onder welke condities AAT het meeste voordeel oplevert. Zo zijn er geen studies bekend waarin verschillende
diersoorten zijn vergeleken bij dezelfde persoon of doelgroep onder gelijke omgevingsfactoren of waarbij
gekeken is naar de invloed van eenzelfde dier of diersoort op mensen in verschillende omgevingen. De resultaten
van de meta-analyse ondersteunen wel de impressie dat dieren kunnen helpen bij het herstel. Zo reduceerde
omgang met dieren onder andere de symptomen die bij kinderen met Autisme Spectrum Stoornissen (ASS)
voorkomen (Levinson, 1964; Kogan et al., 1999; Redefer en Goodman, 1989). Een van de oorzaken is dat dieren
kunnen dienen als “transitioneel object” (Martin en Farnum, 2002). Kinderen krijgen daarbij eerst een band met
een dier, wat over kan gaan in het opbouwen van een band met mensen (Martin en Farnum, 2002). Redefer en
Goodman (1989) beschrijven door toepassen van AAT voor kinderen met een autistische stoornis een toename
van sociaal gedrag, vermindering van in zichzelf gekeerd zijn en afname van stereotiep gedrag. Op
zorgboerderijen vonden in 2005 bijna 600 jongeren uit de jeugdzorg en 500 jongeren uit het speciaal onderwijs
een plek. Een deel hiervan heeft ASS.
Kinderen en jongeren met Autisme Spectrum Stoornissen
In Nederland hebben ongeveer 11.000 kinderen/jongeren tot 20 jaar een Autisme Spectrum Stoornis
(www.trimbos.nl). Autisme Spectrum Stoornissen zijn neurobiologische aandoeningen waarbij de basis van de
problemen in een disfunctioneren van delen van de hersenen ligt.
In de DSM-IV lijst (de vierde versie van de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) worden alle
mentale stoornissen geclassificeerd. Tot de Autisme Spectrum Stoornissen behoren volgens de DSM-IV lijst:
autistische stoornis, Syndroom van Asperger, Syndroom van Rett, Desintegratiestoornis van de kinderleeftijd
(CDD) en de restcategorie van niet anders omschreven pervasieve ontwikkelingsstoornissen, PDD-NOS. Binnen
deze laatste groep wordt een subgroep Multiple Complex Developmental Disorder (MCDD) onderscheiden.
Bovendien komt PDD-NOS regelmatig in combinatie met Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD) voor. Dat
wil zeggen dat een redelijk groot aantal van de kinderen eveneens aandachtsproblemen heeft en hyperactief is
(Van der Veen-Mulders et al, 2005). Erfelijkheid speelt een rol in het voorkomen van ASS.
De drie belangrijkste kenmerken van Autisme Spectrum Stoornissen zijn:
• problemen met sociale interactie;
• moeite met communicatie (verbaal en non-verbaal);
• problemen met de verbeelding en het in de context plaatsen van informatie.
Hierdoor hebben kinderen met ASS gedragsproblemen. Deze zijn niet het gevolg van onwil, maar van onmacht.
Door begrip, structuur, duidelijkheid, voorspelbaarheid, ruimte en rust te bieden kunnen overprikkeling en
gedragsproblemen worden voorkomen of geminimaliseerd (Vermeulen, 1998; Baard & Van der Elst, 2006; Van
der Veen-Mulders et al., 2005).
Een kind met een Autisme Spectrum Stoornis kan een belasting voor het gezin zijn (Baard & Van der Elst, 2006;
Van der Veen-Mulders et al., 2005). Dit is de reden dat ouders ter ontlasting van henzelf of andere gezinsleden
opvang voor hun kind regelen voor in het weekend of buiten schooltijd. Zorgboerderijen bieden opvang aan
kinderen en jongeren met ASS.
2